Hitit Mitolojisi Hakkında

ANKARA üxivrıs trrsl n iı vn raıix­coĞRAr'rl rnrih,rns l rünxİ yB'DE SosYAL BiLiMLERİ N GELişMEsi VE DiL vE ranİ ır_coĞnar'ya pı.xür,rnsİ sBüpozYUMU nİ ıninİ r,rn 2426 Nisın 196 Ayn Basım n İ rİ r nıİ ro roilS İ HAKKI NDA Yasemin ARI KAN ANı< ARA üNlvenslresl BAslMEVl ­ eıqrc;rR A. ./ 1998 rrİ rİ r vıİ ror.,oıİ si HAKKI NDA Yasemin ınıx,ı'ıf ON THE HI TTI TE MYTHOLOGY A myth is the product of human imagination which originates a certain situation, and has a certain aim; that is, myüology is a in peculiar mixture of the simplest form of imagination and scientific thought. The Hittite Myths is composed of two groups: myths of foreign origin, and Anatolian myths. Myths of Anatolian origin have been taken from the local people living in Anatolia prior to Hittites and from Hittites themselves and they have been adapted. While foreigen origin myths are understood to have been taken from Mezopotamia through Hurrians. The theme of myths of Anatolian origin constitutes generally a certain diety and religious rites. I t explains how and why it has been originated; and how it has been made use of certain functions such as a certain event, faith, and tradition. "The Legend of the Moon falling on earth from üe heaven", "The Legend of I lluyanka", "The Legend of Telipinu" arc myths of Anatolian origın of these "The Legend of I lluyanka" is composed with the story describing the fight between Typhon and 7­nıs in the Hellenistic Mythology. Anatolian origin myths possess a simpler and easier nature composed to the myths of Hurrian origin. From style point of view, it is known that they are not as graceful, literary and artistic as those of Hurrian Myths. Myths of Hurrian origin have been translated in Hittite or they have been adapte to Hittite from Hurrian Myths. "The Kingdom of ­ffeaven", '"The Kingdom of LAMMA", "The Song of Ullikummi" inside the Kumarbi Epics family take place t Dr.Yascmin Ankan, Hititoloji Anabilim Dalı. t62 YASEMİ N ARI KAN among myths of Hurrian origin. I t is clearly seen that Kumarbi Epics family affected Greek Mythology to a great extent. I t is kiıown that the "Tale of the Hunter Keğği,, which takes place among other foreign origin mlth texts is of Hurrian origin, whire in the ''Tale of Appu" and "Tale of Cow and the Fisherman,' does not one comes across Hurrian influences. The place where the fragmentary state "Gurparanzü Legend', occurs is the Akad city. while the name of the Hero is Hurrians. The constitutes a piece of evidence that Mezopotamian origin myths have been transferred to Anatolia through Hurrians. * Mitos belirli bir durumdan doğan ve belli bir amacı olan, insan hayalinin bir tininüdiir. Yani mitoloji hayal ile bilimsel düşiincenin en basit şeklinin kendine özgü bir kanşımıdırl. Hitit mitoslan, Anadolu kökenli mitoslar ve Yabancı kökenli mitoslar olmak iizere iki ana grupta toplanmaktadır. Anadolu kökenli mitoslar Hititler öncesi Anadolu'da yaş'ayan yerli halktan, Hattiler'den