αριστον μεν υδωρ: ancient breakfasts and the development of eucharistic foods

α ρ ι σ τ ο νμε νυ δ ωρ : a nc i e ntbr e a k f a s t sa ndt hede v e l o pme nto f e uc ha r i s t i cf o o ds 1 : I n t r o d u c t i o n : Al t ho ug ht hepa s t y e a r sha v es e e nag r e a tde a l o f a t t e nt i o npa i dt ome a l si nt heGr a e c o Ro ma nwo r l d, t hi sa t t e nt i o nha sl a r g e l yf o c us s e do nt hec e n aa ndt hea c c o mpa ny i ngs y mpo s i um. I nt hi spa pe rI i nt e nd t og a t he rs uc hi nf o r ma t i o na si sa v a i l a b l er e g a r di ngt hei e n t a c u l u ma ndt hep r a n d i u m, a ndt he i r e q ui v a l e nt si nt heHe l l e no pho newo r l d, a ndt os u g g e s t whyt hi si si mpo r t a ntf o rt hes t udyo f e a r l y Chr i s t i a ne uc ha r i s t i cwo r s hi p. Al t ho ug ht he r ei se v i de nc ef o rc e l e b r a t i o ni nt hec o nt e x to f a ne v e ni ngc e n ai nt hee a r l i e s tpe r i o d, a c o nt e x twhi c hha sb e e nac o nc e nt r a t i o nf o rr e s e a r c h, t he r ei sat r a ns f e ro f t hi sc e l e b r a t i o nt ot he 1 mo r ni ng , pa r t i c ul a r l yt oS unda ymo r ni ng . AsJ ül i c he rno t e s , t hi sc o ul db r i nga b o ut as i g ni f i c a ntc ha ng e ; i nde e d, I ha v ea l r e a dys u g g e s t e dt ha tt hi sb r o u g ht a b o u t s i g ni f i c a nt c ha ng e si nwha t b e c a met hel i t ur g y 2 o f t hewo r d. I no ws ug g e s t t ha t t hes a mema yb et r ueo f t hena t ur eo f t heme a l . 2 : I e n t a c u l u ma n dp r a n d i u mi nt h ea n c i e n t wo r l d Whe r e a swea r er e l a t i v e l ywe l l i nf o r me dc o nc e r ni ngt hec e n at he r ei sa c t ua l l yv e r yl i t t l ee v i de nc ef o r me a l sa pa r tf r o mt hec e n ai na nt i q ui t y , a ndi ne v i t a b l yt hel i t t l ei nf o r ma t i o nwema yg l e a nr e f l e c t se l i t e pr a c t i c e . Butwha t t he r ei sma yno ne t he l e s sb ei nf o r ma t i v e . 3 Br e a k f a s t , i e n t a c u l u m, o rp r a n d i u m, mi g htb et a k e ne a r l yi nt hemo r ni ng , e v e nb e f o r ed a wn, a sl a t ea s 4 5 t hef o ur t hho uro f t heda y ,o ra t s o met i met o wa r dsmi dda y .The s eme a l swe r e , i npr i nc i pl ea t l e a s t , me a ntt ob es i mpl e ; Al e x a nde rwa st a ug ht b yL e o ni da st ha t b r e a k f a s t s ho u l db eani g ht ma r c ha nd 6 7 di nne ras i mpl eb r e a k f a s t ,a ndCa t owo ul dha v eas i mpl es uppe ra ndac o l d, a us t e r e , b r e a k f a s t .F o r 8 Xe no pho nal unc hs ho ul db ej us ts uf f i c i e ntt oc a r r yape r s o nt hr o u g ht heda y , a ndOno s a nde rc l a r i f i e s t ha ta l t ho ug hs o l di e r ss ho ul db eo r de r e dt ot a k eb r e a k f a s t a t da wn, i nc a s et he ya r ea t t a c k e da ndf i nd t he ms e l v e sf i g ht i ngo ne mpt ys t o ma c hs , no ne t he l e s st heme a l s ho u l dno tb es ohe a v ya st owe i g ht he m 9 1 0 do wn.Thi si se x e mpl i f i e db yPl i nys e ni o r , who s emi dd a yme a l i sl e v i s .No te v e r yb r e a k f a s to rl unc hwa s s ol i g ht ; Ci c e r oi nv e i g hsa g a i ns tt heb o o z yl unc he se nj o y e db yAnt o ni usi nhi sa t t e mpt t oe s t a b l i s ha 1 1 c o l o nya tCa pua , a ndi nMo s t e l l a r i aS i moc o mpl a i nst ha t hi swi f eha sma dehi mahe a v yl unc hwhi c hi s 1 Ado l f J ül i c he r , “ ZurGe s c hi c ht ede rAb e ndma hl s f e i e ri nd e rä l t e s t e nKi r c he ” i nA. v o nHa r na c ke ta l . ( e d. ) , Th e o l o g i s c h e Ab h a n d l u n g e n : Ca r l v o nWe i z s ä c k e rz us e i n e ms i e b z i g s t e nGe b u r t s t a g e( F r e i b ur g : Mo hr S i e b e c k , 1 8 9 2 ) , 2 1 7 2 5 0a t2 3 0 . 2 “ Th edo me s t i co r i g i no f t hel i t ur g yo f t heWo r d” i nF r a nc e sYo unge ta l . ( e d. ) , S t u d i ap a t r i s t i c a4 0( L e uv e n: Pe e t e r s , 2 0 0 6 ) , 1 1 5 1 2 0 . 3 Ga l b at o o khi sb r e a k f a s tb e f o r eda wni nwi nt e r( S ue t o ni usGa l b a2 2 ) ; t heb a k e rs e l l sb r e a k f a s tb e f o r eda wn( Ma r t i a l E p i g . 