Yusuf akçura

ÖZET Tarihin önemli isimlerinden olan Yusuf Akçura Türkçülüğe ve Türk ırkı adına çalışmaları eserleri ve faaliyetleri tarihte yerini almış önemli bir isimdir. Bu yazıda onun hayatı, onu Türkçülüğe iten koşulları ve yaşamı, hayatındaki iniş ve çıkışları, Türkçülük adına çalışmaları, Türkçülüğe katkıları ve eserlerinden bahsedilmiştir. Anahtar Kelimeler Yusuf Akçura, Türkçülük, Üç Tarzı Siyaset. GİRİŞ YUSUF AKÇURA HAYATI Yusuf Akçura; Moskova’nın doğusunda yer alan eski adıyla Simbir günümüzde Ulyanovsk’ta 2 Aralık 1876 tarihinde doğmuştur. Kırım Türklerinden aristokrat bir ailenin üyesi olan Yusuf Akçura’nın babası Hasan Bey çuha fabrikası sahibi, annesi Yunusoğullarından Bibi Kamer Banu Hanım idi. 2 yaşında babasını kaybetmesiyle1 iş hayatında sıkıntı yaşayan annesinin 1882’de kızak kazası geçirip hastalanmasıyla buralardan uzaklaşmak istemişlerdir ve bu amaçla önce Stravropol şehrine gitmişler ancak burada alacaklıların peşlerine düşmesiyle 1883’te İstanbul’a göç etmişlerdir. Bu göç Rusların Kırım’ı işgal etmesiyle yayılan Müslüman göçlerinin bir parçasıydı.2 İlköğretimini Mahmut Paşa ve Kara Hafız ibtidailerinde tamamlayarak Koca Mustafa rüştiyesine yazıldı (1885).3 Dördüncü sınıfı bitirerek 1892’de Kuleli Askeri İdadisine oradan da 1894’te Harbiye Mektebine kabul edildi. 1896’da teğmen rütbesiyle Erkan-ı Harbiye mektebine girdi. 4 O sıralarda Yunan Savaşı etkileri yaşanırken Necip Asım, Veled Çelebi ve Bursalı Tahir gibi isimlerin yazıları ile İsmail Gaspıralı’nın Tercüman gazetesi onda etki bıraktı. Özgürlük ve uygarlık gibi düşüncelerini yüksek sesle ifade eden Yusuf Yusuf Akçura, çev. E. Kılınç, Muasır Avrupa’da Siyasi ve İçtimai Fikirler ve Fikri Cereyanlar, Ötüken, s. 6. 2 Ercüment Berk, ‘’Yusuf Akçura ve Fikirleri’’, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.59, Erzurum 2017, s.480. 3 Nuri Yüce, TDV İslam Ansiklopedisi Yusuf Akçura Maddesi, 1989, C.2, s.228. 4 Ercüment Berk, ‘’Yusuf Akçura ve Fikirleri’’, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.59, Erzurum 2017, s.481. 1 Akçura istibdat yönetiminin dikkatini çekti. Avrupalı genç Türkler ile iletişim kurduğu ve dış mihraklara yönelik propaganda yaptığı iddiası ile Divan-ı Harp tarafından tutuklandı. 45 gün boyunca prangaya bağlanma cezası verildi. Harbiye’yi bitirmesiyle Üsteğmenliğe yükselmişken 84 kişi ile yeniden tutuklandı ve Abdülhamit’in iradesiyle topluca Fizan’a sürgün edildiler.5 Kendisiyle birlikte sürgün edilen Ahmet Ferit Tek ile Fransa’ya kaçtılar. Paris’te 3 yıl siyasal bilimler okuluna devam etti bu dönemde Türkçülük fikirleri burada kendisini göstererek gelişmeye başlamıştı. ‘’Osmanlı Saltanatı Kurumları Tarihi Üzerine Deneme’’ adlı tezini vererek 3.’ncü olarak okulundan mezun oldu. 1903’te Kazan’a amcasının yanına gitti burada coğrafya, tarih, Osmanlı Türk Edebiyatı öğretmenliği yaptı. Şurayı Ümmet ve Meşveret gazetelerinde yazıları yayımlandı. Üç Tarzı Siyaset adlı eseri Mısır’da çıkarılan Türk adlı gazetede yayımlandı. 