alınıp adapte edilmiştir. Yabancı kökenli mitoslann ise Hurriler aracı­ 1ığı ile Mezopotamya' dan alındıklan anlaşılmaktadır2. Anadolu kökenli mitoslann elimize geçen çivi yazılı kopyalan Eski Hitit Dewine ait olmadığı halde bunlann Eski Hitit Dewinde yaygn olduklan sanılmaktadır3. Bu mitoslann konusunu genelde be­ lirli bir tann, din ve dini merasim oluşfurur. Belirli bir olay, inanç, töre gibi işlevlerin geçmişte nasıl ve neden kaynaklandığını açıklarlar4. l Bu konuda bk. Ö. Çapar, "Hcllen Mitoslannda Doğulu Unsurlar''' Tarih İ ncele­ meleri Dergisj,VI ,Ege Üniversitesi Edcbiyat Fakiiltcsi Yayını, (l99l) 79­90. 2 srn.I '4. Dinçol, "Hititler'', Anadolu Uygarlıklurı Görsel Anadolu Tarihi Ansiklo­ pedisi, | , Görsel Yayınlar, (l982) l00. 3 H. Hoffn"., Hiıtite Myths,Atlanta, Georgia, 1990,9. 4 H. Hoffn"., a.g.e.,9. HI TI T MI TOLOJI S I HAKKI NDA r63 Anadolu edebiyat ürünü olarak günümüze ulaşan, ay tutulma­ sı, yağmur ve fırtınanın mitolojik anlatımı olan "Gökten Düşen Ay Efsanesi';5 çift­dilli (Hattice­Hititçe) olarak kaleme alınmıştır. Dil olarak, Eski Hititçeyi anımsatan Hititçe versiyonu oldukça kısadır. Ay Tannsı Kağku, Tann sapantalli gibi Hatti kökenli tannlar yanında Luvi menşeili Tannça KamruSepa da geçmektedir. "İ lluyanka Efsanesi''6 olarak adlandınlan diğer Anadolu kö­ kenli mitosun konusunu bahann kötti geçmesi, Fırtına Tannsı'nın guçlü bir ejderha ya da canavara yenilip güçten düşmesi oluşturur. Bu mitosun iki versiyonu mevcut olup, Purulli Bayramının7 kutlanması esnasrnda anlatılmış olmalıdır. Purulli Bayramı ilkbaharda kutlanılan bir bayramdır. Birinci versiyonda illuyanka, Kiğkiluğğa şehrinde Fır­ trna Tannsını yener, bunun iizerine Fırtına Tannsı diğer tannlardan yardım ister. Tannça inara Ziggaratİ a şehrinde ölümlü bir insan olan i{ upağila'nın kendisine yardım etmesini sağlar. Tannça inara İ lluyanka'yı çukurundan yukarı çağınr.İ lluyanka ve çocuklan yerler, içerler ve susuzluklannı giderirler. Bu sırada $upağila gelir ve İ lluyanka'yı iple bağlar. Frrtına tannsr gelir, İ lluyanka'yı öldürür. Ejderhanın öldürülmesiyle ana hikaye biter fakat metin Tannça ile evlenen öliimlü insanrn arasında geçen olaylann anlatımıyla devam 727.Terc.için bk. H.Th. Bossert, Asia, İ stanbul, | 946, | 64­165; A' Kammenhuber, "Die protohattisch­hethitische Bilinguis vom Mond der vom der Himmel gefallen is( , Zeitschrift fiir A'ssyriologie 5l Neue Folge ı 7' ( l 955) 102'lı23; A. Goetze, "Hittite Myths, Epics' and Legends"' Ancienı Near Eastern Texts' (7969) | 2O; E' Akurgal, "Hatti Uygarl ığı'', Remzi oğuz Arık Armağıını, (| 981) , 5 vd'; 5 crH Trans. için bk. E. Laroche,'Textes mythologiques hittites en transcription, Mythologie anatolienne", Revue hittite et asianique 77 (1965) 73­78. I' partie: cııı 32| .Terc. için bk. A. Goetze, Kleinasien2 , München, 1957 ' l39 vd.; A' Goetze, "Hittite Myths, Epics, and Legends", Ancient Near Eastern Teııs, (l959) l25 vd.l H. Hoffner, Hitiıe Myths, Atlanta Georgia, 1990, l0 vd.; G.Beckman, "The Religion of the Hittites­ Bibtical{ rchaeologist,June/ september, (I 989) I 04­I 05; Trans. için bk. E. Laroche,'Textes mythologiques hittites en transcription, I rc partie: 6 Mythologie anatolienne", Revue hitıite eı asianİ que 77 (| 965) 65"72. 