Pan-Islamism

Tevhid-i Efkar" gazetesinin son lutf etdiği malumatdan anlıyoruz ki Türk tarihi de Osmanlı Saltanatı'na aidmiş! Bu gazete, İstanbul mebusu Yusuf Akçura Bey'in mekteblerde okutulan tarih kitablarına dair birkaç gün evvel verdiği sual takriri münasebetiyle, diyor ki: "Saltanat-ı Osmaniye ilga edildi, fakat tarih ilga ve tebdil edilemez". Önce söyleyelim ki milli tarihimizi ilga keyfiyeti Osmanlı Saltanatı'nın ikinci Abdülhamid gibi divaneleri tarafından vaki olmuşdur, fakat iliklerine kadar Türk olan cumhuriyetin devrinde vaki olamaz. Tebdil keyfiyetine gelince bu bahis uzun boylu tedkika değer. Bugünkü medeniyet aleminin bütün müverrihlerini işhad ederek deriz ki Osmanlı Saltanatı kendi hesabına Türk tarihini başdan aşağıya kadar tebdil, tahrif, tağlit etmişdi. Cumhuriyetin maarif vekaletine düşen vazife Türklerin Anadolu'da ve Rumeli'de son bin sene zarfında teşkil etdikleri yeni vatanın tarihini ancak tasfiye etmekdir. Bu da, "Tevhid-i Efkar" gazetesinin zann etdiği gibi, cumhuriyet siyasetinin icabı değil, ilmin, hakikatin, Türk Milleti'nin epey senelerden beri taleb etdiği bir hakdır.

This podcast series seeks to advance comparative analysis of wider patterns of change, continuity, similarity, and difference across diverse contemporary Islamic movements operating within and across Europe and the Middle East and North Africa. It is hosted by The Alwaleed Centre (

Попытки объяснить масштабные общественные изменения первого послеоктябрьского десятилетия в Казахстане приводят нас к теоретическим вопросам политической науки, экономики и социального поведения. Земля, как известно, -главная ценность аграрного общества. Доступ к ней, контроль за земельными ресурсами стал основным объектом борьбы между централизованной бюрократией и представителями «эксплуататорского» класса казахского аула в 1920-е гг. Для более точного понимания сути проблемы обратим внимание на некоторые важные аспекты территориально-хозяйственного устройства аула. По административной реформе 1867-1868 гг. были образованы уезды, состоявшие из нескольких волостей. Те, свою очередь, состояли из нескольких административных аулов со своими территориальными границами. Административный аул состоял из нескольких мелких хозяйственных аулов. Волости от 1 до 2 тыс. кибиток (домохозяйств) представляли собой крупные поземельно-родовые группы, делившиеся на административные аулы -более мелкие родовые группы, входившие в состав крупной. Волости образовывались из административных аулов (старшинств), чьи зимовки располагались по соседству друг с другом 1 . Площадь уездов доходила до 60 тыс. кв. км, волостей -до 6 тыс. кв. км 2 . Территориальная разобщенность аульного населения была следствием таких огромных пространств. «Вялость» социального пространства, слаборазвитые транспортные артерии и даже бездорожье, отсутствие технических средств связи для осуществления оперативной Медеубаев Ерлан Ислямович канд. ист. наук, Институт истории государства (Астана, Казахстан) Ковальская Светлана Ивановна д-р ист. наук, проф., Евразийский национальный университет им. Л. Н. Гумилева (Астана, Казахстан) Финансирование Исследование выполнено за счет гранта Министерства науки и высшего образования Республики Казахстан ИРН АР 19679187 «Институт байства в условиях имперской и большевистской модернизации: исторический и культурологический анализ» по договору № 269/23-25 от 3 августа 2023 г.

Попытки объяснить масштабные общественные изменения первого послеоктябрьского десятилетия в Казахстане приводят нас к теоретическим вопросам политической науки, экономики и социального поведения. Земля, как известно, -главная ценность аграрного общества. Доступ к ней, контроль за земельными ресурсами стал основным объектом борьбы между централизованной бюрократией и представителями «эксплуататорского» класса казахского аула в 1920-е гг. Для более точного понимания сути проблемы обратим внимание на некоторые важные аспекты территориально-хозяйственного устройства аула. По административной реформе 1867-1868 гг. были образованы уезды, состоявшие из нескольких волостей. Те, свою очередь, состояли из нескольких административных аулов со своими территориальными границами. Административный аул состоял из нескольких мелких хозяйственных аулов. Волости от 1 до 2 тыс. кибиток (домохозяйств) представляли собой крупные поземельно-родовые группы, делившиеся на административные аулы -более мелкие родовые группы, входившие в состав крупной. Волости образовывались из административных аулов (старшинств), чьи зимовки располагались по соседству друг с другом 1 . Площадь уездов доходила до 60 тыс. кв. км, волостей -до 6 тыс. кв. км 2 . Территориальная разобщенность аульного населения была следствием таких огромных пространств. «Вялость» социального пространства, слаборазвитые транспортные артерии и даже бездорожье, отсутствие технических средств связи для осуществления оперативной Медеубаев Ерлан Ислямович канд. ист. наук, Институт истории государства (Астана, Казахстан) Ковальская Светлана Ивановна д-р ист. наук, проф., Евразийский национальный университет им. Л. Н. Гумилева (Астана, Казахстан) Финансирование Исследование выполнено за счет гранта Министерства науки и высшего образования Республики Казахстан ИРН АР 19679187 «Институт байства в условиях имперской и большевистской модернизации: исторический и культурологический анализ» по договору № 269/23-25 от 3 августа 2023 г.

In an issue of Sebilürreşad from 1913, a regular contributor noted with some alarm and amazement the lack of any Ottoman newspapers publishing in English in England, or Urdu in India, in the light of how Reuters and the English press in his opinion seemed to routinely criticise the Ottoman Empire and highlight its flaws to the people of India 1. This excerpt gives some idea as to the lens through which certain sections of the Ottoman press had come to view the Indian subcontinent and their role in it by the early twentieth century. According to Ceren Uçan, the idea of shaping public opinion, or employing propaganda in this manner, were relatively new to the Ottoman Empire. It was only in 1911 that the state succeeded in establishing a semi-official news outlet, the Ottoman Telegraph Agency 2. In the mid-1870s for instance, the Arabic newspaper Al-Jawaib, published in Istanbul, and reportedly enjoying widespread readership across India was said to be discreetly funded by the British Foreign Office for its relatively pro-British stance 3. Additionally, it purchased a hundred copies for distribution among Indian Muslim communities to further its agenda. Interest in the developments in Colonial India was particularly pronounced during the First World War, with extensive coverage of the anti-colonial struggle in British colonies and its implications for the war's outcome. In this paper, I will focus on how Sebilürreşad narrated and represented Hindu-Muslim relations in colonial India. Various members of Sebilürreşad's editorial team and contributors had travelled to India before the war, and often had overlapping interests in emerging ideas surrounding pan-Islamism and pan-Asianism. The Ottoman press' coverage of the Indian subcontinent was coloured by various factors such as the

The ideas and demands of intellectuals in the Idyl-Ural region to publish
periodicals in their native language were materialized in 1905. From that
year onwards, especially between 1905-1917, dozens of journals and
newspapers with various orientations were published. In these publications,
which quickly became an integral part of modernization movements in
the Turkic world, many articles were written on social rights, education,
religion and literature, especially on the issue of independence and future
of Turkic peoples. Sharq Qizi which is the focus of this study, was among
the women-oriented journals published in Kazan after 1917. Following
the Congress of Muslim Women of Russia held on April 24–27th, 1917, it
was published in Tatar Turkish in Arabic script in Kazan by the Central
Bureau of Muslim Women of Russia. This journal, which was published
fors ix issues in total, included translations from Russian and Western
literature, poetry, short stories, scientific and political articles, as well as
articles on health and nutrition. The primary goal of the journal was to
restore women’s social rights and legal status, which had been ignored
for centuries, through education and science. In a politically significant
period such as 1918, Sharq Qizi played a crucial role not only as a political
platform but also as a bridge in the fields of education and science. The
journal’s editorial board included prominent intellectuals of the time,
such as Aziz Ubaydullin, Ali Rahim, Fatih Amirkhan. This study aims to
analyze the content and general discourse of Sharq Qizi and, for the first
time, introduce this journal to Turkish press studies.

