Academia.eduAcademia.edu

Van vuistbijl tot sikkel (HV 4)

Van vuistbijl tot sikkel 3 kenmerken tijdvak: • De levenswijze van jagersverzamelaars • Het ontstaan van landbouw(samenlevingen) • Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen Prehistorie – protohistorie - historie Van vuistbijl tot sikkel • • • • • Prehistorie → Pré-historique. Bedacht door Paul Tournal om de vondsten in grotten van Zuid-Frankrijk aan te duiden. In 1830 in de Franse taal opgenomen de periode voor de uitvinding van het schrift aan te geven. In 1851 werd het door Daniel Wilson in het Engels geïntroduceerd. Grondlegger Prehistorie: Christian Thomsen (1863) vond de driedeling uit: Steentijd – Bronstijd – IJzertijd → “Drieperiodensysteem” Aanvulling op drieperiodensysteem door: Sir John Lubbock (1834-1913): Oude en Nieuwe Steentijd Jens Jacob Worsaae (1859) Hodder M. Westropp: “Mesolithicum” Protohistorie: wanneer de ene beschaving wel over het schrift kan beschikken en een andere nog niet. Historie: tijd vanaf geschreven bronnen Onderverdeling Steentijd: • Paleolithicum (Oude Steentijd) 2.500.000 jaar geleden tot laatste ijstijd (10.000 v. Chr.) • Palaios = oud en lithos = steen. • Mesolithicum (Midden Steentijd) cultuur van jagers en verzamelaars na laatste ijstijd 10.000 v. Chr. • Neolithicum (Nieuwe Steentijd) culturen waar landbouw de belangrijkste factor is voor de economie • Hierna Bronstijd en IJzertijd (deze kunnen ook verder worden onderverdeeld) Archeologie Howard Carter (1922) ontdekt graf Toetanchamon Doel archeologie • 19e eeuw: nadruk op opsporen, beschrijven en dateren van voorwerpen • Na WO II: met behulp van bodemvondsten ontwikkelingen uit verleden in kaart brengen. Deze moesten ook verklaard worden (watvraag) • Nu: veel belangstelling voor persoonlijke verleden – unieke leefomstandigheden “Onlangs werden in Spanje beenderen van Neanderthalers aangetroffen. Analyse van deze resten bevestigt dat zij circa 28.000 jaar geleden uitstierven. In ons verhaal, waarvoor de Nederlandse kunstenaars Kennis & Kennis een reconstructie van een 1,50 meter lange vrouw maakten, zoeken we antwoord op de vraag waarom Neanderthalers verdwenen en waarom de mens bleef bestaan.” — Aart Aarsbergen Hoofdredacteur Oktober 2008 1.1 Een zwervend bestaan • Belang onderwerp: niet tekst handboek! Kijk naar de hoofdvraag: wat is er dankzij archeologisch onderzoek bekend over de levenswijze van jagers-verzamelaars in het Nabije Oosten? • Gebruik de opbouw van de paragraaf om de vraag te beantwoorden: - Oorsprong van de mens (Afrika, evolutietheorie Darwin, Europa, Nabije Oosten, creationisten) - New Archeology (nieuwe visie archeologie, Ohalo-cultuur) - Leefwijze (ronde hutten, vuurstenen werktuigen, kralen, ‘bedden’, vruchten en noten/ jacht en visvangst, carrying capacity (draagkracht), uitmoorden bevolking - Basiskamp (nederzettingspatroon, basiskamp en satelietkampen, Ohalo-cultuur geen nomaden! Kamp hele jaar door bewoond. Geen last van IJstijd, steppen zijn bewijs) - Grafgiften (bedoeld voor hiernamaals; statusverschillen?) Evolutietheorie Darwin Evolutie versus creationisme Volgens deze evolutietheorie leefden er in de Prehistorie verschillende geslachten van mensachtigen. Er stierven er uit maar andere ontwikkelden zich verder gedurende duizenden jaren. De mens behoort tot de soort van de Homo Sapiens, die ongeveer 200.000 jaar geleden in Afrika is ontstaan. Vanuit Afrika heeft de mens zich naar Europa en het Nabije Oosten verspreid. de oudste sporen van menselijke bewoning in het Nabije Oosten zijn ongeveer 1,4 miljoen jaar oud. De Neanderthalers zijn niet de directe voorlopers van de mens en zijn ongeveer 30.000 jaar geleden uitgestorven. Tegenover de aanhangers van de evolutietheorie staan de creationisten. Dit zijn mensen die geloven dat de aarde en alles wat hierop leeft het gevolg is van een gecreëerde schepping. Deze schepping is volgens het creationisme het werk van God of van meerdere goden. De Ohalo-cultuur In 1989 deed een team van Israëlische archeologen, werkend volgens deze methode, een ontdekking door het droogvallen van een gedeelte van het meer van Galilea. Men vond er een kamp van jagers-verzamelaars dat 20.000 jaar oud was en noemde het de Ohalo-cultuur. Men ging nu niet alleen de uiterlijke kenmerken van de Ohalo cultuur beschrijven maar probeerden aan de hand van opgravingen de leefwijze van deze mensen te reconstrueren en te verklaren. Ze leefden van het verzamelen van vruchten en noten én van de jacht en de visserij. De mensen van de Ohalo-cultuur woonden in ronde hutten (foto van Ohalo II kamp) en gebruikten vuurstenen werktuigen. Archeologen noemen dat soort nederzettingen open sites. Sommige andere culturen bewoonden ook grotten (cave sites). Men heeft nog niet kunne vaststellen uit hoeveel mensen de Ohalo-cultuur moet hebben bestaan. Nederzettingenpatroon • Basiskamp: vanuit dit kamp gingen men op jacht (vrouwen ook???) • Roofbouw: nieuw basiskamp opzetten • Ohalo geen nomadische cultuur! Kamp hele jaar door bewoond! Oorzaken zijn klimaat en natuur. Beantwoording deelvraag? Dankzij archeologisch onderzoek kan men aangeven dat de mens vroeger over een rijke cultuur beschikte. Deze cultuur kon ontstaan door de overgang van jagers naar verzamelaars. Hierbij speelden voedselvoorziening, vaste verblijfplaatsen en verschillende voorwerpen zoals vuurstenen wapens en bijlen een grote rol. Later gaan status en godsdienst ook een rol spelen als men kijkt naar graven en grafgiften en sieraden. Een zeer moeilijke, maar interessante vraag is waarom mensen in goddelijke termen gaan denken….