7 sr. A,. Goetze, "Die Annalen des Murğiliğ'' , Mitteilungen der Vorderasiatisch­ Aegypıischen Gesellsclıafı,38, (l933), l88 vd., 264vd: o.R. Gurney, Some Aspecıs of Hitıiıe Religion, oxford, | 977 3| ' ' 164 YASEMI N ARI KAN İ kinci versiyonda da İ lluyanka ilk kavgada Fırtına Tannsr,nı yener ve o'nun kalbini ve gözlerini alır. Fırtına Tannsl ölümlü bir yeniden kazanan Fırtı.na Tannsı İ lluyanka ile re gider, İ lluyanka'yı Ve onun yanında yer alan Efsanede geçen Kiğkiluğğa Ziggaıatta' Nerik, Tarukka ve Tanipila gibi yer adlan Anadolu'da Uatfuğa'nın kuzeyine lokalize edilmektedir. İ lluyanka Efsanesini içeren metinler dil bakımından arkaik un­ surlara sahip olmasına rağmen, günümüze ulaşan tabletler M.o. l500­ l l90 tarihleri arasındaki Yeni Krallık Devrine tarihlendirilmektedif. Bu efsane Hellen mitolojisindeki çok başlı ve çok elli canavar Typhon ile Zeus arasında geçen savaşı anlatan hikaye ile karşılaştınl­ 8 H. Hoffn"., Hittiıe Myıhs, Atlanta, Georgia, l990, ı l 165 tI tTİ T MlToLoJıSı HAKKI NDA maktadır. Typhon, Zeus'un kılıcını ele geçirerek, onun kol ve bacak kas liflerini­ aıır. Ejderhanın kızını oyalayan Aigipan adlı kadın ve geçi­ Tann Hörmes'in yardımıyla kas liflerini ve kılıcını tekrardan ele ren Zeus yeniden gücünü kazanarak ejderhayı öldürür9. illuyanka geti­ Efsanesinde "aruna (:deniz)" olarak geçen yer için bir açıklama el­Aqra, rilebilir. Zeus Casius Dağında (Antakya civanndaki Gebel Hititler dewindeki adı flazzi Dağı)lo, Typhon ise Kilikyadaki Corycian Mağarasında oturmaktadırl l . Elimize geçen ilk metinler Tann Telipinu'ya ait olduğu için ,.Telipinu Efsanesi'' l 2 olarak da adlandırabileceğimiz "Kaybolan Tan­ nlaii konu alan mitoslann tapınım ve dini merasimlerle yakın bağlan tapan vardır. Bu efsanaler kızgın, öfkeli tannnın tekrar 1'ıırduna ve ona Hatti halkına dönmesini sağlamayı amaçlamaktadır. Tann Telipinut3 kökenli Fırtına Tannsr Taru'nunl4 oğludur. Kaybolan Tann niteliğin­ de olan diğer tannlar ise Büytik Fırtına Tannsı, Kulipiğna Şehrinin Fırtına Tannsı, Ana Tannça, Anzi| i ve Zukki isimli tannçalardır' Ef­ ya da bir sanenin başlangıcı bütiin bölümlerde kayıptır. Bir kimseye olaya öfkelenen tanrı kaybolmaktadır. Tann'nın öfkelenmesine neden 9 ıı.c. E' Akurgal' Güterbock, "Hittite Religion'', Forgotten Religİ ons.