دور الجامعات في عملية التعريب

‫دور الجامعات في عملية التعريب‬ ‫أ‪.‬د‪ .‬ريما سعد الجرف‬ ‫ﺳﺠﻞ ﻭﻗﺎﺋﻊ ﻧﺪﻭﺓ ﺍﻟﻠﻐﺎﺕ ﻓﻲ ﻋﺼﺮ ﺍﻟﻌﻮﻟﻤﺔ‪ :‬ﺭﺅﻳﺔ ﻣﺴﺘﻘﺒﻠﻴﺔ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺍﻟﻤﻠﻚ ﺧﺎﻟﺪ‪.‬‬ ‫‪۲۰۰٥‬‬ ‫‪!1‬‬ ‫دور الجامعات في عملية التعريب‬ ‫أ‪.‬د‪ .‬ريما سعد الجرف‬ ‫املخص‬ ‫ف‪##‬ي دراس‪##‬ة اس‪##‬تطاع‪##‬ية أج‪##‬رت‪##‬ها ال‪##‬باح‪##‬ثة ع‪##‬لى ع‪##‬ينة م‪##‬ن ط‪##‬ال‪##‬بات أق‪##‬سام ك‪##‬ليات ال‪##‬طب‬ ‫وال ‪##‬صيدل ‪##‬ة وال ‪##‬علوم وال ‪##‬حاس ‪##‬ب اآل ‪##‬ي أظه ‪##‬رت ن ‪##‬تائ ‪##‬ج ال ‪##‬دراس ‪##‬ة م ‪##‬ا ي ‪##‬لي‪ (1) :‬أن ل ‪##‬غة ال ‪##‬تدري ‪##‬س‬ ‫وال‪#‬كتب ام‪#‬قررة ف‪#‬ي م‪#‬عظم ال‪#‬كليات ال‪#‬علمية ه‪#‬ي ال‪#‬لغة اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة‪ (2) .‬أن ال‪#‬طال‪#‬بات ا ي‪#‬درس‪#‬ن‬ ‫ام ‪##‬قاب ‪##‬ات ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ل ‪##‬لمصطلحات اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة ف ‪##‬ي ت ‪##‬خصصات ‪##‬هن ام ‪##‬ختلفة‪ (3) .‬وج ‪##‬ود أف ‪##‬كار‬ ‫خ‪##‬اط‪##‬ئة ل‪##‬دى ال‪##‬طال‪##‬بات ع‪##‬ن ال‪##‬طرق امس‪##‬تخدم‪##‬ة ف‪##‬ي ع‪##‬ملية ال‪##‬تعري‪##‬ب‪ .‬ح‪##‬يث ت‪##‬عتقد ال‪##‬طال‪##‬بات أن‬ ‫ال‪##‬طري‪##‬قة ام‪##‬تبعة ف‪##‬ي ت‪##‬رج‪##‬مة ام‪##‬صطلحات إل‪##‬ى ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية ه‪##‬ي ال‪##‬نقل ال‪##‬صوت‪##‬ي‪ ،‬وا ي‪##‬عرف‪##‬ن‬ ‫ش‪#‬يئا ع‪#‬ن ط‪#‬رق ال‪#‬تعري‪#‬ب اأخ‪#‬رى م‪#‬ثل ااش‪#‬تقاق وال‪#‬نحت وال‪#‬تول‪#‬يد وإض‪#‬فاء م‪#‬عان ج‪#‬دي‪#‬دة ع‪#‬لى‬ ‫ك ‪##‬لمات‪ (4) .‬م ‪##‬عظم ال ‪##‬طال ‪##‬بات ل ‪##‬م ي ‪##‬سمعن ب ‪##‬ال ‪##‬بنك اآل ‪##‬ي ال ‪##‬سعودي ل ‪##‬لمصطلحات‪ .‬ك ‪##‬ما ق ‪##‬ام ‪##‬ت‬ ‫ال ‪##‬باح ‪##‬ثة بتح ‪##‬ليل م ‪##‬حتوى م ‪##‬قرري "م ‪##‬هارات ل ‪##‬غوي ‪##‬ة" و"التح ‪##‬ري ‪##‬ر ال ‪##‬عرب ‪##‬ي" وه ‪##‬ما م ‪##‬ن م ‪##‬تطلبات‬ ‫ال‪#‬جام‪#‬عة ام‪#‬قررة ع‪#‬لى ال‪#‬طاب ف‪#‬ي ج‪#‬ميع ال‪#‬كليات ب‪#‬جام‪#‬عة ام‪#‬لك س‪#‬عود )ع‪#‬دا ط‪#‬اب ق‪#‬سم ال‪#‬لغة‬ ‫ال ‪##‬عرب ‪##‬ية(‪ ،‬ل ‪##‬لتعرف ع ‪##‬لى م ‪##‬ا إذا ك ‪##‬ان ال ‪##‬طاب ي ‪##‬درس ‪##‬ون ط ‪##‬رق ت ‪##‬ول ‪##‬يد ام ‪##‬صطلحات وت ‪##‬عري ‪##‬بها‪.‬‬ ‫ف ‪##‬وج ‪##‬دت أن ال ‪##‬طاب ي ‪##‬درس ‪##‬ون م ‪##‬ا ي ‪##‬لي‪ :‬ق ‪##‬واع ‪##‬د اإم ‪##‬اء‪ ،‬ق ‪##‬واع ‪##‬د اس ‪##‬تخدام ع ‪##‬ام ‪##‬ات ال ‪##‬ترق ‪##‬يم‪،‬‬ ‫وب‪##‬عض ام‪##‬وض‪##‬وع‪##‬ات ال‪##‬نحوي‪##‬ة‪ ،‬وا ي‪##‬درس‪##‬ون ط‪##‬رق ت‪##‬ول‪##‬يد وت‪##‬عري‪##‬ب ام‪##‬صطلحات ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‬ ‫ع‪#‬لى اإط‪#‬اق‪ .‬وح‪#‬تى ي‪#‬كون ل‪#‬لجام‪#‬عات دور ف‪#‬اع‪#‬ل ف‪#‬ي ع‪#‬ملية ال‪#‬تعري‪#‬ب ونش‪#‬ر ام‪#‬قاب‪#‬ات ال‪#‬عرب‪#‬ية‬ ‫ل ‪##‬لمصطلحات اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة‪ ،‬ت ‪##‬وص ‪##‬ي ال ‪##‬دراس ‪##‬ة ب ‪##‬ما ي ‪##‬لي‪) :‬أ( ض ‪##‬رورة ت ‪##‬دري ‪##‬س ط ‪##‬رق ال ‪##‬تعري ‪##‬ب‬ ‫وااش‪#‬تقاق وال‪#‬تول‪#‬يد كج‪#‬زء م‪#‬ن م‪#‬قررات ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية أو ط‪#‬رح م‪#‬قرر ف‪#‬ي ط‪#‬رق ال‪#‬تعري‪#‬ب ل‪#‬طاب‬ ‫ال‪#‬كليات ال‪#‬علمية‪) .‬ب( أن ي‪#‬كون ح‪#‬فظ ام‪#‬قاب‪#‬ات ال‪#‬عرب‪#‬ية ل‪#‬لمصطلحات اأج‪#‬نبية ج‪#‬زءا ا يتج‪#‬زأ‬ ‫م‪#‬ن م‪#‬تطلبات ال‪#‬نجاح ف‪#‬ي ج‪#‬ميع م‪#‬قررات ال‪#‬كليات ال‪#‬علمية‪) .‬ج( ل‪#‬تحفيز أع‪#‬ضاء ه‪#‬يئة ال‪#‬تدري‪#‬س‬ ‫ب ‪##‬ال ‪##‬جام ‪##‬عات ع ‪##‬لى ال ‪##‬ترج ‪##‬مة وال ‪##‬تأل ‪##‬يف ب ‪##‬ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية وت ‪##‬عري ‪##‬ب ام ‪##‬صطلحات‪ ،‬ول ‪##‬تشجيع ط ‪##‬اب‬ ‫ال‪##‬دراس‪##‬ات ال‪##‬عليا ع‪##‬لى ك‪##‬تاب‪##‬ة رس‪##‬ائ‪##‬لهم ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية وم‪##‬ساه‪##‬متهم ف‪##‬ي ت‪##‬عري‪##‬ب ام‪##‬صطلحات‪،‬‬ ‫م‪## #‬ن ال‪## #‬ضروري أن ن‪## #‬جعل ذل‪## #‬ك م‪## #‬ن م‪## #‬تطلبات ال‪## #‬ترق‪## #‬ية وم‪## #‬ن م‪## #‬تطلبات ال‪## #‬حصول ع‪## #‬لى درج‪## #‬ة‬ ‫ام‪## #‬اجس‪## #‬تير وال‪## #‬دك‪## #‬توراه‪ ،‬م‪## #‬ع ت‪## #‬ذي‪## #‬يل رس‪## #‬ائ‪## #‬ل ام‪## #‬اجس‪## #‬تير وال‪## #‬كتب ام‪## #‬ترج‪## #‬مة وام‪## #‬ؤل‪## #‬فة ب‪## #‬قائ‪## #‬مة‬ ‫ب ‪## #‬ام ‪## #‬صطلحات اإنج ‪## #‬ليزي ‪## #‬ة وم ‪## #‬قاب ‪## #‬ات ‪## #‬ها ال ‪## #‬عرب ‪## #‬ية‪) .‬د( ت ‪## #‬عري ‪## #‬ف ال ‪## #‬طاب واأس ‪## #‬ات ‪## #‬ذة ب ‪## #‬بنوك‬ ‫ام‪## #‬صطلحات ال‪## #‬عرب‪## #‬ية م‪## #‬ثل ال‪## #‬بنك اآل‪## #‬ي ال‪## #‬سعودي ل‪## #‬لمصطلحات "ب‪## #‬اس‪## #‬م" ووض‪## #‬عها ت‪## #‬حت‬ ‫تصرفهم‪ .‬واإضافة إليها باستمرار واستخدامها في التأليف باللغة العربية‪.‬‬ !2 The Role of Higher Education Institutions in the Arabization Process Prof. Dr Reima Al-Jarf Abstract Findings of an exploratory study with a sample of students at the colleges of medicine, pharmacy, science, and computer science revealed that English is the language of classroom instruction and most textbooks in most of the courses at those colleges. Students reported that they do not study the Arabic equivalents of English technical terms in their major area of study. It was found that students have misconceptions about the Arabization processes. Most of them believe that borrowing and transliteration are the only ways English terminology can be transfered to Arabic. Most students never heard of the Saudi Arabic Terminology Databank hosted by KACST. On the basis of the findings, the study recommends that students at the colleges of medicine, pharmacy, science, and computer science be taught the Arabization processes as part of the university Arabic language requirements or in a special Arabization and word coinage course. Students at those colleges must study the Arabic equivalents to English technical terms in their major area of specialization and they must be part of their course grades. To encourage university faculty to translate specialized books, publish books and articles in Arabic and Arabize terminology, use of Arabic must be a requirement of promotion. To encourage graduate students to write their theses in Arabic and to have an active role in the Arabization process, use of Arabic must be considered a partial requirement of the M.A. and Ph.D. degrees. An Arabic glossary of terms should be appended to published books and theses. Students and faculty must be also familiarized with terminology databanks. They should be made accessible to them. Updating terminology databanks and their terminology must be used in writing specialized books in Arabic. ‫‪!3‬‬ ‫مقدمة‬ ‫ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ه ‪##‬ي ل ‪##‬غة ال ‪##‬قرآن ال ‪##‬كري ‪##‬م‪ ،‬وه ‪##‬ي رم ‪##‬ز ه ‪##‬وي ‪##‬ة اأم ‪##‬ة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‪ .‬وت ‪##‬أت ‪##‬ي ال ‪##‬لغة‬ ‫ال‪##‬عرب‪##‬ية ف‪##‬ي ام‪##‬رت‪##‬بة ال‪##‬خام‪##‬سة ب‪##‬ن ل‪##‬غات ال‪##‬عال‪##‬م م‪##‬ن ح‪##‬يث ع‪##‬دد ال‪##‬ناط‪##‬قن ب‪##‬ها‪ .‬ول‪##‬قد ك‪##‬ان ل‪##‬لغة‬ ‫ال‪#‬عرب‪#‬ية ‪ -‬وا ي‪#‬زال ‪ -‬ت‪#‬أث‪#‬ير ع‪#‬لى ال‪#‬لغات اأخ‪#‬رى‪ .‬إذ ا ي‪#‬وج‪#‬د ل‪#‬غة ف‪#‬ي ال‪#‬عال‪#‬م إا وب‪#‬ها ك‪#‬لمات‬ ‫م ‪##‬ن ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‪ .‬ف ‪##‬على س ‪##‬بيل ام ‪##‬ثال‪ 60% ،‬م ‪##‬ن ال ‪##‬كلمات ال ‪##‬فارس ‪##‬ية وأك ‪##‬ثر م ‪##‬ن ‪ %30‬م ‪##‬ن‬ ‫ال‪## #‬كلمات ف‪## #‬ي ال‪## #‬لغتن ام‪## #‬ال‪## #‬يزي‪## #‬ة واان‪## #‬دون‪## #‬يسية ه‪## #‬ي ف‪## #‬ي اأص‪## #‬ل ك‪## #‬لمات ع‪## #‬رب‪## #‬ية‪ .‬وف‪## #‬ي ال‪## #‬لغة‬ ‫اأس‪##‬بان‪##‬ية ن‪##‬حو خ‪##‬مسة آاف ك‪##‬لمة م‪##‬ن ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ .‬وف‪##‬ي ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة ن‪##‬حو ث‪##‬اث‪##‬ة آاف‬ ‫ك‪#‬لمة أص‪#‬لها ع‪#‬رب‪#‬ي‪ ،‬وف‪#‬ي ال‪#‬لغات ال‪#‬ترك‪#‬ية واأوردي‪#‬ة وال‪#‬هندي‪#‬ة ح‪#‬تى ال‪#‬لغة اأوك‪#‬ران‪#‬ية ك‪#‬لمات م‪#‬ن‬ ‫اللغة العربية‪ .‬وفي اللغة العربية ظواهر لغوية ا توجد في أي من لغات العالم‪.‬‬ ‫وم‪##‬ع التس‪##‬ليم ب‪##‬أه‪##‬مية ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ ،‬إا أن واق‪##‬ع ال‪##‬حال ا ي‪##‬عكس ه‪##‬ذه اأه‪##‬مية‪ .‬ف‪##‬مع‬ ‫أن ع‪##‬دد س‪##‬كان ال‪##‬عال‪##‬م ال‪##‬عرب‪##‬ي م‪##‬ن ال‪##‬ناط‪##‬قن ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية ي‪##‬تجاوز ‪ 200‬م‪##‬ليون‪ ،‬أا أن ل‪##‬غة‬ ‫ال‪#‬تعليم ال‪#‬جام‪#‬عي ف‪#‬ي م‪#‬جاات ال‪#‬طب وال‪#‬هندس‪#‬ة وال‪#‬تكنول‪#‬وج‪#‬يا وغ‪#‬يره‪#‬ا –ك‪#‬ان‪#‬ت م‪#‬نذ ن‪#‬حو ق‪#‬رن وا‬ ‫ت‪#‬زال‪ -‬ه‪#‬ي ال‪#‬لغة اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة أو ال‪#‬فرن‪#‬سية‪ .‬وتفخ‪#‬ر ب‪#‬عض ال‪#‬جام‪#‬عات ال‪#‬عرب‪#‬ية ب‪#‬أن‪#‬ها ت‪#‬درس ج‪#‬ميع‬ ‫ام ‪##‬قررات ب ‪##‬ما ف ‪##‬ي ذل ‪##‬ك ال ‪##‬علوم اان ‪##‬سان ‪##‬ية وااج ‪##‬تماع ‪##‬ية ب ‪##‬ال ‪##‬لغة اانج ‪##‬ليزي ‪##‬ة‪ .‬وك ‪##‬ثير م ‪##‬ن أس ‪##‬ات ‪##‬ذة‬ ‫ال‪##‬جام‪##‬عات ي‪##‬كتبون أب‪##‬حاث‪##‬هم ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‪ .‬وم‪##‬ا م‪##‬ن ط‪##‬ال‪##‬ب ج‪##‬ام‪##‬عي وم‪##‬تخصص إا وي‪##‬قر‬ ‫ب‪##‬أن ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة ه‪##‬ي ل‪##‬غة ال‪##‬علم وال‪##‬تكنول‪##‬وج‪##‬يا وان ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية متخ‪##‬لفة ك‪##‬ثيرا ف‪##‬ي ه‪##‬ذا‬ ‫ام‪##‬جال‪ .‬إذ ل‪##‬دي‪##‬نا ن‪##‬قص ش‪##‬دي‪##‬د ف‪##‬ي ال‪##‬كتب ام‪##‬تخصصة س‪##‬واء ك‪##‬ان‪##‬ت م‪##‬ترج‪##‬مة أو م‪##‬ؤل‪##‬فة ب‪##‬ال‪##‬لغة‬ ‫العربية‪ ،‬وفي امصطلحات العربية في مختلف التخصصات‪.‬‬ ‫وع ‪##‬لى ال ‪##‬رغ ‪##‬م م ‪##‬ن أن ح ‪##‬رك ‪##‬ة ال ‪##‬تعري ‪##‬ب ف ‪##‬ي ال ‪##‬عال ‪##‬م ال ‪##‬عرب ‪##‬ي ب ‪##‬دأت ف ‪##‬ي ع ‪##‬صر ال ‪##‬نهضة‬ ‫ال‪#‬عرب‪#‬ية الح‪#‬دي‪#‬ثة ف‪#‬ي أوائ‪#‬ل ال‪#‬قرن ال‪#‬تاس‪#‬ع عش‪#‬ر‪ ،‬وس‪#‬اه‪#‬مت ف‪#‬ي إح‪#‬ياء ال‪#‬ثقاف‪#‬ة ال‪#‬عرب‪#‬ية ب‪#‬عد زم‪#‬ن‬ ‫ط‪## #‬وي‪## #‬ل م‪## #‬ن ال‪## #‬رك‪## #‬ود ال‪## #‬لغوي وال‪## #‬فكري‪ ،‬وك‪## #‬ان ل‪## #‬ها إس‪## #‬هام‪## #‬ات ك‪## #‬بيرة ف‪## #‬ي م‪## #‬سيرة التح‪## #‬رر م‪## #‬ن‬ ‫ااس‪#‬تعمار وآث‪#‬اره ال‪#‬لغوي‪#‬ة وغ‪#‬يره‪#‬ا‪ ،‬إض‪#‬اف‪#‬ة إل‪#‬ى ال‪#‬دور ال‪#‬فاع‪#‬ل م‪#‬جام‪#‬ع ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية ف‪#‬ي ب‪#‬عض‬ ‫ال‪#‬دول ال‪#‬عرب‪#‬ية‪ ،‬واإس‪#‬هام‪#‬ات ال‪#‬كبيرة ل‪#‬بعض ع‪#‬لماء ال‪#‬لغة وال‪#‬عام‪#‬لن ب‪#‬ال‪#‬ترج‪#‬مة م‪#‬ثل أح‪#‬مد ف‪#‬ارس‬ ‫الش‪##‬دي‪##‬اق وب‪##‬طرس البس‪##‬تان‪##‬ي‪ ،‬إا أن ح‪##‬رك‪##‬ة ال‪##‬تعري‪##‬ب ف‪##‬ي ال‪##‬وق‪##‬ت ال‪##‬حاض‪##‬ر ت‪##‬عان‪##‬ي م‪##‬ن رك‪##‬ود‪،‬‬ ‫م‪#‬قارن‪#‬ة ب‪#‬غيره‪#‬ا م‪#‬ن دول ال‪#‬عال‪#‬م ام‪#‬تقدم وغ‪#‬ير ام‪#‬تقدم غ‪#‬ير ال‪#‬ناط‪#‬قة ب‪#‬ال‪#‬لغة اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة م‪#‬ثل أرم‪#‬ينيا‬ ‫وال‪#‬يون‪#‬ان وت‪#‬رك‪#‬يا وك‪#‬وري‪#‬ا وال‪#‬صن وان‪#‬دون‪#‬يسيا وال‪#‬ياب‪#‬ان وأم‪#‬ان‪#‬يا م‪#‬من تس‪#‬تخدم ال‪#‬لغة ال‪#‬قوم‪#‬ية ف‪#‬ي‬ ‫التعليم الجامعي‪.