A dive into Victorian society's "Leisure Hour" periodical and how its articles surrounding Islam reflect the cultural values of the time. This paper will cover its handling of the Indian Rebellion and how its religious connotations play into the periodical's handling of the subject as a whole.

Human right is a sensitive issue, the states across the planet are known by defending and violating human rights. This paper aims to demystify Uzbekistan's policy towards human and religious rights and through light on intense waves of Human Rights violation in Uzbekistan since the dawn of independence. Since independence, Uzbekistan used coercive measure to control politico-religious organizations and their activities, and as a result became hotbed of human rights violation. Human rights got arrested both by State authorities as well as extremists. After surveillance, it has been found that, the state authorities are violating the international standards of Religious freedom and Human rights and are interested to control the religious activities of the descent. In theory, the state offered religious freedom and ensures rights of every person to freedom of conscience and religion, equality of rights of citizens irrespective of their attitude toward religion but in practice, huma...

1931-1946年，33位回民學生先後赴埃及艾資哈爾大學深造，他們被稱為「中國艾資哈爾」，在20世紀前期的中國伊斯蘭具有重要的歷史意義。過去學術文獻分別從文化啟蒙運動、愛國主義傳統及伊斯蘭現代主義的角度探討中國艾資哈爾。然而，若將這群中國艾資哈爾置於現代回民運動的脈絡中分析，或許更能掌握中國艾資哈爾的全貌。回民運動是20世紀前期回民菁英自發性的社會運動，旨在提升回民大眾的地位。改革派宗教學人是運動的核心，他們在推動伊斯蘭教育制度改革時，得到其他回民軍政人物、知識分子及商人的支持。1920年代晚期，改革派宗教學人分別在北平、上海、昆明建立了3所新式伊斯蘭學校，旨在培育新一代改革派宗教人才。絕大多數中國艾資哈爾成員畢業於這些學校，他們在留學前已對振興伊斯蘭有初步構想，而艾資哈爾大學則提供他們拓展視野與深化改革理念的機會。本文透過回民報刊、回民出版的中文、英文、阿拉伯文文獻及官方檔案，分析中國艾資哈爾與回民運動的關係，探討其在回民運動中的角色及歷史意義。

Between 1931 and 1946, thirty-three Sino-Muslim students pursued advanced studies at Al-Azhar University in Egypt. Known as the “Chinese Azharites,” these students hold special historical importance in early 20th-century Chinese Islam. Prior studies have examined the Chinese Azharites through the lenses of cultural enlightenment, patriotic traditions, and Islamic modernism. However, analysing the Chinese Azharites within the context of the modern Sino-Muslim movement in early 20th-century China may provide a more comprehensive understanding of their place in history. The Sino-Muslim movement was a social initiative led by Sino-Muslim elites to elevate the status of the Sino-Muslim population. Reform-minded scholars were central to this movement. They advocated for reforms in the Islamic education system with the support of other Sino-Muslims of various backgrounds, including military and political figures, intellectuals, and merchants. In the late 1920s, reform-minded scholars in China established three modern Islamic schools in Beiping, Shanghai and Kunming, respectively, to cultivate a new generation of Sino-Muslim scholars. Most of the Chinese Azharites graduated from these schools and, before studying overseas, had already begun to develop ideas about revitalising Islam. Studies at Al-Azhar University enabled them to broaden their perspectives and strengthen their reformist beliefs. This paper analyses the relationship between the Chinese Azharites and the Sino-Muslim movement by examining Sino-Muslim newspapers, Chinese, English, and Arabic publications by Sino-Muslim authors, and official archives. It explores the roles and historical significance of Chinese Azharites within the Sino-Muslim movement.

This paper examines the revision process of the Cairo Declaration on Human Rights in Islam (CDHRI) and the revised „Cairo Declaration of OIC on Human Rights,” adopted by the Organization of Islamic Cooperation (OIC) in 2020. The analysis explores the implications for reconciling Sharia with international human rights norms, particularly in light of diverse member state responses, including Iran’s opposition and Saudi Arabia’s advocacy for change. The paper contrasts the CDHRI (1990)
with its updated version, highlighting significant shifts, such as recognition of international instruments and expanded rights. However, the political and institutional challenges suggest limited practical impact on aligning Sharia with universal human rights standards across OIC member states. The study underscores the need for transparent revision processes and effective implementation to bridge this gap.

Рассматривается история библиотеки Н.Ф. Катанова, в которой хранилось огромное количество научных трудов по языку и литературе, религии и фольклору, истории и географии, а также этнографии. Из-за финансовых трудностей и давления со стороны жены библиотека Катанова была продана и перевезена в Турцию. Впоследствии он провел ряд исследований в Турции, которые также рассматриваются в настоящей статье. В ходе исследования автор преимущественно опирался на турецкую научную литературу, представляя тему с точки зрения Турции.

This article examines the counterterrorism success of Puntland in eliminating Daesh (ISIS-Somalia) within two months in 2025 and contrasts it with the Somali federal government's ongoing struggle against Al-Shabaab. By analyzing Puntland’s coordinated military strategy, intelligence-driven operations, and integration of local militias, the article highlights key lessons that the federal government can adopt to dismantle Al-Shabaab’s presence in southern Somalia. The study argues that a unified national defense plan, enhanced intelligence coordination, and permanent security deployments are essential for achieving lasting security in Somalia.

Bu yazıda, İttihat ve Terakki Fırkası'nın kurduğu Teşkilat-ı Mahsusa’nın ünlü komitacılarından olan Kolağası Giritli Hasan Ruşeni Bey’in 1915 yılında kaleme aldığı "Ruşeni’nin Rüyası" adlı “risale”nin çevrimyazısı sunulmuş ve bu fantastik, bilimkurgu eser yorumlanmıştır.

: Bukhara and Samarkand were among the provinces where Turkish-Tatars living in the Idel-Ural region received their education until 1917. While the children were still in their cradles, their mothers were raising them with the lullaby: “Elli belli eter bu, Buhara’ya kiter bu, ilim tahsil iter bu, maksuduna yeter bu.”. Until the end of the 19th century, Bukhara had a very high importance in the eyes of Russian Muslims. When mentioning its name, they would defi nitely say its nickname Bukhara-i Sharif. During this period, the dream of every madrasa student from Idel-Ural was to go to Bukhara or Samarkand and study there. The clerics would suggest to the people of Idel-Ural that education in the vicinity of Hoca Bahaeddin Nakşibendi would be very productive and recommended them to send their children to Bukhara for higher education.