1908’e kadar Kazan’da faaliyetlerde bulundu. Kazan Muhbiri adlı gazeteyi çıkardı, 1905’te Rusya Müslümanları İttifakı adında bir partiyi Gaspıralı İsmail Bey, Alimerdan Bey, Abdürreşit Kadı İbrahimof gibi isimlerle kurdu. 2. Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle 1908 Ekim’inde İstanbul’a geri döndü. 6 Bu süreçte Türkçülükle ilgili derneklerin kuruculuğunu yapmış özellikle Türk Yurdu Cemiyetinin yayın organı olan ve 1911-1917 yıllarında Türk Yurdu Dergisinin müdürlüğünü yaptı. Ayrıca Harbiye, Medresetül Vaizinde, İstanbul Darülfununu ile Deniz Lisesinde öğretmenlik yapmıştır. İsviçre’deki Milletler Konferansında Müslüman- Türk Tatar halklarını koruma üyesi sıfatıyla katıldı. 1919’da İngilizler tarafından tutuklandı. 1920 yılında evlenerek yine aynı yıl Millî Mücadeleye katılmak için Anadolu’ya gitti. Kazım Karabekir’in karargahında yedek kurmay yüzbaşı unvanıyla görev yaptı. Hariciye Vekaletindeki görevinin ardından 1924’te İstanbul mebusu olarak meclise girdi. Türk TariH Kurumu Cemiyetinin başkanlığını yaptı. İstanbul Üniversitesinin yeniden kurulmasıyla Yakınçağ Siyasi Tarihi profesörü olarak 1934’te İstanbul’a gitti.7 Türkçülük fikrinin önemini vurgulamak ve öne çıkarmak adına eserleri olan Yusuf Akçura’nın yazdığı eserlerin bazıları şöyledir; Üç Tarzı Siyaset, Siyaset ve İktisat, Muasır Avrupa’da Siyasi ve İçtimai Fikir Cereyanları, Türkçülüğün Tarihi, Türkçülük. Yaşar Öztürk, ‘’Yusuf Akçura’’, Kültür Dünyası Dergisi, Nisan 2018, s.115. Yusuf Akçura, çev. E. Kılınç, Muasır Avrupa’da Siyasi ve İçtimai Fikirler ve Fikri Cereyanlar, Ötüken, s. 8. 7 Nuri Yüce, TDV İslam Ansiklopedisi Yusuf Akçura Maddesi, 1989, C.2, s.229. 5 6 1935 yılında, 11 Mart tarihinde, kalp krizi geçirmesi sonucu vefat eden Büyük Türkçü Yusuf Akçura, Edirnekapı Şehitliğindeki M. Akif Ersoy’un mezarı yakınında, Kazan şehrinin Süyünbike Cami’inin silueti ile süslenmiş mezarında yatıyor.8 Yusuf Akçura Fikirleri ve Türkçülük Hakkındaki Görüşleri Yusuf Akçura’nın Üç Tarzı Siyaset adlı eserinde ifade ettiği gibi ona göre; Türk tarihini genellikle yabancıların kaleme aldığını bu yüzden kendi tarihimizi başka milletlerden okuduğumuz ve öğrendiğimiz için yozlaşarak kendi benliğimizden uzaklaştığımızı ifade etmektedir. Bunun da bazı kişiler tarafından tarihin siyasal amaçlarla kullanıldığı için objektifliğini ve tarafsızlığını yitirmesine sebep olabileceğini vurgulamıştır. Türk tarihinin sadece Selçuklu ya da Osmanlı’da ibaret olmadığını bilerek Türklerin İslamiyet öncesinde de var olduğu düşüncesini ortaya koymuş Türk milletinin birliğini ve sürekliliğini savunmuştur. Yusuf Akçura’ya göre Türk Milliyetçiliği anlayışı milliyetçilik ve halkçılık temelliydi.9 Amacı dünya Türklüğünü birleştirmek olan Yusuf Akçura onu tanıtmak, yükseltmek ve hakkettiği statüye oturtma