Karaçay-Malkar

Bu çalışmada, literatürde Kafkasya ve Kafkas Ötesi olarak adlandırılan bölgelerde konuşulan dillerle ilgili Türkiye'de hazırlanan tezlerin kronolojik bibliyografyası verilmiş; Azerbaycan, Ahıska, Karapapak (Terekeme) Türkçeleri ise çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur. Tezler dillere göre alfabetik olarak sınıflandırılmış ve kronolojik olarak sıralanmıştır. Adigece, Abazaca, Abhazca, Avarca, Gürcüce, Hemşince, Ermenice, Kabardeyce, Lazca ile Karaçay-Malkar, Kumuk ve Nogay Türkçelerini doğrudan konu edinen tezlerin yanında, birden fazla Kafkas dilini inceleyen tezlere de rastlanmıştır. Kafkasya'da konuşulan Türk lehçelerinin diğer dillere kıyasla daha fazla ele alındığı, en az çalışmanınsa Hemşince, Kabardeyce, Abhazca ve Lazca üzerine yapıldığı tespit edilmiştir.
Abstract In this article, the chronological bibliography of the theses that were accepted by Universities in Turkey on the languages spoken in the Caucasus and Transcaucasia are mentioned. However, Azerbaijani, Ahıska, Karapapak (Terekeme) languages were excluded. The theses are arranged alphabetically by languages and listed in chronological order. Besides the theses that only focus on Adyghe, Abkhazian, Avarian, Georgian, Hamshen, Armenian, Kabardian, Laz, Karachay-Malkar, Kumuk, and Nogai languages, the theses that analyze more than one Caucasian language are discovered. In conclusion, it is determined that Turkish dialects are studied more than the other Caucasian languages, and that Hamshen, Kabardian, Abkhaz, and Laz languages were studied the least.

Eserlerinde genellikle Mahmut Aslanbek ve Ramazan Karça müstear ismini kullanan Mahmut Duda ilk ve orta öğrenimini Karaçay'da tamamladıktan sonra Rostov Üniversitesi Filoloji Bölümünden mezun olmuştur. İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanlara esir düşmüştür. Savaş sonrasında bir müddet Türkiye ve Almanya'da yaşamış, daha sonra nihai olarak ABD'ye yerleşmiştir. Almanya'da bulunduğu sırada Dergi ve Kafkasya (Derkaukasus), Caucasian Review, Vestnik, Elmecelle adlı dergilerde Türkçe, İngilizce, Rusça ve Arapça makaleleri yayınlanmıştır. Yazarın ayrıca müstakil kitap halinde; Karaçay-Malkar Türklerinin Faciası (1952) ve Karaçay-Malkar Türklerinde Hayvancılık ve Bununla İlgili Gelenekler (1954) adlı eserleri yayınlanmıştır. Sahayla ilgili araştırmacıların hizmetine sunmak için yazarın elimizde mevcut olan ve aşağıda künyeleri verilen on adet makalesi bir araya getirilmiştir:

Karaçay-Malkar Türkçesi ile Türkiye Türkçesi Arasındaki Yalancı Eş Değer Kelimeler CARLI || ДЖAРЛЫ (K) || ЖAРЛЫ (M) || KM. 1. Fakir, düşkün, zavallı, garip, çaresiz (< ET. Yarlıġ). TT. 1. Car (örtü, çarşaf) giymiş olan (< Ar. Izār). CAZ || ДЖAЗ (K) || ЖAЗ (M) || KM. 1. Bahar, ilkbahar (< ET. Yaz). 2. Av, avcılık (< ? KM. Çazçı 'avcı, keskin nişancı'; KM. Caz-'şaşmak, hedef şaşmak; okla veya tüfekle nişan alıp hedefi vuramamak; KM. Cazma-'şaşmamak, hedefi şaşmamak; tıpkı TT.de olduğu gibi şaş-'şaşmak, hedeften şaşmak'; şaşma-'şaşmamak, hedeften şaşmamak'). TT. 1. Başlangıçta Kuzey Amerika zencilerine aitken sonraları bütün dünyada benimsenen bir müzik türü. (< İng. Jazz). CEBE || ДЖЕБЕ (K) || ЖЕБЕ (M) || KM. 1. Dik, yamaç. TT. 1. Zırh. (< Moğ. Cebe >). 2. Silah. CEM || ДЖЕМ (K) || ЖЕМ (M) || KM. 1. Yem; hayvan yiyeceği (< ET. Yim >). TT. 1. Toplama, bir araya getirme (< Ar. Cem >). 2. Çokluk. 3. Toplama. CER || ДЖЕР (K) || ЖЕР (M) || KM. 1. Yer, toprak (< ET. Yir). 2. At eyeri (< ET. Eder). TT. 1. Çekme, sürükleyerek götürme (< Ar. Cerr). CIRCIR || ДЖЫРДЖЫР (K) || ЖЫРЖЫР (M) || KM. 1. Gösterişli, görkemli, lüks (< Yansıma >). TT. 1. Pamuk kozalarının pamuğunu ve çekirdeğini birbirinden ayıran çıkrık (< Yansıma >). 2. Ağustos böceği. 3. Fermuar. CİGER || ДЖИГЕР (K) || ЖИГЕР (M) || KM. 1. Çalışkan, hamarat (< Far. Cigar 'karaciğer' >). 2. Cesur, korkusuz. TT. 1. Çok yakın veya samimi görülen eş, dost, akraba, arkadaş (< Far. Cigar 'karaciğer').

Projenin Konusu:
Sözlü tarih araştırma tekniğine dayalı alan araştırması ile Türkiye’de yaşayan Karaçay-Balkarların somut olmayan kültürel mirasının derlenmesi ve tanıtılmasının yanısıra, koruma altına alınan Karaçay kültürü aracılığıyla aile ve toplum değerlerinin de korunmasıdır.
Proje, çeşitli ideal kavramlarla yakından ve olumlu bir ilinti içindedir.
Örneğin; 
•  Karaçay-Balkar kültürünün sürdürülebilirliğine katkısı yönünden “insan hakları ve demokrasi bilinci”,
•  Gençlerin yürüteceği alan araştırması ve sergi düzenleme çalışması açısından “karar alma mekanizmalarına katılım”,
•  Etkinliklerde valilik, üniversiteler ve belediyeler ile yapılacak işbirliği sebebiyle “kamu-sivil toplum diyalogunun arttırılması”,
•  Karaçay-Balkar kültürünün Türkiye’de tanınır ve görünür olması yönünden “toplumda huzur ve barışı temin etmek üzere farklı toplum kesimleri arasında uzlaşı, işbirliği ve etkileşimin artırılması”,
•  Yapılacak alan araştırması, arşivleme ve sergi çalışmaları yönünden “gençlerin ve kadınların girişimciliği”,
•  Karaçay-Balkar kültürünün alan araştırmasıyla ortaya çıkarılması bakımından “kültür, tarih ve medeniyet değerlerinin korunması”,
•  Proje dâhilinde gerçekleştirilecek eğitimler sebebiyle “eğitim ve kültürün geliştirilmesi”,
•  Gençlerin tehlikeli alışkanlıklar edinebilecekleri bir çağda projede görev almalarıyla da, “madde bağımlılığı ile mücadele” ile doğrudan ilgililik taşımaktadır.

János Sipos, Essays on the Folksongs of Turkic People, 2021, Ankara: Grafiker

János Sipos is professor at the Liszt University of Music, the Hungarian Representative of the International Council of Traditional Music, senior research fellow of Institute for Musicology, and Member of the Hungarian Academy of Arts. His main research area is the comparative study of the folk music of Turkic speaking people and also exploring the Hungarian relations. His collecting work began in 1987, where Béla Bartók stopped in 1936, and since then he has collected, recorded and analyzed more than ten thousand Turkish, Azeri, Turkmen, Karachay, Kazakh, Kyrgyz, Navajo and Dakota melodies. His 18 books, 168 articles and hundreds of hours of video and audio recordings can be viewed at www.zti.hu/sipos.