1 4 . 2 3 3 ) ; Al e x a nde rt o o khi sb r e a k f a s ta t da wn( Pl ut a r c hDeAl e x a n d r i ma g n i f o r t u n aa u t v i r t u t e4 ) ; whe nOno s a nde rS t r a t . 1 2a dv i s e st ha tab r e a k f a s ts ho ul db eo r de r e da t da wnwhe nt he r ei sada ng e ro f a t t a c k , t hi si mpl i e st ha t b r e a k f a s ta tda wn mi g htb ee x c e pt i o na l , b utpo s s i b l e . 4 Ma r t i a l , E p i g . 8 . 6 7 . I nt heAc t aAn d r e a ee t Ma t t h a e i 5 7wea r et o l dt ha tAndr e wwo k ea ndda wna ndb o a r de das hi p. Whe n hei so nt hes hi pJ e s us( whoha sa ppe a r e dt ohi mi ndi s g ui s e )e nc o ur a g e shi mt oe a ts o meb r e a df o rno ur i s hme nt . 5 Pl i nys e ni o rha sp r a n d i u ma r o undmi dda y( Pl i nyE p . 6 . 6 5 ) . Cl a udi us( S ue t o ni usCl a u d i u s3 4 )di s mi s s e st hec r o wda t t he g a me sa tmi dda yt ha tt he ymi g ht t a k ep r a n d i u m. I nP a s s i oTh e o d o t i 1 1 The o do t usa nds o mec o mpa ni o nsd e c i det ot a k e s o mer e f r e s hme nt , a nds e ndt ot het o wnf o rpr o v i s i o nsa ndt hepr i e s t , who mt he yme e tc o mi ngo uto f t hec hur c ha f t e rt he pr a y e ro f t hes i x t hho ur . 6 Pl ut a r c hAl e x a n d e r2 2 . 7 Pl ut a r c hCa t oma i o r4 . 1 . 8 Xe n. E c . 1 1 . 1 8 . 9 Ono s a nde rS t r a t . 1 2 . 1 0 Pl i nyE p . 3 . 5 . 1 1 Ci c e r oP h i l . 2 . 1 0 1 . 1 2 s uf f i c i e ntt oma k ehi mwa nt t og ot os l e e p. Tha t Vi t e l l i usa t et hr e eme a l sad a y , b r e a k f a s t , l unc ha nd 1 3 c e n a , i st hust a k e na sama r ko f hi sg l ut t o ny , a ndJ e r o mea po s t r o phi z e sas pe c i o uspr e s b y t e rwhowi l l 1 4 ha v eaf l a v o ur e da ndf a t t e ne dl unc h.I nt hi sl i g ht wema yo b s e r v ePl ut a r c h' ss ug g e s t i o nt ha tpe o pl e 1 5 wo u l dha v eα ρ ι σ τ ο νus i ngwha t e v e rf o o dc a met oha nd, a ndwi t ho uta nypa r t i c ul a rpr e pa r a t i o n,a nd ma yno t et ha tJ e r o me ’ ss pe c i o uspr i e s t , whode s pi s e sf a s t i ng , no ne t he l e s ss e e mst odi s pe ns ewi t h b r e a k f a s t . Ev e nt hi ss l i g hti nf o r ma t i o ny i e l dsr e s ul t sf o rt hes t udyo f e a r l yChr i s t i a nme a l s . F o rmuc hs e c o nda r y l i t e r a t ur ec o nt r a s t st heus eo f at o k e na mo u nto f f o o dt ot hea mo u ntt ha tmi g ht b ec o ns ume da t ac e n a 1 6 wi t ha ne x pl i c i to ri mpl i c i ts t a t e me nto f ade c l i nena r r a t i v e .Thi s , i nt hec o nt e x to f as i mpl eRo ma n 1 7 p r a n d i u m, whi c ha sS e ne c ano t e smi g htb ee a t e ni nt heha nd,ma yb eaf a l s edi c ho t o my . A“ pur e l y r i t ua l ” o r“ t o k e n” a mo unto f f o o dma ywe l l b et hea mo u ntno r ma l l yc o ns ume da sp r a n d i u m. 2 . 1 : F o o d sa t t h ei e n t a c u l u ma n dp r a n d i u m Ye tf ur t he ri ns i g htma yb eg a i ne di f wec o ns i de rt hef o o d s t uf f se mpl o y e d. 2 . 1 . 1 : Br e a d 1 8 Asma yb ee x pe c t e d, b r e a di sapr o mi ne ntb r e a k f a s tf o o d. Apul e i us ' f i c t i o na l Ar i s t o me ne s , ha sb r e a d, 1 9 a ndb r e a da sab r e a k f a s tf o o d, t a k e na t da wn, i sa l s ot ha to f s c ho o l c hi l dr e n, a c c o r di ngt oMa r t i a l . Br e a d 2 0 i so f f e r e dt oAndr e wb yt hedi s g ui s e dJ e s usi nt heAc t aAn d r e a ee t Ma t t h a e i . I nt heps e udo Vi r g i l i a nMo r e t u mS i mul uswo ul dno t b r e a k f a s t , b utwo u l dt a k eb r e a da spa r t o f a 2 1 p r a n d i u mt ob ee a t e ni nt hef i e l ds . Ga l e ns i mi l a r l ydo e sno tha v eb r e a k f a s tb utami dmo r ni ng p r a n d i u m, f o rwhi c hhepr e f e r sdr yb r e a d, t ho u g hhea c c e pt st ha t s o mewi l l no tt a k ed r yb r e a da l o ne , a nd 2 2 2 3 t husma ya c c o mpa nyt hi swi t hda t e s , o l i v eo i l , ho ne y , o rs a l t .S e ne c as