emeline kendini adamış ve bunun için hayatından feda etmişti. O tarihin derinliklerine kadar uzanan Türkçülük fikrine ilk kez siyasi bir mahiyet kazandırmıştır. Kendi tabiriyle kendini Büyük Türkçülük’ e adamış olan Yusuf Akçura’ya göre yeryüzündeki fikirlerin en kuvvetlileri din ve milliyet fikirleriydi. Türkçülük adlı eserinde Ben Müslüman ve Türküm diyerek kendini ifade etmiş ve maddi manevi Türkçülüğün temellerini ortaya koymuştur. Ona göre Türkçülüğün başarıya ulaşması için maddi bir temele oturtulması gerekir. Diğer yandan İslam Medeniyetini Arapların malı değil aksine Türklerin yardımıyla meydana gelmiş bir medeniyet olduğunu düşünür. Çünkü Türklerin İslam Medeniyetinde oynadıkları rol yalnız kültürel alandaki Sami Yavrucak Türkçülüğün Teorisyeni Yusuf Akçura, 6 Mart 2008. Ercüment Berk, ‘’Yusuf Akçura ve Fikirleri’’, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.59, Erzurum 2017, s.495. 8 9 başarılarla ifade edilemez, Türkler İslamiyete yeni bir rota çizmişti. Türkler aynı zamanda askeri başarıları ve güçleri ile bu medeniyeti düşman saldırılarından koruyarak sürekliliğini sağladığını ifade eder. Yine Yusuf Akçura’ya göre bir milletin geleceği için yapacağı hamlelerde en kuvvetli gücü milli tarih ve dildir. 10 Ona göre dil ve tarih bir milleti ortak noktada buluşturan yegane değerlerdir. Kendisinin daima demokratik Türkçülük anlayışını benimsediğini ifade eden Yusuf Akçura ‘’özü halk egemenliğine, demokrasiye dayalı meclisin temsil ettiği, bireyi özgür, devletinde bu özgürlüğü koruduğu tam bağımsız bir devlet’’ istiyordu.11 SONUÇ İki ayrı vatana bağlı olan parçalanmış adam Yusuf Akçura doğduğundan beri hayatının git gelleri sonucu, milliyetçiliğinin ve Türkçülüğünün kattığı duygularla kendini Türkçülük anlayışına adamış ve bu uğurda hayatının büyük bir bölümünü harcamıştır. Karşısına engeller çıksa da yılmadan yürüyen ve ilerleyen bu büyük Türk’ün amacı Sibirya’dan Hint Okyanusu’na, Japon Denizinden Akdeniz’e kadar uzanan geniş bir sahada yaşayan Türk ırkının uyanması, birleşmesi ve aydınlık bir geleceğe hazırlanması ülküsüne gönlünü vermiş ve bunun içinde birçok eser ve çalışmaya imzasını atmış birçok alanda faaliyete geçmiştir. Yusuf Akçura, Türkçülük- Türkçülüğün Tarihi Gelişimi, İstanbul 1978, Türk Kültür Yayını, s.23,26. 11 Yaşar Öztürk, ‘’Yusuf Akçura’’, Kültür Dünyası Dergisi, Nisan 2018, s.118. 10 KAYNAKÇA Akçura, Yusuf, çev. E. Kılınç, Muasır Avrupa’da Siyasi ve İçtimai Fikirler ve Fikri Cereyanlar, Ötüken. Akçura, Yusuf, Türkçülük- Türkçülüğün Tarihi Gelişimi, İstanbul 1978, Türk Kültür Yayını. Berk, Ercüment, ‘’Yusuf Akçura ve Fikirleri’’, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.59, Erzurum 2017. Öztürk, Yaşar, ‘’Yusuf Akçura’’, Kültür Dünyası Dergisi, Nisan 2018. Yavrucak, Sami, Türkçülüğün Teorisyeni Yusuf Akçura, 6 Mart 2008 Yüce, Nuri, TDV İslam Ansiklopedisi Yusuf Akçura Maddesi, 1989, C.2.