Japan has witnessed a significant rise in its Muslim population over the past three decades, yet this demographic expansion has not been matched by adequate infrastructure for Islamic burial practices. While the number of Muslims in Japan has surged from approximately 30,000 in 1990 to over 350,000 in 2024, the availability of Muslim burial sites remains severely limited. This disparity highlights a critical challenge in Japan's approach to religious diversity-an imbalance between the growing Muslim presence and the institutional accommodations necessary for their cultural and religious needs.

1938 yılında Delhi’de Müslüman bir ailenin çocuğu olarak doğan Feroz Ahmad, özellikle Osmanlı’nın son dönemi ve Cumhuriyet tarihi üzerine kaleme aldığı nitelikli eserleriyle Türk tarihçiliğinde tanınan ve akademik çevrelerde kabul gören bir isimdir. 1947’de gerçekleşen Hindistan-Pakistan bölünmesi, yalnızca yakın dönem Asya tarihinin değil, aynı zamanda Ahmad’ın hayatının da önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bu olay nedeniyle henüz çocuk yaşta ailesiyle birlikte doğduğu ülkeyi geçici olarak terk etmek zorunda kalmıştır. Yaşadığı bu ayrılık ve beraberinde getirdiği zorlukların, onun düşünsel gelişimine ve akademik kariyerinin ilerleyen aşamalarına etkisi göz ardı edilmemelidir. Özellikle Hindistan’ın bağımsızlık sürecinde ortaya çıkan seküler atmosferin, Ahmad’ın Türkiye tarihi üzerine yaptığı çalışmaların niteliğini ve evrimini şekillendirdiği söylenebilir.

İsyan münasebetiyle, gazetelerde, mahkemelerde Kürtlükten, Kürtlük cereyanından, Kürt istiklalinden sık sık bahs olunmaktadır. Binaenaleyh bu mesele üzerinde biraz tevakkuf ve vaziyeti tahlil etmek yalnız faideli değil, aynı zamanda çok lazımdır. Acaba asırlardan beri Türklerle beraber yaşamış, Türklerle beraber vatanın elem ve mihnetlerini çekmiş ve el yevm -Kürt muhiti denilen memleketlerde kemiyet itibariyle de Türklerden fazla olmayanvatandaşlarımızda hakikaten bir istiklal-i milliye var mıdır? Bu suale müspet veya menfi cevap vermeden evvel istiklal-i milliyenin, milliyet hissinin ne gibi şerait ve muhit dairesinde inkişaf edebileceğini tetkik etmek icab eder. Bir defa, cehaletin hükm sürdüğü yerlerde milli hissin, milli vicdanın inkişafına imkan yoktur. Halbuki Kürtlerle meskun olan yerlerde maatteessüf pek ibtidai bir hayat hüküm-fermadır. Orada henüz vesaiti medeniyeden, vesait-i fikriyeden istifade edilemiyor. Köylerinde mektep değil, ekseriyetinin ikametine salih evler bile gayr-ı mevcuttur. El Hasıl kitle-i asliye hala kurun-ı vustai şerait ve vaziyetler içinde yaşamakta devam ediyor. Bu kadar ibtidai şerait-i içtimaiye içinde yaşamakta olan bir heyetten istiklal hissinin, milliyet

SÖZBAŞI:
In contrast to the world-famous spiritual superiorities of our ancestors such as their bravery and courage, intelligence and foresight, and organizational skills, their material beauty has also left many echoes in the historical and literary sources of all Eastern nations. The ancient Greek type is the same as the ancient Turkish type in Western aesthetics. Therefore, the ancient Turk, who was the symbol of “power” in Europe above all else, is the symbol of “beauty” in Asia above all else.

The word Turk is metaphorically said to mean “beautiful young man/lad or girl, beloved” (Steingass 2005: 296). In this respect, over time, in its semantic course, the word Turk has become a concept synonymous with “beautiful person” and “beloved”, and has become a criterion in expressing the ideal physical beauty in humans.

The ancient Turkish bravery and courage and high intelligence and organization resulted in the conquests of Europe, Asia, Africa and even Oceania, opening new eras in the history of humanity, filling all national and general histories and making the Turk a symbol of power and strength on earth, while the unique beauty of its racial type enchanted the hearts of Asian nations, leaving inexhaustible traces on their poems, tables and even national legends. However, our ancestors had another virtue that overshadowed all their historical and racial superiority and beauty, and that was their spiritual beauty. The ancient Turkish character and morality, which is completely forgotten today, is our most magnificent aspect that made even the Christian and hostile European nations admire our ancestors for centuries.
                                                                                                08/02/2024  Muharrem Günay Sıddıkoğlu

Исторические науки и археология 07.00.15 История международных отношений и внешней политики 10.00.00. Филологические науки Журнал «Тюркологические исследования» (Turkological Studies) международный рецензируемый периодический журнал, освещающий научные достижения в различных направлениях тюркологических исследований. Материалы в журнале публикуются на русском, английском, турецком и татарском языках. Территория распространения: Российская Федерация, зарубежные страны.

Gisusu târ u mâr idi, ebrûları behem. Ekrem Ey rahber-i sabâ beraber! Gerçek bu mu âşiyân-ı dilber; Bir türbe ki nev-bahar yapmış; Bekler şeb u rûzunu sanavber, Elbette varır bu âşiyâna Peyk-i seheri kim itse rehber. Cennet gibi dil-rübâ bu semtin Hûri gibi hâkimi bu makber Minâ-yı bülend-i kübriyâdır Kaplamış anı seng-i câmid ez-ber. Abdülhak Hâmid Selâset gerek nazmda, gerek nesirde kelimenin hecâlarındaki kasr u meddin, cümlenin kelimelerindeki rikkat ve cezâletin hüsn-i imtizâcından husûle gelirse de nazariyyât ile tahsîli gayr-i kâbil ve mutlaka az çok hüsn-i tabîatla beraber meleke ve mahârete muhtaçtır. Bu sebeple selâsete tertîb-i elfâzda üstatlık demek doğru olur. Her selîs yazanın mutlaka şâir addedilmesi lâzım gelmez; ancak her şâirin, nâdiren rakîk olsa bile, ekser âsârı behemehâl selîstir. Kudemâdan fazilet-i selâseti en ziyâde hâiz olan Nâbîdir; hatta bu itibârla Nef'îye de takaddüm eder. Ziyâ Paşanın: Destinde misâl-i mûm terkîb Kasd ettiği şekl ile bulur zîb. beytine hakîkaten mâ-sadâk olan Nâbînin, "sözlerini efvâha dem-sâz" eden meziyeti selâsetidir. Misâl: Göründü ibret-i haktan mukaddemât-ı zuhûr, Ne gösterir görelim hazret-i hüdâ-yı gafûr? Kederden oldu musaffâ mesâlik-i ikbâl, Keselden oldu muarrâ memâlik-i ma'mûr, Kıyâma etti tekâza deayim-i devlet, Kuûda oldu kemer-bend kâr-gâh-ı umûr. Bu ulvîyât u süflîyât u tedbîrâd-ı rabbanî, Kitâb-ı ma'rifettir nokta-ı zerrâtı ser-tâbâ, Bu emvâc-ı bihârın ka'rına rehyâb olanlar Ki var tahtında birdir hakîkat, bir aceb deryâ, Hurûş-ı rahmetinden müsteâr arayiş-i hestî, Kelâm-ı izzetinden müsteâr esrâr-ı mâ-evhâ Arz-ı-hâl etti şeh-i âleme erkân-ı haşem Ke'y-i şehinşâh-ı hümâyûn kadem ü mesned-i cem! Şekvemiz var feleğin vaz'-ı galâtkârından; İstimâ' it ki budur zâbıta-ı mülke ehem. Cümle âzurdeyiz evzâ-ı felekden ammâ