i mi l a r l ypr e f e r sdr yb r e a d,a nd 2 4 Ma r c usAur e l i usr e po r t so no neo c c a s i o nt ha theha db r e a da l o nef o rhi sp r a n d i u m.Ho r a c ea l s o 2 5 r e c o mme ndsb r e a d, wi t hs a l t .F i na l l ywema yno t et ha t i nt heP a s s i oAn d r e a ewef i ndMa x i mi l l a , wi f eo f 2 6 t hepr o c o ns ul , a ndI phi da ma , e a t i ngb r e a dwi t ho l i v e s , “ a si twa st hea ppr o pr i a t et i me ” . Al t ho ug hs a i d t ob ea ppr o pr i a t e , t heho uri sno t s pe c i f i e d, t ho u g ht hena r r a t i v ec o nt e x t ma k e si tc l e a rt ha ti ti sne i t he r da wnno re v e ni ng . 1 2 Mo s t e l l a r i a6 9 2 . 1 3S ue t o ni usVi t e l l i u s1 3 . 1 4E p . 2 2 . 2 8 . 1 5 Qu a e s t . Co n v . 7 2 6 D. 1 6 Andr e wMc Go wa n, As c e t i cE u c h a r i s t s : f o o da n dd r i n ki ne a r l yCh r i s t i a nr i t u a l me a l s( Ox f o r d: Cl a r e ndo n, 1 9 9 9 ) , 9 4( t ho ug h wi t ho ut t hede c l i nena r r a t i v e ) ; J . C. O' Ne i l l , “ Br e a da ndwi ne ”S J T4 8( 1 9 9 5 ) , 1 6 9 1 8 4 , a t 1 6 9 ; Mi c ha e l S y mo ns , “ F r o ma g a pet o Eu c ha r i s t : J e s usme a l sa ndt hee a r l yc hur c h”F o o da n df o o d wa y s8( 1 9 9 9 ) , 3 3 5 4a t3 4 ; He nkJ a nd eJ o ng e , “ Theo r i g i nso f t he S unda yEu c ha r i s t ”E TL9 2( 2 0 1 6 ) , 5 4 9 5 7 9 , a t5 6 4 5 6 5wi t hr e f e r e nc et oJ us t i n' sEu c ha r i s t ( I Ap o l . 6 7 ) , whi c hheb e l i e v e st o b eaS ä t t i g u n g s ma h l pa r t i a l l yo nt heg r o undst ha tt hef o o dt a k e nt ot hea b s e ntb yt hede a c o nswo ul dno tb eo f ame r e l y s y mb o l i cq ua nt i t y . 1 7E p . 8 3 . 6 . 1 8 Apul e i usMe t a mo r p h o s e s1 . 1 8 . 1 9I ti st heb a k e rwhos e l l sb r e a k f a s t t oc hi l dr e na tda wn( Ma r t i a l E p i g . 1 4 . 2 3 3 . ) 2 0Ac t aAn d r e a e7 . 2 1Mo r e t u m4 6 4 8 . 2 2Des a ni t a t et ue nd a6 . 7( 4 1 2 K) . 2 3S e ne c aE p . 8 3 . 6 . 2 4Ap u dF r o nt oAdM. Ca e s . 4 . 6 . 1 . 2 5Ho r a c eS a t . 2 . 2 . 1 7 . 2 6P a s s i oAn d r e a e2 7 . 2 . 1 . 2 : Wa t e r 2 7 Ma r t i a l ' sf i c t i v ewi f ewo ul db r e a k f a s to nwa t e ra l o ne , a l t ho u g ht hi si ndi c a t e sas o me wha ta b s t e mi o us b e nt , b yc o nt r a s tt oMa r t i a l ' sni g ht so f dr i nk i ng . Ar i s t o me ne s ' f i c t i o na l f r i e ndS o c r a t e sdr i nk swa t e r , 2 8 t ho u g ht hi sl e a dst oag r ue s o mee nd.Vi t r uv i usr e po r t st ha tt het o mbo f Eur i pi de si nMa c e do ni ai s 2 9 po pul a ra sas po tf o rl unc hb e c a us eo f t heg o o dne s so f t hewa t e r st he r e .Al l t hi si mpl i e st heus eo f wa t e r . 2 . 1 . 3 : Wi n e Wi newa sus e da tb r e a k f a s t i nGr e e kc i r c l e s , a sAt he na e usr e c o r dst ha tb r e a dwo u l db edi ppe di n 3 0 unmi x e dwi ne .I nt hewe s t e r nEmpi r et hi si sl e s sc o mmo n; Ho r a c er e c o mme ndsmu l s u mr a t he rt ha n 3 1 wi ne ,a ndweha v es e e nt heus eo f wa t e r . Wi nei sno tg e ne r a l l yf o undi nt hewe s t ; t husi t i sama r ko f 3 2 Ne r o ' sc o r r upt i o nt ha thes ho ul da l r e a dyb edr unka t l unc ht i me , a ndS e ne c ac o ns i de r sdr i nk i ngo na n 3 3 e mpt ys t o ma c h( t ha ti s , dur i ngt hed a ya ndpr i o rt ot hec e n a )t ob ede pr a v e d.Whe nPha e dr o mus , i n Pl a ut us ' Cu r c u l i o , b r i ng sb r e a k f a s t ( i e n t a c u l u m)f o rhi sb e l o v e dhi sc o mpa ni o nPa l i nur usi spuz z l e dt ha t heha sb r o ug htwi ne , unt i l i t t r a ns pi r e st ha t t hi si si nt e nde dt oc a us et hee l de r l ya ndb i b ul o usd o o r k e e pe r 3 4 t oo pe nt hedo o rwhe ns hes me l l st hewi ne . 2 . 1 . 