‬‬ ‫ه‪#‬ذا ول‪#‬قد ع‪#‬قدت ع‪#‬دة م‪#‬ؤت‪#‬مرات ف‪#‬ي ال‪#‬تعري‪#‬ب ك‪#‬ان آخ‪#‬ره‪#‬ا ام‪#‬ؤت‪#‬مر ال‪#‬عاش‪#‬ر ل‪#‬لتعري‪#‬ب ال‪#‬ذي‬ ‫ع‪#‬قدت‪#‬ه ام‪#‬نظمة ال‪#‬عرب‪#‬ية ل‪#‬لترب‪#‬ية وال‪#‬ثقاف‪#‬ة وال‪#‬علوم ف‪#‬ي دم‪#‬شق ف‪#‬ي شه‪#‬ر ي‪#‬ول‪#‬يو م‪#‬ن ع‪#‬ام ‪2002‬م‬ ‫ب‪#‬عنوان "ق‪#‬ضاي‪#‬ا ت‪#‬عري‪#‬ب ال‪#‬تعليم ال‪#‬عال‪#‬ي ف‪#‬ي ال‪#‬وط‪#‬ن ال‪#‬عرب‪#‬ي"‪ ،‬ش‪#‬ارك ف‪#‬يه وزي‪#‬ر ال‪#‬ترب‪#‬ية ال‪#‬سوري‬ ‫‪!4‬‬ ‫ون‪##‬ائ‪##‬ب ام‪##‬دي‪##‬ر ال‪##‬عام ل‪##‬لمنظمة ال‪##‬عرب‪##‬ية ل‪##‬لترب‪##‬ية وال‪##‬ثقاف‪##‬ة وال‪##‬علوم وم‪##‬دي‪##‬ر م‪##‬كتب ت‪##‬نسيق ال‪##‬تعري‪##‬ب‪،‬‬ ‫ورؤس‪##‬اء ام‪##‬جام‪##‬ع ال‪##‬لغوي‪##‬ة وال‪##‬علمية ال‪##‬عرب‪##‬ية وم‪##‬مثلوه‪##‬ا‪ ،‬ووف‪##‬ود ال‪##‬دول ال‪##‬عرب‪##‬ية ام‪##‬شارك‪##‬ة‪ ،‬وب‪##‬عض‬ ‫أع‪#‬ضاء الس‪#‬لك ال‪#‬دب‪#‬لوم‪#‬اس‪#‬ي ال‪#‬عرب‪#‬ي ام‪#‬عتمد ب‪#‬دم‪#‬شق ب‪#‬اإض‪#‬اف‪#‬ة إل‪#‬ى م‪#‬مثلي ب‪#‬عض ام‪#‬ؤس‪#‬سات‬ ‫ال‪##‬جام‪##‬عية وال‪##‬هيئات ال‪##‬عرب‪##‬ية ام‪##‬تخصصة ب‪##‬قضاي‪##‬ا ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية وال‪##‬تعري‪##‬ب وام‪##‬صطلح‪ .‬ون‪##‬اق‪##‬ش‬ ‫ام‪#‬ؤت‪#‬مر ع‪#‬ددا م‪#‬ن ام‪#‬وض‪#‬وع‪#‬ات ت‪#‬دور ح‪#‬ول ت‪#‬عري‪#‬ب ال‪#‬تعليم ال‪#‬عال‪#‬ي ف‪#‬ي ال‪#‬وط‪#‬ن ال‪#‬عرب‪#‬ي‪ ،‬ض‪#‬رورت‪#‬ه‪،‬‬ ‫وم‪## #‬عوق‪## #‬ات‪## #‬ه‪ ،‬وش‪## #‬روط وم‪## #‬تطلبات ن‪## #‬جاح‪## #‬ه وب‪## #‬نوك ام‪## #‬صطلحات وت‪## #‬بادل ام‪## #‬عطيات ام‪## #‬صطلحية‬ ‫ونش‪#‬ره‪#‬ا ب‪#‬ن اأق‪#‬طار ال‪#‬عرب‪#‬ية‪ ،‬ب‪#‬واس‪#‬طة ت‪#‬قنيات ال‪#‬حاس‪#‬ب‪ ،‬ودور ام‪#‬صطلح ال‪#‬علمي ام‪#‬وح‪#‬د ف‪#‬ي‬ ‫ت‪#‬عري‪#‬ب ال‪#‬تعليم ال‪#‬عال‪#‬ي وإع‪#‬داد ال‪#‬كتاب ال‪#‬علمي ال‪#‬جام‪#‬عي ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية ت‪#‬أل‪#‬يفا ً وت‪#‬رج‪#‬مة‪ ،‬إض‪#‬اف‪#‬ةً‬ ‫إل‪##‬ى م‪##‬وض‪##‬وع‪##‬ات ح‪##‬ول دور اأس‪##‬تاذ ال‪##‬جام‪##‬عي ف‪##‬ي ت‪##‬عري‪##‬ب ال‪##‬تعليم ال‪##‬عال‪##‬ي ف‪##‬ي ال‪##‬وط‪##‬ن ال‪##‬عرب‪##‬ي‬ ‫وال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ ،‬وتح‪##‬دي‪##‬ات ال‪##‬قرن الج‪##‬دي‪##‬د والش‪##‬بكة ال‪##‬عرب‪##‬ية ل‪##‬لمعلوم‪##‬ات‪ .‬وأك‪##‬د ام‪##‬ؤت‪##‬مر ع‪##‬لى أن‬ ‫ح‪#‬رك‪#‬ة ال‪#‬تعري‪#‬ب س‪#‬تظل ن‪#‬اق‪#‬صة ومه‪#‬ددة م‪#‬ا ل‪#‬م ت‪#‬شمل م‪#‬راح‪#‬ل ال‪#‬تعليم ك‪#‬لها وان ت‪#‬وق‪#‬ف ال‪#‬تعري‪#‬ب‬ ‫وت‪#‬باط‪#‬ؤه ع‪#‬ند ال‪#‬تعليم ال‪#‬عال‪#‬ي س‪#‬يؤدي إل‪#‬ى ان‪#‬فصام ف‪#‬كري وال‪#‬ى وج‪#‬ود ط‪#‬بقية ث‪#‬قاف‪#‬ية ف‪#‬ي ال‪#‬وط‪#‬ن‬ ‫العربي تهدد نموه الفكري والعلمي‪ .‬لذلك أوصى مؤتمر التعريب العاشر بما يلي‪:‬‬ ‫)‪ (1‬م‪##‬ناش‪##‬دة ال‪##‬دول ال‪##‬عرب‪##‬ية ال‪##‬تي ل‪##‬م ت‪##‬بدأ ب‪##‬عد ع‪##‬ملية ال‪##‬تعري‪##‬ب ف‪##‬ي ال‪##‬تعليم ال‪##‬عال‪##‬ي أو ل‪##‬م‬ ‫تس‪##‬تكملها أن تتخ‪##‬ذ اإج‪##‬راءات ال‪##‬ازم‪##‬ة ل‪##‬تحقيق ذل‪##‬ك‪ (2) .‬إق‪##‬رار ام‪##‬عاج‪##‬م ام‪##‬عروض‪##‬ة ع‪##‬لى‬ ‫ام ‪## #‬ؤت ‪## #‬مر وط ‪## #‬بعها ب ‪## #‬عد وض ‪## #‬ع ال ‪## #‬لمسات اأخ ‪## #‬يرة ع ‪## #‬ليها ف ‪## #‬ي ض ‪## #‬وء م ‪## #‬اح ‪## #‬ظات ال ‪## #‬لجان‬ ‫ام ‪##‬تخصصة وإي ‪##‬جاد آل ‪##‬ية م ‪##‬ناس ‪##‬بة اس ‪##‬تثمار ام ‪##‬عاج ‪##‬م ام ‪##‬وح ‪##‬دة ال ‪##‬صادرة ع ‪##‬ن م ‪##‬ؤت ‪##‬مرات‬ ‫ال‪#‬تعري‪#‬ب وااس‪#‬تفادة م‪#‬نها وت‪#‬سهيل ت‪#‬وزي‪#‬عها وت‪#‬داول‪#‬ها ع‪#‬لى ن‪#‬طاق واس‪#‬ع‪ (3) .‬وض‪#‬ع ال‪#‬كتب‬ ‫ال‪#‬علمية ف‪#‬ي ال‪#‬باد ال‪#‬عرب‪#‬ية ال‪#‬تي ط‪#‬بقت ال‪#‬تعري‪#‬ب ب‪#‬ن أي‪#‬دي ال‪#‬جام‪#‬عات وام‪#‬ؤس‪#‬سات اأخ‪#‬رى‬ ‫ام‪##‬ماث‪##‬لة‪ ،‬وااس‪##‬تفادة م‪##‬ن ت‪##‬جارب ه‪##‬ذه ال‪##‬دول‪ ،‬وت‪##‬جنب ت‪##‬كرار ال‪##‬جهود ال‪##‬ساب‪##‬قة‪ (4) .‬دع‪##‬وة‬ ‫ال ‪##‬دول ال ‪##‬عرب ‪##‬ية إل ‪##‬ى م ‪##‬عال ‪##‬جة م ‪##‬شكات ت ‪##‬عري ‪##‬ب ال ‪##‬تعليم ال ‪##‬عال ‪##‬ي ف ‪##‬ي ض ‪##‬وء ال ‪##‬نتائ ‪##‬ج ال ‪##‬تي‬ ‫ت‪##‬وص‪##‬لت إل‪##‬يها أب‪##‬حاث ام‪##‬ؤت‪##‬مر ح‪##‬ول ه‪##‬ذه ام‪##‬شكات وت‪##‬شخيص أس‪##‬باب م‪##‬عوق‪##‬ات ال‪##‬تعري‪##‬ب‬ ‫وإي‪## #‬جاد الح‪## #‬لول ام‪## #‬ناس‪## #‬بة )‪ (5‬ام‪## #‬زي‪## #‬د م‪## #‬ن ال‪## #‬تنسيق وال‪## #‬تعاون ب‪## #‬ن ام‪## #‬ؤس‪## #‬سات ام‪## #‬عنية‬ ‫وامه‪##‬تمة ب‪##‬تعري‪##‬ب ال‪##‬تعليم ال‪##‬عال‪##‬ي ف‪##‬ي ال‪##‬وط‪##‬ن ال‪##‬عرب‪##‬ي )‪ (6‬دع‪##‬م م‪##‬رك‪##‬ز ال‪##‬تعري‪##‬ب وال‪##‬تأل‪##‬يف‬ ‫وال‪##‬ترج‪##‬مة والنش‪##‬ر ب‪##‬دم‪##‬شق ال‪##‬ذي يسه‪##‬ر ع‪##‬لى ت‪##‬وف‪##‬ير ك‪##‬تب ال‪##‬تعليم ال‪##‬عال‪##‬ي ام‪##‬ترج‪##‬مة وام‪##‬ؤل‪##‬فة‬ ‫ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية ووض‪##‬عها ت‪##‬حت ت‪##‬صرف ال‪##‬جام‪##‬عات وم‪##‬ؤس‪##‬سات ال‪##‬تعليم ال‪##‬عال‪##‬ي ف‪##‬ي ال‪##‬وط‪##‬ن‬ ‫ال‪##‬عرب‪##‬ي )‪ (7‬دع‪##‬وة ال‪##‬دول ال‪##‬عرب‪##‬ية إل‪##‬ى ت‪##‬نفيذ ام‪##‬قررات ال‪##‬تي اتخ‪##‬ذت‪##‬ها ام‪##‬ؤت‪##‬مرات ال‪##‬وزاري‪##‬ة‬ ‫وال‪##‬توص‪##‬يات ال‪##‬تي أص‪##‬درت‪##‬ها ال‪##‬ندوات وااج‪##‬تماع‪##‬ات ال‪##‬تي ع‪##‬قدت ب‪##‬شأن ال‪##‬تعري‪##‬ب وال‪##‬ترج‪##‬مة‬ ‫وام‪##‬صطلح وم‪##‬ا ص‪##‬در ع‪##‬ن م‪##‬ؤت‪##‬مرات ال‪##‬تعري‪##‬ب م‪##‬ن ت‪##‬وص‪##‬يات )‪ (8‬دع‪##‬م ال‪##‬صناع‪##‬ة امعج‪##‬مية‬ ‫وأب‪##‬حاث‪##‬ها ومش‪##‬روع‪##‬ات‪##‬ها ال‪##‬تي تخ‪##‬دم ق‪##‬ضية ال‪##‬تعري‪##‬ب كمش‪##‬روع ال‪##‬ذخ‪##‬يرة ال‪##‬لغوي‪##‬ة ومش‪##‬روع‬ ‫امعج ‪##‬م ال ‪##‬صحفي ال ‪##‬عرب ‪##‬ي ام ‪##‬عاص ‪##‬ر ومش ‪##‬روع ت ‪##‬قييس ام ‪##‬صطلح وغ ‪##‬يره ‪##‬ا م ‪##‬ن امش ‪##‬روع ‪##‬ات‬ ‫امعج ‪##‬مية )‪ (9‬ال ‪##‬تعري ‪##‬ف ب ‪##‬التج ‪##‬رب ‪##‬ة ال ‪##‬سوري ‪##‬ة ال ‪##‬رائ ‪##‬دة ال ‪##‬عري ‪##‬قة ف ‪##‬ي ت ‪##‬عري ‪##‬ب ال ‪##‬تعليم ال ‪##‬عال ‪##‬ي‬ ‫وال‪#‬تجارب ال‪#‬تعري‪#‬بية اأخ‪#‬رى ف‪#‬ي ال‪#‬دول ال‪#‬عرب‪#‬ية )‪ (10‬ال‪#‬تنوي‪#‬ه ب‪#‬مبادرة الج‪#‬ماه‪#‬يري‪#‬ة ال‪#‬ليبية‬ ‫‪!5‬‬ ‫ب ‪##‬إن ‪##‬شاء مج ‪##‬مع ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية س ‪##‬ندا ً ل ‪##‬لمجام ‪##‬ع ال ‪##‬علمية وال ‪##‬لغوي ‪##‬ة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية اأخ ‪##‬رى )‪(11‬‬ ‫ال‪##‬قيام ب‪##‬دراس‪##‬ة تح‪##‬ليلية ع‪##‬ن وض‪##‬ع ال‪##‬تعري‪##‬ب ف‪##‬ي اأق‪##‬طار ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ ،‬وم‪##‬تاب‪##‬عة مج‪##‬رى ال‪##‬تقدم‬ ‫ف‪#‬يه ووض‪#‬ع آل‪#‬ية ل‪#‬تنفيذه‪ (12) .‬الح‪#‬رص ع‪#‬لى اح‪#‬تواء ك‪#‬ل ك‪#‬تاب ع‪#‬لمي م‪#‬نهجي ع‪#‬لى مس‪#‬رد‬ ‫أج‪##‬نبي ـ ع‪##‬رب‪##‬ي وع‪##‬رب‪##‬ي أج‪##‬نبي ي‪##‬ضم ك‪##‬ل ام‪##‬صطلحات ال‪##‬علمية ال‪##‬واردة ف‪##‬يه )‪ (13‬ال‪##‬عمل‬ ‫ع‪#‬لى نش‪#‬ر اأب‪#‬حاث وال‪#‬كتب ام‪#‬ترج‪#‬مة ع‪#‬لى ش‪#‬بكة اان‪#‬ترن‪#‬ت ل‪#‬تعم ال‪#‬فائ‪#‬دة م‪#‬نها )‪ (14‬إدخ‪#‬ال‬ ‫مادة امصطلح في امقررات الدراسية الجامعية‪.‬‬ ‫وال‪##‬سؤال ال‪##‬ذي ي‪##‬طرح ن‪##‬فسه ف‪##‬ي ه‪##‬ذا ام‪##‬قام‪ :‬ه‪##‬ل اس‪##‬تجاب‪##‬ت ال‪##‬جام‪##‬عات ال‪##‬عرب‪##‬ية له‪##‬ذه‬ ‫ال‪## #‬توص‪## #‬يات؟ وه‪## #‬ل اتخ‪## #‬ذت أي‪## #‬ة خ‪## #‬طوات ن‪## #‬حو اس‪## #‬تخدام ال‪## #‬لغة ال‪## #‬عرب‪## #‬ية ف‪## #‬ي ال‪## #‬تعليم ال‪## #‬طبي‬ ‫والهندسي؟‬ ‫هدف الدراسة‬ ‫ته‪##‬دف ه‪##‬ذه ال‪##‬دراس‪##‬ة إل‪##‬ى ال‪##‬تعرف ع‪##‬لى ال‪##‬لغة امس‪##‬تخدم‪##‬ة ف‪##‬ي ال‪##‬تدري‪##‬س داخ‪##‬ل ال‪##‬فصل‬ ‫ف‪#‬ي ك‪#‬ليات ال‪#‬طب البش‪#‬ري وط‪#‬ب اأس‪#‬نان وال‪#‬صيدل‪#‬ة وال‪#‬علوم ال‪#‬طبية وال‪#‬علوم وال‪#‬حاس‪#‬ب وال‪#‬زراع‪#‬ة‬ ‫ب ‪##‬جام ‪##‬عة ام ‪##‬لك س ‪##‬عود‪ ،‬ول ‪##‬غة ال ‪##‬كتب ال ‪##‬دراس ‪##‬ية ال ‪##‬جام ‪##‬عية ام ‪##‬قررة ع ‪##‬لى ال ‪##‬طال ‪##‬بات ف ‪##‬ي م ‪##‬قررات‬ ‫ال ‪##‬كليات ام ‪##‬ذك ‪##‬ورة آن ‪##‬فا‪ ،‬وم ‪##‬ا إذا ك ‪##‬ان ‪##‬ت ال ‪##‬طال ‪##‬بات ي ‪##‬درس ‪##‬ن ام ‪##‬قاب ‪##‬ات ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ل ‪##‬لمصطلحات‬ ‫اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة ف‪#‬ي ت‪#‬خصصات‪#‬هن ام‪#‬ختلفة‪ .‬ت‪#‬صورات ال‪#‬طال‪#‬بات ع‪#‬ن ال‪#‬طرق امس‪#‬تخدم‪#‬ة ف‪#‬ي ع‪#‬ملية‬ ‫ال ‪##‬تعري ‪##‬ب‪ ،‬وم ‪##‬دى م ‪##‬عرف ‪##‬ة ال ‪##‬طال ‪##‬بات ب ‪##‬ال ‪##‬بنك اآل ‪##‬ي ال ‪##‬سعودي ل ‪##‬لمصطلحات ال ‪##‬ذي تش ‪##‬رف ع ‪##‬ليه‬ ‫م ‪##‬دي ‪##‬نة ام ‪##‬لك ع ‪##‬بد ال ‪##‬عزي ‪##‬ز ل ‪##‬لعلوم وال ‪##‬تقنية‪ ،‬وه ‪##‬ل يس ‪##‬تخدم ‪##‬نه‪ ،‬ودور ل ‪##‬وائ ‪##‬ح ت ‪##‬رق ‪##‬ية أع ‪##‬ضاء ه ‪##‬يئة‬ ‫ال‪##‬تدري‪##‬س ول‪##‬وائ‪##‬ح ك‪##‬ليات ال‪##‬دراس‪##‬ات ال‪##‬عليا ف‪##‬ي ت‪##‬شجيع ح‪##‬رك‪##‬تي ال‪##‬ترج‪##‬مة وال‪##‬تعري‪##‬ب‪ ،‬وت‪##‬صورات‬ ‫الطالبات عن دورهن امستقبلي في عملية التعريب والترجمة في تخصصهن‪.‬‬ ‫أسئلة الدراسة‬ ‫حاولت هذه الدراسة أن تجيب عن اأسئلة التالية‪:‬‬ ‫ما اللغة امستخدمة في التدريس داخل الفصل في كليات الطب البشري وطب اأسنان‬ ‫والصيدلة والعلوم الطبية والعلوم والحاسب والزراعة بجامعة املك سعود من وجهة نظر‬ ‫الطالبات؟‬ ‫ما هي لغة الكتب امقررة في كليات الطب البشري وطب اأسنان والصيدلة والعلوم الطبية‬ ‫والعلوم والحاسب والزراعة؟‬ ‫هل تدرس الطالبات امقابات العربية للمصطلحات اإنجليزية في تخصصاتهن امختلفة؟‬ ‫ما هي تصورات طالبات الطب البشري وطب اأسنان والصيدلة والعلوم الطبية والعلوم‬ ‫والحاسب والزراعة عن الطرق امستخدمة في عملية التعريب؟‬ ‫ما طرق تعريب امصطلحات التي يدرسها الطاب والطالبات في مقرري امهارات اللغوية‬ ‫والتحرير العربي وهما من "متطلبات الجامعة"؟‬ ‫‪!6‬‬ ‫ما مدى معرفة الطالبات بالبنك اآلي السعودي للمصطلحات وهل سبق لهن استخدامه‬ ‫والبحث فيه؟‬ ‫هل تشترط قواعد الترقية بالجامعات السعودية مساهمة عضو هيئة التدريس في عملية‬ ‫الترجمة وتعريب امصطلحات؟‬ ‫هل تشترط لوائح الدراسات العليا تذييل رسائل اماجستير والدكتوراه بقائمة بامصطلحات‬ ‫في تخصص الطالب؟‬ ‫ما هي تصورات الطالبات لدورهن في عملية التعريب؟‬ ‫الدراسات السابقة‬ ‫وه ‪## #‬ناك ب ‪## #‬عض ال ‪## #‬دراس ‪## #‬ات ال ‪## #‬تي أظه ‪## #‬رت س ‪## #‬لبيات اس ‪## #‬تخدام ال ‪## #‬لغة اإنج ‪## #‬ليزي ‪## #‬ة ف ‪## #‬ي‬ ‫ال‪#‬تدري‪#‬س‪ ،‬م‪#‬نها دراس‪#‬ة ال‪#‬حاج ع‪#‬يسى وام‪#‬طوع )‪1988‬م ال‪#‬تي أج‪#‬ري‪#‬اه‪#‬ا ف‪#‬ي ج‪#‬ام‪#‬عة ال‪#‬كوي‪#‬ت‬ ‫وأوض‪##‬حت ن‪##‬تائ‪##‬جها أن اس‪##‬تخدام ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة ك‪##‬وس‪##‬يلة ات‪##‬صال ت‪##‬عليمية م‪##‬شكلة ل‪##‬دى ع‪##‬دد‬ ‫ك‪#‬بير م‪#‬ن ال‪#‬طلبة‪ .