(1949) l02; l995, 83' Hatlti ve Hitit tJygartıHarı, Yaşar Eğitim vc Kültiir Vakfı, izmir, Ankara, l973' Dizini, l0 H. Ert.r, Boğazkiy Metinlerinde Geçen Coğrafua Aılları hethitischen der 179; G.F. del Monte ­ J.Tischter, " Die Orts­ und GewaeSsernamen (1978) l06 vd. Texte'" Röpertoire Göographique des Texles Cunöifurmes'Vl ' 1I W. porzig, .,I llujankas und Typhon" , Kleinasiatische Forschungen, Weimar, (1949) (1930) 379­'go; HG. Güterbock, "Hittite Religion", Forgotten Religions, r03. l2 H. ott"n, ..Die überlieferungen des Telipinu­Mythos'', Miıteilungen der Hethitisches Vorderasiatisch­Aegypıischen Gesellschaft a6ll, (l942); J. Friedrich, Anatolienne''' "Myüologie Elementarbuclı I I , Heidelberg, l946,53­55;E. Laroche, "Hittite Myths, Epics, and Revue hittiıe et asianique 77 QgB' 89 vd.; A. Goetze, (| 969) vd' | 26 Legends", Ancient Near Eastern Texıs ' l3 E. Laroche, "Recherches sur les noms des dieux hittites", Revue hittite asianuque VI V46, (1947) 34 vd. 14 E. Laroche, a.g.e. , 32 vd. et t66 YASEMI N ARI KAN olarak çivi yazılı Hitit kraliçelerinden Haıapğilil5, Ağmunikall6 ve Katip Pirual7 gibi isimler sayılmaktaaır. ö* eıen.iş, kızmış tann < irtadan kaybolur ve bunun sonucunda insanlar ve hay­ vanlar kısırlaşır, ağaçlar, otlaklar, kaynaklar kurur, insanlar ve tannlar açlıktan mahvolurlar. Kaybolan tann bulunup geri getirilmelidir. Bu iş için önce Güneş Tannsı hızlı kartalı görevlendirir, fakat kartal Tann Telipinu'yu bulamaz. Daha sonra Ana Tannça $annabannal8 ( DNI N'TU = DMAU )ı9, tannnın saklandığı ve uyuduğu ye.i bulması için anyı gönderir. An, kayıp tannyı Li[ iina ş.tına". ğaşka versi­ yonda satfuĞa'da) bir korulukda ­uyurken bulur ve tarınyı sokarak uyandlnr. Tann uyanır, fakat öfl< esi daha da artar. O,nu yahşhrmak için büyüye başvurulur. Versiyonlann birinde bir insan­ aiierinae ise Tanrıça Kamruğepa bir ayin diizenleyerek Tanrı'nıo dönmesi, ülkesine önem vermesi ve hayata yeniden "rrirr" can vernesinin anlatıldıği bölümle biter. metinlerde Efsanede geçen Telipinu, Taru, I ğtuğtala, Papala, çası Halma5uit gibi tanrı isimleri Hatti kökenlidir. Tüt Tanrı­ Anadolu kökenli mitoslaı, Hurri kökenli mitoslara göre düa basit ve daha sade yaP| ya sahiptirler. üslup bakımından da Hurri mi toslanndan daha kaba yapıya sahip oldj< lan, genelde şekil, teşbih bakımından Hurri mitoslan kadar ince, edebi ve sanatsal olmadıkları bilinmektedir20. Bunun yanlslra Anadolu kökenli mitoslann İ lluyanka Efsanesinde olduğu gibi öyhinün ana plan çerçevesinde gelişen ve meydana çıkan sonuçlann oldukça detaylı biçimde anlatıljığı Ve so­ 15 H. Ott.n, a.g.e. , 16 H. , 55 ( D I 7 ). , 63 ( D I I I 32 Vs.2 Ou"n, 65 ( D I I I I 15 ). a.g.e. 17 H. Ott"n, a.g.e. ). l 8 E' La'oche' "Recherches sur les noms des dieux hittites", Revue hiıtite yru46,(1947) 73. l9 E. Laroche, a.g.e. et asianique , l0l. 20 Bu konuda bk. H.G. Güte.rbock, "Hittite Religio n'' , Forgotten Religions, (| 949) I 03; H. Hoffner, Hiıtiıe Myıhs, l990, Atlanta, c* eorgıa, l990,9. HI TI T MlToloJlsl. HAKKI NDA t6'7 nugtan dinleyici ya da okuyucunun ders almalarını amaçlayan bir in­ celiğe sahip olduklannı da belirtmek gerekir2l. I ioğazköy arşivlerinde bulunan efsanelerden yabancl kökenli olanlann büyük bir böliimü Hurriler aracılığı ile Mezopotamya'dan Hititler'e geçtiğine daha önce değinmiştik. Hurri kökenli mitoslar Hititçeye terciime edilmişlerdir ya da Hurri mitoslanndan Hititçeye uyarlanmışlardır. Aynca