4 : Ch e e s e 3 5 Ma r t i a l f ur t he rde s c r i b e sc he e s ea saf r ug a l b r e a k f a s t ; t hi si swha ti st a k e nb yApul e i us ' f i c t i o na l 3 6 Ar i s t o me ne s , wi t hb r e a d.The r ea r ea l s oi mpl i c a t i o nst ha tc he e s ei saf r ug a l f o o di nt ha tOc t a v i a n’ sus e 3 7 o f c he e s ewi t hb r e a d, a t a nyt i meb e f o r ec e n a , i sus e db yS ue t o ni usa sama r ko f hi sf r ug a l i t y .a ndi na t a l et o l di nt heDe i p n o s o p h i s t a et ha tDe me t r i uso f Pha l e r o n, whe nhewa spo o r , a t el o c a l c he e s e( τ υ ρ ο ν 3 8 ν η σ ι ωε ι κ ο ν )a ndo l i v e sf o rhi sb r e a k f a s t . Wema ya l s oo b s e r v eo f t hi st a l et ha twhe nheb e c o me sr i c hhe e mpl o y sac o o k , a ndt het a l kt he r e a f t e ri so f di nne r sa l o ne , i mpl y i ngt ha tt heα ρ ι σ τ ο νha dpr e v i o us l yb e e n 3 9 hi so nl yme a l . Che e s ei sa l s of o unda spa r t o f S i mul us ' l unc h,ma dei nt oapa s t ewi t hs a l a dv e g e t a b l e s . 4 0 Co l l y p h i a , ma deo f f l o ura ndc he e s e , a r ee x pe c t e da tp r a n d i u mb yt hepa r a s i t eS a t ur i o . 2 . 1 . 5 : Ot h e rf o o d s Asha sb e e ns e e n, whe r e a sGa l e npr e f e r sdr yb r e a d, hea c c e pt st ha t o t he r sma ya c c o mpa nyt hi swi t h 4 1 da t e s , o l i v eo i l , ho ne y , o rs a l t . S a l t , wi t hb r e a d, i sr e c o mme nde db yHo r a c e .Wema ya l s ono t et he a ddi t i o na l i ng r e di e nt si nS i mul us ' c he e s epa s t e . Ho r a c es ug g e s t smul b e r r i e sf r o mat r e ea saf i t t i ng 4 2 4 3 de s s e r ta t l unc ht i me ,whe r e a sS e ne c al i k e sf i g swi t hhi sb r e a d, o rf i g sa l o nei f t he r ei snob r e a d. Ma r c us 2 7Ma r t i a l E p i g . 1 1 . 1 0 4 . 4 . 2 8Apul e i usMe t a mo r p h o s e s1 . 1 8 . As po ng eho l di nghi si nna r dsi nf a l l so uti nt ot hes t r e a mwhe nheb e ndso v e r ! 2 9Vi t r uv i usAr c h . 8 . 2 . 1 6 . 3 0De i p n o s o p h i s t a e1 . 1 1 c . Ac c o r di ngt oAt he na e ust hi sg a v er i s et ot het e r mἀ κ ρ ά τ ι σ μ αf o rt heme a l . 3 1Ho r a c eS a t . 2 . 4 . 2 1 2 6 . AtPl a u t usP e r s . 1 . 3 , l i ne7 , mu l s u mi spr e pa r e db yTo x i l usf o rt hepa r a s i t eS a t ur i o . 3 2Ta c i t usAn n. 1 4 . 2 . 3 3E p . 1 2 2 . 6 . 3 4Cu r c u l i o7 1 8 5 . 3 5Ma r t i a l E p i g . 1 3 . 3 1 . 3 6Apul e i usMe t a mo r p h o s e s1 . 1 8 . 3 7Oc t a v . 7 6 . 1 . 3 8De i p n o s o p h i s t a e1 2 . 5 4 2 e f . 3 9Mo r e t u m5 7 5 8 . 4 0Pl a ut usP e r s . 1 . 3 . 4 1S a t . 2 . 2 . 1 7 . 4 2S a t . 2 . 4 . 2 1 2 3 . 4 3E p . 8 7 . 3 . 4 4 Aur e l i usr e po r t st ha twhi l eheha db r e a da l o neo t he r sa t ehe r r i ng s , b e a nsa ndo ni o ns . S a t ur i o , t he pa r a s i t e , e x pe c t sh a l e c , af i s hpa s t e , a ndc o l l y r a e , r o l l sc o ns ume dwi t hb r o t h, a swe l l a sc o l l y p h i af o r 4 5 p r a n d i u m,t ho ug hwes ho ul dno t et ha tt hi sc ha r a c t e ri sapa r a s i t e . F i na l l ywema yr e c o l l e c tt ha t Ma x i mi l l ai nt heP a s s i oAn d r e a ea t eo l i v e sa t wha twa spr o b a b l yap r a n d i u m, a ndt her e po r t t ha t De me t r i uso f Pha l e r o nha dt he mwi t hc he e s ea sas i mpl eb r e a k f a s t . 2 . 2 : Co n c l u s i o n F r o mt hi se x pl o r a t i o no f t hes o me wha t j e j unee v i de nc ef o rme a l se a r l i e ri nt heda yapa t t e r nha s e me r g e d: wema yi ns umma r ys t a t et ha tb r e a d, o f t e no ni t so wn, i st hei nv a r i a b l ec o ns t i t ue nto f me a l s o t he rt ha nt hec e n a . I f no tt a k e no ni t so wn, t he nc he e s ei st hemo s tf r e q ue nta c c o mpa ni me nt , a ndwa t e r i smo s t c o mmo nl ydr unk ; i nt hewe s twema ypa r t i c ul a r l yo b s e r v et hea v o i da nc eo f wi ne . 3 : I e n t a c u l u m, p r a n d i u ma n dE u c h a r i s t i a 3 . 