‬ح‪#‬يث أش‪#‬ار ‪ %64‬م‪#‬ن أع‪#‬ضاء ه‪#‬يئة ال‪#‬تدري‪#‬س ب‪#‬كلية ال‪#‬علوم ب‪#‬جام‪#‬عة ال‪#‬كوي‪#‬ت‬ ‫أن مس ‪##‬توى ال ‪##‬طاب ف ‪##‬ي ال ‪##‬لغة اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة م ‪##‬تدن‪ .‬وأف ‪##‬اد ‪ %66‬م ‪##‬نهم أن ض ‪##‬عف ط ‪##‬لبة ك ‪##‬لية‬ ‫ال‪#‬علوم ف‪#‬ي ال‪#‬لغة اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة ه‪#‬و الس‪#‬بب ف‪#‬ي ض‪#‬عف اس‪#‬تيعاب‪#‬هم ل‪#‬لمفاه‪#‬يم ال‪#‬علمية‪ .‬وذك‪#‬ر ‪%76‬‬ ‫أن ض‪##‬عف ال‪##‬طاب ف‪##‬ي ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة ي‪##‬قلل م‪##‬ن داف‪##‬عيتهم ل‪##‬لتعلم‪ .‬وأش‪##‬ار ‪ %48‬أن ال‪##‬طاب‬ ‫ي‪##‬عان‪##‬ون م‪##‬ن ص‪##‬عوب‪##‬ة ف‪##‬هم ال‪##‬كتاب ام‪##‬قرر ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‪ .‬ورأى ‪ %54‬أن ال‪##‬طاب ي‪##‬واج‪##‬هون‬ ‫ص‪##‬عوب‪##‬ة ف‪##‬ي ف‪##‬هم ام‪##‬حاض‪##‬رات ال‪##‬تي ت‪##‬قدم ل‪##‬هم ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‪ .‬إض‪##‬اف‪##‬ة إل‪##‬ى ض‪##‬عف ال‪##‬طاب‬ ‫الش‪##‬دي‪##‬د ف‪##‬ي ال‪##‬كتاب‪##‬ة واإم‪##‬اء ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة وص‪##‬عوب‪##‬ات ف‪##‬ي التح‪##‬دث ش‪##‬فهيا ب‪##‬لغة س‪##‬ليمة‬ ‫وم ‪##‬تاب ‪##‬عة وت ‪##‬لخيص م ‪##‬ا ي ‪##‬قال ف ‪##‬ي ام ‪##‬حاض ‪##‬رة‪ ،‬واف ‪##‬تقار ال ‪##‬طاب إل ‪##‬ى ح ‪##‬صيلة م ‪##‬ن ام ‪##‬صطلحات‬ ‫ال ‪##‬علمية ب ‪##‬ال ‪##‬لغة اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة‪ .‬ب ‪##‬النس ‪##‬بة ل ‪##‬لطاب امش ‪##‬ترك ‪##‬ن ف ‪##‬ي ال ‪##‬دراس ‪##‬ة‪ ،‬ف ‪##‬قد أف ‪##‬اد ‪ %84‬أن‬ ‫ال ‪##‬طاب امس ‪##‬تجدي ‪##‬ن ي ‪##‬واج ‪##‬هون ص ‪##‬عوب ‪##‬ة ف ‪##‬ي اس ‪##‬تيعاب ام ‪##‬فاه ‪##‬يم ال ‪##‬علمية ال ‪##‬تي ت ‪##‬درس ب ‪##‬ال ‪##‬لغة‬ ‫اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة‪ ،‬وي‪#‬رى ‪ %80‬أن ال‪#‬طاب ال‪#‬ذي‪#‬ن ي‪#‬تعلمون ب‪#‬ال‪#‬لغة اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة ي‪#‬بذل‪#‬ون جه‪#‬دا أك‪#‬بر م‪#‬ما‬ ‫ي ‪##‬تطلبه ذل ‪##‬ك ل ‪##‬و ك ‪##‬ان ‪##‬ت ب ‪##‬ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‪ ،‬وذك ‪##‬ر ‪ %50‬أن ال ‪##‬طاب ي ‪##‬عان ‪##‬ون م ‪##‬ن م ‪##‬شكلة ع ‪##‬دم ف ‪##‬هم‬ ‫ال‪## #‬كتاب ام‪## #‬قرر ب‪## #‬ال‪## #‬لغة اإنج‪## #‬ليزي‪## #‬ة‪ ،‬وأن ‪ %42‬يج‪## #‬دون ص‪## #‬عوب‪## #‬ة ف‪## #‬ي اس‪## #‬تيعاب ت‪## #‬وض‪## #‬يحات‬ ‫اأس‪##‬تاذ ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‪ .‬وي‪##‬ؤي‪##‬د ‪ %54‬م‪##‬ن ال‪##‬طاب ت‪##‬دري‪##‬س ال‪##‬علوم ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية أن ذل‪##‬ك‬ ‫س‪##‬يحقق ل‪##‬هم ف‪##‬هما أف‪##‬ضل ل‪##‬لمادة ال‪##‬علمية ال‪##‬تي ي‪##‬درس‪##‬ون‪##‬ها‪ .‬وف‪##‬ي دراس‪##‬ة أج‪##‬ري‪##‬ت ع‪##‬لى ط‪##‬اب‬ ‫ك‪## #‬لية ال‪## #‬طب ب‪## #‬جام‪## #‬عة ال‪## #‬زق‪## #‬ازي‪## #‬ق‪ ،‬ات‪## #‬ضح م‪## #‬ن ت‪## #‬صحيح أوراق اإج‪## #‬اب‪## #‬ة ال‪## #‬تي ك‪## #‬تبت ب‪## #‬ال‪## #‬لغة‬ ‫اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة أن ‪ %10‬ف ‪##‬قط م ‪##‬ن ال ‪##‬طاب اس ‪##‬تطاع ‪##‬وا ال ‪##‬تعبير ع ‪##‬ن أن ‪##‬فسهم ب ‪##‬شكل ج ‪##‬يد و‪%65‬‬ ‫س‪#‬ردوا ام‪#‬علوم‪#‬ات ام‪#‬طلوب‪#‬ة ول‪#‬كنهم ل‪#‬م ي‪#‬حسنوا ال‪#‬تعبير و‪ %25‬ل‪#‬م ي‪#‬فهموا ام‪#‬علوم‪#‬ات )الس‪#‬باع‪#‬ي‬ ‫‪1995‬م(‪.‬‬ ‫‪!7‬‬ ‫وأظه ‪##‬رت ن ‪##‬تائ ‪##‬ج ع ‪##‬دد م ‪##‬ن ال ‪##‬دراس ‪##‬ات اي ‪##‬جاب ‪##‬يات اس ‪##‬تخدام ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ف ‪##‬ي ال ‪##‬تعليم‬ ‫ال‪#‬جام‪#‬عي م‪#‬نها دراس‪#‬ة ال‪#‬جار اه واأن‪#‬صاري )‪ (1998‬ال‪#‬تي أج‪#‬ري‪#‬اه‪#‬ا ع‪#‬لى ‪ 516‬م‪#‬ن ط‪#‬اب‬ ‫وط‪#‬ال‪#‬بات ال‪#‬طب ب‪#‬جام‪#‬عة ام‪#‬لك س‪#‬عود‪ .‬ح‪#‬يث أف‪#‬اد ‪ %49‬م‪#‬ن ال‪#‬طاب أن‪#‬هم يس‪#‬توع‪#‬بون أك‪#‬ثر م‪#‬ن‬ ‫‪ %75‬م‪#‬ن ام‪#‬حاض‪#‬رة ع‪#‬ندم‪#‬ا ت‪#‬لقى ب‪#‬ال‪#‬لغة اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة‪ ،‬ب‪#‬ينما أك‪#‬د ‪ %45‬أن‪#‬هم يس‪#‬توع‪#‬بون م‪#‬ا ب‪#‬ن‬ ‫‪ 75%-25‬م‪#‬ن ام‪#‬حاض‪#‬رة‪ .‬وت‪#‬زي‪#‬د نس‪#‬بة اس‪#‬تيعاب ام‪#‬حاض‪#‬رة إذا اس‪#‬تخدم‪#‬ت ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية م‪#‬ع‬ ‫اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة ع‪#‬ند ح‪#‬وال‪#‬ي ‪ %90‬م‪#‬ن ال‪#‬طاب‪ .‬أم‪#‬ا إذا ك‪#‬ان‪#‬ت ك‪#‬لها ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية ف‪#‬قد أف‪#‬اد ح‪#‬وال‪#‬ي‬ ‫‪ %60‬م ‪##‬نهم أن نس ‪##‬بة ااس ‪##‬تيعاب ت ‪##‬زي ‪##‬د‪ .‬وأف ‪##‬اد ‪ %40.4‬ب ‪##‬أن ‪##‬ها ا ت ‪##‬زي ‪##‬د‪ .‬وأف ‪##‬اد ‪ %46‬م ‪##‬ن‬ ‫ال ‪##‬طاب أن ‪##‬هم ي ‪##‬حتاج ‪##‬ون إل ‪##‬ى ن ‪##‬صف ال ‪##‬زم ‪##‬ن ل ‪##‬قراءة م ‪##‬ادة م ‪##‬كتوب ‪##‬ة ب ‪##‬ال ‪##‬لغة اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة ل ‪##‬و ك ‪##‬تبت‬ ‫ب‪##‬ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ ،‬ك‪##‬ما أف‪##‬اد ‪ %30‬م‪##‬نهم أن‪##‬هم ي‪##‬حتاج‪##‬ون إل‪##‬ى ث‪##‬لث ال‪##‬وق‪##‬ت‪ ،‬و‪ %17.7‬أن‪##‬هم ي‪##‬حتاج‪##‬ون‬ ‫إل ‪##‬ى ن ‪##‬فس ال ‪##‬وق ‪##‬ت‪ ،‬ب ‪##‬ينما ي ‪##‬حتاج ‪ %6.3‬م ‪##‬نهم إل ‪##‬ى ث ‪##‬اث ‪##‬ة أض ‪##‬عاف ال ‪##‬وق ‪##‬ت‪ .‬ووج ‪##‬د ال ‪##‬جار اه‬ ‫واأن‪##‬صاري أن ‪ %27.6‬م‪##‬ن ال‪##‬طاب ي‪##‬حتاج‪##‬ون إل‪##‬ى ث‪##‬لث ال‪##‬زم‪##‬ن ل‪##‬كتاب‪##‬ة م‪##‬ادة ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‬ ‫ك‪##‬ان‪##‬ت أص‪##‬ا ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‪ ،‬ك‪##‬ما ي‪##‬حتاج ‪ %36.9‬م‪##‬نهم إل‪##‬ى ن‪##‬صف ال‪##‬زم‪##‬ن‪ ،‬و‪ %27‬إل‪##‬ى‬ ‫ال‪## #‬زم‪## #‬ن ن‪## #‬فسه‪ .‬وي‪## #‬فضل ‪ %45‬م‪## #‬ن ال‪## #‬طاب اإج‪## #‬اب‪## #‬ة ع‪## #‬لى ورق‪## #‬ة اام‪## #‬تحان ب‪## #‬ال‪## #‬لغة ال‪## #‬عرب‪## #‬ية‪،‬‬ ‫و‪ %36.9‬اإج‪#‬اب‪#‬ة ع‪#‬ليها ب‪#‬ال‪#‬لغة اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة‪ ،‬ب‪#‬ينما ي‪#‬فضل ‪ %15.1‬اإج‪#‬اب‪#‬ة ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية م‪#‬ع‬ ‫ك ‪##‬تاب ‪##‬ة ام ‪##‬صطلحات ب ‪##‬ال ‪##‬لغة اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة‪ ،‬وف ‪##‬ضل ‪ %3‬الخ ‪##‬لط ب ‪##‬ن ال ‪##‬لغتن دون ت ‪##‬رت ‪##‬يب‪ .‬وي ‪##‬رى‬ ‫‪ %50.7‬أن ال‪##‬تدري‪##‬س ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة ي‪##‬قلل م‪##‬ن ف‪##‬رص‪##‬ة ام‪##‬شارك‪##‬ة أث‪##‬ناء ام‪##‬حاض‪##‬رات‪ .‬وي‪##‬ؤي‪##‬د‬ ‫‪ %60‬م‪#‬ن ال‪#‬طاب ال‪#‬تدري‪#‬س ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية‪ ،‬وي‪#‬رى ‪ %8.7‬م‪#‬نهم أن ا ف‪#‬رق ب‪#‬ن ال‪#‬تدري‪#‬س ب‪#‬أي‬ ‫ال ‪##‬لغتن‪ .‬وأف ‪##‬اد ‪ %92.9‬م ‪##‬ن ال ‪##‬طاب ب ‪##‬أن ‪##‬ه ي ‪##‬مكن ال ‪##‬بدء ف ‪##‬ي ت ‪##‬طبيق ال ‪##‬تعري ‪##‬ب ف ‪##‬ورا‪ .‬وت ‪##‬بن م ‪##‬ن‬ ‫ن‪#‬تائ‪#‬ج دراس‪#‬ة اس‪#‬تطاع‪#‬ية أج‪#‬ري‪#‬ت ف‪#‬ي ك‪#‬لية ال‪#‬طب ب‪#‬جام‪#‬عة ام‪#‬لك ف‪#‬يصل ع‪#‬ن م‪#‬وق‪#‬ف ط‪#‬اب ال‪#‬طب‬ ‫م‪#‬ن ت‪#‬عري‪#‬ب ال‪#‬علم ال‪#‬طبي أن ‪ %80‬م‪#‬ن ال‪#‬طاب ي‪#‬وف‪#‬رون ث‪#‬لث ال‪#‬زم‪#‬ن أو أك‪#‬ثر ع‪#‬ند ال‪#‬قراءة ب‪#‬ال‪#‬لغة‬ ‫ال ‪##‬عرب ‪##‬ية م ‪##‬قارن ‪##‬ة ب ‪##‬ال ‪##‬لغة اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة‪ ،‬وأن ‪ %72‬م ‪##‬ن ال ‪##‬طاب ي ‪##‬وف ‪##‬رون ث ‪##‬لث ال ‪##‬زم ‪##‬ن أو أك ‪##‬ثر ع ‪##‬ند‬ ‫ال ‪##‬كتاب ‪##‬ة ب ‪##‬ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية م ‪##‬قارن ‪##‬ة ب ‪##‬ال ‪##‬كتاب ‪##‬ة ب ‪##‬ال ‪##‬لغة اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة‪ .‬وي ‪##‬فضل ‪ %23‬ف ‪##‬قط م ‪##‬ن ال ‪##‬طاب‬ ‫اإج ‪##‬اب ‪##‬ة ع ‪##‬لى أس ‪##‬ئلة اام ‪##‬تحان ب ‪##‬ال ‪##‬لغة اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة‪ .‬وي ‪##‬رى ‪ %75‬أن م ‪##‬قدرت ‪##‬هم ع ‪##‬لى اإج ‪##‬اب ‪##‬ة‬ ‫ال‪##‬شفوي‪##‬ة وال‪##‬نقاش أف‪##‬ضل ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية )ال‪##‬سحيمي وال‪##‬بار ‪ .(1992‬ودل‪##‬ت دراس‪##‬ة أج‪##‬راه‪##‬ا‬ ‫الس‪##‬باع‪##‬ي )‪1995‬م( ع‪##‬لى مج‪##‬موع‪##‬ة م‪##‬ن ط‪##‬اب ال‪##‬طب وأط‪##‬باء اام‪##‬تياز واأط‪##‬باء ام‪##‬قيمن ع‪##‬ن‬ ‫م ‪##‬توس ‪##‬ط س ‪##‬رع ‪##‬ة ال ‪##‬قراءة ب ‪##‬ال ‪##‬لغتن ال ‪##‬عرب ‪##‬ية واإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة ونس ‪##‬بة ال ‪##‬تحسن إذا ت ‪##‬مت ق ‪##‬راءة ال ‪##‬نص‬ ‫ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية ع‪#‬لى أن س‪#‬رع‪#‬ة ال‪#‬قراءة ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية ه‪#‬ي ‪ 109.8‬ك‪#‬لمات ف‪#‬ي ال‪#‬دق‪#‬يقة‪ ،‬ب‪#‬ينما‬ ‫ه‪##‬ي ‪ 76.7‬ك‪##‬لمة ف‪##‬ي ال‪##‬دق‪##‬يقة ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‪ ،‬أي ب‪##‬فارق ‪ 23.1‬ك‪##‬لمة ف‪##‬ي ال‪##‬دق‪##‬يقة ل‪##‬صال‪##‬ح‬ ‫ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‪ .‬أي أن س ‪##‬رع ‪##‬ة ال ‪##‬قراءة ب ‪##‬ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ت ‪##‬زي ‪##‬د ‪ %43‬ع ‪##‬لى س ‪##‬رع ‪##‬ة ال ‪##‬قراءة ب ‪##‬ال ‪##‬لغة‬ ‫اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة‪ .‬وت‪#‬بن أن اس‪#‬تيعاب ال‪#‬نص ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية أف‪#‬ضل م‪#‬ن اس‪#‬تيعاب ال‪#‬نص ن‪#‬فسه ب‪#‬ال‪#‬لغة‬ ‫اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة ب‪##‬زي‪##‬ادة ‪ .%15‬أي أن نس‪##‬بة ال‪##‬تحصيل ال‪##‬علمي س‪##‬تزداد ‪ %66.4‬ل‪##‬و ك‪##‬ان ال‪##‬تعليم‬ ‫‪!8‬‬ ‫ب ‪##‬ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‪ ،‬وأن ط ‪##‬لبة ال ‪##‬طب س ‪##‬وف ي ‪##‬وف ‪##‬رون ‪ %50‬م ‪##‬ن وق ‪##‬تهم ل ‪##‬و ق ‪##‬رأوا أو ك ‪##‬تبوا ب ‪##‬ال ‪##‬لغة‬ ‫العربية‪.‬‬ ‫وه‪#‬ناك دراس‪#‬ات تج‪#‬ري‪#‬بية أج‪#‬ري‪#‬ت ل‪#‬لمقارن‪#‬ة ب‪#‬ن ن‪#‬تائ‪#‬ج ت‪#‬عليم ام‪#‬قرر ن‪#‬فسه ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية‬ ‫وب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة م‪##‬نها دراس‪##‬تان أج‪##‬ري‪##‬تا ف‪##‬ي ال‪##‬جام‪##‬عة اأم‪##‬ري‪##‬كية ب‪##‬بيروت وال‪##‬جام‪##‬عة اأردن‪##‬ية‬ ‫ع ‪##‬لى م ‪##‬جوع ‪##‬تن م ‪##‬ن ال ‪##‬طاب درس ‪##‬ت إح ‪##‬داه ‪##‬ما م ‪##‬نهجا ط ‪##‬بيا ب ‪##‬ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ودرس ‪##‬ت اأخ ‪##‬رى‬ ‫ام ‪##‬نهج ن ‪##‬فسه ب ‪##‬ال ‪##‬لغة اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة‪ .‬ح ‪##‬يث ت ‪##‬بن م ‪##‬ن ن ‪##‬تائ ‪##‬ج التج ‪##‬رب ‪##‬ة أن درج ‪##‬ة ااس ‪##‬تيعاب ل ‪##‬دى‬ ‫امج‪##‬موع‪##‬ة اأول‪##‬ى ك‪##‬ان‪##‬ت أف‪##‬ضل م‪##‬ن امج‪##‬موع‪##‬ة ال‪##‬ثان‪##‬ية )الس‪##‬باع‪##‬ي ‪1995‬م(‪ .