Hurri dilinde yazılmış mitoslarla Boğaz­ köy' de kaşılaşılmıştır22. Hurri mitolojisinin özelliklerini taşıyan en çok tanınan Hitit destanı birkaç kompozisyondan oluşan Kumarbi destanlar silsilesidir. Bunlardan ilki içeriğine göre "Gökyiizi.i Kra1lığı"23 olarak adlandınlan ilk bölümdi.ir. Bu efsane gökytiztinün üç kralı Alalu, Anu ve Kumarbi'yi anlatmaktadır. Anu gök tanrısıdır, Alalu da onun daha önceki atasrdır. Alalu dokuz yıl göğiiziinde kral olarak kaldıktan sonra' ayaklanna kapanan ve içmesi için eline kadehler veren Anu tarafindan tahtından uzaklaşhnlır. Alalu da yeraltı dünyasına sığınır. Anu'nun oğlu olması gereken kudretli Kumarbi, tahtı zorla ele geçiren Anu'ya, tahtta otururken o'na içki Sunup, ayaklanna kapanıp içmesi için kadehler verirken, dokuzuncu yıl Anu'yı tahtından uzaklaştınr. Anu gölqyi.izüne kaçmaya çalışır, ancak Kumarbi onu yakalayarak aşağı çeker ve i.ireme organlannr kopararak hadım eder. Anu bu yo­ tulmuş üreme organlanndan yeni bir hayatın başlaması için beddua eder. Kumarbi'nin içinde Fırtlna Tannsı, Aranzah (= Dic| e?)ırmağı24, 2l gt. ıı. Hoffner, a.g.e. ' 10. 22 BX. E.Ne, Das hunitische Epos der Freilassung / (Untersuchungen zu einem , hurritisch­hethitischen Textensemble aus $atfuSa), (Sfudien zu den Boğazköy­Textcn 32), Wiesbaden ,1996. 344. Bk. H.G. Güterbock' Kuıııarbi Efsanesi' Ankara, 1945, l l vd.; A.Goetze, "Hittite Myths, Epics, and Legends", Ancient Near Eastern Texts' (1969) l20 vd.; V. Haas' Hethitische Beiğganer und hurritische Steindİ İ monen,Mainz, 23 cTır 1982, l3l vd. 24 H. E.t.., Boğazkiy Melinlerinde Geçen Coğrafya Adları Dizini' | 9'73' l93; G.F. Del Monte_ J.Tischler, "Die orts­ und Gewaessemamen der heüitischen Texte", Ripertoire Gflographique des Textes CunEifurmes 'VI ' (1978) 524 vd. YASEMıN ARI KAN, t68 Tann Tağmiğu25 ve iki başka korkunç tann oluşur. iık dogan tanrı, Kumarbi'nin görevine son veren Fırtına Tannsı TeSup'tur. Bu deslanlar silsilesinin içindeki başka bir efsane "LAMMA Krallığı"dır26. Koruyucu Tann'y.a, ait bölüm tannlar arasındaki krallık mücadelesini anlatmaktadır' "Gökyüzü Krallığı'' böliimünde geçen tannlar, 8.yy. Yunan şairi Hesiodos'un destanı Theogonia(:Tannlann Doğuşu)27 ile karşılaştınlabilinir: Anu : trranos, Kumarbi : Kronos, TeĞup : Zeus. Ancak Alalu'nun Theogonia'da karşılığı yokfin28. Hesiodos'un desta­ nında Kronos, bab­ası lJranos'un erkeklik uz.runu kansı Gaia (Toprak ana) ile birlikteyken bir orak ile keser ve denize atar. Uranos'un deni­ ze atılan uzwn köpüğünden Aphrodite, kan damlalanndan da Gigant'lar (devler) doğa129. Destanlar silsilesinin devamında "I Jllikummi Şarkısı"30 gel­ mektedir. Ullikummi Şarkısında tahttan indirilen Kumarbi, gökyiiziın­ deki tannsal krallığın başına geçen Tann Te5up'u tahttan uzaklaştır­ mak ve yok etmek için büyük bir kaya parçasından taş bir canavar yaratır. Canavann adı "Kummila Şehrinin Yıkrcrsr" anlamına gelen Ullikummidir. Denizde büyiik bir hızla büyüyen Ullikummi, göğti­ züne