The articles of the Essays on the Folksongs of Turkic People give an insight into the work of Sipos. The titles of the chapters are as follows:
- A Folk Music Research Series Among Turkic People (1936-2019)
- About the Folksongs of some Turkic People
- In the Wake of the Ethnomusicological Research of Béla Bartók and Ahmet Adnan Saygun
- Dakota Folk Songs and their Inner-Asian Connection
- Ancient Hungarian Musical Styles and the Folksongs of Turkic People
- An Inner Mongolian Pentatonic Fifth-Shifting Style and its Relevance to Hungarian and Volga-Region Folk Music
- About the First Analytic and Comparative Monograph Written on the Folk Music of the Karachay-Balkar
- The volume is closed by the List of References, and the bibliography of János Sipos.

ÖZET Eskişehir ili kırsalı etnik yapısına ilişkin olarak geçmişte birçok araştırma yapıldığını biliyoruz ancak bu bilgilerin büyük bir kısmı güncel etnik yapıyı ifade etmekten oldukça uzaktır. Türkiye'de köyden kente ve doğudan batıya doğru göçün olanca hızıyla devam ettiği son 40-50 yılda etnik yapının takip edilemez bir değişim geçirdiği bilinen bir gerçek. Bu durumda bilgilerin güncellenmesi zarureti de ortada. Biz üzerinde çalıştığımız TÜBİTAK projesi kapsamında, konumuzla doğrudan ilgisi olması bakımından Eskişehir ili kırsalındaki etnik yapıyı 2013 yılı itibariyle tespit etmiş bulunmaktayız. Bu çalışmada, etnik yapıya ilişkin bütün veriler, bizzat alanda en yetkili muhatabından derlenerek elde edilmiştir. Köylerde özellikle muhtarlar, belediyelik yerlerde ise genellikle belediye yetkilileri ile görüşülmüş ve bilgilerin olabildiğince resmi makamlardan alınmasına özen gösterilmiştir. Elde edilen bu bilgiler, makalenin ana verisini oluşturmaktadır. Bu verilerden hareketle ilçelerin köy köy etnik yapıları ve hane sayıları çıkartılmış ve TUİK'ten alınan 2013 nüfusları eklenmiştir. Değerlendirme ve sonuç bölümünde etnik yapıya ilişkin toparlayıcı mahiyette tablo, şekil ve haritalar çıkarılmış ve değerlendirmeler yapılmıştır. ABSTRACT It is known that a lot of researches were done in the past about current ethnicity of Eskişehir country side but most of these information is too far from expressing the current ethnicity. It is a known fact that the ethnicity had a cannot be followed change in the last 40-50 years when the immigration has continued at full speed from villages to cities and from east to west. So it is clear that the information about ethnicity must be updated. In the sense that it is directly related to our study we confirmed the ethnicity of Eskişehir country side as of 2013 within the scope of TÜBİTAK project we are studying on. In this study, all of data about ethnicity were personally collected from the most competent answerer in the field. Especially mukhtars in villages and generally municipal officals in municipalities were interviewed and attention was paid to get information as far as from offical authorities. This obtained information is the basic data of this paper. Ethnicities and house numbers of townships were village by village derived from this data and 2013 populations from TÜİK were added. In evaluation and conclusion, the evaluations were performed by deriving tables, figures and maps in rallying nature.

Ver pol t kasındak amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şek lde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar ç n ver pol t kamızı nceleyeb l rs n z... AYRINTILAR TAMAM 20.04.2022 02:27 EÜ'de Karaçay Malkar Türkler n n Edeb yatı konuşuldu-Eğ t m-Yen Bakış Gazetes