‬وأظه‪##‬رت دراس‪##‬ة‬ ‫ت‪##‬قوي‪##‬مية أج‪##‬راه‪##‬ا مج‪##‬موع‪##‬ة م‪##‬ن ام‪##‬تخصصن ب‪##‬تكليف م‪##‬ن مج‪##‬مع ال‪##‬لغة اأردن‪##‬ي ب‪##‬عنوان "ت‪##‬قوي‪##‬م‬ ‫ام ‪##‬رح ‪##‬لة اأول ‪##‬ى ف ‪##‬ي ت ‪##‬عري ‪##‬ب ال ‪##‬تعليم ال ‪##‬علمي ال ‪##‬جام ‪##‬عي ال ‪##‬تي ت ‪##‬بناه ‪##‬ا مج ‪##‬مع ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‬ ‫اأردن‪##‬ي"‪ ،‬ن‪##‬تائ‪##‬ج ب‪##‬اه‪##‬رة‪ .‬إذ ان‪##‬خفضت نس‪##‬بة ال‪##‬رس‪##‬وب م‪##‬ن ‪ %30‬ع‪##‬ندم‪##‬ا ك‪##‬ان ال‪##‬تدري‪##‬س ب‪##‬ال‪##‬لغة‬ ‫اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة إل‪##‬ى ‪ %3‬ف‪##‬قط ع‪##‬ندم‪##‬ا درس ال‪##‬طاب ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ .‬ودرس ال‪##‬طاب ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‬ ‫م‪#‬ادة أوس‪#‬ع وب‪#‬صورة أع‪#‬مق وأدق‪ ،‬ووف‪#‬روا ك‪#‬ثيرا م‪#‬ن ال‪#‬وق‪#‬ت والجه‪#‬د ف‪#‬ي دراس‪#‬ة ام‪#‬ادة )أب‪#‬و ح‪#‬لو‬ ‫ولطفية ‪1984‬م(‪.‬‬ ‫ول‪#‬تقوي‪#‬م تج‪#‬رب‪#‬ة ال‪#‬تعري‪#‬ب ف‪#‬ي ال‪#‬كليات ال‪#‬تقنية ب‪#‬ام‪#‬ملكة‪ ،‬ق‪#‬ام أب‪#‬و ع‪#‬رف‪#‬ة وال‪#‬تهام‪#‬ي وح‪#‬سن‬ ‫)‪1998‬م( ب ‪## # #‬اس ‪## # #‬تطاع أراء ب ‪## # #‬عض اأس ‪## # #‬ات ‪## # #‬ذة وال ‪## # #‬طاب ف ‪## # #‬ي ت ‪## # #‬خصصي ت ‪## # #‬قنية اإن ‪## # #‬تاج‬ ‫واال ‪##‬كترون ‪##‬يات ال ‪##‬صناع ‪##‬ية ح ‪##‬ول التج ‪##‬رب ‪##‬ة ف ‪##‬وج ‪##‬دوا أن ‪ %52‬م ‪##‬ن ام ‪##‬درس ‪##‬ن ي ‪##‬رون أن تج ‪##‬رب ‪##‬ة‬ ‫ال ‪##‬تدري ‪##‬س ب ‪##‬ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية تج ‪##‬رب ‪##‬ة ن ‪##‬اج ‪##‬حة وتس ‪##‬تحق ال ‪##‬تشجيع وال ‪##‬دع ‪##‬م‪ .‬وي ‪##‬رى ‪ %52‬ض ‪##‬رورة‬ ‫اس‪##‬تخدام ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية ف‪##‬ي ال‪##‬تدري‪##‬س‪ .‬وأف‪##‬اد ‪ %25‬م‪##‬ن ام‪##‬درس‪##‬ن أن ل‪##‬دي‪##‬هم م‪##‬ساه‪##‬مات ف‪##‬ي‬ ‫م ‪##‬جال ال ‪##‬تعري ‪##‬ب وال ‪##‬ترج ‪##‬مة‪ .‬وي ‪##‬رغ ‪##‬ب ‪ %71‬ف ‪##‬ي ال ‪##‬تعليم ب ‪##‬ال ‪##‬لغة اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة‪.‬وي ‪##‬رى ‪ %84.5‬أن‬ ‫ال‪##‬تعليم ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة ض‪##‬روري وي‪##‬ساع‪##‬ده‪##‬م ف‪##‬ي ال‪##‬حصول ع‪##‬لى وظ‪##‬يفة‪ .‬وج‪##‬اء ف‪##‬ي ت‪##‬قري‪##‬ر‬ ‫إدارة ت‪#‬طوي‪#‬ر ام‪#‬ناه‪#‬ج ب‪#‬ام‪#‬ؤس‪#‬سة ال‪#‬عام‪#‬ة ل‪#‬لتعليم ال‪#‬فني وال‪#‬تدري‪#‬ب ام‪#‬هني ب‪#‬ام‪#‬ملكة )‪ (1998‬أن‬ ‫‪ %48.37‬م‪##‬ن ام‪##‬سئول‪##‬ن ف‪##‬ي ق‪##‬طاع ال‪##‬عمل ي‪##‬رون أن مس‪##‬توى ال‪##‬عام‪##‬لن م‪##‬ن خ‪##‬ري‪##‬جي ال‪##‬كليات‬ ‫ج ‪##‬يد ب ‪##‬شكل ع ‪##‬ام‪ ،‬ب ‪##‬ينما ي ‪##‬رى ‪ %44.74‬أن مس ‪##‬تواه ‪##‬م م ‪##‬قبول )أب ‪##‬و ع ‪##‬رف ‪##‬ة وال ‪##‬تهام ‪##‬ي وح ‪##‬سن‪،‬‬ ‫‪1998‬م(‪.‬‬ ‫ب ‪##‬النس ‪##‬بة ل ‪##‬كفاي ‪##‬ة ام ‪##‬راج ‪##‬ع ال ‪##‬طبية وال ‪##‬هندس ‪##‬ية ب ‪##‬ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‪ ،‬ي ‪##‬رى ‪ %8‬م ‪##‬ن اأس ‪##‬ات ‪##‬ذة‬ ‫و‪ %22‬م‪#‬ن ال‪#‬طاب أن ال‪#‬كتب وام‪#‬راج‪#‬ع ال‪#‬عرب‪#‬ية ل‪#‬لمقررات ال‪#‬هندس‪#‬ية ك‪#‬اف‪#‬ية وم‪#‬تواف‪#‬رة ف‪#‬ي ال‪#‬وق‪#‬ت‬ ‫ال‪##‬حاض‪##‬ر‪ .‬وي‪##‬رى ‪ %5‬م‪##‬ن اأس‪##‬ات‪##‬ذة و‪ %13‬م‪##‬ن ال‪##‬طاب ض‪##‬رورة ال‪##‬تروي وال‪##‬تحفظ ف‪##‬ي ال‪##‬بدء‬ ‫ب‪##‬تدري‪##‬س ال‪##‬هندس‪##‬ة ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ .‬وي‪##‬رى ‪ %48‬م‪##‬ن اأس‪##‬ات‪##‬ذة ض‪##‬رورة ت‪##‬أخ‪##‬ير ال‪##‬تطبيق ح‪##‬تى‬ ‫ي‪##‬تم ت‪##‬وف‪##‬ير ال‪##‬كتب وام‪##‬راج‪##‬ع ال‪##‬هندس‪##‬ية ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ .‬وي‪##‬رى ‪ %20‬م‪##‬ن اأس‪##‬ات‪##‬ذة و‪ %11‬م‪##‬ن‬ ‫ال‪##‬طاب أن ي‪##‬ؤخ‪##‬ر ح‪##‬تى ي‪##‬تم إع‪##‬داد أع‪##‬ضاء ه‪##‬يئة ال‪##‬تدري‪##‬س له‪##‬ذا ال‪##‬غرض )ام‪##‬هيدب ‪.(1998‬‬ ‫‪!9‬‬ ‫وي ‪##‬رى ‪ %76‬أن مس ‪##‬توى ام ‪##‬راج ‪##‬ع ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ف ‪##‬ي م ‪##‬جال ت ‪##‬خصصهم ج ‪##‬يد‪ .‬أم ‪##‬ا ال ‪##‬طاب ف ‪##‬يرى‬ ‫‪ %71‬م‪##‬نهم أن ام‪##‬راج‪##‬ع ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية م‪##‬تواف‪##‬رة‪ .‬ويس‪##‬تخدم ‪ %44‬م‪##‬ن ال‪##‬طاب م‪##‬راج‪##‬ع ب‪##‬ال‪##‬لغة‬ ‫اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة )وأب‪#‬و ع‪#‬رف‪#‬ة وال‪#‬تهام‪#‬ي وح‪#‬سن‪ .(1998 ،‬وأش‪#‬ار ‪ %92‬م‪#‬ن أع‪#‬ضاء ه‪#‬يئة ال‪#‬تدري‪#‬س‬ ‫ب ‪##‬كلية ال ‪##‬علوم ب ‪##‬جام ‪##‬عة ال ‪##‬كوي ‪##‬ت إل ‪##‬ى ال ‪##‬نقص الش ‪##‬دي ‪##‬د ف ‪##‬ي ال ‪##‬كتب ال ‪##‬علمية ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ف ‪##‬ي ام ‪##‬كتبة‬ ‫العربية )الحاج عيسى وامطوع‪1988 ،‬م (‪.‬‬ ‫ي ‪##‬تضح م ‪##‬ن ال ‪##‬دراس ‪##‬ات ال ‪##‬ساب ‪##‬قة أن اس ‪##‬تخدام ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ف ‪##‬ي إل ‪##‬قاء ام ‪##‬حاض ‪##‬رات‬ ‫واس‪#‬تخدام ك‪#‬تب ع‪#‬لمية ج‪#‬ام‪#‬عية ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية س‪#‬يؤدي إل‪#‬ى زي‪#‬ادة اس‪#‬تيعاب ال‪#‬طاب ل‪#‬لمفاه‪#‬يم‬ ‫ال‪#‬علمية وس‪#‬يؤدي إل‪#‬ى ال‪#‬تحسن ف‪#‬ي ت‪#‬حصيلهم ال‪#‬علمي‪ ،‬وي‪#‬قلل زم‪#‬ن ق‪#‬راءة ام‪#‬ادة ام‪#‬كتوب‪#‬ة وزم‪#‬ن‬ ‫ال‪##‬كتاب‪##‬ة‪ ،‬وي‪##‬زي‪##‬د م‪##‬ن م‪##‬شارك‪##‬ة ال‪##‬طاب ف‪##‬ي ام‪##‬ناق‪##‬شة ف‪##‬ي ال‪##‬فصل‪ ،‬وم‪##‬ن نس‪##‬بة ال‪##‬نجاح‪ .‬وت‪##‬شير‬ ‫ن‪##‬تائ‪##‬ج ال‪##‬دراس‪##‬ات ال‪##‬ساب‪##‬قة إل‪##‬ى رغ‪##‬بة نس‪##‬بة ك‪##‬بيرة م‪##‬ن ال‪##‬طاب واأس‪##‬ات‪##‬ذة ف‪##‬ي اس‪##‬تخدام ال‪##‬لغة‬ ‫العربية في العملية التعليمية‪ ،‬والعوائق التي تحول دون استخدامها‪.‬‬ ‫عينات الدراسة ومجتمعاتها‬ ‫عينة الطالبات‪:‬‬ ‫أج ‪##‬ري ‪##‬ت ال ‪##‬دراس ‪##‬ة ع ‪##‬لى ع ‪##‬ينة ع ‪##‬شوائ ‪##‬ية م ‪##‬كون ‪##‬ة م ‪##‬ن ‪ 350‬ط ‪##‬ال ‪##‬بة ب ‪##‬كليات ال ‪##‬طب البش ‪##‬ري وط ‪##‬ب‬ ‫اأس‪#‬نان وال‪#‬صيدل‪#‬ة وال‪#‬علوم ال‪#‬طبية وال‪#‬علوم وال‪#‬حاس‪#‬ب وال‪#‬زراع‪#‬ة )ب‪#‬واق‪#‬ع ‪ 50‬ط‪#‬ال‪#‬بة م‪#‬ن ك‪#‬ل ك‪#‬لية(‬ ‫ب‪##‬جام‪##‬عة ام‪##‬لك س‪##‬عود ب‪##‬ال‪##‬ري‪##‬اض ف‪##‬ي امس‪##‬توي‪##‬ات م‪##‬ن ال‪##‬ثان‪##‬ي ح‪##‬تى ال‪##‬ثام‪##‬ن م‪##‬من درس‪##‬ن م‪##‬قرري‬ ‫"ام ‪##‬هارات ال ‪##‬لغوي ‪##‬ة" و"التح ‪##‬ري ‪##‬ر ال ‪##‬عرب ‪##‬ي" واس ‪##‬تثنيت ال ‪##‬طال ‪##‬بات ال ‪##‬ات ‪##‬ي ل ‪##‬م ي ‪##‬درس ‪##‬ن ه ‪##‬ذي ‪##‬ن‬ ‫امقررين‪.‬‬ ‫الكتب امقررة‪:‬‬ ‫ت ‪##‬شمل م ‪##‬تطلبات ال ‪##‬جام ‪##‬عة ب ‪##‬جام ‪##‬عة ام ‪##‬لك س ‪##‬عود م ‪##‬قرري ‪##‬ن ف ‪##‬ي ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ه ‪##‬ما "ام ‪##‬هارات‬ ‫ال ‪##‬لغوي ‪##‬ة" و"التح ‪##‬ري ‪##‬ر ال ‪##‬عرب ‪##‬ي" ب ‪##‬واق ‪##‬ع س ‪##‬اع ‪##‬تن م ‪##‬عتمدي ‪##‬ن ف ‪##‬ي اأس ‪##‬بوع ل ‪##‬كل م ‪##‬نهما‪ .‬وه ‪##‬ذان‬ ‫ام ‪##‬قرران م ‪##‬قرران ع ‪##‬لى ط ‪##‬اب وط ‪##‬ال ‪##‬بات ج ‪##‬ميع ك ‪##‬ليات ال ‪##‬جام ‪##‬عة ب ‪##‬اس ‪##‬تثناء ق ‪##‬سم ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‬ ‫وال‪#‬لغات وال‪#‬ترج‪#‬مة‪ .‬ول‪#‬كل م‪#‬قرر م‪#‬ذك‪#‬رة ق‪#‬ام ب‪#‬إع‪#‬داده‪#‬ا مج‪#‬موع‪#‬ة م‪#‬ن أس‪#‬ات‪#‬ذة ام‪#‬قرري‪#‬ن ب‪#‬قسم ال‪#‬لغة‬ ‫ال‪## # #‬عرب‪## # #‬ية وآداب‪## # #‬ها ب‪## # #‬كلية اآداب ب‪## # #‬جام‪## # #‬عة ام‪## # #‬لك س‪## # #‬عود ل‪## # #‬لفصل ال‪## # #‬دراس‪## # #‬ي ال‪## # #‬ثان‪## # #‬ي ل‪## # #‬عام‬ ‫‪1424/1425‬هـ‪ .‬وش‪#‬مل م‪#‬جتمع ال‪#‬دراس‪#‬ة ج‪#‬ميع ال‪#‬دروس ال‪#‬تي اح‪#‬توت ع‪#‬ليها م‪#‬ذك‪#‬رة م‪I‬قرر‬ ‫ام‪II‬هارات ال‪II‬لغوي‪II‬ة وع‪II‬دد ص‪II‬فحات‪II‬ها ‪ ،117‬وج ‪##‬ميع ال ‪##‬دروس ال ‪##‬تي اح ‪##‬توت ع ‪##‬ليها م ‪##‬ذك ‪##‬رة‬ ‫مقرر التحرير العربي وعدد صفحاتها ‪ 216‬صفحة‪.‬‬ ‫الائحة امنظمة لشؤون منسوبي الجامعات السعودين من أعضاء هيئة‬ ‫التدريس ومن في حكمهم الصادرة بقرار مجلس التعليم العالي رقم )‪.(4/6/1417‬‬ ‫‪!10‬‬ ‫حيث اختيرت امواد الخاصة بترقية أعضاء هيئة التدريس وهي امواد من ‪ 37-21‬من‬ ‫الائحة‪.‬‬ ‫ال‪II‬ائ‪II‬حة ام‪II‬وح‪II‬دة ل‪II‬لدراس‪II‬ات ال‪II‬عليا ف‪II‬ي ال‪II‬جام‪II‬عات ال ‪##‬صادرة ب ‪##‬قرار مج ‪##‬لس ال ‪##‬تعليم‬ ‫ال‪#‬عال‪#‬ي ال‪#‬قرار رق‪#‬م )‪3/6/1417‬هـ(‪ .‬ح‪#‬يث اخ‪#‬تيرت ام‪#‬ادة ‪ 44‬ال‪#‬خاص‪#‬ة ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬تي ت‪#‬كتب‬ ‫بها رسائل اماجستير والدكتوراه‪.‬‬ ‫أداة الدراسة‬ ‫استخدمت الباحثة أداتن هما‪:‬‬ ‫)‪(1‬م‪I‬قاب‪I‬لة ش‪I‬خصية م‪I‬ع اس‪I‬تبان‪I‬ة م‪I‬فتوح‪I‬ة وزع‪#‬ت ع‪#‬لى ع‪#‬ينات م‪#‬ن ط‪#‬ال‪#‬بات ك‪#‬ليات ال‪#‬طب‬ ‫البش‪#‬ري وط‪#‬ب اأس‪#‬نان وال‪#‬صيدل‪#‬ة وال‪#‬علوم ال‪#‬طبية وال‪#‬علوم وال‪#‬حاس‪#‬ب وال‪#‬زراع‪#‬ة ب‪#‬جام‪#‬عة ام‪#‬لك‬ ‫سعود تكونت من أسئلة مفتوحة هي‪:‬‬ ‫‪ .1‬ما اللغة امستخدمة في التدريس داخل الفصل؟‬ ‫‪ .2‬ما هي لغة الكتب الدراسية امقررة؟‬ ‫‪ .3‬هل تدرسن امقابات العربية للمصطلحات اإنجليزية؟‬ ‫‪ .4‬ما هي في تصورك الطرق امستخدمة في تعريب امصطلحات؟‬ ‫‪ .5‬ما هو البنك اآلي السعودي للمصطلحات وهل سبق لك استخدامه والبحث فيه؟‬ ‫‪ .6‬م‪##‬ا ال‪##‬دور ال‪##‬ذي ت‪##‬توق‪##‬عي أن ت‪##‬ساه‪##‬مي ب‪##‬ه ف‪##‬ي ت‪##‬عري‪##‬ب ام‪##‬صطلحات وت‪##‬رج‪##‬مة ال‪##‬كتب‬ ‫في تخصصك بعد التخرج؟‬ ‫)‪(2‬أداة لتح‪I‬ليل م‪I‬حتوى م‪I‬ذك‪I‬رت‪I‬ي ام‪I‬هارات ال‪I‬لغوي‪I‬ة والتح‪I‬ري‪I‬ر ال‪I‬عرب‪I‬ي ه‪I‬ي ع‪I‬بارة‬ ‫ع‪II I‬ن ق‪II I‬ائ‪II I‬مة ب‪II I‬طرق ت‪II I‬ول‪II I‬يد ام‪II I‬صطلحات وت‪II I‬عري‪II I‬بها ش‪II I‬ملت م‪II I‬ا ي‪II I‬لي‪ :‬ال ‪## #‬نحت‪،‬‬ ‫ااش‪## #‬تقاق ال‪## #‬عكسي‪ ،‬ال‪## #‬توس‪## #‬ع ف‪## #‬ي ااش‪## #‬تقاق‪## #‬ات‪ ،‬إض‪## #‬فاء م‪## #‬عان ج‪## #‬دي‪## #‬دة ع‪## #‬لى ام‪## #‬فردات‬ ‫ال‪##‬عادي‪##‬ة‪ ،‬إح‪##‬ياء ام‪##‬فردات ال‪##‬قدي‪##‬مة‪ ،‬الش‪##‬رح‪ ،‬ااس‪##‬تعارة م‪##‬ن ال‪##‬لغات اأخ‪##‬رى‪ ،‬ااس‪##‬تعارة م‪##‬ع‬ ‫ال ‪##‬تعري ‪##‬ب ال ‪##‬صوت ‪##‬ي‪ ،‬ااس ‪##‬تعارة م ‪##‬ع ال ‪##‬تعري ‪##‬ب الج ‪##‬زئ ‪##‬ي‪ ،‬ااش ‪##‬تقاق م ‪##‬ن ال ‪##‬كلمات امس ‪##‬تعارة‪،‬‬ ‫اأس‪##‬ماء ام‪##‬نسوب‪##‬ة‪ ،‬ام‪##‬صدر ال‪##‬صناع‪##‬ي‪ ،‬ام‪##‬صدر‪ ،‬اس‪##‬م ال‪##‬فاع‪##‬ل‪ ،‬اس‪##‬م ام‪##‬فعول‪ ،‬اس‪##‬م ام‪##‬رة‪،‬‬ ‫اس‪#‬م ال‪#‬هيئة‪ ،‬اس‪#‬م ام‪#‬كان وال‪#‬زم‪#‬ان‪ ،‬اس‪#‬م ام‪#‬هنة‪ ،‬فُ‪#‬عال‪#‬ة‪ ،‬أس‪#‬ماء اآل‪#‬ة ِ‬ ‫)م‪#‬فْعال‪ِ ،‬مِ‪#‬فْ َعلة‪ِ ،‬م‪#‬فْ َعل‪،‬‬ ‫ف‪ّ #‬عال‪##‬ة‪ ،‬ف‪##‬اع‪##‬لة‪ ،‬م‪##‬فعال‪ ،‬ف‪##‬اع‪##‬ول(‪ ،‬أس‪##‬ماء اأم‪##‬راض ع‪##‬لى وزن )فُ‪##‬عال(‪ ،‬ف‪ّ #‬عال‪ ،‬اس‪##‬م ال‪##‬تصغير‬ ‫)فُ ‪##‬عيْل‪ ،‬ف ‪##‬عيّل(‪ ،‬ج ‪##‬مع ام ‪##‬ؤن ‪##‬ث ال ‪##‬سال ‪##‬م‪ ،‬ف ‪##‬عل‪ ،‬ف ‪##‬ا َع ‪##‬ل‪ ،‬أَفْ ‪َ #‬عل‪ ،‬تَ ‪#‬فَ ّع َل‪ ،‬ت ‪##‬فاع ‪##‬ل‪ ،‬ان ‪##‬فعل‪ ،‬افْ ‪#‬ت َ َع َل‪،‬‬ ‫افْ َع ّل‪ ،‬استَفْ َعل‪ ،‬فَ ْع َلل‪.