1 : Br e a da t t h ee u c h a r i s t i cme a l Wet hust ur nt ot hec e l e b r a t i o no f t heChr i s t i a nEu c ha r i s t . Al t ho u g ht hee v i de nc eo f me a l spr i o rt ot he t hi r dc e nt ur yi ss pa r s ewema yno t ei ni t i a l l yt ha t t hee a r l i e s te uc ha r i s t i cme a l so f whi c hweha v e e v i de nc e , t ho s eo f t heDi da c he , a ndo f t het e x tunde r l y i ngTr a d i t i oa p o s t o l i c a , e mpl o y e db r e a da ndwi ne ; t hi smuc hi sma ni f e s t . I ti sa l s ohi g hl ypr o b a b l et ha t t hes t a t e me nt so f Pa pi a sr e g a r di ngg i g a nt i cv i ne sa nd 4 6 mi r a c ul o usy i e l dso f g r a i nr e f l e c t e uc ha r i s t i cpr a c t i c ea ndt heus eo f b r e a da ndwi ne . Aswer e a dl a t e r a c c o u nt swema yno t et heuni v e r s a l a ppe a r a nc eo f b r e a dwi t hi ne a r l yChr i s t i a nme a l s . Tha ts o meo f 4 7 t he s ea c c o u nt sa r eo f e uc ha r i s t i cme a l sa twhi c hnoc upi sme nt i o ne d, b uto nl yb r e a d,l e a d sust or e f l e c t 4 8 t ha tt heuni v e r s a l a ppe a r a nc eo f b r e a di sno tt hes a mea st heuni v e r s a l a ppe a r a nc eo f b r e a da ndwi ne . 3 . 2 : Wi n ea t t h ee u c h a r i s t i cme a l Theme a l so f t heDi d a c hea ndt ha t o f t heGr u n d s c h r i f t o f Tr a d i t i oa p o s t o l i c ac l e a r l ye mpl o ywi ne , a nd pr o b a b l yt a k epl a c ei nt hee v e ni ng . Al t ho u g ht het i meo f t heo r di na t i o nEuc ha r i s to fTr a d i t i oa p o s t o l i c ai s no ts t a t e d, wema yno t et ha ti tt o ous e swi nea sano r ma t i v ef o o d, c l a i mi ngt hee x a mpl eo f t heL a s t 4 9 S uppe r . F i na l l ywema yno t et ha tMa r c ust hema g use mpl o y swi nei nt heEuc ha r i s t , t ho ug ha g a i nno t i mei sg i v e nf o rt hec e l e b r a t i o n. Thee v i de nc eo f J us t i nhe r ei st o ounc e r t a i nt oa l l o wust odr a wa ny c o nc l us i o n, f o rt het i mea t whi c hJ us t i n' sEuc ha r i s t t a k e spl a c ei sdi s put e d( t ho ug hI ha v epr e v i o us l y 5 0 5 1 a r g ue df o rt hemo r ni ng )a ndt he r ei sa l s odo u b ta b o u tt hec o nt e nt so f J us t i n' sc up.F i na l l y , wi t hi nt he b a pt i s ma l Euc ha r i s to f t heTr a d i t i oa p o s t o l i c aac upo f wi nei sg i v e n, t ho u g hi tma yb eno t e dt ha t t hi si s no tt heo nl yc up. 4 4Ap u dF r o nt oAdM. Ca e s . 4 . 6 . 1 . 4 5Pl a ut usP e r s . 1 . 3 . 4 6ApudI r e na e usAH5 . 3 3 . 3 , o nwhi c hs e ei npa r t i c ul a rAndr e wMc Go wa n, “ ‘ F i r s tr e g a r di ngt hec u p…’ : Pa pi a sa ndt he di v e r s i t yo f e a r l ye uc ha r i s t i cpr a c t i c e ” J TS( ns )4 6( 1 9 9 5 ) , 5 5 1 5 5 5 . 4 7E. g . Ac t aJ o h a n n i s8 5 8 6 , 1 0 9 , Ac t aTh o ma e2 7 , 2 9 . 4 8I ts ho ul db eno t e dhe r et ha twea r edi s c us s i ngme a l swhi c ha r ee x pl i c i t l ya ndi ndi s put a b l ye uc ha r i s t i c , a ndno tamo r e g e ne r a l i z e dr e j e c t i o no f wi ne . 4 9AH1 . 1 3 . 2 . 5 0“ Th et r a ns f e rf r o mS a b b a t ht oS unda y : ne we v i de nc ef r o mAr i s t oo f Pe l l a ” i nTe mp od i Di o , Te mp od e l l ’ u o mo( S t udi a Ephe me r i di sAug us t i ni a num1 5 5 ; L ug a no : Ne r b i ni , 2 0 1 9 ) , 6 5 5 6 7 1 , a t6 6 3 6 6 4 . 5 1Do ub t , wi t hr e f e r e nc et oI Ap o l . 6 6 , 6 7 , wa sc l a s s i c a l l ye x pr e s s e db yA. v o nHa r na c k , Br o du n dWa s s e r : d i ee u c h a r i s t i s c h e n E l e me n t eb e i J u s t i n( TU7 . 3 ; L e i pz i g : Hi nr i c hs , 1 8 9 1 ) , 1 1 5 1 4 4 . No t et hee x c e l l e ntdi s c us s i o ni nMc Go wa n, As c e t i cE u c h a r i s t s , 1 5 1 1 5 5 . 3 . 