В статье рассматривается положение мусульманских общин Сибири в контексте политики аккультурации, проводимой Российской империей. Работа подготовлена на основе анализа нормативно-правовых документов. На основе анализа исторических источников установлено, что проводимые в российском государстве во второй половине XIX – начале XX в. реформы были направлены на включение мусульманского населения страны в социокультурное пространство империи. Попытки постепенного внедрения русской культуры и уклада жизни в инородческой среде должны были способствовать процессу взаимодействия мусульманского населения Сибири с русскими переселенцами. Система образования стала одним из инструментов проведения политики аккультурации в отношении мусульманских народов Сибири. Попытки внедрения русской культуры были предприняты также и через реорганизацию хозяйственного уклада мусульманских общин. Авторы приходят к выводу, что проводимые властями реформы вызывали волну недовольства со стороны мусульманского населения. Русская православная церковь также не смогла решить вопрос о смене мусульманами идентичности. Все предпринимаемые меры по оказанию поддержки новокрещенным не способствовали массовому переходу в православие.

Политическая активизация российских мусульман в 1905–1907 гг. не раз становилась предметом научных трудов за последние 30 лет. Несмотря на широкую освещенность этого вопроса, исследователи в основном фокусируются на динамике
внутри мусульманского сообщества или думской деятельности мусульман. В настоящей работе предпринимается попытка рассмотреть этот процесс в широком
имперском контексте посредством дискурс-анализа релевантных материалов.
Как известно, в Российской империи не сложилось гомогенной системы управления сословным, поликонфессиональным населением. Период Первой русской революции 1905–1907 гг. показал, что поле публичной политики ввиду сложившейся системы обнаружило существование как минимум двух связанных, но разнонаправленных
тенденций, включающих борьбу за социально-политические и национальные права.
Представители национальных движений, которым был по своей сути Иттифак,
оказались на перепутье этих тенденций, попытавшись совместить их в своих программах. В национальном вопросе программа Иттифака отражала существовавшую систему управления: партия выступала за сохранение, но значительное расширение частичной автономии, которой мусульмане обладали и в предшествующий
период. Новым в их требованиях было стремление улучшить условия социальной
мобильности мусульман за счет получения доступа более широкого круга лиц, не
принадлежащих к числу старых религиозных элит, к непосредственному управлению мусульманским населением. В свою очередь, борьба новых и старых мусульманских элит требовала устранения сословных ограничений, что было переходом от
требований национальных к социально-политическим. Таким образом, происходило сближение интересов национальных групп с позицией общероссийских политических партий, в частности кадетов, которые боролись за переустройство сословного общества в гражданско-правовое и были заинтересованы в поддержке как можно
более широких масс населения, в том числе национальных меньшинств. Однако уже
«Третьеиюньский переворот» заметно пошатнул политический блок кадетов с мусульманами, значительно урезав представительство обеих групп в Государственной
думе 3–4-го созывов путем введения нового избирательного закона.

فلسطین بهدلیل اشغال توسط اسرائیل و مبارزه برای استقالل همیشه یکی از مسائل مورد توجه جغرافیای
مسلمانان بوده است. سالهای 1993 تا 2000 در تاریخ طوالنی مبارزه مردم فلسطین با اسرائیل، بهعنوان
روند صلح نامگذاری شده است. در این بازده زمانی به دلیل ندانمکاری دولت اسرائیل انتفاضه دوم شکل
گرفت. ترکیه نیز مانند سایر دیگر کشورها، تحوالت خاورمیانه را از نزدیک دنبال می کند، همچنین از
تالش برای پیشبرد روند مذاکرات صلح دریغ نورزید و از طریق رسانهها اخبار مربوط به فلسطینیان را
همانند انتفاضه اول در جریان انتفاضه دوم نیز تحت پوشش خبری قرار داد. رسانهها بهعنوان رابط
سیاستمداران با مردم، نقش بسیاری در القای ایدئولوژی خود به مخاطب دارند. در این بین، بهرغم ادعای
بیطرفی مطبوعات ، به دلیل وابستگی به یک ایدئولوژی، شاهد خط مشی خاص آنها در تولید خبر هستیم.
در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل انتقادی گفتمان سرمقالههای سه روزنامه »حریت»، »جمهوریت»
و »ینیشفق» درباره انتفاضه دوم مورد آنالیز قرار گرفته است. تحلیل گفتمان مطالب رسانههای مذکور
نشان از رویکرد درونساختاری درباره انتفاضه دوم در حریت، جمهوریت و ینیشفق و دیدگاه
برونساختاری درباره اسراییل و فلسطین است. در بررسی روزنامههای نامبرده پیرامون انتفاضه دوم شاهد
رویکردهای متفاوت آنها در حمایت از طرفین درگیر هستیم.

This study aims to explain the theological factor as the root of religious conflict in the construction of houses of worship. Many religious conflicts are studied from political, legal, or social factors but less elaborated theological dimension as a fundamental factor. The rejection of houses of worship is not only done by people of different religions but also by the internal religious community itself. One of the reasons for rejection is the theological dimension, namely religious views. This research uses a qualitative approach and data collection through interviews and literature studies. Important findings show there is no single factor in the conflict of building houses of worship. The rejection of houses of worship is usually motivated by complex issues, and one of them is a theological factor. Islamic jurists have different theological views; some are accommodative and moderate, and some are intolerant of the construction of houses of worship of other religions. This difference is due to the perspective of religious text and social context in determining islamic law. The view of textualist theology encourages a less accommodating and even intolerant attitude toward the construction of other religions, even though administratively and state law is legal. On the other hand, the theological view of islam also encourages the spirit of inclusivism, and even normatively, Muslims are commanded to respect places of worship of other religious groups.