‬‬ ‫‪!11‬‬ ‫طريقة التطبيق والتحليل‬ ‫أوا‪ :‬ق ‪##‬ام ‪##‬ت ال ‪##‬باح ‪##‬ثة ب ‪##‬مقاب ‪##‬لة ط ‪##‬ال ‪##‬بات ال ‪##‬عينة ك ‪##‬ل ع ‪##‬لى ح ‪##‬دة وسج ‪##‬لت اس ‪##‬تجاب ‪##‬ات ك ‪##‬ل‬ ‫م‪##‬نهن ع‪##‬لى ن‪##‬موذج ااس‪##‬تبان‪##‬ة ث‪##‬م ف‪##‬رغ‪##‬ت ااس‪##‬تجاب‪##‬ات وص‪##‬نفتها‪ .‬ول‪##‬لتعرف ع‪##‬لى آراء ال‪##‬طال‪##‬بات‬ ‫ف‪#‬ي ل‪#‬غة ال‪#‬تدري‪#‬س داخ‪#‬ل ال‪#‬فصل‪ ،‬ول‪#‬غة ال‪#‬كتب ام‪#‬قررة‪ ،‬وط‪#‬رق ت‪#‬ول‪#‬يد ام‪#‬صطلحات وم‪#‬دى ح‪#‬فظهن‬ ‫ل‪## #‬لمقاب‪## #‬ات ال‪## #‬عرب‪## #‬ية ل‪## #‬لمصطلحات ودوره‪## #‬ن امس‪## #‬تقبلي ف‪## #‬ي ت‪## #‬رج‪## #‬مة ال‪## #‬كتب ام‪## #‬قررة وت‪## #‬عري‪## #‬ب‬ ‫ام‪#‬صطلحات اس‪#‬تخدم‪#‬ت التح‪#‬ليل ال‪#‬نوع‪#‬ي‪ .‬إذ م‪#‬ا ي‪#‬هم ه‪#‬نا ه‪#‬و ن‪#‬وع‪#‬ية ااس‪#‬تجاب‪#‬ات ال‪#‬تي ق‪#‬دم‪#‬تها‬ ‫الطالبات وليس النسب امئوية لعدد الطالبات الاتي قدمن ااستجابة نفسها‪.‬‬ ‫ث‪II‬ان‪II‬يا‪ :‬ق ‪##‬ام ‪##‬ت ال ‪##‬باح ‪##‬ثة بتح ‪##‬ليل م ‪##‬حتوى م ‪##‬ذك ‪##‬رت ‪##‬ي م ‪##‬قرري ام ‪##‬هارات ال ‪##‬لغوي ‪##‬ة والتح ‪##‬ري ‪##‬ر‬ ‫ال‪#‬عرب‪#‬ي ام‪#‬قرري‪#‬ن ع‪#‬لى ط‪#‬اب وط‪#‬ال‪#‬بات ك‪#‬ليات ال‪#‬طب البش‪#‬ري وط‪#‬ب اأس‪#‬نان وال‪#‬صيدل‪#‬ة وال‪#‬علوم‬ ‫ال ‪##‬طبية وال ‪##‬علوم وال ‪##‬حاس ‪##‬ب وال ‪##‬زراع ‪##‬ة‪ ،‬وال ‪##‬بحث ع ‪##‬ن ط ‪##‬رق ال ‪##‬تعري ‪##‬ب وط ‪##‬رق ت ‪##‬ول ‪##‬يد ام ‪##‬صطلحات‬ ‫ب ‪##‬ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‪ ،‬وت ‪##‬عري ‪##‬ف ال ‪##‬طال ‪##‬بات ب ‪##‬ام ‪##‬عاج ‪##‬م اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة‪-‬ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ام ‪##‬تخصصة‪ ،‬وه ‪##‬ل ت ‪##‬عرف‬ ‫ال ‪##‬طال ‪##‬بات ب ‪##‬بنوك ام ‪##‬صطلحات ال ‪##‬عرب ‪##‬ية م ‪##‬ثل ال ‪##‬بنك اآل ‪##‬ي ال ‪##‬سعودي ل ‪##‬لمصطلحات‪ ،‬وت ‪##‬درب ‪##‬هن‬ ‫ع ‪##‬لى اس ‪##‬تخراج ام ‪##‬صطلحات وم ‪##‬قاب ‪##‬ات ‪##‬ها ال ‪##‬عرب ‪##‬ية م ‪##‬ن ال ‪##‬بنك ال ‪##‬سعودي اآل ‪##‬ي ل ‪##‬لمصطلحات‬ ‫وامعاجم الثنائية امتخصصة‪.‬‬ ‫ث‪I‬ال‪I‬ثا‪ :‬ق‪##‬ام‪##‬ت ال‪##‬باح‪##‬ثة بتح‪##‬ليل م‪##‬حتوى ال‪##‬ائ‪##‬حة ام‪##‬نظمة ل‪##‬شؤون م‪##‬نسوب‪##‬ي ال‪##‬جام‪##‬عات‬ ‫ال‪#‬سعودي‪#‬ن م‪#‬ن أع‪#‬ضاء ه‪#‬يئة ال‪#‬تدري‪#‬س وم‪#‬ن ف‪#‬ي ح‪#‬كمهم وب‪#‬حثت ب‪#‬ن ش‪#‬روط ال‪#‬ترق‪#‬ية ع‪#‬ن ك‪#‬ل م‪#‬ا‬ ‫م ‪##‬ن ش ‪##‬أن ‪##‬ه أن ي ‪##‬شير إل ‪##‬ى ض ‪##‬رورة ال ‪##‬تأل ‪##‬يف وال ‪##‬ترج ‪##‬مة وت ‪##‬عري ‪##‬ب ام ‪##‬صطلحات وت ‪##‬ذي ‪##‬يل ال ‪##‬كتب‬ ‫ام‪##‬ترج‪##‬مة وام‪##‬ؤل‪##‬فة ب‪##‬قائ‪##‬مة ب‪##‬ام‪##‬صطلحات اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة وم‪##‬قاب‪##‬ات‪##‬ها ال‪##‬عرب‪##‬ية وع‪##‬ما إذا ك‪##‬ان‪##‬ت ق‪##‬واع‪##‬د‬ ‫الترقية تشترط مساهمتهم في الترجمة والتعريب‪.‬‬ ‫راب ‪II‬عا‪ :‬ق ‪## #‬ام ‪## #‬ت ال ‪## #‬باح ‪## #‬ثة بتح ‪## #‬ليل م ‪## #‬حتوى ال ‪## #‬ائ ‪## #‬حة ام ‪## #‬وح ‪## #‬دة ل ‪## #‬لدراس ‪## #‬ات ال ‪## #‬عليا ف ‪## #‬ي‬ ‫ال‪##‬جام‪##‬عات وب‪##‬حثت ع‪##‬ن ك‪##‬ل م‪##‬ا م‪##‬ن ش‪##‬أن‪##‬ه أن ي‪##‬شير إل‪##‬ى ت‪##‬عري‪##‬ب ام‪##‬صطلحات واس‪##‬تخدام ال‪##‬لغة‬ ‫ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ف ‪##‬ي ك ‪##‬تاب ‪##‬ة ال ‪##‬رس ‪##‬ال ‪##‬ة‪ ،‬وم ‪##‬ا إذا ك ‪##‬ان ‪##‬ت ل ‪##‬وائ ‪##‬ح ال ‪##‬دراس ‪##‬ات ال ‪##‬عليا تش ‪##‬ترط ت ‪##‬ذي ‪##‬يل رس ‪##‬ائ ‪##‬ل‬ ‫ام ‪##‬اجس ‪##‬تير وال ‪##‬دك ‪##‬توراه ب ‪##‬قائ ‪##‬مة ب ‪##‬ام ‪##‬صطلحات اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة ذات ال ‪##‬عاق ‪##‬ة ب ‪##‬موض ‪##‬وع ال ‪##‬رس ‪##‬ال ‪##‬ة‬ ‫ومقاباتها العربية‪.‬‬ ‫نتائج الدراسة‬ ‫)‪ (1‬نتائج امقابات مع الطالبات‪:‬‬ ‫أظه‪##‬رت ن‪##‬تائ‪##‬ج ام‪##‬قاب‪##‬ات ال‪##‬شخصية م‪##‬ع ال‪##‬طال‪##‬بات ون‪##‬تائ‪##‬ج ت‪##‬فري‪##‬غ ااس‪##‬تبان‪##‬ات أن ل‪##‬غة‬ ‫ال‪#‬تدري‪#‬س ف‪#‬ي أق‪#‬سام ال‪#‬طب البش‪#‬ري وط‪#‬ب اأس‪#‬نان وال‪#‬صيدل‪#‬ة وال‪#‬علوم ال‪#‬طبية وال‪#‬حاس‪#‬ب ه‪#‬ي‬ ‫ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة وأن ال‪##‬كتب ام‪##‬قررة ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‪ .‬أم‪##‬ا ف‪##‬ي ك‪##‬لية ال‪##‬زراع‪##‬ة‪ ،‬ف‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‬ ‫‪!12‬‬ ‫ه‪##‬ي ل‪##‬غة الش‪##‬رح داخ‪##‬ل ال‪##‬فصل ول‪##‬غة ال‪##‬كتب ال‪##‬دراس‪##‬ية ف‪##‬ي ج‪##‬ميع ام‪##‬قررات لج‪##‬ميع امس‪##‬توي‪##‬ات‬ ‫م‪##‬ع ذك‪##‬ر ام‪##‬صطلحات ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‪ .‬أم‪##‬ا ف‪##‬ي ك‪##‬لية ال‪##‬علوم ف‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية ه‪##‬ي ل‪##‬غة الش‪##‬رح‬ ‫ف ‪##‬ي أغ ‪##‬لب ام ‪##‬قررات م ‪##‬ع ذك ‪##‬ر ام ‪##‬صطلحات ب ‪##‬ال ‪##‬لغة اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة‪ .‬وأغ ‪##‬لب ال ‪##‬كتب ام ‪##‬قررة ب ‪##‬ال ‪##‬لغة‬ ‫ال‪#‬عرب‪#‬ية‪ ،‬إا إذا ك‪#‬ان أس‪#‬تاذ ام‪#‬قرر م‪#‬ن غ‪#‬ير ال‪#‬ناط‪#‬قن ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية‪ .‬وت‪#‬بن م‪#‬ن ن‪#‬تائ‪#‬ج ام‪#‬قاب‪#‬ات‬ ‫ال‪##‬شخصية أن ال‪##‬طال‪##‬بات ي‪##‬درس‪##‬ن ام‪##‬صطلحات ب‪##‬ال‪##‬عرب‪##‬ية ع‪##‬ندم‪##‬ا ي‪##‬كون الش‪##‬رح ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‬ ‫وال‪##‬كتب ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ .‬أم‪##‬ا ف‪##‬ي امس‪##‬توي‪##‬ات ام‪##‬تقدم‪##‬ة وع‪##‬ندم‪##‬ا ي‪##‬كون الش‪##‬رح ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‬ ‫وال‪##‬كتب ام‪##‬قررة ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‪ ،‬ف‪##‬إن ال‪##‬طال‪##‬بات ا ي‪##‬درس‪##‬ن ام‪##‬قاب‪##‬ات ال‪##‬عرب‪##‬ية ل‪##‬لمصطلحات‬ ‫اإنجليزية في تخصصاتهن امختلفة‪.‬‬ ‫وك ‪##‬شفت ن ‪##‬تائ ‪##‬ج ام ‪##‬قاب ‪##‬ات ال ‪##‬شخصية أن م ‪##‬عظم ال ‪##‬طال ‪##‬بات ف ‪##‬ي ك ‪##‬ليات ال ‪##‬طب البش ‪##‬ري‬ ‫وط‪#‬ب اأس‪#‬نان وال‪#‬صيدل‪#‬ة وال‪#‬علوم ال‪#‬طبية وال‪#‬علوم وال‪#‬حاس‪#‬ب وال‪#‬زراع‪#‬ة ل‪#‬م ي‪#‬سمعن ب‪#‬ال‪#‬بنك اآل‪#‬ي‬ ‫السعودي للمصطلحات ولم يستخدمنه قط‪.‬‬ ‫ب ‪##‬النس ‪##‬بة ل ‪##‬طرق ت ‪##‬ول ‪##‬يد ام ‪##‬صطلحات‪ ،‬أظه ‪##‬رت ن ‪##‬تائ ‪##‬ج ام ‪##‬قاب ‪##‬ات ال ‪##‬شخصية م ‪##‬ع ط ‪##‬ال ‪##‬بات‬ ‫ك‪##‬لية ال‪##‬طب البش‪##‬ري وط‪##‬ب اأس‪##‬نان وال‪##‬صيدل‪##‬ة وال‪##‬علوم ال‪##‬طبية وال‪##‬علوم وال‪##‬حاس‪##‬ب وال‪##‬زراع‪##‬ة أن‬ ‫ط ‪##‬ال ‪##‬بات ال ‪##‬عينة ي ‪##‬عتقدن أن ال ‪##‬طري ‪##‬قة ام ‪##‬تبعة ف ‪##‬ي ت ‪##‬رج ‪##‬مة ام ‪##‬صطلحات إل ‪##‬ى ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ه ‪##‬ي‬ ‫ال ‪##‬نقل ال ‪##‬صوت ‪##‬ي ف ‪##‬قط‪ ،‬وت ‪##‬بن أن ال ‪##‬طال ‪##‬بات ا ي ‪##‬عرف ‪##‬ن ش ‪##‬يئا ع ‪##‬ن ط ‪##‬رق ال ‪##‬تعري ‪##‬ب اأخ ‪##‬رى م ‪##‬ثل‬ ‫ااش‪##‬تقاق وال‪##‬نحت وال‪##‬تول‪##‬يد وإض‪##‬فاء م‪##‬عان ج‪##‬دي‪##‬دة ع‪##‬لى ال‪##‬كلمات‪ .‬وت‪##‬رى ال‪##‬طال‪##‬بات أن ت‪##‬عري‪##‬ب‬ ‫ام‪##‬صطلحات غ‪##‬ير مج‪##‬د‪ ،‬ل‪##‬وج‪##‬ود م‪##‬فاه‪##‬يم إنج‪##‬ليزي‪##‬ة ل‪##‬يس ل‪##‬ها ت‪##‬رج‪##‬مة ع‪##‬رب‪##‬ية‪ ،‬وا ي‪##‬مكن إي‪##‬صال‬ ‫م‪##‬عناه‪##‬ا ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ .‬وأف‪##‬دن أن ال‪##‬كثير م‪##‬ن ام‪##‬صطلحات اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة ل‪##‬يس ل‪##‬ها م‪##‬قاب‪##‬ل ب‪##‬ال‪##‬لغة‬ ‫ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‪ .‬ف ‪##‬ال ‪##‬طب وال ‪##‬علوم تس ‪##‬تخدم ام ‪##‬صطلحات ال ‪##‬ات ‪##‬ينية‪ ،‬وال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ا ت ‪##‬فيد ف ‪##‬ي ه ‪##‬ذا‬ ‫ام ‪##‬جال‪ .‬وي ‪##‬عتقد ال ‪##‬كثير م ‪##‬نهن أن ت ‪##‬عري ‪##‬ب ام ‪##‬صطلحات س ‪##‬يصعب ال ‪##‬عملية ال ‪##‬تعليمية‪ .‬ف ‪##‬هن ا‬ ‫ي ‪##‬عرف ‪##‬ن م ‪##‬عان ‪##‬ي ب ‪##‬عض ام ‪##‬صطلحات ال ‪##‬طبية ال ‪##‬عرب ‪##‬ية م ‪##‬ثل "ك ‪##‬عبرة‪ ،‬وال ‪##‬عمر ال ‪##‬حيوي‪ ،‬وخ ‪##‬زع ‪##‬ة‪،‬‬ ‫واأط‪#‬فال الخ‪#‬دج‪ ،‬اأي‪#‬ض‪ ،‬ال‪#‬قوب‪#‬اء‪ ،‬ال‪#‬كزاز"‪ .‬وت‪#‬رى ال‪#‬طال‪#‬بات أن ال‪#‬تقدم وال‪#‬تطور وام‪#‬صطلحات‬ ‫ال ‪## #‬طبية وال ‪## #‬هندس ‪## #‬ية م ‪## #‬رت ‪## #‬بطة ب ‪## #‬ال ‪## #‬لغة اإنج ‪## #‬ليزي ‪## #‬ة أك ‪## #‬ثر م ‪## #‬ن ال ‪## #‬لغة ال ‪## #‬عرب ‪## #‬ية‪ .‬ك ‪## #‬ما أن أغ ‪## #‬لب‬ ‫ام‪#‬صطلحات ع‪#‬ام‪#‬ية‪ ،‬ل‪#‬ذل‪#‬ك م‪#‬ن اأف‪#‬ضل دراس‪#‬تها ب‪#‬ال‪#‬لغة اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة‪ ،‬أن ال‪#‬لغة اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة ت‪#‬رب‪#‬ط‬ ‫بن جميع اللغات‪ ،‬ومعرفتها باللغة اإنجليزية ستسهل نقل امعرفة‪.‬‬ ‫)‪ (2‬نتائج تحليل محتوى مقرري اللغة العربية‪:‬‬ ‫أظه‪#‬رت ن‪#‬تائ‪#‬ج تح‪#‬ليل ام‪#‬حتوى أن م‪#‬قرر "ام‪#‬هارات ال‪#‬لغوي‪#‬ة" يش‪#‬تمل ام‪#‬وض‪#‬وع‪#‬ات ال‪#‬تال‪#‬ية‪:‬‬ ‫أق ‪##‬سام ال ‪##‬كام‪ ،‬ام ‪##‬بني وام ‪##‬عرب م ‪##‬ن اأس ‪##‬ماء واأف ‪##‬عال والح ‪##‬روف‪ ،‬اأس ‪##‬ماء الخ ‪##‬مسة‪ ،‬ام ‪##‬ثنى‪،‬‬ ‫ج‪##‬مع ام‪##‬ذك‪##‬ر ال‪##‬سال‪##‬م‪ ،‬ج‪##‬ميع ام‪##‬ؤن‪##‬ث ال‪##‬سال‪##‬م‪ ،‬ام‪##‬منوع م‪##‬ن ال‪##‬صرف‪ ،‬ال‪##‬نواس‪##‬خ‪ ،‬ال‪##‬عدد وال‪##‬تمييز‪.‬‬ ‫أم‪#‬ا ام‪#‬وض‪#‬وع‪#‬ات ال‪#‬تي يش‪#‬تمل ع‪#‬ليها م‪#‬قرر "التح‪#‬ري‪#‬ر ال‪#‬عرب‪#‬ي" ف‪#‬هي‪ :‬ال‪#‬لفظة‪ :‬اإم‪#‬اء وم‪#‬هارات‬ ‫‪!13‬‬ ‫ال ‪##‬كتاب ‪##‬ة‪ ،‬أخ ‪##‬طاء ش ‪##‬ائ ‪##‬عة‪ ،‬ال ‪##‬لفظة‪ :‬ال ‪##‬ترادف وال ‪##‬تعميم وااش ‪##‬تقاق وال ‪##‬تعري ‪##‬ب وال ‪##‬عام ‪##‬ية‪ ،‬ج ‪##‬دول‬ ‫ب ‪##‬أق ‪##‬بح اأخ ‪##‬طاء ال ‪##‬شائ ‪##‬عة‪ ،‬اس ‪##‬تخدام ام ‪##‬عاج ‪##‬م‪ ،‬اأخ ‪##‬طاء ال ‪##‬لغوي ‪##‬ة وال ‪##‬نحوي ‪##‬ة‪ ،‬ال ‪##‬ترق ‪##‬يم‪ ،‬ن ‪##‬موذج‬ ‫اخ‪##‬تبار ق‪##‬ياس ال‪##‬قدرات‪ ،‬ام‪##‬قال‪ ،‬ال‪##‬تلخيص‪ ،‬ال‪##‬رس‪##‬ال‪##‬ة اإداري‪##‬ة‪ ،‬ن‪##‬ماذج اخ‪##‬تبارات ن‪##‬هائ‪##‬ية‪ .‬ع‪##‬لى‬ ‫ال‪## #‬رغ‪## #‬م م‪## #‬ن أن م‪## #‬قرر "التح‪## #‬ري‪## #‬ر ال‪## #‬عرب‪## #‬ي" ي‪## #‬حتوي ع‪## #‬لى ف‪## #‬صل ع‪## #‬نوان‪## #‬ه "ال‪## #‬ترادف وال‪## #‬تعميم‬ ‫وااش‪#‬تقاق وال‪#‬تعري‪#‬ب وال‪#‬عام‪#‬ية" )‪ 10‬ص‪#‬فحات(‪ ،‬إا أن م‪#‬ن ي‪#‬قرأ م‪#‬حتوى ه‪#‬ذا ال‪#‬فصل ا يج‪#‬د‬ ‫ف ‪##‬يه ا ط ‪##‬رق ت ‪##‬ول ‪##‬يد ام ‪##‬صطلحات وت ‪##‬عري ‪##‬بها وا ط ‪##‬رق ااش ‪##‬تقاق‪ .‬ف ‪##‬قط ان ‪##‬تقاد م ‪##‬ن يس ‪##‬تخدم ‪##‬ون‬ ‫أل‪##‬فاظ‪##‬ا أج‪##‬نبية ف‪##‬ي ال‪##‬كام ال‪##‬عرب‪##‬ي‪ .‬ك‪##‬ما ت‪##‬حتوي م‪##‬ذك‪##‬رة التح‪##‬ري‪##‬ر ال‪##‬عرب‪##‬ي ع‪##‬لى ف‪##‬صل ب‪##‬عنوان‬ ‫"اس‪#‬تخدام ام‪#‬عاج‪#‬م" )‪ 20‬ص‪#‬فحة( وق‪#‬راءة ه‪#‬ذه ال‪#‬صفحات تظه‪#‬ر أن‪#‬ها ت‪#‬رك‪#‬ز ع‪#‬لى ش‪#‬رح ل‪#‬طرق‬ ‫ت ‪##‬رت ‪##‬يب ال ‪##‬كلمات ف ‪##‬ي ام ‪##‬عاج ‪##‬م ال ‪##‬قدي ‪##‬مة م ‪##‬ثل م ‪##‬ختار ال ‪##‬صحاح وامعج ‪##‬م ال ‪##‬وس ‪##‬يط وت ‪##‬اج ال ‪##‬عروس‬ ‫وال ‪##‬قام ‪##‬وس ام ‪##‬حيط ول ‪##‬سان ال ‪##‬عرب وال ‪##‬صحاح‪ .