3 : Wa t e ra t t h ee u c h a r i s t i cme a l Al t ho ug ht he r ei se v i de nc ef o rt heus eo f wi ne , t he r ei se v i de nc eo f e uc ha r i s t i cme a l si nwhi c hwi nei s a v o i de do v e ras i mi l a r l ywi deg e o g r a phi c a l a ndc hr o no l o g i c a l e x t e nt . S o meo f t he s ea c c o u nt sr e l a t et o b a pt i s ma l e uc ha r i s t i cme a l s , s uc ha st heb a pt i s ma l Euc ha r i s to f Ar t e mi l l ai nt heAc t aP a u l i i nwhi c h, a f t e r 5 2 b a pt i s m, Pa ul b r e a k sb r e a da ndo f f e r swa t e r ,a ndt heb a pt i s ma l Euc ha r i s tf o rMy g do ni ai nt heAc t a Th o ma ei nwhi c ht hea po s t l eb r e a k sb r e a da ndt a k e sac upo f wa t e ra nd“ ma dehe rapa r t a k e ri nt heb o d y 5 3 o f Chr i s ta ndt hec upo f t heS o no f Go d. ” I nt hi sl i g ht wema yno t et heo f f e r i ngo f ac upo f wa t e r , 5 4 a l o ng s i dewi nea ndmi l ka ndho ne y , i nt heb a pt i s ma l Euc ha r i s t o f Tr a d i t i oa p o s t o l i c a . But t hewi t ne s si s no tr e s t r i c t e dt ob a pt i s ma l e uc ha r i s t s . Thuswema yno t et he“ b r e a da ndwa t e rf o rt hes a c r i f i c e ”b r o ug ht 5 5 t oPa ul i nt heAc t aP e t r i , “ t ha t hemi g ht ma k epr a y e ra nddi s t r i b ut ei tt oe v e r yo ne ” ,a ndt hea c t i o no f Pi o ni usi nt hi r dc e nt ur yS my r na , a shea ndhi sc o mpa ni o nspr a ya ndt a k e“ ho l yb r e a da ndwa t e r ” o nt he 5 6 s a b b a t hi mme di a t e l yb e f o r et he i ra r r e s t . Wema ya l s ono t ehe r et hepr a c t i c eo f ag r o upo f Af r i c a n 5 7 Chr i s t i a nswho s epr a c t i c ei so ppo s e db yCy pr i a n, a nda l s oo b s e r v et ha tCl e me ntwa sa wa r eo f t he 5 8 pr a c t i c e , whi c hhec o ns i de r st hepr a c t i c eo f he r e s i e s , c o nt r a r yt ot her ul eo f t hec hur c h.The r ea r eo t he r 5 9 l e s sc e r t a i nwi t ne s s e s ; I r e na e usc ha r g e st ha t t heEb i o ni t e sr e j e c tt heus eo f wi nei nf a v o uro f wa t e r , 6 0 whi c hr e c e i v e ss o mes uppo r t f r o mEpi pha ni us ,t ho u g hI r e na e us ' o ppo s i t i o nt ot hi spr a c t i c es e e mso dd g i v e nt ha the , l i k ePi o ni us , c a mef r o mS my r na . L a t e r , a mo ngg r o u pso u t s i det heGr o s s k i r c h e , The o do r e t r e f e r st ot heh y d r o p a r a s t a t a i a sag no s t i cs e c tde r i v i ngf r o mTa t i a n, whoo f f e rwa t e ri ns t e a do f wi ne , 6 1 whe r e a sf o rBa s i l t heh y d r o p a r a s t a t a i a r es i mpl ys c hi s ma t i c . I ne i t he ri ns t a nc e , t he i rpr a c t i c ei nus i ng wa t e rma yb eal a t es u r v i v a l o f wha tha de a r l i e rb e e nwi de s pr e a d. F i na l l yF i l a s t r i usr e f e r st o“ Aq ua r i a ns ” 6 2 6 3 whoo f f e rwa t e ri nt hes a c r a me nt s ,a ndChr y s o s t o mt ohe r e t i c swhod ot hes a me ;a g a i ni t i spo s s i b l e t ha tl i t ur g i c a l c o ns e r v a t i s mha sl e dt ot hea ppe a r a nc eo f he t e r o pr a x y . 3 . 4 : Ch e e s ea t t h ee u c h a r i s t i cme a l Epi pha ni usr e po r t so f t heQui nt i l l i a ni s t st ha t“ t he yc a l l t he mAr t o t y r i t e sb e c a us et he ys e tf o r t hb r e a da nd 6 4 c he e s ei nt he i rmy s t e r i e sa ndc e l e b r a t et he i rmy s t e r i e swi t ht he m. ” Heha se a r l i e rr e f e r r e dt oa r t o t y r i t e s 6 5 a sa no t he rna mef o rt heQui nt i l l i a ni s t s , whoa r ea no f f s ho o to f Mo nt a ni s m.Ar t o t y r i t e sa l s oa ppe a r ( t ho u g hwi t ho ute x pl a na t i o n)a mo ngt hehe r e t i c a l a nds c hi s ma t i cg r o u pswhi c hmi g htb ef o undi n 6 6 Ga l a t i a , a c c o r di ngt oJ e r o me . S uc hr e po r t sa r el e s ss t r a ng ei nt hel i g hto f t hepr o v i s i o no fTr a d i t i o 6 7 a p o s t o l i c at ha tc he e s emi g htb eo f f e r e da t t heEuc ha r i s t ,a nds oi t i se nt i r e l yf e a s i b l et ha tt he s ei s o l a t e d r e po r t sr e pr e s e ntwha t wa so nc ewi de rAs i a npr a c t i c e . Thuswhe nTi mo t hyo f Co ns t a nt i no pl er e po r t s 5 2Ac t aP a u l i 3 . 1 6 . 2 1 . 5 3Ac t aTh o ma e1 2 1 . 5 4Tr a d i t i oa p o s t o l i c a2 1 . 2 9 . 5 5Ac t aP e t r i Ve r c e l l i 2 . 5 6P a s s i oP i o n i i 3 . 1 . 5 7E p . 6 3 . 5 8S t r o m. 1 . 1 9 : …κ α τ ὰτ ο νκ α ν ο ν ατ η ςἐ κ κ λ η σ ι α ς , χ ρ ωμ ε ν ωνα ἱ ρ ε σ ε ων . . . 5 9AH5 . 1 . 3 . 6 0Ha e r . 3 0 . 1 6 . 1 . 6 1The o do r e tHa e r . F a b . Co mp . 1 . 2 0 ; Ba s i l E p . 