Filibeli Ahmed Hilmi’nin Müslümanlık ve Türklüğe dair risaleleri daha önce bir araya getirilerek Müslümanlık ve Türklüğe Dair Risaleler başlığı ile 2022 yılında Büyüyenay kitaplığına katılmıştı. Şimdi bu çalışma ile risalelerin bir devamı olarak Filibeli’nin aynı muhtevaya sahip yazıları bir bütünlüğe kavuşmuş oluyor.
Müellifin Hikmet, Kanad, İttihâd-ı İslâm, Tonguç, İkdam ve Yeni Tasvîr-i Efkâr’da yayınlanan yazılarını derleyip bir konu bütünlüğü içerisinde sunmayı amaçlayan bu çalışma birbiriyle bağlantılı beş bölümden meydana gelmektedir. İlk bölümde, konuya giriş mahiyetindeki yazılara yer verilmiştir: Milletlerin hayat felsefesi, Doğu-Batı medeniyeti, İslâm ve Türkler arasındaki ilişkilerin tarihi, İslâm medeniyetinin tarih içerisinde geçirdiği değişimler vb. Burada gazete yazıları yanında Şehbenderzâde’nin Tarih-i İslâm’ından da ilgili bölümler Latin harflerine aktarılarak çalışmaya dahil edilmiştir.
İkinci bölüm “Ey Din Kardeşleri…” başlığını taşımakta ve müellifin genel olarak Müslüman dünyaya samimi hitaplarının yer aldığı bu yazılar aradan geçen onca zamana –yaklaşık 115 yıl–rağmen hâlâ taze ve geçerliliğini korumakta. Ayrıca yine bu bölüme Filibeli’nin Kırım Talebe Cemiyet’inde verdiği bir konferansın yazılı metni de dahil edildi.
“Türk Kardeşlerime…” başlıklı üçüncü bölümde ise iç bakışın hakim olduğu ve içe yani Türklere hitaben kaleme alınan yazılardan meydana gelmekte.
“Vatan: Türkiye ve Osmanlı Devleti” başlıklı dördüncü bölümde Müslümanlar ve Türkler arasında Osmanlı Devleti’nin yeri, Osmanlı toplumunun birliği, bir imparatorluk olarak bu bünyeyi meydana getiren unsurlar arasında ittihadın nasıl sağlanacağı ve bunun önemi, vatan ve bayrak, vb. konuları işleyen yazılar sıralandı.
“Siyonizm ve Türkler” başlıklı son bölümde ise Filibeli Ahmed Hilmi’nin bir tefrika halinde yayınlanan; siyonizmin siyaset yoluyla Türkiye ve Türkler üzerinde icra ettikleri kötü tesirleri, neler yapıldığını, hangi usûllerin kullanıldığını açıklayan yazılarına yer verildi.
Çalışma yayına hazırlanırken yazıların diline müdahale edilmedi; bazı kelimlerin sözlük anlamlarına ve bazı kavramlara dair açıklamalara dipnotlarda yer verildi. Yazılar bölümler içerisinde kronolojik olarak sıralandı.

The Interview with Shahira Shalabi (former deputy Mayor of Haifa, Head of the Mixed cities program at Abraham Initiative, activist and feminist) deals with the situation of Palestinian citizens of Israel since Netanjahu's extreme right-wing government came to power in November 2022. It discusses the problems, struggles and strategies for keeping a shared living under difficult circumstances alive.

Turkistan’da basin hayati 1905 yilina kadar Carlik Rusya’nin baskici politikasi nedeniyle durma noktasina gelmisti. 1905’te ise Carlik Rusya’nin herkes icin verdigi soz, basin ve toplanti hurriyeti, Turkistan aydinlarini harekete gecirdi. Kisa zamanda pek cok gazete ve dergi yayin hayatina basladi. Bu sirada Rusya’nin Saratov sehrinde aldigi hukuk egitiminden sonra Taskent’e donen ve butun omrunu Turkistan’in bagimsizligina adayan Ubaydulla Asadulla Xo’jayev (1882-1938),  ceditcilere katilarak Sado-i Turkiston gazetesini cikarmaya basladi. Xo’jayev’in gazetenin sorumlusu ve basmuharriri olarak 1914 yili nisan ayindan itibaren yayimladigi Sado-i Turkiston gazetesi, bir yil ciktiktan sonra maddi yetersizlikten dolayi kapandi. Ceditci bir yapida olan Sado-i Turkistan gazetesi, carlik rejimi altinda ezilen Ozbek halkini her acidan guclendirmek, cagdas medeniyetler seviyesine ulastirmayi ve bagimsizlik mucadelesinde halki bilinclendirmeyi amacladi. Bu calismada Ubaydulla Asadulla Xo’jaye...

Öz Edebiyat âlimlerimizden Abdurrahman Sadi 1908-1911 yıllarında İstanbul Darülfünu'nda öğrenim görmüştür. Onun yazmış olduğu Tatar Edebiyatı Tarihi bu alana değerli bir katkıdır. Elimizde 1926 basımı bulunan bu edebiyat tarihinde Abdurrahman Sadi'nin Tatar edebiyatı ve edebiyatçılarına dair önemli bilgiler verdiği görülmektedir. Tatar edebiyatının önde gelen isimlerinden, Tatar millî edebiyatına temel atan ünlü yazar, bilim adamı, eleştirici, gazeteci, öğretmen, tarihçi ve siyasetçi Alimcan İbrahimov da bu edebiyat tarihinde bahsedilen kişilerden biridir. Alimcan İbrahimov'la ilgili Türkiye'de çeşitli internet ortamlarında, makalelerde ve ansiklopedilerde bilgiler verilmektedir. Onun eserleriyle ilgili çeşitli makaleler yazılmış ve eserleri üzerine tezler yapılmıştır. Yapılan bu araştırmalara bakıldığında hemen hemen hiçbirinde Abdurrahman Sadi'nin edebiyat tarihinden alıntı yapılmadığı görülmektedir. Hâlbuki Abdurrahman Sadi yazmış olduğu edebiyat tarihinin muhtelif bölümlerinde muhtelif konularla ilgili açıklamalar yaparken Alimcan İbrahimov'dan da bahsetmektedir veya onun eserlerinden alıntılar yapmakta ve görüşlerine müracaat etmektedir. Aynı zamanda Alimcan İbrahimov'la ilgili 252-268. sayfalar arasında ayrı bir bölüm oluşturmuştur. Abdurrahman Sadi burada Alimcan İbrahimov'la ilgili kendi değerlendirmelerini, onun eserlerini, onun Türk-Tatar edebiyatı ve dünyası için önemini göstermektedir, eserlerinden alıntılar yapmaktadır, eserleriyle ilgili başkalarının değerlendirmelerine yer vermektedir. Alimcan İbrahimov'la ilgili bu kadar ehemmiyetli bilgilerin araştırmacıların bilgisine sunmak adına bu makale kaleme alınmıştır. Bilgiler; Arap harfli, Tatarca olarak yazılan edebiyat tarihi baştan sona okunarak makale yazarı tarafından Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Abdurrahman Sadi'nin kendi verdiği kaynakçalar ilgili sayfalarda dipnotta gösterilmiştir.

My introduction to a forum in Comparative Literature Studies on the brilliant Alexander Jabbari's The Making of Persianate Modernity (2023). Other contributions come from C. Ceyhun Arslan, Fatima Burney, Allison Kanner-Botan, and Levi Thompson, as well as a response from Jabbari himself.

This article examines the tradition of Qur’ānic exegesis before Jamāl al-Dīn al-Afghānī (d. 1897) and the innovative approaches, he introduced, to the discipline. Using an inductive method, it analyses his books, articles, and speeches. Before him, Qur’ānic exegesis was dominated by classical methods focused on syntax, grammar, jurisprudence, and theology, failing to meet contemporary needs. Al- Afghānī did not write any Qur’ānic commentary in the classical style. Still, his articles on Qur’ānic themes in al-‘Urwah al-Wuthqā resemble independent exegeses, following a late Ottoman style. He advocated for a subjective and critical reading, centring only on the Qur’ān and rejecting linguistically focused exegesis.
He emphasized the Qur’ān’s relevance to contemporary issues, highlighting its social, cultural, anthropological, and political messages.