‬وت ‪##‬بن أن ط ‪##‬اب ال ‪##‬كليات ال ‪##‬علمية ا ي ‪##‬درس ‪##‬ون‬ ‫ط‪##‬رق ت‪##‬ول‪##‬يد ام‪##‬صطلحات وال‪##‬تعري‪##‬ب وا ت‪##‬عرف‪##‬هم ب‪##‬ام‪##‬عاج‪##‬م اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‪-‬ال‪##‬عرب‪##‬ية ام‪##‬تخصصة وا‬ ‫ت‪#‬عرف‪#‬هم ب‪#‬بنوك ام‪#‬صطلحات ال‪#‬عرب‪#‬ية م‪#‬ثل ال‪#‬بنك اآل‪#‬ي ال‪#‬سعودي ل‪#‬لمصطلحات‪ ،‬وا ت‪#‬درب‪#‬هم ع‪#‬لى‬ ‫اس‪#‬تخراج ام‪#‬صطلحات وم‪#‬قاب‪#‬ات‪#‬ها ال‪#‬عرب‪#‬ية م‪#‬ن ال‪#‬بنك ال‪#‬سعودي‪#‬ة اآل‪#‬ي ل‪#‬لمصطلحات وام‪#‬عاج‪#‬م‬ ‫الثنائية امتخصصة‪.‬‬ ‫)‪ (3‬نتائج تحليل محتوى ائحة أعضاء هيئة التدريس‪:‬‬ ‫ت‪#‬بن م‪#‬ن ن‪#‬تائ‪#‬ج تح‪#‬ليل ام‪#‬حتوى ل‪#‬لمواد ‪ 37-21‬م‪#‬ن ال‪#‬ائ‪#‬حة ام‪#‬نظمة ل‪#‬شؤون م‪#‬نسوب‪#‬ي‬ ‫ال‪##‬جام‪##‬عات ال‪##‬سعودي‪##‬ن م‪##‬ن أع‪##‬ضاء ه‪##‬يئة ال‪##‬تدري‪##‬س وم‪##‬ن ف‪##‬ي ح‪##‬كمهم ال‪##‬خاص‪##‬ة ب‪##‬ترق‪##‬ية أع‪##‬ضاء‬ ‫ه ‪##‬يئة ال ‪##‬تدري ‪##‬س أن ال ‪##‬ائ ‪##‬حة ا تش ‪##‬ترط ك ‪##‬تاب ‪##‬ة نس ‪##‬بة م ‪##‬ن اأب ‪##‬حاث ب ‪##‬ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية كج ‪##‬زء م ‪##‬ن‬ ‫م‪##‬تطلبات ال‪##‬ترق‪##‬ية‪ ،‬وا تش‪##‬ترط ت‪##‬ذي‪##‬يل ال‪##‬كتب ام‪##‬ترج‪##‬مة وام‪##‬ؤل‪##‬فة ب‪##‬قائ‪##‬مة ب‪##‬ام‪##‬صطلحات اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‬ ‫وم‪##‬قاب‪##‬ات‪##‬ها ال‪##‬عرب‪##‬ية وا تش‪##‬ترط م‪##‬ساه‪##‬مة أع‪##‬ضاء ه‪##‬يئة ال‪##‬ترق‪##‬ية ال‪##‬تدري‪##‬س ف‪##‬ي ال‪##‬تعري‪##‬ب وت‪##‬رج‪##‬مة‬ ‫الكتب في تخصصهم‪ .‬أي أن ترجمة الكتب في التخصص عملية اختيارية‪.‬‬ ‫)‪ (4‬نتائج تحليل محتوى ائحة أعضاء هيئة التدريس‪:‬‬ ‫ك‪## #‬شفت ن‪## #‬تائ‪## #‬ج تح‪## #‬ليل م‪## #‬حتوى ال‪## #‬ائ‪## #‬حة ام‪## #‬وح‪## #‬دة ل‪## #‬لدراس‪## #‬ات ال‪## #‬عليا ف‪## #‬ي ال‪## #‬جام‪## #‬عات‬ ‫السعودية أن امادة الرابعة واأربعن من الائحة تنص على ما يلي‪:‬‬ ‫ﺗﻜﺘﺐ ﺭﺳﺎﺋﻞ ﺍﻟﻤﺎﺟﺴﺘﻴﺮ ﻭﺍﻟﺪﻛﺘﻮﺭﺍﻩ ﺑﺎﻟﻠﻐﺔ ﺍﻟﻌﺮﺑﻴﺔ‪ ٬‬ﻭﻳﺠﻮﺯ ﺃﻥ ﺗﻜﺘﺐ ﺑﻠﻐﺔ ﺃﺧﺮﻯ ﻓﻲ ﺑﻌﺾ ﺍﻟﺘﺨﺼﺼﺎﺕ‬ ‫ﺑﻘﺮﺍﺭ ﻣﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺍﻟﺠﺎﻣﻌﺔ ﺑﻨﺎء ﻋﻠﻰ ﺗﻮﺻﻴﺔ ﻣﺠﻠﺴﻲ ﺍﻟﻘﺴﻢ ﻭﺍﻟﻜﻠﻴﺔ ﻭﻣﺠﻠﺲ ﻋﻤﺎﺩﺓ ﺍﻟﺪﺭﺍﺳﺎﺕ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ‪ .‬ﻋﻠﻰ‬ ‫ﺃﻥ ﺗﺤﺘﻮﻱ ﻋﻠﻰ ﻣﻠﺨﺺ ﻭﺍﻑ ﻟﻬﺎ ﺑﺎﻟﻠﻐﺔ ﺍﻟﻌﺮﺑﻴﺔ‪.‬‬ ‫ول ‪##‬كن ل ‪##‬وائ ‪##‬ح ال ‪##‬دراس ‪##‬ات ال ‪##‬عليا ا تش ‪##‬ترط ت ‪##‬ذي ‪##‬يل رس ‪##‬ائ ‪##‬ل ام ‪##‬اجس ‪##‬تير وال ‪##‬كتب ام ‪##‬ترج ‪##‬مة وام ‪##‬ؤل ‪##‬فة‬ ‫بقائمة بامصطلحات اإنجليزية ومقاباتها العربية‪.‬‬ ‫‪!14‬‬ ‫)‪ (5‬الدور امستقبلي للطالبات‪:‬‬ ‫ع‪#‬ندم‪#‬ا س‪#‬ئلت ال‪#‬طال‪#‬بات ع‪#‬ن م‪#‬اه‪#‬ية ال‪#‬دور ال‪#‬ذي ي‪#‬مكن أن ي‪#‬قمن ب‪#‬ه لخ‪#‬دم‪#‬ة ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية‬ ‫وت‪##‬طوي‪##‬ره‪##‬ا م‪##‬ن ح‪##‬يث اأب‪##‬حاث وت‪##‬أل‪##‬يف ال‪##‬كتب وت‪##‬رج‪##‬متها ووض‪##‬ع ام‪##‬صطلحات‪ ،‬أش‪##‬رن إل‪##‬ى ان‪##‬ه‬ ‫ل‪##‬يس ب‪##‬ال‪##‬يد ح‪##‬يلة‪ ،‬وم‪##‬اذا يس‪##‬تطيع ف‪##‬رد واح‪##‬د أن ي‪##‬فعل‪ .‬وذك‪##‬رن أن ال‪##‬وض‪##‬ع ال‪##‬حال‪##‬ي ف‪##‬ي ال‪##‬دول‬ ‫ال‪#‬عرب‪#‬ية غ‪#‬ير م‪#‬هيأ ل‪#‬لتأل‪#‬يف وال‪#‬ترج‪#‬مة ل‪#‬عدم وج‪#‬ود ج‪#‬هات رس‪#‬مية ع‪#‬رب‪#‬ية ح‪#‬كوم‪#‬ية ت‪#‬شجع ال‪#‬تأل‪#‬يف‬ ‫وال ‪##‬ترج ‪##‬مة ب ‪##‬ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‪ ،‬وع ‪##‬دم وج ‪##‬ود ت ‪##‬شجيع ل ‪##‬لمؤل ‪##‬فن وال ‪##‬باح ‪##‬ثن وام ‪##‬ترج ‪##‬من‪ ،‬وع ‪##‬دم وج ‪##‬ود‬ ‫إم‪##‬كان‪##‬يات م‪##‬ادي‪##‬ة ل‪##‬لبحث وال‪##‬تأل‪##‬يف وال‪##‬ترج‪##‬مة‪ .‬وذك‪##‬رن أن أوروب‪##‬ا وأم‪##‬ري‪##‬كا ل‪##‬دي‪##‬ها م‪##‬جال ل‪##‬تطوي‪##‬ر‬ ‫ال ‪##‬علوم وإج ‪##‬راء اأب ‪##‬حاث ال ‪##‬علمية‪ ،‬أم ‪##‬ا ال ‪##‬دول ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ف ‪##‬ليس ل ‪##‬دي ‪##‬ها م ‪##‬راك ‪##‬ز ل ‪##‬لبحث وال ‪##‬تطوي ‪##‬ر‪.‬‬ ‫وي‪#‬حتاج ت‪#‬طوي‪#‬ر ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية إل‪#‬ى ق‪#‬رار س‪#‬ياس‪#‬ي ع‪#‬لى مس‪#‬توى ال‪#‬حكوم‪#‬ات ال‪#‬عرب‪#‬ية‪ ،‬ول‪#‬يس إل‪#‬ى‬ ‫جهود أفراد‪.‬‬ ‫مناقشة النتائج‬ ‫)‪(1‬لغة التدريس‪:‬‬ ‫ا زال‪##‬ت ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة ه‪##‬ي ل‪##‬غة ام‪##‬حاض‪##‬رات وال‪##‬كتب ال‪##‬دراس‪##‬ية ف‪##‬ي ج‪##‬ميع م‪##‬قررات‬ ‫ك ‪##‬ليات ال ‪##‬طب البش ‪##‬ري وط ‪##‬ب اأس ‪##‬نان وال ‪##‬صيدل ‪##‬ة وال ‪##‬علوم ال ‪##‬طبية وال ‪##‬حاس ‪##‬ب ب ‪##‬جام ‪##‬عة ام ‪##‬لك‬ ‫س‪#‬عود‪ .‬وه‪#‬ذا ي‪#‬ؤك‪#‬د م‪#‬ا ق‪#‬ال‪#‬ه وزي‪#‬ر ال‪#‬ترب‪#‬ية ال‪#‬سوري ف‪#‬ي ام‪#‬ؤت‪#‬مر ال‪#‬عاش‪#‬ر ل‪#‬لتعري‪#‬ب ع‪#‬ن ال‪#‬تأخ‪#‬ر ف‪#‬ي‬ ‫ت‪##‬عري‪##‬ب ال‪##‬تعليم ال‪##‬عال‪##‬ي ح‪##‬يث ع‪##‬زى ذل‪##‬ك إل‪##‬ى ع‪##‬دد م‪##‬ن اأس‪##‬باب ه‪##‬ي‪ (1) :‬ال‪##‬تلكؤ ف‪##‬ي إص‪##‬دار‬ ‫ال‪##‬قرارات ال‪##‬سياس‪##‬ية ام‪##‬لزم‪##‬ة اع‪##‬تماد ال‪##‬تعري‪##‬ب م‪##‬نهجا ف‪##‬ي ال‪##‬حياة إذ أن ال‪##‬تسوي‪##‬ف ا ي‪##‬حسمه‬ ‫إا ال ‪##‬قرار ال ‪##‬سياس ‪##‬ي )‪ (2‬ف ‪##‬تور اان ‪##‬تماء ال ‪##‬قوم ‪##‬ي )‪ (3‬ال ‪##‬تأخ ‪##‬ر ف ‪##‬ي وض ‪##‬ع ام ‪##‬صطلحات )‪(4‬‬ ‫تش‪#‬تت ال‪#‬جهود وع‪#‬دم ال‪#‬تنسيق ب‪#‬ن ال‪#‬عام‪#‬لن ف‪#‬ي م‪#‬جال ال‪#‬تعري‪#‬ب )‪ (5‬ع‪#‬دم الج‪#‬دي‪#‬ة ف‪#‬ي م‪#‬تاب‪#‬عة‬ ‫ال ‪##‬تنفيذ ف ‪##‬ي اس ‪##‬تخدام ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ون ‪##‬جاع ‪##‬ة ه ‪##‬ذه التج ‪##‬رب ‪##‬ة ف ‪##‬ي م ‪##‬واك ‪##‬بة روح ال ‪##‬عصر‪ .‬ول ‪##‬قد‬ ‫ك ‪##‬شفت ن ‪##‬تائ ‪##‬ج ع ‪##‬دد م ‪##‬ن ال ‪##‬دراس ‪##‬ات ع ‪##‬ن أس ‪##‬باب ال ‪##‬تردد وال ‪##‬تأخ ‪##‬ر ف ‪##‬ي ت ‪##‬دري ‪##‬س ال ‪##‬علوم ال ‪##‬طبية‬ ‫وال‪#‬هندس‪#‬ية ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية م‪#‬نها دراس‪#‬ة ام‪#‬هيدب )‪ (1998‬ال‪#‬تي أظه‪#‬رت ن‪#‬تائ‪#‬جها أن ‪%30.3‬‬ ‫م‪##‬ن اأس‪##‬ات‪##‬ذة و‪ %51.9‬م‪##‬ن ال‪##‬طاب ي‪##‬رون أن ل‪##‬تعري‪##‬ب ال‪##‬تعليم ال‪##‬هندس‪##‬ي آث‪##‬ار س‪##‬لبية ت‪##‬تمثل‬ ‫ف ‪##‬ي ض ‪##‬عف مس ‪##‬توى خ ‪##‬ري ‪##‬جي ك ‪##‬ليات ال ‪##‬هندس ‪##‬ة وع ‪##‬زل ام ‪##‬هندس ع ‪##‬ن اإط ‪##‬اع ع ‪##‬لى ال ‪##‬تطور‬ ‫ال ‪##‬علمي ف ‪##‬ي ام ‪##‬جاات ال ‪##‬هندس ‪##‬ية )‪ 51%‬و‪ %64‬ع ‪##‬لى ال ‪##‬توال ‪##‬ي(‪ .‬إض ‪##‬اف ‪##‬ة إل ‪##‬ى اات ‪##‬جاه ‪##‬ات‬ ‫الس ‪##‬لبية ل ‪##‬دى ب ‪##‬عض أع ‪##‬ضاء ه ‪##‬يئة ال ‪##‬تدري ‪##‬س وال ‪##‬طاب ن ‪##‬حو اس ‪##‬تخدام ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية الش ‪##‬رح‬ ‫اعتقادا منهم أن اللغة اإنجليزية أكثر صاحية لذلك‪.‬‬ ‫)‪ (2‬لغة الكتب الدراسية في امقررات الطبية والعلمية‪:‬‬ ‫ب‪#‬النس‪#‬بة اس‪#‬تخدام ك‪#‬تب دراس‪#‬ية ب‪#‬ال‪#‬لغة اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة ف‪#‬ي م‪#‬قررات ك‪#‬ليات ال‪#‬طب البش‪#‬ري‬ ‫وط‪#‬ب اأس‪#‬نان وال‪#‬صيدل‪#‬ة وال‪#‬علوم ال‪#‬طبية وال‪#‬حاس‪#‬ب ف‪#‬قد ي‪#‬عزى إل‪#‬ى ن‪#‬قص ام‪#‬راج‪#‬ع ال‪#‬عرب‪#‬ية ف‪#‬ي‬ ‫‪!15‬‬ ‫ال‪#‬طب وال‪#‬صيدل‪#‬ة وال‪#‬حاس‪#‬ب وك‪#‬ثرت‪#‬ها ف‪#‬ي ال‪#‬لغة اإنج‪#‬ليزي‪#‬ة ن‪#‬تيجة ل‪#‬قلة ت‪#‬أل‪#‬يف ال‪#‬كتب ف‪#‬ي م‪#‬جاات‬ ‫ال‪##‬طب وال‪##‬صيدل‪##‬ة وال‪##‬حاس‪##‬ب وال‪##‬علوم ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ ،‬وق‪##‬لة ال‪##‬كتب ام‪##‬ترج‪##‬مة م‪##‬ن ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‬ ‫إل‪##‬ى ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ .‬وق‪##‬لة ال‪##‬كتب ال‪##‬عرب‪##‬ية ام‪##‬ؤل‪##‬فة وام‪##‬ترج‪##‬مة إل‪##‬ى ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية ح‪##‬قيقة وردت ف‪##‬ي‬ ‫ت ‪##‬قري ‪##‬ر ال ‪##‬تنمية ف ‪##‬ي ال ‪##‬عال ‪##‬م ال ‪##‬عرب ‪##‬ي ل ‪##‬عام ‪2002‬م وال ‪##‬ذي ج ‪##‬اء ف ‪##‬يه أن مج ‪##‬موع ال ‪##‬كتب ال ‪##‬تي‬ ‫ت ‪##‬رج ‪##‬مت ف ‪##‬ي ال ‪##‬عال ‪##‬م ال ‪##‬عرب ‪##‬ي ف ‪##‬ي ج ‪##‬ميع ال ‪##‬تخصصات ه ‪##‬و ‪ 330‬ك ‪##‬تاب ‪##‬ا‪ .‬وه ‪##‬ذا ال ‪##‬عدد ي ‪##‬عادل‬ ‫خ ‪##‬مس م ‪##‬ا ت ‪##‬ترج ‪##‬مه ال ‪##‬يون ‪##‬ان‪ ،‬وعش ‪##‬ر م ‪##‬ا ت ‪##‬رج ‪##‬مته ت ‪##‬رك ‪##‬يا‪ ،‬و‪ 1/50‬م ‪##‬ما ت ‪##‬رج ‪##‬مته ال ‪##‬ياب ‪##‬ان‪ ،‬وا‬ ‫ي‪#‬ساوي ن‪#‬صف م‪#‬ا ت‪#‬رج‪#‬مته دول‪#‬ة ص‪#‬غيرة م‪#‬ثل ب‪#‬لجيكا‪ .‬ف‪#‬إذا أخ‪#‬ذن‪#‬ا ف‪#‬ي ااع‪#‬تبار أن دوا ص‪#‬غيرة‬ ‫م‪#‬ثل أرم‪#‬ينيا ع‪#‬دد س‪#‬كان‪#‬ها ث‪#‬اث‪#‬ة م‪#‬اي‪#‬ن ن‪#‬سمة‪ ،‬ودول‪#‬ة م‪#‬ثل ال‪#‬يون‪#‬ان ع‪#‬دد س‪#‬كان‪#‬ها عش‪#‬رة م‪#‬اي‪#‬ن‬ ‫ن‪#‬سمة ق‪#‬ادرة ع‪#‬لى م‪#‬واك‪#‬بة ال‪#‬تطورات ال‪#‬علمية وت‪#‬أل‪#‬يف ال‪#‬كتب وت‪#‬رج‪#‬مة ام‪#‬راج‪#‬ع ال‪#‬علمية إل‪#‬ى ل‪#‬غات‪#‬ها‬ ‫ال ‪##‬قوم ‪##‬ية‪ ،‬ف ‪##‬ما ال ‪##‬ذي ي ‪##‬منع ال ‪##‬دول ال ‪##‬عرب ‪##‬ية وع ‪##‬دد س ‪##‬كان ‪##‬ها م ‪##‬جتمعة ي ‪##‬فوق ع ‪##‬دد س ‪##‬كان ال ‪##‬واي ‪##‬ات‬ ‫امتح‪#‬دة أن ت‪#‬بدأ ف‪#‬ي ع‪#‬ملية ال‪#‬تعري‪#‬ب‪ .‬وتج‪#‬در اإش‪#‬ارة إل‪#‬ى أن‪#‬ه ف‪#‬ي ب‪#‬داي‪#‬ة ال‪#‬قرن العش‪#‬ري‪#‬ن‪ ،‬ق‪#‬ام‬ ‫ك‪##‬مال أت‪##‬ات‪##‬ورك ب‪##‬تغيير الح‪##‬روف ال‪##‬تي ت‪##‬كتب ب‪##‬ها ال‪##‬لغة ال‪##‬ترك‪##‬ية م‪##‬ن ال‪##‬عرب‪##‬ية إل‪##‬ى ال‪##‬ات‪##‬ينية‪ .‬وم‪##‬ع‬ ‫ه‪##‬ذا ال‪##‬قرار ب‪##‬دأت ع‪##‬ملية ال‪##‬تأل‪##‬يف ب‪##‬اس‪##‬تخدام اأبج‪##‬دي‪##‬ة الج‪##‬دي‪##‬دة م‪##‬ن ال‪##‬صفر‪ .‬وه‪##‬ا ه‪##‬ي ت‪##‬رك‪##‬يا‬ ‫اآن تدرس الطب والعلوم والتكنولوجيا باللغة التركية‪.‬‬ ‫وي ‪##‬ؤي ‪##‬د ذل ‪##‬ك ن ‪##‬تائ ‪##‬ج دراس ‪##‬ة أج ‪##‬رت ‪##‬ها ال ‪##‬ناص ‪##‬ر ع ‪##‬ام ‪1994‬م ح ‪##‬ول ح ‪##‬رك ‪##‬ة ال ‪##‬ترج ‪##‬مة ف ‪##‬ي‬ ‫ام‪##‬ملكة ال‪##‬عرب‪##‬ية ال‪##‬سعودي‪##‬ة ف‪##‬ي ال‪##‬فترة ب‪##‬ن ‪1412-1351‬هـ‪ .‬ح‪##‬يث وج‪##‬دت ال‪##‬باح‪##‬ثة إل‪##‬ى أن‬ ‫ح‪#‬رك‪#‬ة ال‪#‬ترج‪#‬مة ف‪#‬ي ام‪#‬ملكة ل‪#‬م ت‪#‬نل م‪#‬ا تس‪#‬تحقه م‪#‬ن ع‪#‬ناي‪#‬ة م‪#‬ن ل‪#‬دن ام‪#‬ؤس‪#‬سات ال‪#‬علمية وال‪#‬ثقاف‪#‬ية‬ ‫ال‪##‬حكوم‪##‬ية واأه‪##‬لية‪ .‬وأك‪##‬دت أن اإن‪##‬تاج ال‪##‬فكري ام‪##‬ترج‪##‬م ف‪##‬ي ام‪##‬ملكة ض‪##‬ئيل ج‪##‬د إذا م‪##‬ا ق‪##‬ورن‬ ‫ب‪##‬متطلبات ال‪##‬بحث ال‪##‬علمي‪ .‬وب‪##‬ينت ال‪##‬دراس‪##‬ة أن م‪##‬ا ت‪##‬م ت‪##‬رج‪##‬مته خ‪##‬ال ع‪##‬لى م‪##‬دى ‪ 62‬ع‪##‬ام‪##‬ا ل‪##‬م‬ ‫ي ‪##‬تجاوز ‪ 502‬ك ‪##‬تاب ‪##‬ا ف ‪##‬قط‪ ،‬رك ‪##‬زت ع ‪##‬لى ال ‪##‬علوم ااج ‪##‬تماع ‪##‬ية‪ ،‬ع ‪##‬لى ح ‪##‬ساب م ‪##‬وض ‪##‬وع ‪##‬ات أخ ‪##‬رى‬ ‫م‪#‬همة ك‪#‬ال‪#‬علوم ال‪#‬تطبيقية وال‪#‬علوم ال‪#‬بحتة واآداب وام‪#‬عارف ال‪#‬عام‪#‬ة وال‪#‬لغات وال‪#‬دي‪#‬ان‪#‬ات وال‪#‬تاري‪#‬ح‬ ‫وال ‪##‬جغراف ‪##‬يا وال ‪##‬تراج ‪##‬م وع ‪##‬لم ال ‪##‬نفس وال ‪##‬فلسفة وال ‪##‬فنون وغ ‪##‬يره ‪##‬ا‪ ،‬م ‪##‬ما أدى إل ‪##‬ى اخ ‪##‬تال ف ‪##‬ي‬ ‫ال‪#‬توازن ام‪#‬وض‪#‬وع‪#‬ي ال‪#‬ذي ت‪#‬تطلبه ال‪#‬تنمية ال‪#‬علمية وال‪#‬تقنية ف‪#‬ي ام‪#‬ملكة‪ .