1 8 8 , c a no n1 . Ti mo t hyo f Co ns t a nt i no pl ei nDer e c e p t i o n eh a e r e t i c o r u m( PG8 6 . 1 6 1 7 )a l s or e f e r st ot heh y d r o p a r a s t a t a i , b uts e e mst oc o nf u s et he mwi t he nc r a t i t e sa nda p o t a c t i c i . No ne t he l e s shei sa wa r e t ha tt he yo f f e rwa t e ra ndno twi ne . 6 2F i l a s t r i usDi v . Ha e r . L i b . 4 9 . 6 3Ho m. i nMa t t . 8 2 . 6 4Epi pha ni usHa e r . 4 9 . 2 . 6 . 6 5Epi pha ni usHa e r . 4 9 . 1 . 1 . 6 6Co mm. i nGa l . 2p r a e f . ( PL 2 6 . 3 5 6 ) . 6 7Tr a d i t i oa p o s t o l i c a6 . 1 . 6 8 t ha tt heMa r c i o ni t e sa r ea r t o t y r i t e s t hi sma yr e f l e c tt hes ur v i v a l i nAs i ao f mo r ea nc i e ntpr a c t i c e si n s e pa r a t e dc o mmuni t i e s . 3 . 5 : Ot h e rf o o d sa t t h ee u c h a r i s t i cme a l Asno t e dpr e v i o us l y , o l i v eo i l , ho ne y , a nds a l ta r eme nt i o ne db yGa l e na spo s s i b l ef o o d sa t t hep r a n d i u m t oa c c o mpa nyb r e a d, a ndMa x i mi l l ai nt heP a s s i oAn d r e a ea c c o mpa ni e dhe rb r e a dwi t ho l i v e s . Wes ho ul d no t et hea ppe a r a nc eo f a l l o f t he s ei ne a r l yChr i s t i a ne uc ha r i s t i cme a l s . Thusho ne yi sf o undmi x e dwi t h 6 9 mi l ki nv a r i o usb a pt i s ma l e uc ha r i s t i cme a l s . S a l ti sf o u ndi nt heps e udo Cl e me nt i ne s , b o t ha tt he 7 0 i ni t i a t o r yme a l whi c hpr e f a c e st heps Cl e me nt i neho mi l i e s ,a ndi nt heb a pt i s ma l e uc ha r i s t i cme a l 7 1 7 2 f o l l o wi ngab a pt i s m,a swe l l a si nAc t aP h i l i p p i .Ol i v e sa r eo f f e r e da tt heo r di na t i o nEuc ha r i s to f 7 3 Tr a d i t i oa p o s t o l i c aa l o ng s i dec he e s e , i nama nne rr e mi ni s c e nto f De me t r i us ' b r e a k f a s t . 3 . 6 : Th et i mi n go f t h ee u c h a r i s t i cme a l a n dt h ec h o i c eo f f o o d s No t a b l yt heb a pt i s ma l Euc ha r i s to f t heps Cl e me nt i ne sc a nb eg i v e nar o u g hc hr o no l o g y , i nt ha tPe t e ri s s a i dt oha v ea wo k e ne a r l i e rt ha nus ua l , a ndt heme a l i st he ns a i dt oha v et a k e npl a c es e v e r a l ho ur sl a t e r , 7 4 whe nPe t e rha dr e t ur ne df r o mb a pt i z i ng .Thi st husl o c a t e si t s e l f a sap r a n d i u m. Thena r r a t i v eo f Ac t a P a u l i i nf o r msust ha tt heb r e a da ndwa t e rEuc ha r i s t c e l e b r a t e da f t e rt heb a pt i s mo f Ar t e mi l l ai sa t 7 5 da wn. Wema ya l s ono t eas i g ni f i c a nt c o mme nto f Cy pr i a n' so ppo ne nt s , whous e dwa t e ra l o nea tt he 7 6 Euc ha r i s t , whos t a t et ha t “ whe nwec o met os uppe rweo f f e rac upt ha ti smi x e d. ”I no t he rwo r d s , t he i r us eo f wa t e rma yno ts omuc hr e f l e c t ar e j e c t i o no f wi nei nt o t ob utt hea da pt a t i o no f e uc ha r i s t i cpr a c t i c e t ot hemo r ni ng , t het i met owhi c ht heEuc ha r i s tha db yno wb e e nt r a ns f e r r e d. Cy pr i a ns ug g e s t st ha thi s o ppo ne nt s ' s e ns i t i v i t yt ot hef a c tt ha twi nemi g htb es me l to nt he i rb r e a t hde r i v e sf r o maf e a ro f 7 7 7 8 pe r s e c ut i o n. I si tno tpo s s i b l et ha t i ti sduet os e ns i b i l i t i e sa b o u td r i nk i ngwi nea t b r e a k f a s t . Ther e s to f t heme a l sde s c r i b e dwhi c hdono ti nv o l v ewi nedono tc l e a r l ys t a t eat i mef o rt hec e l e b r a t i o n, t ho u g ht ha t o f Pi o ni usi sa l mo s tc e r t a i nl ye a r l yi nt hemo r ni ng , g i v e nt ha t i ti sf o l l o we db yhi sa r r e s t . No nea r es e l f e v i de nt l ye v e ni nge v e nt s , a ndt hepa t t e r no f as hi f tt oamo r ni ngt a k i ngpl a c ea c r o s st he f i r s tha l f o f t hes e c o ndc e nt ur y , a nda se a r l ya st hee ndo f t hef i r s tc e nt ur yi no neno t a b l ei ns t a nc e , wo u l d l e a dust oa nt i c i pa t et ha tt he s eme a l st o o kpl a c ei nt hemo r ni ng . 