ulaşır. Ullikummi, önce Hazzi Dağında Te5up'un yanındaki yet­ miş tann ile savaşır ve taş canavar savaştan galip aynlır. Tann 25 E. La.och", "Recherches sur les noms des dieux hittites", Revue hittite et asianique yw46,(1947) 6r. 26 cııı343. Bk. H.G. Güterbo ck, Kunnrbi Efsanesi,Ankara, 1945, 15 vd. 27 nk. ıtı'kçeye Çcviren: A. Erhat_S. Eyuboğlu, Hesiodos Eseri Ankara l99l, ı03­l69. ' 28 ve Kaynııkları, gt. rı.c. Güterbock, a.g.c., 63 vd.; A. Erhat­ S. Eyuboğlu, a.g.e., 6l. 29 Ayrr"^ bu konuda bk. V.Haas, Hethitische Berggötter und. hurritische Sıeindcimonen, Mainz, l982' l35 vd. 30 cıH 345. Bk. H.G. Güterbock, a.g.e., 17 vd.; | 945,17 vd.;Aynca bk. H.G.Güterbock, 'The Song of Ullikummi Revised Text of the Hittite Ve.rsion of a (l95l­1952) l35­l6| ,8­42: Hurrian Myth'' 'Journalof Cuneifurmes Sıudies V_VI ' A. Goetze, "Hittite Myths, Epics, and [ rgends'', Ancient Near Eastern Texıs' (| 969) l2l vd.; V. Haas, a.g.e. 149 vd. HlTtT Mİ ToLoJİ Sı HAKKI NDA t69 Te5up'u krallığı bırakması için zorlar. Ancak Tann Ea'nın yardımıyla Upelluri'nin3l sağ omuzunda duran taş canavar Ullikummi'nin ayak­ lannın altı kesilir ve böylece güçsüz kalır. Fırtına Tanrısı, Ullikummi ile yeniden savaşlr. Metnin lank kısmında Fırtına Tannsı zafer ka­ zanmış olmalıdır. Ullikummi Şarkısı da Yunan mitolojisini etkilemiş gönin­ mektedir. Yine Hesiodos'un Theogonia'sında Kronos Titanlara karşı zaferden sonra' canavar Typhon Zeus'a bir daha saldınr. Ullikummi ve Typhon aynı özellikleri taşıyan bölümlerde bulunurlar ve her iki olaydaki ­savaş klasik dönemdeki ismi Monts Casius (Hititlerde Hazzi Dağı)32 olan dağda geçmektedir. "Kumarbi Destanlar Grubu''na ait tabletlerin Hititçe Ve Hurrice olmak iizere iki dilde yazılmış çivi yazılıı tabletler Uattu5a5 arşiylerinde bulrınmuştur. Bunlar orta Hitit Dewine tarihlendirilmek­ tedir. Bu destanlar silsilesinde geçen coffafı isimler örneğin Hazzi Dağı, Tutul Kuzey Suriye'ye, Urki5, Kummila şehirleri ise Mezopo­ tamya' daki bölgelere lokalize edilmektedir. Kumarbi destanlaı grubunun büyük ölçüde Yunan mitolojisini etkilediği açıkça görülmektedir. Hellenlerin din ve mitos alanında, Fenikeliler aracılığıyla Hurri lailtiirtinden ve dolayısıyla Babil ve Sumer dünyasından etkilendiği anlaşılmaktadır. Diğer yabancı kökenli mitolojik metinler arasında Avcı Keğği Masalr, Appu Masalı ile inek ve Balıkçı Masalı sayılabilir. Bunlardan ydınızca Avcı Keğği Masalı'nın33 Hurri kökenli olduğu bilinmektedir zira Udup5arri ve ğintaıimeni gibi şahıs adlan Hurricedir. Keğği bir avcıdır. o, Udup5arri'nin kız kardeşi ğintaıimeni ile evlenir. Evlen_ dikten sonra yalnızca kansına önem verir, avlanmayl Ve tanrılara kur­ ban ekmeği ve kurban içkisi sunmayl ihmal eder. Keğği, annesinin 3l E. Laroche, "Recherches vrv46, (1947),63. 