‬وب‪#‬ينت ال‪#‬دراس‪#‬ة ض‪#‬عف‬ ‫اات‪#‬جاه ن‪#‬حو ت‪#‬رج‪#‬مة ال‪#‬كتب ال‪#‬علمية وال‪#‬تقنية إل‪#‬ى ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية ف‪#‬ي م‪#‬قاب‪#‬ل اإن‪#‬تاج ال‪#‬عام‪#‬ي ف‪#‬ي‬ ‫ه‪#‬ذه ام‪#‬وض‪#‬وع‪#‬ات‪ ،‬وأن م‪#‬ا ت‪#‬م ت‪#‬رج‪#‬مته م‪#‬ن ه‪#‬ذه ام‪#‬وض‪#‬وع‪#‬ات ي‪#‬نصب ف‪#‬ي مج‪#‬مله ع‪#‬لى ال‪#‬عموم‪#‬يات‬ ‫دون الخوض في مجال التخصص اموضوعي‪.‬‬ ‫إض ‪##‬اف ‪##‬ة إل ‪##‬ى م ‪##‬ا ت ‪##‬قدم‪ ،‬ف ‪##‬قد ب ‪##‬لغ مج ‪##‬موع ال ‪##‬كتب ام ‪##‬ترج ‪##‬مة ال ‪##‬تي ص ‪##‬درت ع ‪##‬ن م ‪##‬رك ‪##‬ز‬ ‫ال‪##‬ترج‪##‬مة ب‪##‬جام‪##‬عة ام‪##‬لك س‪##‬عود م‪##‬نذ إن‪##‬شائ‪##‬ه ح‪##‬تى اآن ه‪##‬و ‪ 148‬ك‪##‬تاب‪##‬ا ب‪##‬معدل ‪ 13‬ك‪##‬تاب‪##‬ا ف‪##‬ي‬ ‫ال ‪##‬سنة م ‪##‬وزع ‪##‬ة ع ‪##‬لى ال ‪##‬نحو ال ‪##‬تال ‪##‬ي‪ 6 :‬ك ‪##‬تب ف ‪##‬ي ط ‪##‬ب اأس ‪##‬نان‪ 19 ،‬ك ‪##‬تاب ‪##‬ا ف ‪##‬ي ال ‪##‬زراع ‪##‬ة‪30 ،‬‬ ‫ك‪##‬تاب‪##‬ا ف‪##‬ي ال‪##‬علوم‪ 8 ،‬ك‪##‬تب ف‪##‬ي ال‪##‬عمارة والتخ‪##‬طيط‪ 13 ،‬ك‪##‬تاب‪##‬ا ف‪##‬ي ال‪##‬هندس‪##‬ة‪ 15 ،‬ك‪##‬تاب‪##‬ا ف‪##‬ي‬ ‫ال‪#‬طب‪ 11 ،‬ك‪#‬تاب‪#‬ا ف‪#‬ي اأدب‪ 11 ،‬ك‪#‬تاب‪#‬ا ف‪#‬ي ال‪#‬ترب‪#‬ية‪ 8 ،‬ك‪#‬تب ف‪#‬ي ااق‪#‬تصاد واإدارة‪ 7 ،‬ك‪#‬تب‬ ‫‪!16‬‬ ‫ف‪##‬ي ال‪##‬لغات وال‪##‬ترج‪##‬مة‪ 9 ،‬ف‪##‬ي ال‪##‬طب ال‪##‬بيطري‪ 11 ،‬ف‪##‬ي ال‪##‬علوم اإداري‪##‬ة‪ .‬ح‪##‬يث ذك‪##‬ر ال‪##‬عام‪##‬لون‬ ‫ف‪##‬ي م‪##‬رك‪##‬ز ال‪##‬ترج‪##‬مة أن ال‪##‬كتاب ام‪##‬ترج‪##‬م ي‪##‬حتاج إل‪##‬ى ‪ 3‬س‪##‬نوات ح‪##‬تى يظه‪##‬ر إل‪##‬ى ح‪##‬يز ال‪##‬وج‪##‬ود‬ ‫ب‪#‬ن ت‪#‬رج‪#‬مة وت‪#‬حكيم وط‪#‬باع‪#‬ة‪ .‬وأن م‪#‬رك‪#‬ز ال‪#‬ترج‪#‬مة ب‪#‬ال‪#‬جام‪#‬عة ك‪#‬ان ي‪#‬طبع م‪#‬ن ك‪#‬ل ك‪#‬تاب م‪#‬ترج‪#‬م ف‪#‬ي‬ ‫ال‪#‬ساب‪#‬ق ‪ 2000‬ن‪#‬سخة‪ ،‬أم‪#‬ا اآن ف‪#‬يطبع ‪ 1000‬ن‪#‬سخة ف‪#‬قط‪ .‬وت‪#‬تول‪#‬ى ام‪#‬كتبة ام‪#‬رك‪#‬زي‪#‬ة ع‪#‬ملية‬ ‫ال‪#‬بيع واإه‪#‬داء‪ ،‬وأن ال‪#‬كتب ام‪#‬ترج‪#‬مة ت‪#‬باع ف‪#‬قط ف‪#‬ي م‪#‬رك‪#‬ز ب‪#‬يع ال‪#‬كتب داخ‪#‬ل ال‪#‬جام‪#‬عة وا ت‪#‬سوق‬ ‫خارجها‪.‬‬ ‫)‪ (3‬حفظ امصطلحات الطبية والعلمية العربية‪:‬‬ ‫أظه‪#‬رت ن‪#‬تائ‪#‬ج ال‪#‬دراس‪#‬ة أن ط‪#‬اب ال‪#‬تخصصات ال‪#‬علمية ا ي‪#‬حفظون ام‪#‬قاب‪#‬ات ال‪#‬عرب‪#‬ية‬ ‫ب‪#‬خاف ن‪#‬ظرائ‪#‬هم م‪#‬ن ط‪#‬اب ال‪#‬جام‪#‬عات ف‪#‬ي ال‪#‬دول اأخ‪#‬رى م‪#‬ثل ال‪#‬يون‪#‬ان ح‪#‬يث إن ل‪#‬غة ال‪#‬تدري‪#‬س‬ ‫وال ‪##‬كتب ام ‪##‬كتوب ‪##‬ة ه ‪##‬ي ال ‪##‬لغة ال ‪##‬يون ‪##‬ان ‪##‬ية )ال ‪##‬لغة اأم(‪ ،‬ول ‪##‬كن ي ‪##‬تعن ع ‪##‬لى ك ‪##‬ل ط ‪##‬ال ‪##‬ب أن ي ‪##‬حفظ‬ ‫م ‪##‬قاب ‪##‬ات ام ‪##‬صطلحات ت ‪##‬خصصه ف ‪##‬ي إح ‪##‬دى ال ‪##‬لغات اأج ‪##‬نبية ك ‪##‬اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة أو ال ‪##‬فرن ‪##‬سية أو‬ ‫اأمانية ويتقدم امتحان فيها وينجح فيه‪.‬‬ ‫)‪ (4‬محتوى مقرري امهارات اللغوية والتحرير العربي‪:‬‬ ‫م‪#‬قررات ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية ال‪#‬تي ي‪#‬تعن ع‪#‬لى ج‪#‬ميع ط‪#‬اب ال‪#‬جام‪#‬عة دراس‪#‬تها وال‪#‬نجاح ف‪#‬يها‬ ‫ب‪##‬وض‪##‬عها ال‪##‬حال‪##‬ي ل‪##‬يس ل‪##‬ها أي دور ف‪##‬ي ت‪##‬عري‪##‬ف ال‪##‬طاب ب‪##‬طرق ت‪##‬عري‪##‬ب ام‪##‬صطلحات وت‪##‬ول‪##‬يده‪##‬ا‬ ‫وت ‪##‬نمية ق ‪##‬درت ‪##‬هم ع ‪##‬لى ذل ‪##‬ك‪ .‬وه ‪##‬ذا ي ‪##‬تطلب ت ‪##‬غيير م ‪##‬حتوى ام ‪##‬قرري ‪##‬ن وام ‪##‬وض ‪##‬وع ‪##‬ات ال ‪##‬تي ت ‪##‬درس‬ ‫ف‪## #‬يهما‪ .‬وم‪## #‬ن ال‪## #‬ضروري أن ي‪## #‬درس ط‪## #‬اب ال‪## #‬كليات ال‪## #‬علمية ط‪## #‬رق ال‪## #‬تعري‪## #‬ب وت‪## #‬ول‪## #‬يد ال‪## #‬كلمات‬ ‫الجديدة باللغة العربية مثل‪:‬‬ ‫▪ النحت‪ :‬كهرومغناطيسي‪ ،‬قبتاريخي بيحلوي جوقلة الهندرة )الهندسة اإدارية(‪.‬‬ ‫ّ‪#‬‬ ‫▪ ااش‪##‬تقاق ال‪##‬عكسي‪ :‬ت‪##‬هميش ت‪##‬عتيم ت‪##‬كشيف ت‪##‬دوي‪##‬ل ت‪##‬أص‪##‬يل ع‪##‬وم‪##‬ة ع‪##‬ورب‪##‬ة ْ ‪#‬‬ ‫شج‪##‬ر‬ ‫بس‪#َ #‬ن‬ ‫عرب‪.‬‬ ‫س ّوق ب ّوب ف ْه َرس ّ‬ ‫بر َمج َمذْ َهب س ْع َود ّ‬ ‫َع ْل َمن َ‬ ‫مصر ّ‬ ‫قن ْ‬ ‫▪ ال‪##‬توس‪##‬ع ف‪##‬ي ااش‪##‬تقاق‪##‬ات‪ :‬ح‪##‬اس‪##‬ب ح‪##‬اس‪##‬وب ح‪##‬واس‪##‬يب ح‪##‬اس‪##‬بات ح‪##‬ساب‪##‬ات م‪##‬حاس‪##‬ب‬ ‫محاسبة محاسبي محاسبية‪.‬‬ ‫▪ إضفاء معان جديدة على امفردات العادية‪ :‬تيار سياسي‪ ،‬جناح سياسي‪ ،‬يسار‪.‬‬ ‫▪ إحياء امفردات القديمة‪ :‬رتل عسكري‪.‬‬ ‫▪ الشرح‪ :‬إعادة انتشار القوات‪ ،‬التحول الديموقراطي‪ ،‬بطاقة الصرف االكتروني‪.‬‬ ‫▪ ااستعارة من اللغات اأخرى‪ :‬إلكترون أنسولن‪.‬‬ ‫▪ ااستعارة مع التعريب الصوتي‪ :‬برمان بركان ورشة عمل‪.‬‬ ‫▪ ااس ‪##‬تعارة م ‪##‬ع ال ‪##‬تعري ‪##‬ب الج ‪##‬زئ ‪##‬ي‪ :‬ح ‪##‬دي ‪##‬دي ‪##‬ك ك ‪##‬بري ‪##‬تيك ح ‪##‬رف ‪##‬يم ق ‪##‬هوي ‪##‬ن اس ‪##‬ترات ‪##‬يجية‬ ‫لوجستية سيكولوجية‪.‬‬ ‫‪!17‬‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫▪‬ ‫ااش‪##‬تقاق م‪##‬ن ال‪##‬كلمات امس‪##‬تعارة‪ :‬س‪#ْ #‬ر َم‪##‬ن ن ْق َح‪##‬ر قس‪##‬طر بس‪##‬تر م‪##‬لن َب‪ْ #‬يطَر ك‪#ْ #‬ر َب‪##‬ن ت‪ْ #‬لفَن‬ ‫بستَر م ْغنَط تلفز َم ْي َكن َم ْل َن أ ْم َرك فرنس ْأمَن ليزر‬ ‫قسطَر ْ‬ ‫أ ّين د ْق َرط سفْ َلت ه ْد َرج ْ‬ ‫اأس‪##‬ماء ام‪##‬نسوب‪##‬ة‪ :‬ت‪##‬وع‪##‬وي س‪##‬لطوي ط‪##‬ائ‪##‬فيّ ع‪##‬رف‪#‬يّ إره‪##‬اب‪##‬ي ت‪##‬لقائ‪##‬ي ع‪##‬شوائ‪##‬ي ه‪##‬مجي‬ ‫ع ‪##‬دوان ‪##‬ي إن ‪##‬تاج ‪##‬ي م ‪##‬نهجي ات ‪##‬حادي ت ‪##‬كام ‪##‬لي ت ‪##‬كاف ‪##‬لي م ‪##‬فردات ‪##‬ي م ‪##‬علوم ‪##‬ات ‪##‬ي ش ‪##‬باب ‪##‬ي‬ ‫ب‪#‬رام‪#‬جي ط‪#‬اب‪#‬ي ت‪#‬عاه‪#‬دي ت‪#‬ضام‪#‬ني ت‪#‬كام‪#‬لي م‪#‬نظمات‪#‬ي أم‪#‬مي ع‪#‬قائ‪#‬دي ت‪#‬تاب‪#‬عي ش‪#‬باب‪#‬ي‬ ‫علماني‪.‬‬ ‫ام‪## #‬صدر ال‪## #‬صناع‪## #‬ي‪ :‬ت‪## #‬عددي‪## #‬ة ط‪## #‬ائ‪## #‬فية ع‪## #‬لمان‪## #‬ية خ‪## #‬صوص‪## #‬ية إن‪## #‬تاج‪## #‬ية ع‪## #‬قلية واق‪## #‬عية‬ ‫اس ‪##‬تعماري ‪##‬ة ات ‪##‬حادي ‪##‬ة ان ‪##‬دف ‪##‬اع ‪##‬ية دي ‪##‬موق ‪##‬راط ‪##‬ية ان ‪##‬تهازي ‪##‬ة أول ‪##‬وي ‪##‬ة ت ‪##‬بعية ع ‪##‬نجهية ت ‪##‬لقائ ‪##‬ية‬ ‫ع ‪##‬دوان ‪##‬ية إره ‪##‬اب ‪##‬ية م ‪##‬حاس ‪##‬بية ص ‪##‬اح ‪##‬ية ق ‪##‬اب ‪##‬لية م ‪##‬فردات ‪##‬ية م ‪##‬علوم ‪##‬ات ‪##‬ية ش ‪##‬باب ‪##‬ية م ‪##‬نظمات ‪##‬ية‬ ‫أممية عقائدية‪.‬‬ ‫امصدر‪ :‬عومة عوربة‪.‬‬ ‫اسم الفاعل‪ :‬ناقلة جنود‪ ،‬حاملة طائرات‪.‬‬ ‫اسم امفعول‪ :‬مدروس مسموع مقروء مكتوب مفهوم مرهون‪.‬‬ ‫اسم امرة‪ :‬صدمة ضربة شحنة دورة جولة ثورة كدمة‪.‬‬ ‫اسم الهيئة‪ِ :‬قتْلة ِ‬ ‫جلسة ميتة‪.‬‬ ‫اسم امكان والزمان‪ :‬منتدى ملتقى مؤسسة مصلحة وكالة جمعية رابطة‪.‬‬ ‫اسم امهنة‪ :‬نقابة صرافة عمارة ماحة صناعة رقابة‪.‬‬ ‫فعالة‪ :‬برادة حثالة قصاصة‪.‬‬ ‫أسماء اآلة )مفعال مفعلة مفعل ف ّعالة فاعلة مفعال فاعول(‪ :‬قاذفة حافلة مدمرة‪.‬‬ ‫أس ‪##‬ماء اأم ‪##‬راض )ف ‪##‬عال(‪ :‬ع ‪##‬صاب ذه ‪##‬ان اح ‪##‬تقان اخ ‪##‬تال اح ‪##‬مرار انس ‪##‬داد اع ‪##‬تال‬ ‫اعوجاج‪.‬‬ ‫ف ّعال‪ :‬فنان‪ ،‬عداء جراح طيار قناص‪.‬‬ ‫اسم التصغير )فُعيْل ‪ ،‬فعيّل(‪ :‬كتيّب ُك َهيْرب نجيم بطن شعيرات حويصات‪.‬‬ ‫جمع امؤنث السالم‪ :‬فطريات إنسانيات لسانيات رياضيات روحانيات‪.‬‬ ‫كس‪##‬ر‪ ،‬م‪#‬زّق‪ ،‬ق‪#‬طّع ف‪#ّ #‬رق ج‪#ّ #‬مع ش‪#‬تّت ض‪ّ #‬عف ح‪#ّ #‬مل ك‪#‬ذّب ج‪ّ #‬يش خ‪ّ #‬يم ص‪ّ #‬عد ص‪ّ #‬وب‬ ‫ف‪##‬عل‪# ّ :‬‬ ‫وجه‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫فا َعل‪ :‬قاتل حارب هاجم صارع كاتَب شارك قاوم‪.‬‬ ‫أَفْ َعل‪ :‬أقدم أدبر أقبل‪.‬‬ ‫تَفَ ّع َل‪ :‬تَفَ ّرق ت َقطّع تَ َعظّم تتبع تعرف تبنى تفوق تحقق تبن‪.‬‬ ‫تفاعل‪ :‬تطاير تجاهل تفاعل تدارك تحامل تداعى تماسك تطاير‪.‬‬ ‫انفعل‪ :‬انشقّ انكسر انكشف انقلب انقطع انطفأ انطلق انخفض‪.‬‬ ‫افْت َ َع َل‪:‬افترق اكتسب التمس اعترض اشتعل‪.‬‬ ‫افْ َع ّل‪ :‬احتل‪ ،‬ازرق‪.‬‬ ‫‪!18‬‬ ‫▪ استَفْ َعل‪ :‬استولى‪ ،‬استشرف‪ ،‬استغل‪.‬‬ ‫▪ فعلل‪ :‬زلزل جلجل ثرثر جرجر سلسل غلغل دمدم ململ لعلع لف لفلف كف كفكف‪.‬‬ ‫)‪(5‬التعريف بامعاجم امتخصصة وبنوك امصطلحات‪:‬‬ ‫م‪#‬قررات ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية ال‪#‬تي ي‪#‬تعن ع‪#‬لى ج‪#‬ميع ط‪#‬اب ال‪#‬جام‪#‬عة دراس‪#‬تها وال‪#‬نجاح ف‪#‬يها‬ ‫ب‪##‬وض‪##‬عها ال‪##‬حال‪##‬ي ل‪##‬يس ل‪##‬ها أي دور ف‪##‬ي ت‪##‬عري‪##‬ف ال‪##‬طاب ب‪##‬ام‪##‬عاج‪##‬م اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة ‪ -‬ال‪##‬عرب‪##‬ية ف‪##‬ي‬ ‫ال‪##‬تخصصات ام‪##‬ختلفة س‪##‬واء ك‪##‬ان‪##‬ت ورق‪##‬ية أو ع‪##‬لى اان‪##‬ترن‪##‬ت‪ .‬ول‪##‬قد ع‪##‬قد م‪##‬كتب ت‪##‬نسيق ال‪##‬تعري‪##‬ب‬ ‫ت ‪##‬سعة م ‪##‬ؤت ‪##‬مرات ل ‪##‬لتعري ‪##‬ب ص ‪##‬ادق ف ‪##‬يها ع ‪##‬لى أك ‪##‬ثر م ‪##‬ن م ‪##‬ائ ‪##‬ة وخ ‪##‬مسن أل ‪##‬ف م ‪##‬صطلح نش ‪##‬رت‬ ‫ج‪##‬ميعها ف‪##‬ي م‪##‬عاج‪##‬م ث‪##‬اث‪##‬ية ال‪##‬لغة )اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‪ ،‬ال‪##‬فرن‪##‬سية‪ ،‬وال‪##‬عرب‪##‬ية( وه‪##‬ي م‪##‬وج‪##‬ودة ف‪##‬ي م‪##‬وق‪##‬ع‬ ‫ام‪#‬كتب ع‪#‬لى اان‪#‬ترن‪#‬ت‪ .‬ك‪#‬ما أن ام‪#‬قررات ا ت‪#‬عرف ال‪#‬طاب ب‪#‬بنوك ام‪#‬صطلحات م‪#‬ثل ال‪#‬بنك اآل‪#‬ي‬ ‫ال‪##‬سعودي ل‪##‬لمصطلحات )ب‪##‬اس‪##‬م( ال‪##‬تاب‪##‬ع م‪##‬دي‪##‬نة ام‪##‬لك ع‪##‬بد ال‪##‬عزي‪##‬ز ل‪##‬لعلوم وال‪##‬تقنية ال‪##‬ذي ي‪##‬حتوي‬ ‫على نحو ‪ 400.000‬ألف سجل مصطلحي في كافة امجاات العلمية‪.‬‬ ‫)‪ (6‬قواعد الترقية ولوائح الدراسات العليا‪:‬‬ ‫ق‪#‬واع‪#‬د ت‪#‬رق‪#‬ية أع‪#‬ضاء ه‪#‬يئة ال‪#‬تدري‪#‬س وائ‪#‬حة ال‪#‬دراس‪#‬ات ال‪#‬عليا ب‪#‬وض‪#‬عها ال‪#‬حال‪#‬ي ا ت‪#‬حث‬ ‫أع‪##‬ضاء ه‪##‬يئة ال‪##‬تدري‪##‬س ع‪##‬لى ال‪##‬تأل‪##‬يف ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ ،‬وض‪##‬رورة أن ي‪##‬كون ل‪##‬هم دول ف‪##‬اع‪##‬ل ف‪##‬ي‬ ‫ح‪##‬رك‪##‬ة ال‪##‬تعري‪##‬ب وت‪##‬ول‪##‬يد ام‪##‬صطلحات ك‪##‬ل ف‪##‬ي ت‪##‬خصصه‪ .‬ح‪##‬يث إن ق‪##‬يام أع‪##‬ضاء ه‪##‬يئة ال‪##‬تدري‪##‬س‬ ‫ب‪##‬ترج‪##‬مة ب‪##‬عض ال‪##‬كتب ف‪##‬ي ت‪##‬خصصهم ع‪##‬ملية اخ‪##‬تياري‪##‬ة‪ .‬ول‪##‬ن ي‪##‬أخ‪##‬ذ اأس‪##‬ات‪##‬ذة وال‪##‬طاب ع‪##‬ملية‬ ‫الترجمة والتعريب مأخذ الجد إذا لم تكن مرتبطة بالحصول على ترقية أو درجة علمية‪.‬‬ ‫)‪ (7‬الدور امستقبلي للطالبات في عملية الترجمة والتعريب‪:‬‬ ‫ع ‪##‬لى ال ‪##‬رغ ‪##‬م م ‪##‬ن ش ‪##‬عور ال ‪##‬طال ‪##‬بات ب ‪##‬جوان ‪##‬ب ال ‪##‬قصور ف ‪##‬ي ال ‪##‬تعري ‪##‬ب وال ‪##‬ترج ‪##‬مة‪ ،‬وتخ ‪##‬لف‬ ‫ال‪## # #‬لغة ال‪## # #‬عرب‪## # #‬ية ف‪## # #‬ي ام‪## # #‬صطلحات وال‪## # #‬تأل‪## # #‬يف ف‪## # #‬ي ام‪## # #‬جاات ال‪## # #‬طبية وال‪## # #‬هندس‪## # #‬ية وال‪## # #‬علمية‬ ‫وال ‪##‬تكنول ‪##‬وج ‪##‬ية م ‪##‬قارن ‪##‬ة ب ‪##‬ال ‪##‬لغة اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة‪ ،‬إا أن ‪##‬هن ا ي ‪##‬شعرن ب ‪##‬أي دور ي ‪##‬مكن أن ي ‪##‬لعبنه ف ‪##‬ي‬ ‫ع‪##‬ملية ال‪##‬تعري‪##‬ب وال‪##‬ترج‪##‬مة ف‪##‬ي ت‪##‬خصصهن‪ .