4 : Co n c l u s i o n I nhi st r e a t me nto f c he e s e , Mc Go wa ns ug g e s t s , i nl i newi t hhi sl a r g e rt he s i sr e g a r di ngt hea v o i da nc eo f 7 9 wi nea ndme a t , t ha t t heus eo f c he e s ei sar e j e c t i o no f t hec ui s i neo f s a c r i f i c e .Tha t c he e s ei sma def r o m 8 0 mi l k , whi c hi si nt ur nb e l i e v e db ya nc i e ntphy s i o l o g i s t st ob eaf o r mo f b l o o d, ma k e si ti mpr o b a b l et ha t 6 8Der e c e p t i o n eh a e r e t i c o r u m( PG8 6 . 1 6 . ) 6 9Tr a d i t i oa p o s t o l i c a2 1 . 2 8 ; Te r t ul l i a nDeCo r o n a3 . 3 , Ad v . Ma r c . 1 . 1 4 . Ephr e mHy mn . c . h a e r . 4 7 . 6( o f Ma r c i o ni t e s . ) 7 0Co n t e s t a t i o2 . 4 . 7 1Ho m. 1 4 . 1 . 7 2Ac t aP h i l i p p i 9 4r e c o r dst ha t Ma r i a mnepr e pa r e dt heb r e a da nds a l tf o rt heb r e a k i ngo f b r e a d. 7 3Tr a d i t i oa p o s t o l i c a6 , c f . De i p n o s o p h i s t a e1 2 . 5 4 2e f . 7 4Ho m. 1 4 . 1 . 7 5Ac t aP a u l i 3 . 1 6 . 2 1 . 7 6Cy pr i a nE p . 6 3 . 1 6 . 1 . 7 7Cy pr i a nE p . 6 3 . 1 5 . 2 . 7 8J ül i c he r , “ ZurGe s c hi c ht ede rAb e ndma hl s f e i e r ” , 2 2 7 , wi t hr e f e r e nc et oHa r na c k , Br o du n dWa s s e r , wi t hr e f e r e nc ei nt ur nt o Cy pr i a nE p . 6 3 . 1 5 . 2 . 7 9Mc Go wa n, As c e t i ce u c h a r i s t s , 9 5 1 0 7 . 8 0S e emy“ Mi l c h” ( a r t . )i nGe o r gS c hö l l g e ne ta l . ( e d. ) , Re a l e n z y k l o p ä d i ef ü rAn t i k eu n dCh r i s t e n t u m2 4( S t ut t g a r t : Ant o n Hi e r s ma nn, 2 0 1 1 ) , 7 8 4 8 0 3a ndr e f s . t hi sus ei mpl i e sar e j e c t i o no f b l o o dys a c r i f i c e . Gi v e nt heus eo f c he e s ea sar e g ul a rb r e a k f a s tf o o dwema y 8 1 s ug g e s tt ha ti t sus ede r i v e sf r o mt hi sc ul t ur a l s e t t i ng , r a t he rt ha nade v e l o pe dt he o l o g y . S e e l i g e r s i mi l a r l ys ug g e s t st ha t t heus eo f c he e s ei nTr a d i t i oa p o s t o l i c ai sa ni ndi c a t i o no f amo r ni ngEuc ha r i s t a nd 8 2 g o e ss of a rt os ug g e s tt ha tt hi si sa n“ a s c e t i cb r e a k f a s t ” .I nt hel i g hto f t hee v i de nc ewemi g hts ug g e s ti t i s r a t he ra no r di na r yb r e a k f a s ta ndt ha t a na s c e t i cb r e a k f a s ti snob r e a k f a s ta t a l l . Thes a me , wema ys ug g e s t , i sa l s ot r ueo f t heus eo f wa t e r , a l o ng s i deb r e a d, o f t heo c c a s i o na l l yo c c ur r i ng a c c o mpa ni me nto f s a l t , a ndo f t her e j e c t i o no f wi ne . Ha r na c kde ni e dt ha t t heus eo f wa t e ri nt he Euc ha r i s twa sa s c e t i c a l l ymo t i v a t e d, o nt heg r o undst ha t i twa swi de s pr e a dpr a c t i c e , a nda nc i e nt , a nd a l s oo nt heg r o undst ha t Cy pr i a n' so ppo s i t i o ns ho wsnot r a c eo f a nya wa r e ne s st ha t t hi si sa s c e t i c 8 3 pr a c t i c e .Hi sa r g ume nt ss t i l l ho l dg o o d. Ra t he rt ha nde no t i nga na s c e t i cb e nti ns o mec i r c l e so f e a r l y Chr i s t i a ni t y , t hi ss i mpl yr e f l e c t st het r a ns f e ro f t heEuc ha r i s t i cme a l f r o mt hee v e ni ngt ot hemo r ni ng , wi t ht hec o ns e q ue ntc ha ng ei nt hef o o dse mpl o y e d. Theo ddi t yi sno t t heus eo f wa t e ro rc he e s e a l o ng s i deb r e a d, o ro f b r e a da l o ne , b utt hef a c t t ha t t heb r e a da ndwi net r a di t i o ns ur v i v e da t a l l . 8 1Ha nsRe i nha r dS e e l i g e r , “ Kä s eb e i me uc ha r i s t i s c he nMa hl : z umhi s t o r i s c he nKo nt e x tv o nTr a di t i oApo s t o l i c a6 ” i nBe r nd J o c he nHi l b e r a t hundDo r o t he aS a t t l e r( e ds )Vo r g e s c h ma c k . Ök u me n i s c h eBe mü h u n g e nu md i eE u c h a r i s t i e . F e s t s c h r i f t f ü r Th e o d o rS c h n e i d e r( Ma i nz : Ma t t hi a s Gr üne wa l dVe r l a g , 1 9 9 5 ) , 1 9 5 –2 0 7a t 2 0 4 . 8 2S e e l i g e r , “ Kä s e ” , 2 0 7 . 8 3Ha r na c k , Br o du n dWa s s e r , 1 3 2 1 3 3 .