It is an irony of history that since texts transcend the intentions and purposes of their authors, their meaning and significance are often contested anew as they enter new historical contexts; even historical texts are thus subject to reading and criticism over time. This article discusses the posthumous fate of Henry Stubbe’s own text on Islamic history, The Rise and Progress of Mahometanism—seen by some to represent a Copernican revolution in the study of Islam. The fate of this work is a clear example of the critical contingencies and fluctuating fortunes experienced by a corpus of texts. The continuing existence of a text as an object open to reconfiguration and re-evaluation is termed its after-history (Nachgeschichte) or afterlife (Nachleben). This notion of the afterlife of an object as a period of critical appreciation and political appropriation aptly defines the fate and fame of The Rise and Progress of Mahometanism. The present study seeks to explore the narrative surrounding a publication authored by Stubbe in the 17th century and finally published by Hafiz Mahmud Khan Shairani, with the critical support of Ottoman intellectual Halil Halid Bey, nearly two centuries later. Its objective is to investigate how the life and contributions of a figure whose work has transcended generations was resurrected within the political backdrop of the 20th century, as evidenced in the columns of Ottoman newspapers.

Cosmopolitanism and the Scottish working-class writer, at least in the long Victorian period, is not a subject that has attracted much attention. Indeed, in my own book-length study of Scottish working-class poets, there is only one mention of cosmopolitanism, on the opening page, in the context of the poet W. C. Sturoc of New Hampshire stating that while he "would like to be as cosmopolitan as any one," this is undermined by his attachment to his home town of Arbroath. 1 Sturoc, who moved from a provincial town in Scotland to a provincial town in North America, mentions cosmopolitanism only to reject it immediately in favour of a valued sentimental attachment to home and the local. By stating that he "cannot but confess" that he retains "considerable interest and pride" in Arbroath's literary achievements, he implicitly suggests that a cosmopolitan identity and an identity as an Arbroath native are opposed. Most Scottish workingclass poets professed a similarly strong attachment to the local, the provincial, and to the nation of Scotland, in part because it made their work more marketable. Yet, as I explore here, the opposition that Sturoc sets up is never very evident in practice. Using as a case-study an Ayrshire millworker, John Parkinson, who also wrote under his Islamic name of Yehya en-Nasir, I argue that his remarkable career, rooted in Ayrshire and embracing global Islam, exemplifies what Michael Cronin has identified as the "microcosmopolitan complexity of places and cultures which are outside the critical purview of the urban metropolis." 2 Parkinson and his peers

After the collapse of Tsarist Russia, the Bolsheviks respected nations in the Soviet Union, which were multinational, multilingual and multi-religious. But they soon built their national policies on a policy of Sovietization in all areas. This manifested itself in the social life as the creation of a new Soviet people. In order to establish the infrastructure of this policy, the education system of the non-Russian peoples was taken up; by closing local schools, one type of Soviet schools were established and the education system was centralized. The Russians were placed at the top of the training and the training was based on the Russian language. In this study, the general situation of education in Soviet Turkmenistan was discussed and the practices of the system of Soviet education in Turkmenistan were covered.

Carlik Rusya’sinin yikilmasindan sonra Bolsevikler cok milletli, cok dilli ve cok dinli bir gorunum sergileyen Sovyetler Ittifaki icerisinde yer alan uluslara ilk asamada “saygili” davranmislar, fakat cok gecmeden ulusal politikalarini“Sovyetlestirme” siyaseti uzerine insa etmislerdir. Bu durum sosyal hayatta kendisini bir “Sovyet halki olusturmak” seklinde gostermistir. Birlik icerisindeki soz konusu farkliliklarin ortadan kaldirilarak “tek tip Sovyet insani modeli” olusturmak ana hedef haline getirilmistir. Bu politikanin alt yapisini olusturmak icin gayri Rus halklarin egitim sistemine el atilmis; yerli mektepler kapatilarak, tek tip Sovyet mektepleri kurulmus ve egitim sistemi merkezilestirilmistir. Egitimin ust yonetimlerine Ruslar yerlestirilmis ve egitim, Rus diline dayandirilmistir. Sovyet Egitim Sistemi’nde 1933 yilina kadar her mektep, her muallim kendi tecrubesini uygulamis, dunyada ortaya konulan ogretim metotlarinin tamami, yari okur-yazar Sovyet muallimleri tarafindan ...

Enemy examines the formation, history, and dissolution of a battalion ("the Katiba") composed of Muslim men who came from dozens of countries around the world to fight in Bosnia in the early 1990s. The 1000-strong Katiba was semi-independent-it had its own leaders, funds, and religious education program-but served under the flag of Bosnia-Herzegovina, fighting alongside NATO to protect the Muslims (p. 2). Many of its members were granted Bosnian citizenship and settled there after the war-only to be rendered into security threats, stripped of their citizenship, and detained without end after the ascendancy of the Global War On Terror. Following select fighters through the rise and fall of the Katiba allows anthropologist and lawyer Darryl Li to gain a critical perspective on the political formation of our world order, with often incisive results. Beyond the author's compelling critique of existing studies of jihad (which range from the utterly banal to the thoroughly bankrupt), and of the intellectual poverty and sheer corruption of security studies frameworks, this eagerly awaited book contributes to the urgent project of developing a more adequate understanding of our present. After an introduction laying out the terms and stakes of the project come four chapters respectively titled "Migrations", "Locations", "Authorities", and "Groundings". These thematic chapters investigate the overlapping practices of jihad in Bosnia but also offer a model for how to approach it as a universalist project in its own right, that is, as a "structure of aspirations" (p. 11) which promises to transcend, manage, and process difference (on which more below). Then follows an "Interlude" exploring one specific historical episode, a prisoner exchange in 1993, which Li reads as a scene of surprising equivalence or parity between dramatically different universalist projects. The final three chapters focus on what he calls "other universalisms" involved in the afterlife of the Katiba: Non-Alignment (namely, the position of Cold War neutralism and Yugoslavian socialism), peacekeeping (the acclaimed mandate of the international community), and the Global War on Terror (the logic organizing US domination of the world). Each of these other universalisms, like the jihad (indeed in ways that sometimes overlap with it), also works to process and manage difference, whether racial, ethnic, national, or otherwise. And all of these forms are set against a common history of empire and diaspora. Biography is here a privileged method for inquiring into the overlaps, frictions, and asymmetries between universalisms, because time and again in the book we

In democratic societies, it is taken for granted to withdraw religiosity from public life. In this paper, we point to Talal Asad's critique of this taken-for-grantedness. Using his genealogical method, he attempts to find the origin of this relegation of religiosity to the private sphere. The concept of secularity, he argues, is primarily an expression of the power of those who insist on enlightened reason. At the same time, secularism becomes, in a sense, a new religion, the only one acceptable in a democratic society. While we point out the causes of the secularization process, we also point out the aspects that are problematic in such a conception of religion. The Church's response must take into account the process of secularization, but it must not fall into the same logic that led to this process in the first place. We point out the danger that the separation between the sacred and the profane, the physical and the spiritual, is increasing even in the new religious movements. We therefore propose a form of proclamation that involves the whole person and addresses him or her in everyday life.