‬ل‪##‬ذا م‪##‬ن ال‪##‬ضروري ت‪##‬نمية م‪##‬شاع‪##‬ر ااع‪##‬تزاز ب‪##‬ال‪##‬لغة‬ ‫العربية‪ ،‬وضرورة أن يكون لكل منا دور فاعل في رفع شأن اللغة العربية‪.‬‬ ‫التوصيات‬ ‫ح‪## #‬تى ي‪## #‬كون ل‪## #‬لجام‪## #‬عات دور ف‪## #‬اع‪## #‬ل ف‪## #‬ي ع‪## #‬ملية ال‪## #‬تعري‪## #‬ب ونش‪## #‬ر ام‪## #‬قاب‪## #‬ات ال‪## #‬عرب‪## #‬ية‬ ‫للمصطلحات اإنجليزية‪ .‬توصي الدراسة بما يلي‪:‬‬ ‫‪ .1‬ت ‪##‬نمية م ‪##‬شاع ‪##‬ر ااع ‪##‬تزاز ب ‪##‬ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية واان ‪##‬تماء إل ‪##‬يها ل ‪##‬دى ال ‪##‬طاب ف ‪##‬ي ك ‪##‬اف ‪##‬ة ام ‪##‬راح ‪##‬ل‬ ‫الدراسية خاصة امرحلة الجامعية‪.‬‬ ‫‪!19‬‬ ‫‪ .2‬ض‪##‬رورة ت‪##‬غيير م‪##‬حتوى م‪##‬قرري ام‪##‬هارات ال‪##‬لغوي‪##‬ة والتح‪##‬ري‪##‬ر ال‪##‬عرب‪##‬ي واس‪##‬تبدال ام‪##‬وض‪##‬وع‪##‬ات‬ ‫ال‪#‬تي ت‪#‬درس ح‪#‬ال‪#‬يا ب‪#‬موض‪#‬وع‪#‬ات ت‪#‬رك‪#‬ز ع‪#‬لى ط‪#‬رق ال‪#‬تعري‪#‬ب وااش‪#‬تقاق وال‪#‬تول‪#‬يد أو ط‪#‬رح م‪#‬قرر‬ ‫في طرق التعريب لطاب الكليات العلمية كجزء من متطلبات الجامعة‪.‬‬ ‫‪ .3‬أن ي ‪##‬كون ح ‪##‬فظ ام ‪##‬قاب ‪##‬ات ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ل ‪##‬لمصطلحات اأج ‪##‬نبية ج ‪##‬زءا ا يتج ‪##‬زأ م ‪##‬ن م ‪##‬تطلبات‬ ‫النجاح في جميع مقررات الكليات العلمية‪.‬‬ ‫‪ .4‬ل‪#‬تحفيز أع‪#‬ضاء ه‪#‬يئة ال‪#‬تدري‪#‬س ب‪#‬ال‪#‬جام‪#‬عات ع‪#‬لى ال‪#‬ترج‪#‬مة وال‪#‬تأل‪#‬يف ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية وت‪#‬عري‪#‬ب‬ ‫ام ‪##‬صطلحات‪ ،‬ول ‪##‬تشجيع ط ‪##‬اب ال ‪##‬دراس ‪##‬ات ال ‪##‬عليا ع ‪##‬لى ك ‪##‬تاب ‪##‬ة رس ‪##‬ائ ‪##‬لهم ب ‪##‬ال ‪##‬لغة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‬ ‫وم‪#‬ساه‪#‬متهم ف‪#‬ي ت‪#‬عري‪#‬ب ام‪#‬صطلحات‪ ،‬م‪#‬ن ال‪#‬ضروري أن ن‪#‬جعل ذل‪#‬ك م‪#‬ن م‪#‬تطلبات ال‪#‬ترق‪#‬ية‬ ‫وم‪##‬ن م‪##‬تطلبات ال‪##‬حصول ع‪##‬لى درج‪##‬ة ام‪##‬اجس‪##‬تير وال‪##‬دك‪##‬توراه‪ ،‬م‪##‬ع ت‪##‬ذي‪##‬يل رس‪##‬ائ‪##‬ل ام‪##‬اجس‪##‬تير‬ ‫والكتب امترجمة وامؤلفة بقائمة بامصطلحات اإنجليزية ومقاباتها العربية‪.‬‬ ‫‪ .5‬رب‪#‬ط م‪#‬راك‪#‬ز اأب‪#‬حاث وم‪#‬راك‪#‬ز ال‪#‬ترج‪#‬مة ب‪#‬ال‪#‬جام‪#‬عات ال‪#‬سعودي‪#‬ة وال‪#‬عرب‪#‬ية بش‪#‬بكة ع‪#‬لى اان‪#‬ترن‪#‬ت‪.‬‬ ‫إن‪## #‬شاء ق‪## #‬اع‪## #‬دة م‪## #‬علوم‪## #‬ات ل‪## #‬لمترج‪## #‬من وال‪## #‬كتب ام‪## #‬ترج‪## #‬مة وام‪## #‬عاج‪## #‬م ال‪## #‬عرب‪## #‬ية ام‪## #‬تخصصة‬ ‫ومؤتمرات التعريب في العالم العربية على اانترنت‪.‬‬ ‫‪ .6‬ع‪#‬لى ال‪#‬رغ‪#‬م م‪#‬ن وج‪#‬ود ال‪#‬كثير م‪#‬ن ام‪#‬عاج‪#‬م ام‪#‬تخصصة ف‪#‬ي ج‪#‬ميع ام‪#‬جاات‪ ،‬إا أن م‪#‬عظمها‬ ‫أل‪## #‬ف ف‪## #‬ي الس‪## #‬تينات أو الس‪## #‬بعينات أو ال‪## #‬ثمان‪## #‬ينات ول‪## #‬م ت‪## #‬صدر م‪## #‬نه إا ط‪## #‬بعة واح‪## #‬دة‪ ،‬ا‬ ‫ي‪## #‬ضاف إل‪## #‬يها ب‪## #‬اس‪## #‬تمرار‪ ،‬أي أن‪## #‬نا ا نس‪## #‬تمر ف‪## #‬ي ت‪## #‬طوي‪## #‬ر ام‪## #‬عاج‪## #‬م اإنج‪## #‬ليزي‪## #‬ة ال‪## #‬عرب‪## #‬ية‬ ‫ام‪#‬تخصصة ون‪#‬ضيف إل‪#‬يها ك‪#‬ل م‪#‬ا يس‪#‬تجد م‪#‬ن م‪#‬صطلحات‪ .‬ذل‪#‬ك أن ال‪#‬قائ‪#‬من ع‪#‬لى ام‪#‬عاج‪#‬م‬ ‫ام‪#‬تخصصة ه‪#‬م أف‪#‬راد ول‪#‬يس م‪#‬ؤس‪#‬سات ومج‪#‬موع‪#‬ات م‪#‬ن ام‪#‬تخصصن ت‪#‬قتسم ع‪#‬بء ال‪#‬عمل‪.‬‬ ‫ل‪##‬ذا ي‪##‬نبغي أن ي‪##‬كون ت‪##‬أل‪##‬يف ام‪##‬عاج‪##‬م ام‪##‬تخصصة ج‪##‬ماع‪##‬يا ت‪##‬ضطلع ب‪##‬ه م‪##‬نظمة أو دار نش‪##‬ر‬ ‫م‪#‬تخصصة‪ .‬وع‪#‬لى ال‪#‬رغ‪#‬م م‪#‬ن أن ام‪#‬جام‪#‬ع ال‪#‬علمية وض‪#‬عت م‪#‬صطلحات ك‪#‬ثيرة‪ ،‬ول‪#‬كن ام‪#‬شكلة‬ ‫ت ‪## #‬كمن ف ‪## #‬ي أن ه ‪## #‬ذه ال ‪## #‬جهود م ‪## #‬بعثرة‪ ،‬ول ‪## #‬م ي ‪## #‬سمع ب ‪## #‬ها وا ي ‪## #‬علم ب ‪## #‬وج ‪## #‬وده ‪## #‬ا ال ‪## #‬كثير م ‪## #‬ن‬ ‫ام ‪##‬تخصصن‪ ،‬وح ‪##‬تى إذا س ‪##‬معوا ب ‪##‬ها وأرادوا أن يس ‪##‬تخدم ‪##‬وه ‪##‬ا ا ت ‪##‬وض ‪##‬ع ت ‪##‬حت ت ‪##‬صرف ‪##‬هم‪.‬‬ ‫ل‪##‬ذا ي‪##‬نبغي رب‪##‬ط ج‪##‬ميع ام‪##‬جام‪##‬ع ال‪##‬لغوي‪##‬ة ف‪##‬ي ال‪##‬دول ال‪##‬عرب‪##‬ية بش‪##‬بكة م‪##‬وح‪##‬دة ع‪##‬لى اان‪##‬ترن‪##‬ت‪.‬‬ ‫وضرورة وضع امصطلحات امترجمة على اانترنت‪.‬‬ ‫‪ .7‬ض ‪##‬رورة ق ‪##‬يام ال ‪##‬جهات ال ‪##‬رس ‪##‬مية م ‪##‬ثل م ‪##‬راك ‪##‬ز ال ‪##‬ترج ‪##‬مة ف ‪##‬ي ال ‪##‬جام ‪##‬عات أو م ‪##‬رك ‪##‬ز ت ‪##‬نسيق‬ ‫ال‪#‬تعري‪#‬ب أو م‪#‬دي‪#‬نة ام‪#‬لك ع‪#‬بد ال‪#‬عزي‪#‬ز ل‪#‬لعلوم وال‪#‬تقنية ب‪#‬وض‪#‬ع خ‪#‬طة ط‪#‬وي‪#‬لة اأم‪#‬د ل‪#‬ترج‪#‬مة ال‪#‬كتب‬ ‫واأب‪## #‬حاث ام‪## #‬تخصصة تح‪## #‬دد ف‪## #‬يها ق‪## #‬ائ‪## #‬مة ب‪## #‬ال‪## #‬كتب ام‪## #‬طلوب ت‪## #‬رج‪## #‬متها ف‪## #‬ي ال‪## #‬تخصصات‬ ‫ام ‪##‬ختلفة‪ ،‬وتح ‪##‬دد ل ‪##‬ها م ‪##‬دة زم ‪##‬ينة‪ .‬وح ‪##‬تى ت ‪##‬تم ت ‪##‬رج ‪##‬مة ال ‪##‬كتب ام ‪##‬تخصصة ف ‪##‬ي وق ‪##‬ت ق ‪##‬صير‪،‬‬ ‫ي‪##‬نبغي أن ي‪##‬قوم ب‪##‬ترج‪##‬مة ال‪##‬كتاب ف‪##‬ري‪##‬ق م‪##‬ن ام‪##‬تخصصن ف‪##‬ي ام‪##‬ادة ال‪##‬علمية وال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‬ ‫‪!20‬‬ ‫أو ال‪##‬لغوي‪##‬ات‪ ،‬ب‪##‬حيث ي‪##‬تول‪##‬ى ك‪##‬ل م‪##‬تخصص ت‪##‬رج‪##‬مة ف‪##‬صل واح‪##‬د م‪##‬ن ال‪##‬كتاب‪ ،‬وب‪##‬ذل‪##‬ك ي‪##‬مكن‬ ‫اانتهاء من ترجمة الكتاب الواحد خال شهر مثا‪.‬‬ ‫‪ .8‬ااس ‪##‬تفادة م ‪##‬ن التج ‪##‬رب ‪##‬ة ال ‪##‬سوري ‪##‬ة ف ‪##‬ي ت ‪##‬عري ‪##‬ب ال ‪##‬تعليم ال ‪##‬جام ‪##‬عي‪ .‬وي ‪##‬مكن ت ‪##‬بادل ال ‪##‬كتب‬ ‫الدراسية وامصطلحات امتخصصة على بقية الجامعات‪.‬‬ ‫‪ .9‬ااس‪##‬تفادة م‪##‬ن ت‪##‬جارب ال‪##‬دول اأخ‪##‬رى م‪##‬ثل ال‪##‬ياب‪##‬ان وك‪##‬وري‪##‬ا وال‪##‬صن وروس‪##‬يا وال‪##‬يون‪##‬ان ف‪##‬ي‬ ‫ال‪## #‬ترج‪## #‬مة ون‪## #‬قل ال‪## #‬علوم‪ .‬وال‪## #‬تعرف ع‪## #‬لى اآل‪## #‬يات ال‪## #‬تي تس‪## #‬تخدم‪## #‬ها ف‪## #‬ي ت‪## #‬رج‪## #‬مة اأب‪## #‬حاث‬ ‫وامصطلحات وطرق امحافظة على اللغة القومية‪.‬‬ ‫‪.10‬تخصيص مجات للترجمة والتعريب تكون في متناول طاب الجامعات‪.‬‬ ‫الخاتمة‬ ‫ن‪#‬ظرا ل‪#‬لتغيرات وال‪#‬تطورات ال‪#‬سياس‪#‬ة وااق‪#‬تصادي‪#‬ة وال‪#‬تكنول‪#‬وج‪#‬ية ال‪#‬تي ط‪#‬رأت ف‪#‬ي ال‪#‬عال‪#‬م‬ ‫ف‪##‬ي ال‪##‬سنوات ال‪##‬قليلة ام‪##‬اض‪##‬ية‪ ،‬ت‪##‬زداد ال‪##‬كتب وام‪##‬راج‪##‬ع واأب‪##‬حاث ال‪##‬صادرة ب‪##‬ال‪##‬لغة اإنج‪##‬ليزي‪##‬ة‪،‬‬ ‫وي‪#‬تناق‪#‬ص ع‪#‬دد ال‪#‬كتب وام‪#‬ؤل‪#‬فات واأب‪#‬حاث ام‪#‬كتوب‪#‬ة ب‪#‬ال‪#‬لغة ال‪#‬عرب‪#‬ية‪ ،‬وي‪#‬لقى م‪#‬ا ي‪#‬وج‪#‬د م‪#‬نها ‪-‬ع‪#‬لى‬ ‫ق‪#‬لته‪ -‬ك‪#‬سادا‪ ،‬وي‪#‬عان‪#‬ي م‪#‬ن ع‪#‬دم إق‪#‬بال الج‪#‬مهور ع‪#‬لى ق‪#‬راءت‪#‬ه‪ .‬وع‪#‬لى ال‪#‬رغ‪#‬م م‪#‬ن ان‪#‬عقاد ال‪#‬عدي‪#‬د‬ ‫م ‪##‬ن ام ‪##‬ؤت ‪##‬مرات ح ‪##‬ول ال ‪##‬تعري ‪##‬ب ول ‪##‬غة ال ‪##‬تعليم ال ‪##‬جام ‪##‬عي‪ ،‬ووج ‪##‬ود ال ‪##‬كثير م ‪##‬ن ال ‪##‬دراس ‪##‬ات ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‬ ‫ال‪#‬تي ح‪#‬اول‪#‬ت ال‪#‬تعرف ع‪#‬لى آراء اأس‪#‬ات‪#‬ذة وال‪#‬طاب ف‪#‬ي اس‪#‬تخدام ال‪#‬لغتن ال‪#‬عرب‪#‬ية واإنج‪#‬ليزي‪#‬ة‬ ‫ف‪##‬ي ال‪##‬تعليم‪ ،‬وأل‪##‬قت ال‪##‬ضوء ع‪##‬لى م‪##‬زاي‪##‬ا اس‪##‬تخدام ك‪##‬ل م‪##‬نهما ف‪##‬ي ال‪##‬تعليم ال‪##‬جام‪##‬عي‪ ،‬وال‪##‬عوائ‪##‬ق‬ ‫ال‪##‬تي ت‪##‬حول دون ال‪##‬تعري‪##‬ب‪ ،‬إا أن ال‪##‬توص‪##‬يات ال‪##‬تي ق‪##‬دم‪##‬تها ت‪##‬لك ام‪##‬ؤت‪##‬مرات وال‪##‬ندوات واأب‪##‬حاث‬ ‫م ‪##‬ا ه ‪##‬ي إا ح ‪##‬بر ع ‪##‬لى ورق‪ .‬ف ‪##‬إل ‪##‬ى م ‪##‬تى ت ‪##‬بقى ال ‪##‬لغة اإنج ‪##‬ليزي ‪##‬ة ه ‪##‬ي ل ‪##‬غة ال ‪##‬تعليم ال ‪##‬عال ‪##‬ي ف ‪##‬ي‬ ‫بادنا‪ .‬ويظل السؤال قائما ويحتاج إلى إجابة‪.‬‬ ‫امراجع‬ ‫أب‪#‬و ح‪#‬لو‪ ،‬ي‪#‬عقوب ول‪#‬طفية‪ ،‬ل‪#‬طفي )‪ .(1984‬ت‪#‬قييم ام‪#‬رح‪#‬لة اأول‪#‬ى ف‪#‬ي ت‪#‬عري‪#‬ب ال‪#‬تعليم ال‪#‬جام‪#‬عي‬ ‫ال‪#‬عرب‪#‬ية اأردن‪#‬ي‪ .‬امج‪#‬لة ال‪#‬عرب‪#‬ية ل‪#‬لعلوم اإن‪#‬سان‪#‬ية‪ .‬ع‪ ،14‬ص‬ ‫التي تتبناها مجمع اللغة‬ ‫‪.90‬‬ ‫أب ‪##‬و ع ‪##‬رف ‪##‬ة‪ ،‬ع ‪##‬دن ‪##‬ان وال ‪##‬تهام ‪##‬ي‪ ،‬ع ‪##‬مر وحس ‪##‬ن‪ ،‬اأم ‪##‬ن )‪1998‬م(‪ .‬ج ‪##‬هود ال ‪##‬تعري ‪##‬ب وال ‪##‬ترج ‪##‬مة‪:‬‬ ‫التقويم والتنظيم‪ .‬سجل وقائع ن ‪##‬دوة ت ‪##‬عميم ال ‪##‬تعري ‪##‬ب وت ‪##‬طوي ‪##‬ر ال ‪##‬ترج ‪##‬مة ف ‪##‬ي ام ‪##‬ملكة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‬ ‫السعودية‪ .‬الرياض‪ :‬جامعة املك سعود‪.‬‬ ‫‪!21‬‬ ‫إدارة ت ‪##‬طوي ‪##‬ر ام ‪##‬ناه ‪##‬ج )‪ .(1998‬ت ‪##‬قري ‪##‬ر إدارة ت ‪##‬طوي ‪##‬ر ام ‪##‬ناه ‪##‬ج ح ‪##‬ول ن ‪##‬تائ ‪##‬ج اس ‪##‬تبان ‪##‬ات ت ‪##‬قييم‬ ‫ف‪##‬ي ق‪##‬طاع‪##‬ات ال‪##‬عمل أع‪##‬ضاء ه‪##‬يئة ال‪##‬تدري‪##‬س ب‪##‬ال‪##‬كليات‬ ‫امناهج من وجهة نظر امسئولن‬ ‫التقنية‪ ،‬الطاب الخريجن‪ .‬الرياض‪.‬‬ ‫ال ‪##‬جار اه‪ ،‬ح ‪##‬مد واأن ‪##‬صاري‪ ،‬ل ‪##‬بنى )‪ .(1998‬آراء ط ‪##‬اب ال ‪##‬طب وم ‪##‬واق ‪##‬فهم م ‪##‬ن ت ‪##‬عليم ال ‪##‬طب‬ ‫باللغة العربية‪ .‬سجل وقائع ن ‪##‬دوة ت ‪##‬عميم ال ‪##‬تعري ‪##‬ب وت ‪##‬طوي ‪##‬ر ال ‪##‬ترج ‪##‬مة ف ‪##‬ي ام ‪##‬ملكة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية‬ ‫السعودية‪ .‬الرياض‪ :‬جامعة املك سعود‪.‬ص ‪.453 -437‬‬ ‫ال‪## # #‬حاج ع‪## # #‬يس‪ ،‬م‪## # #‬صباح وام‪## # #‬طوع‪ ،‬ن‪## # #‬جاة )‪ .(1988‬ال‪## # #‬تعري‪## # #‬ب وم‪## # #‬شكلة اس‪## # #‬تخدام ال‪## # #‬لغة‬ ‫اإنجليزية كوسيلة اتصال تعليمية في ك ‪## #‬لية ال ‪## #‬علوم ب ‪## #‬جام ‪## #‬عة ال ‪## #‬كوي ‪## #‬ت‪ .‬م‪ ،4‬ع‪ ،15‬ص ص‬ ‫‪.94-47‬‬ ‫ال‪## #‬ناص‪## #‬ر‪ ،‬ن‪## #‬ورة ص‪## #‬ال‪## #‬ح )‪ .(1994‬ت‪## #‬رج‪## #‬مة ال‪## #‬كتب إل‪## #‬ى ال‪## #‬لغة ال‪## #‬عرب‪## #‬ية ف‪## #‬ي ام‪## #‬ملكة ال‪## #‬عرب‪## #‬ية‬ ‫السعودية‪ -‬دراسة ببليومترية‪ .‬رسالة م‪##‬اجس‪##‬تير‪ .‬ال‪##‬ري‪##‬اض‪ :‬ج‪##‬ام‪##‬عة اإم‪##‬ام مح‪##‬مد ب‪##‬ن س‪##‬عود‬ ‫اإسامية‪.‬‬ ‫الس‪##‬باع‪##‬ي‪ ،‬زه‪##‬ير أح‪##‬مد )‪ .(1995‬تج‪##‬رب‪##‬تي ف‪##‬ي ت‪##‬عليم ال‪##‬طب ب‪##‬ال‪##‬لغة ال‪##‬عرب‪##‬ية‪ .‬ال‪##‬دم‪##‬ام‪ :‬ن‪##‬ادي‬ ‫امنطقة الشرقية اأدبي‪.‬‬ ‫ال‪#‬سحيمي‪ ،‬س‪#‬ليمان وال‪#‬بار‪ ،‬ع‪#‬دن‪#‬ان أح‪#‬مد )‪1992‬م(‪ .‬م‪#‬وق‪#‬ف ط‪#‬اب ال‪#‬طب م‪#‬ن ت‪#‬عري‪#‬ب ال‪#‬تعليم‬ ‫الطبي‪ .‬رسالة الخليج العربي‪ .‬ع ‪ ،42‬ص ‪.65-41‬‬ ‫ام‪##‬هندس‪ ،‬أح‪##‬مد ع‪##‬بد ال‪##‬قادر وب‪##‬كري‪ ،‬س‪##‬عد ع‪##‬ي ال‪##‬حاج )‪ .(1998‬ال‪##‬ترج‪##‬مة ف‪##‬ي ج‪##‬ام‪##‬عة ام‪##‬لك‬ ‫س‪## #‬عود‪ .‬سج‪## #‬ل وق‪## #‬ائ‪## #‬ع ن‪## #‬دوة ت‪## #‬عميم ال‪## #‬تعري‪## #‬ب وت‪## #‬طوي‪## #‬ر ال‪## #‬ترج‪## #‬مة ف‪## #‬ي ام‪## #‬ملكة ال‪## #‬عرب‪## #‬ية‬ ‫السعودية‪ .‬الرياض‪ :‬جامعة املك سعود‪.‬‬ ‫ام‪##‬هيدب‪ ،‬ع‪##‬بد اه )‪ .(1998‬واق‪##‬ع ت‪##‬عري‪##‬ب ال‪##‬تعليم ال‪##‬هندس‪##‬ي ف‪##‬ي ام‪##‬ملكة ال‪##‬عرب‪##‬ية ال‪##‬سعودي‪##‬ة‪.‬‬ ‫سجل وقائع ندوة تعميم‬ ‫ال ‪##‬تعري ‪##‬ب وت ‪##‬طوي ‪##‬ر ال ‪##‬ترج ‪##‬مة ف ‪##‬ي ام ‪##‬ملكة ال ‪##‬عرب ‪##‬ية ال ‪##‬سعودي ‪##‬ة‪ .‬ال ‪##‬ري ‪##‬اض‪ :‬ج ‪##‬ام ‪##‬عة ام ‪##‬لك‬ ‫سعود‪ .‬ص ‪.536-517‬‬