32 33 nt. Rıt not: Sur les noms des dieux hittites'', Revue hitıite et asianique l0. CfH 361. Bk. J. Friedrich, "Churritische Maerchen und Sagen in hethitischer Sprache", ZeitschriJtfür Assyriologie,49 Neue Folge l5 (1950) 234vd. YASEMI N AzuKAN t70 sözü üzerine, mızrağınr alır ve tazıI an arkasından çağırarak Natara Dağına34 avlanmak üzere gider. Tannlar ona öfkelendikleri için önün­ den tiim yabnıi h_ayvanlan gizlerler. Keğği üç ay boyunca dağlarda dolaşır, eli boş olarak şehre dö4mek istemez. Bu arada Keğği hastala­ nır. Bu kısımdan sonra tablet oldukça kınk olduğundan hangi olayla­ rın geçtigini bilemiyoruz. Metnin devamında, geri dönen Keğği, anne­ sine geleceğe ait kötti kehanetlerle dolu yedi rüyasını anlatır. Annesi rüyalann anlamrnı (yorumunu) söylemeye başlar. Tabletin geri kalan kısmı tamamen kınlmaktadır. "Appu Masalı"nda35 ise, ne tanrılann ne de insanlann ismi Hurricedir. Aynı şekilde "İ nek ve Balıkçı"36 masalr da Hurri izleri taşımamaktadır. APpo deniz kenanndaki Lulluua ülkesinin ğudul şehrinde ya­ şamaktadır. Ülkenin en zenginidir, hiçbir eksiği yoktur, fakat onun tek eksiği erkek ve l< ız çocuğunun olmayışıdır. İ nsan kılığına bürünen Güneş Tannsı, Appu'ya içmesini ve kansı ile yatmasını söyler. Appu tannnın dediğini yapar ve kansr hamile kaI ır. on ay geçtikten Sonra Appu'nun kansr erkek çocuk doğurur. ApP. bu çocuğa "kötti" adrnı verir. Daha sonra Appu'nun kansı ikinci kez hamile kalır ve yine bir erkek çocuk dünyaya getirir. Ebe bu çocuğa "adil" adını koyar. Appu'nun oğulları büyür ve olgunlaşırlar. Muhtemelen Appu öldükten sonra "kötii" kardeşine mallan bölüşmelerini söyler. "Kötü" kardeş kendisine iyi sığın alırken, "adil" e zayıf bir inek verir. Güneş Tannsı bunu görür ve ineğin iyileşip, doğurmasına karar verir. Tablet burada bitmektedir. 34 H. Gonnet, "Les montagnes d'Asie Mineure d'apres ıes textes hittites", Revıe hittite et asianique XXYU83, (1967) 149; G.F. del Monte­ J. Tischler, "Die Orts­ und Gewaessernamen der hethitischen Texte", Rdpertoire Göographique des Textes Cunö'iformes, VI ' (l978) 280 vd. 35 CfH 360. Bk. J. Friedrich, "Churritische Maerchen und Sagen in der hethitischer Sprache'', ZeitschiftJiir Asşiology,49 Neue Folge l5 (l950) 2l3 vd.; J. Siögelova, Appu­Maerchen und Hedammu­Myllıas, (Studicn zu derı Boğazköy­Texten l4), Wiesbaden,l9'7 36 crrı l, l­34. 363. Bk. J. Friedrich, a.g.e.,224 vd. HI TI T MI ToLoJI SI TI AKKI NDA t7l Fragmanter durumdaki Gurparanza! Efsanesinin37 kahramanı Gurparanzab'ın isminin ikinci böltimünü oluşturan Aranzab38, Dic­ le(?) nehrine Hurriler tarafından verilen isimdir. Destanın geçfiği yer ise, Akad şehridir. Kahramanın Hurri kökenli olup, olayın Akad ülke­ sinde geçmesi, Mezopotamya destanlannın Hurriler aracılığı ile Ana_ dolu'ya geçtiğine dair bir kanıt oluşhırmaktadır. Bİ BLİ YoGRAFYA Akurgal, E. ' , Beckman, G. , "Hatti Uygarlığı'', Remzi oğuz Arık Armıığanı, (ı987) l­ı3. Halti ve Hitiı Uygarlıkları, Yaşar Eğitim vc Kültiir Vakfı, İ zmir, l995. 'The Religion of the Hittites", Biblical Arc hae Bossert, H.Th. CTH , , ' Juney'September, 989) 98­ I 09. l. "Hellen Mitoslannda Doğulu Unsurlar'', Tcrilı I ncelemeleri Dergisi, VI , Ege üniversitesi Edebiyat Fakiiltesi Erhat,A.