Türk dilinin kuzeybatı (Kıpçak) kolunun üyeleri arasında olan Karaçay-Malkar Türkçesi üzerine Türkiye’de ve dünyada yapılan çalışmaların sayısı çok değildir. Karaçay Türkçesinin grameri ve sözvarlığına yönelik yapılan çalışmalara destek olmak ve çeşitli konulara yeni bakış açıları getirmek amacıyla bu tezde Karaçay Türklerinden yazar ve çevirmen Ahmat Kubanov’un, Ali Şîr Nevâyî’nin Leyla vü Mecnun mesnevisinden Karaçay Türkçesine çevirdiği Leyla bla Mecnün adlı eserinin söz varlığı, biçim birimlik dizin ve sıklık dizinleri üzerinden incelenmiştir. Öncelikle Kiril alfabesinden Latin harflerine aktarılan ve transkripsiyon işaretlerine uygun hâle getirilerek Cibakaya 2.3 dizin programına göre işaretlenen metin üzerinden biçim birimlik dizin, kelime sıklık dizini ve ek sıklık dizinleri oluşturulmuş, sonra da elde edilen veriler üzerinden analiz ve değerlendirme kısımlarına geçilmiştir. Biçim birimlik dizinde geçerli toplam 23084 kelimenin kelime ve ek analizlerinin yapıldığı bu çalışmadaki tespitlerin gerek Karaçay Türkçesinin diğer metinleriyle, gerekse Türk dilinin tarihi ve çağdaş diğer kollarıyla karşılaştırılması, ek ve kelime analizleri üzerinden Türk dilbilimine yeni bakış açıları kazandırılabilecek, böylelikle de bazı sorulara daha sağlıklı cevaplar bulunabilecektir.
///
Studies on Karachay-Balkar Turkish among members of the branch of Kipchak of Turkic Languages is not very in Turkey and the World. In this thesis, it is examined vocabulary, morfological index, word frequency index and inflections of LM of writer and translator Ahmat Kubanov who is from Karachay Turks, for the purpose of to support to studies on the grammar and vocabulary of Karachay-Balkar Turkic and to bring new perspectives to various issues, First of all, the text is translated from Cyrillic alphabet to Latin letters and then it is marked according to Cibakaya 2.3 indexing programme. After then, for analysis, are created morphological index, word frequency index and suffix frequency indexs. After the indexes, were passed to the analysis and evaluation parts on the basis of the obtained data. There are 23084 words in total in the morphological index. In this study, were analyzed words and suffixes in the text. It is important to compare the findings with other texts of Karachay Turkic, as well as with the historical and contemporary members of the Turkish language. Our aim is to give new perspectives to Turkish linguistics through these suffixes and words analyzes.

Материалы международной научной конференции (Уфа, 1-4 ноября 2020 г.) Том 1 Уфа «Башкирская энциклопедия» 2020 УДК 81 ББК 81.2 Д44 Издание осуществлено при содействии Фонда поддержки научных исследований АН РБ Печатается по решению Ученого совета Ордена Знак Почёта Института истории, языка и литературы Уфимского федерального исследовательского центра Российской академии наук

Karaçay-Malkar halkı göç, sürgün, kıyım, yıkım dâhil birçok acıya maruz kalmıştır. Ancak bütün bu acılara ve olumsuzluklara rağmen gelenek ve görenekleri, bağımsızlıkları, din ve dilleri ile kendilerini özdeş gören Karaçay-Malkar halkı bu değerlerini, kültürlerini günümüze kadar yaşatmayı başarmıştır. Sağlam tarihsel ve kültürel temellere dayanan halklarda, ne genel, ne de yerel gelenek ve görenekler, gelişen koşullar karşısında unutulup yok olmazlar. Gelişen yeni teknolojik araç ve gereçler sayesinde eski gelenek ve görenekler sonraki kuşaklara ve geniş kitlelere ulaştırılırlar.
.

Öz Tarih, pek çok milletin savaş, siyasi ve ekonomik durumlar, sürgün, doğal afetler gibi sebepler sonucunda gerçekleşen göçüne tanıklık etmiştir. Bazı toplumlar, kendi istekleri ile göç ederken; bazıları ise, göç etmek zorunda bırakılmışlardır. Göç etmek zorunda kalan toplumlardan biri de Karaçay-Malkar Türkleridir. Makalede, Kuzey Kafkasya'da Elbruz (Mingi Tav) Dağı etrafında yaşayan ve 1905 yılında buradan göç ederek Konya'nın Sarayönü ilçesine bağlı Başhüyük Kasabası'na yerleşen Karaçay-Malkar Türklerinin göç serüveninin tarihsel arka planı ile Başhüyük'e yerleşmeleri hakkında bilgi verildikten sonra burada oluşturdukları kültürel ortam göçmen folkloru bağlamında ele alınmış ve geçiş dönemleri ile ilgili uygulamalar üzerinden bazı değerlendirmeler yapılmıştır. • Anahtar Kelimeler Göç, göçmen folkloru, Karaçay-Malkar Türkleri, Konya, Başhüyük • Abstract History has witnessed many surges in migration due to war, excile, political or economic conditions or natural disasters. While some people choose to migrate, some others have been forced to do so, an example of which has been Karacay-Malkar Turks. In this article, after giving information about the historical background of the migration adventure of the Karachay-Malkar Turks living around the Mountain Elbrus (Mingi Tav) in the Northern Caucasus who migrated from here in 1905 to settling in the town of Bashuyuk in Sarayonu county of Konya. In this contex of immigrant folklore, the cultural environment they created here was given and some assesments were done through the practises related to transitional periods of life. •