TRANSKAFKASYA (GORİ) DARÜLMÜELLİMİNİ`NİN ŞERİAT VE TÜRKCE ÖĞRETMENLERİ
EFSANE NAĞIYEVA
BAKÜ AVRASİYA ÜNİVERSİTESİ,
filoloji bilimler felsefe doktoru, baş öğretim üyesi

Giriş
Doğudaki Müslüman okulları iki şekilde kendini göstermiştir: mektep ve medrese. Okullar medreselerin hazırlanmasında zemin rolü oynamış, Doğu'nun büyük bir bölümünü kapsayan Arapça-Farsça Azerbaycan için de geçerli olmuştur. Sosyo-siyasi-ekonomik gelişme ne olursa olsun, bu topraklarda okul ve medrese sayılarının arttığına, zamanın ve düşüncenin değişmesiyle yeni okullara geçişe tanık oluyoruz.
19. yüzyılda Kafkasya-Azerbaycan'ın Çarlık Rusyası tarafından işgal edilmesinden sonra geleneksel eğitimin yanı sıra yeni okul türleri de ortaya çıkmaya başladı. “Merkezi hükümet, 2 Ağustos 1829'da Transkafkasya okullarının ilk sözleşmesini onayladı.... Azerbaycan'da ilk devlet okulları kaza okul adı altında kuruldu". 
Müslüman okullarının kurulması çarlığın sömürge politikasının ayrılmaz bir parçasıydı. Ancak Çarlık Rusya'sında eğitim almayı başaran bir grup aydın, bu politikayı halkın yararına kullanmayı başardı. Hükümet aynı zamanda halk üzerinde büyük etkisi olan din adamlarını da "yakalama" fırsatı arıyordu. Çünkü din adamlarının büyük bir kısmı eğitim ve rütbelerini Rusya'ya düşman olan topraklarda almıştır. Bu ülkelerin başında İran ve Türkiye vardı. "1849'un sonunda Transkafkasya'da Şamahı ve Derbent'te ikisi Sünniler, Gence, Şuşa, Şamahı ve Bakü'de Şiiler için 4 olmak üzere 6 Müslüman okulu vardı ve bu okullarda 281 kişi eğitim görüyordu." 
Atılan bütün adımlar, alınan bütün tedbirler meyvesini verdi, özellikle de tüccar grupları arasında, iktidarı memnun edecek şeyler yapıldı. Her ne kadar din adamlarının çoğu yeni türdeki okulları hoş karşılamasa da, hükümetin düzenlediği eğitim merkezlerine dahil olmaları sorunu önemli ölçüde yumuşattı.
Çeşitli tüzük ve nizamnamelerden sonra Kafkasya'da Şeyhülislamlık bir görev haline gelmişti. Şeriatı derinlemesine bilen ve kanunlara uyan bu kişiler zaten hükümet tarafından atanmış, fetva verme hakkına sahip olmuş ve aynı zamanda yanlarında asistanlar, öğretmenler ve vaizler bulunuyordu. Şiiler arasında şeyhülislam, Sünniler arasında ise müftilük en yüksek dini rütbe olarak görülüyordu. Konumları nedeniyle din adamları gibi değil, çar memurları gibi davranmaları gerekiyordu.  Bu konuda tabi oldukları imparatorluğun kanunlarına sıkı sıkıya uyuyorlar ve devlete rapor veriyorlardı. Şeyhülislamlar ve müftiler devlet otoritesine bağlı oldukları için herhangi bir camiye molla atama hakları bile yoktu. Elbette yasaları halkın yararına kullanan din adamlarının sayısı da az değildi. Bunlar arasında Şeyhülislam Fazıl İrevani, Mirza Hasan Tahirzade, Şeyhülislam Muhammed Pişnamazzade, Müftü Hüseyin Gayibzade gibi değerli aydınları sayabiliriz.
Gori Öğretmen Okulu'nun faaliyete geçtiği tarihten itibaren (1 Eylül 1879) , yönetmeliğe göre Azerbaycan bölümünde iki şeriat öğretmeni vardı, bunlardan biri Şii olmak zorundaydı, diğeri Sünni. Aynı zamanda şeriat öğretmenlerinin Türkçeyi (Azerbaycan dilini) öğretmesi gerekiyordu. "Okulumuzun tarihinde anadilde eğitimin gelişmesinde Rus-Müslüman okullarının çok önemli bir rolü olmuştur.  Bu okullar Azerbaycan'da anadilde okul kurulmasına yönelik pedagojik zemini hazırlayan neredeyse ilk eğitim merkezleriydi."  Bu yazımızda Qori darülmüellimin`de şeriat ve Türkçe öğreten hocaların hayatları ve eserlerinden bahsedeceğiz.

Şeyhülislam Ahund Ahmed Hüseyinzade
Kafkasya'nın Üçüncü Şeyhülislamı Ahund A. Hüseyinzade 1812 yılında Selyan'da doğmuş, ailesi daha sonra Tiflis'e taşınmıştır. Babası (Bazı kaynaklarda Ahund Muhammedali'nin Ahmed Salyani'nin amcası ve kayınpederi olduğu belirtilmektedir. Örneğin: https://1001info.az/az/posts/detail/qafqazin-birinci-adami-yakhud- bir-ailede-iki-seyhulislam-azer-turan-1651679139 ) Muhammedali Hüseyinzade, Kafkasların ilk Şeyhülislamıdır. Önce Kafkasya Müslüman Ruhani Mektebi'nde eğitim gören A.Hüseyinzade, daha sonra eğitimine Irak - Necefül - Eşref'te devam etmişti. Kendisinden önceki Şeyhülislamların taraftarlarını bir araya getirerek Azerbaycan tarihinde - eğitim ve kültür alanında - önemli eserlere imza attı. 1862-1884 döneminde bu görevde bulunan Ahundun zamanında, yani 5 Nisan 1872'de Transkafkasya Şii Müslüman Ruhani Dairesi ve Transkafkasya Sünni Müslüman Ruhani Dairesi kuruldu. Bu dairenin kurulmasıyla müftülük ve şeyhülislamlığın görevleri artırılmış, daha sonra Ahund A.Hüseyinzade'ye de "Aziz Vladimir" nişanı verilmiştir.
Ahund A.Hüseyinzade etkili bir din adamı ve aydın bir entelektüeldi ve çağdaşları ona "Kafkasya'nın ilklerinden" olarak değer veriyordu. Yakın ve dost olduğu kişiler arasında Azerbaycan edebi düşüncesinin önde gelen isimlerinden
M.F.Ahundzade, A.Bakıhanov, H.Zardabi, S.A.Şirvani'yi sayabiliriz. Azerbaycan'da okuma yazma bilmemenin ortadan kaldırılması onun çalışma prensibinin başında yer alıyordu. Gori Öğretmen Okulu'nun Azerbaycan şubesinin açılışına doğrudan katılması ve Azerbaycan'ın kültürel kalkınmasında olağanüstü hizmetlerde bulunması tesadüf değildir.
Aynı zamanda çeşitli konularda ders kitaplarının da yazarıydı. Eserleri: "Dilguşa", "Terbiatül-Atfal", “Müellimül - etfal – fi – tariqe telimi etfal”, "Basaul nas - fi - mamlakatul Qafqaz" ve "Tarihi edebiyat - Türkçe" adlı eserleri Azerbaycan tarihi ve edebiyatına ilişkindir. Filozof, doktor ve halk adamı Ali Bey Hüseyinzade'nin dedesi olarak da bilinen Ahund A.Hüseyinzade, 19. yüzyıl Azerbaycan'ında dini ve laik ilimlere yer veren ilerici bir aydın olarak tarihe geçmiştir. Ahund, 1884 yılında 72 yaşında Tiflis'te öldü.