­ Eyuboğlu, S. ( I E.Laroche, Catalogue des textes hiıtites, Pa­ ris,197 Çapar, ö. lo g is t, Asia,istanbul, 1946 Yayını (l99l) 79­90. ' Çeviri, Hesiodos Eseri ve Kaynakları, Arıka­ ra,1991. Ertem, H. , Boğazköy Melinlerindq Geçen Coğrafya Adla­ n Dizini, Ankara, 1973. Friedrich, J. , Hethitisches Elementarbuch ll, Heidelberg , 1946. , "Churritische Maercheı und Sagen in hethitischer Sprache", Zeiıschift für Assyiologie,49 Neue Folge I 5 (1950) 2ı3­ 255. Goetze, A. ' "Die Annalen des Murğiliğ", Miııeİ I ungen der Vo rde ras ( I , iatisc h­Ae gyp t is c he n C es e I I schaft, 38 933). Kleinasien2, München, l95?. 37 crıı 362. Bk. H.G. Güteöock, "Die historische Tradition und ihre literarische Gestaltung bei Babyloniern und Hethitem bis | 2O0'', Zeiıschrifı fir Assynobgie 44 Neue Folge 10, (1938) 84 vd. 38 gt. lıt not: 24. YAsEMıN ARI KAN t72 "Hittite Myths, Epics, and Legends", Ancient Near Eastern Text, (1969) 120­128. Gonnet, H. "Les montagnes d'Asie Mineure d'aprös les textes hittites'', Reyue hiıtite et asianique' xxvv83 (t967) 93­t7t. Gumey, O.R. Some Aspects of Hiııiıe Religion, The Schweich Lectures 1976. Published for the British Academy by Oxford University Press t977. Güterbock, H.G. "Die historische Tradition und ihre I iterarische Gestaltung bei Babyloniern und Hethitem bis | 200'' ' Zeitschrifı ­fü, Assyiologie,44 Neue Folge l0 (l938) 45­ı49. Kumarbi Efsanesi, Ankara, 1945. "Hittite Religion", Forgotten Religions, ed. Ferm (Philosophical Library, New Vergilius York), (1949) 83­109. 'The Song of Ullikummi Revised Text of the Hittite Version of a Hurrian Myth", Journal of Cuneiformes Studies, V (1951) 135­161. 'The Song of Ullikummi Revised Text of the Hittite Version of a Hurrian Myth", Journal of Cuneifoımes Studies, v| (1952) 8­42. Haas,V Heıhitische Berggötter S Hoffner, H. Kammenhuber, A. teindömonen, Mainz' 1 und hurritische 982. Hittites Myths, Atlanta, Georgia, 1990. "Die protohattisah­hethitische Bilinguis vom Mond der vom Himmel gefallen ist", Zeitschrift fiir Assyriologie, 5l Neue Folge l7 (1955)r02­r23. Laroche, E. "Recherches sur les noms des dieux hittites", Revue hitrite et asianique,YI U46 (1946/ 7) '7­t33. 'Textes mythologiques hittites en transcription, l* partie: Mythologie anatolienne", Revue hittite et asianique, 77 (ı965) 6l_l78. Del Monte, G.F. ­ Tischler, J., "Die Orts­ und Gewaessernamen der hethitischen Texte", Röperıoire G6ographique des Textes Cun1ifurmes, VI (1978). 173 HI TıT MiToLoJlsl HAKKI NDA Neu, E. Das lıuriıische Epos der Freilassung I einem hurritisch­ (Untersuchungen z! hethitischen Textensemble aus Hattuğa)' (Studien DJ dcn Boğazköy­Tcxtcn 32)' Wiesbaden, 1996. Otten, H "Die Überlieferungen des Telipinu­Mythus'" Miııeilungen der Vorderasiaıischen Gesellschofı, 46l | (| 942) Porzig, W. ­77 . "I tlujankas und Typhon'', Kleinasiaıische F orschungen, I , Siegelov6, J. | ( I 930) 37 9 ­386' Appu­Maerchen und Hedammu­Mythus' (iiudien TJ dcn Boğazköy_Tcxtenl4)' Wiesbaden, 1971.