Özet: Karaçay Türklerinin Türkiye’de yerleştiği yerlerden biri de Tokat’ın Sulusaray ilçesinde bulunan Arpacı Karaçay köyüdür. Daha önce, Türkiye’deki Karaçay Türklerinin yerleştiği yerlerle ilgili bazı çalışmalar yapılsa da, bu köyle ilgili bugüne kadar yayımlanmış bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmada hem bu köy hakkında kısaca bilgi verilecek, hem de bu köyden derlediğimiz üç masalın yazıçevrimi ve Türkiye Türkçesine aktarması yapılacaktır. Ayrıca çalışmanın sonunda, derlenen masallarda geçen kelimelere ait bir de sözlük ilave edilecektir.

Anahtar kelimeler: Karaçay Türkleri, Tokat, Sulusaray, Arpacı Karaçay, masal

Abstract: One of the settlements where Karachay Turks are inhabited, is Arpacı Karaçay village located in Sulusaray district of Tokat province. Even though there have carried out some studies on the settlements of Karachay Turks living in Turkey, there has not been any published work on this village. In this study, firstly, some information on Arpacı Karaçay village has been given and then transcription and translation into Turkey Turkish of the three tales compiled in this village has been made. Besides, at the end of the study a glossary of tale texts is included.

Keywords: Karachay Turks, Tokat, Sulusaray, Arpacı Karaçay, tale

Soslanbek Yakubovich Baychorov in Turkey "Europe's old Turkish Runic Inscriptions" is known for his book. Baychorov, a Karachay Turcologist, was born on 6 April 1937. He was exiled to Central Asia with the people of Karachay on 2 November 1943. In 1955, he escaped from exile and returned to his ancestral homeland. He graduated from the Balkarian-Russian Language Department of Kabardino-Balkaria State University, worked as a journalist and teacher, and became an academic after completing his master's degree. Baychorov, who also wrote poems, still lives in Karachayevsk.

Bu makale, Karaçay-Balkarlıların sözlü Edebiyatının en popüler ve en sevilen türlerinden birisi olan “alğış”larla ilgilidir. Alğış metinleri, Karaçay-Balkarlıların dini inançlarını, hayatlarını, yaratıcı kültürünü yansıtır. Eskiler, en önemsiz işe bile Alğış ile başlardı. Kelimenin gücüne çok inanan Karaçay-Balkarlılarda, iyi dilekler günlük yaşamlarının ayrılmaz bir parçasıydı. Doğada doğaçlama vardı ve bu da söz söyleme sanatında önemli sayıda seçeneklerinin var olmasına yol açtı. Alğış'ın ana işlevlerinden biri, üzerinde durulduğu kişiye mutlak bir iyilik getirmesi arzusudur. Alğışların çoğunda, dileklerin metinleri, bireyin veya bir topluluğun müreffeh, ideal geleceği için “programlama” yapmayı amaçlar.

Türk Dünyası destanlarında su altı dünyası motifleri özellikle İdil Ural Bölgesi ve Sibirya’da yaşayan Türk boylarının destanlarında göze çarpmaktadır. Bu destanlardan öne çıkanlardan bazıları Akbuzat, Zayatülek ile Hıvhılıv, Zayatülek Sısulu (Tatar destanı), Ösküs Uul (Altay destanı), Kangtvay Mergen (Tuva destanı), Karattı Pergen (Şor destanı), Alavgan ve Karşavay (Karaçay-Malkar destanı)”dır.

Yılda iki kez yayımlanan, az konuşurlu Türk toplulukları ve komşu/akraba topluluklarla ilgili dilbilim, toplumdilbilim, antropoloji ve kültüroloji yazılarına açık uluslararası hakemli elektronik dergi. Dergimize gönderilen makalelerin özgün ve yayımlanmamış olduğunu garanti etmek yazarların sorumluluğundadır.