Şeyhülislam Ahund Abdussalam Ahundzadeh
19. yüzyılın ikinci yarısında Azerbaycan'ın dini şahsiyetleri arasında aydın biri olarak tanınan A.Ahundzade, 1843 yılında Selyan şehrinde dindar bir ailede doğdu. İlk eğitimini babasından aldı ve Arapça, Farsça ve Türkçe dillerini öğrendi. Babasından kendisine zengin bir kütüphane de miras kalmıştı. Bu bilgi birikimi sayesinde maddi ve manevi zorluklara rağmen mükemmel bir eğitim aldı. Annesinin tavsiyesi üzerine Tiflis'e giderek hemşerisi Kafkas Müslümanlarının Şeyhi Ahund A.Huseynzadeh tarafından kabul edildi. Aldığı eğitimle Ahund'u etkiledikten sonra Şeyhülislam'ın tavsiyesi ve talimatıyla idareye bağlı medresede öğretmen olarak çalışmaya başladı. Yeterli düzeyde din felsefesi eğitimi alan Ahund, 1878 yılında Gori Öyretmen Okulu'na Türk dili ve şeriat öğretmeni olarak çalışmak üzere davet edildi. 4 yıl boyunca bu görevde olan A.Ahundzade, N.Nerimanov'un da aralarında bulunduğu birçok tanınmış aydının takdirini kazanmıştır ki, aralarında Azerbaycan'ın deyerli edebi şahsiyetleri F.Koçerli, S.M.Ganizade ve Rus ordusunun generalleri M. K.Talişinski, A.Şihlinski vardı.
Ahund'un Gori Öyretmenler Okulu'nda çalışırken Rus dilini öğrenmesinin gelecekteki hayatı üzerinde büyük etkisi oldu. Böylece 1895 yılında A.Ahundzade, Kafkas Müslümanlarının Ruhani İdaresi'nin başkanlığına atandı. Ahund bu pozisyondayken hem imparatorluğun resmi bir "ast"ı, hem de halkının ulusal çıkarlarını savunan bir savaşçı gibi davrandı. Özellikle 1905'teki "Ermeni-Müslüman" davasındaki faaliyeti bunun kanıtıdır.
A.Ahundzade çok yönlü bilgiye sahip din adamlarından biriydi. Her şeyden önce İslami ilimlerde derin bilgiye sahip bir şeriat hocasıydı. Ayrıca sanatsal faaliyetlerde bulunduğu da kaynaklarda zikredilmektedir. Eserleri arasında din, dil bilimi, edebiyat, tarih ve eğitim metodolojisi üzerine kitaplar yer almaktadır. "Fars Dilinin Anahtarı", "Peygamberlerin Tarihi", "Kısa Gramer", "Hatti - Talik ve Nastalik" eserlerinin yanı sıra, "Düşüncelerin En Güzeli Kitabı", "Vaaz ve Öğüt", "İkna Kitabını Okumak ve Onun Meselelerini Reddetmek", aynı zamanda “Hüküm Esasları”, “Cehaletin Çaresi ve Tedavi Yönteminin Açıklanması”, “Eğitim Kitabı” gibi kitapların da yazarıdır. Bu eserler farklı zamanlarda Tiflis, Tebriz ve Tahran'da basılmış ve hayırsever Z.Taghiyev de masrafları kendisine ait olmak üzere "Peygamberlerin Hayatları" kitabını zarif bir şekilde basmıştır.
Adı geçen bu eserler Milli Kütüphane ve Yazma Eserler Enstitüsü'nde muhafaza edilmekte olup, bugüne kadar araştırılıp yayımlanmayan bazı kitaplar da bulunmaktadır: Ahund'un Rusça yazdığı "Muhtasar serf" ve "Müsibeti - Hosrovbey" adlı eserleri hâlâ araştırmacılarını bekliyor. A.Ahundzadeh'in çok yönlü yaratıcılığı aynı zamanda zengin bakış açısının da bir ifadesidir. Onun hikmetli sözleri de meşhurdur: "Kalemin gücü kılıcın gücünden daha güçlüdür", "Kalem dilin yerini alabilir, ama dil kalemin yerini alamaz" vb.  (H.M. 106)  O, Kasım 1907'de Tiflis'te vefat etmişdir.

Safarali Bey Valibayov
Transkafkasya Öğretmen Okulu'nun değerli aydınlarından biridir. "Darülmüellim mezunları arasında Safarali Bey Valibayov'un hizmetleri ön plana çıkarılmalıdır. Transkafkasya (Gori) Öğretmen Okulu'ndan mezun olan ilk üç Azerbaycanlıdan biriydi ve hayatının on sekiz yılını öğretmenlikle geçirdi. Bu dönemde Safarali bey, bilimin, eğitimin, edebiyatın ve sanatın çeşitli alanlarında, sosyal ve siyasi işlerde aktif olarak çalışan, ülkeye ve millete şerefle hizmet eden onlarca yetenekli genç yetiştirdi” .
S.Valibeyov 1861 yılında Şuşa'da doğmuş ve ilk eğitimini burada almıştır. 1879'da Öyretmen Okulu'nun Azerbaycan şubesine öğrenci almak üzere Şuşa'ya gelen Çernyayevski ile tanıştı ve Chernyaevsky, genç adamın eğitimini öğrendikten sonra onu doğrudan 2. sınıfa kabul etti. Henüz öğrenciyken öyretmen okulunda tarih ve coğrafya dersleri veren öğretmeni Chernyaevsky'ye yardım etti ve "Vatan dili" ders kitabını hazırladı. 1881 yılında Gori öğretmen okulunun Azerbaycan şubesine bağlı ilkokula öğretmen olarak atandı. Seminerin ders dışı etkinliklerine de aktif olarak katılan S.Valibeyov, yaz aylarında da öğrencileri orta ve yüksek okullara hazırladı. Öğrencileri arasında Azerbaycan edebiyatının önde gelen yazarlarından yeğeni Süleyman Sani Ahundov da vardı.
S. Valibeyov ayrıca Azerbaycan dili, tarihi ve coğrafyasına ilişkin kitap ve çevirileriyle de tanınmaktadır: Bunlara örnek olara...

The entry of the Portuguese in the Indian Ocean caused hitherto mutually unknown societies to come into contact with each other. In this process, the figure of the interpreter played a key role. This article explores the complex relationship between the Portuguese and East African population, compared to their fifteenth-century expeditions on the West African coast. The paper addresses the tensions created by the interpreter/interpreted relationship; the key figures of the degradados, lançados and ‘slave–interpreter’ illustrate the different means by which the Portuguese interacted with sub-Saharan Africa. The Portuguese familiarity with Arabic facilitated their penetration into the Indian Ocean region. This paper argues, however, that since Arabic was already the lingua franca, the Portuguese found themselves in a superficially, but ultimately, disadvantageous position regarding their imperial ambitions in East Africa.

Since the start of the Arab Spring, no topic has been more polarizing to elites than secularism, the civil state, and political Islam. In this article, I will analyze the academic literature written by researchers and sometimes political activists in journals published in the Arab world on this topic. I will conduct a quantitative (bibliometric) and qualitative analysis of this literature (149 articles), in order to try to answer the following questions: To which extent is there interest in these topics in academic journals? How did these writers address the topic of secularism or the civil state? How do leftist/secular/liberal trends on the one hand and Islamic trends on the other interact with the issue of secularism? What type of journals are these?