Sözcük Türleri

II. Meşrutiyet döneminin getirdiği geniş özgürlük alanında Türkçe çetin bir tartışma konusu olmuştur. Bu tartışmalarda, Osmanlı Türkçesini bütün Osmanlılar arasında konuşulan bir dil hâline getirmek, dilin sadeleşmesini sağlamak, geçmişteki ve günümüzdeki Türk adıyla anılan bütün kavimleri araştırmak hedeflenmiştir. Bu hedefe yönelik Türk Derneği adıyla bir dernek dahi kurulmuştur. Bu derneği destekleyenlerden biri de siyasetçi ve müellif Ispartalı Hakkı Efendi'dir. Onun 22 Ağustos ve 29 Ağustos 1325 (1909) tarihlerinde Mekteb-i Hukuk'ta rüştiye (ortaokul) öğretmenlerine verdiği konferansta ele aldığı önemli konulardan biri de Türkçenin dil bilgisi özellikleri ve sözcük türleri tasnifidir. Bu çalışmanın amacı, dönemin dil bilgisi tartışmaları arasında Ispartalı Hakkı Efendi'nin Türkçenin dil bilgisi özelliklerine ilişkin genel bilgilerini ve özel olarak da sözcük türleri tasnifini ortaya koymaktır. Sonuç olarak, Ispartalı Hakkı Efendi, dilimizde Arapça, Farsça ve Fransızcanın dil bilgisi kurallarıyla yapılan terkipler ve bu dillerden alınan sözcükler yerine Türkçelerinin kullanılmasını ve ölçünlü (standart) dilde İstanbul Türkçesinin esas alınmasını dilimizin geleceği açısından oldukça önemli görmektedir. Ayrıca Ispartalı Hakkı Efendi'nin dönemin önemli tartışmalarından biri olan sözcük türleri üzerine yaptığı tasnif oldukça önemlidir. Abstract Turkish has been the subject of an arduous debate in the area of broad freedom brought by the Second Constitutional Monarchy period. In these discussions, it was aimed to make Ottoman Turkish a language spoken among all Ottomans, to simplify the language, and to search all the tribes known as Turkish in the past and present. Even an association named Turkish Association has been established for this purpose. One of the supporters of this association was Ispartalı Hakkı Efendi, a politician and writer. One of the important issues he addressed at the conference he gave to rüştiye (Junior high school) teachers at Mekteb-i Hukuk (the Law School) on 22 August and 29 August 1325 (1909) was the grammatical features of Turkish and classification of word types. The aim of this study is to reveal Ispartalı Hakkı Efendi's general knowledge about Turkish grammar features and especially classification of word types among grammar discussions of the period. As a result, Ispartalı Hakkı Efendi considered it significant to be used Turkish instead of the compounds made with the grammar rules of Arabic, Persian and French in our language and the words taken from these languages, and to be taken as a basis İstanbul Turkish in a standard language in terms of the future of our language. In addition, İspartalı Hakkı Efendi's classification of word types, which is one of the important debates of the period, is very important.

Vocabulary is an important communicative tool to learn and transfer the knowledge. The efficiency of this tool increases with differences in terms of content and thus, with numerousness in terms of amount. In education the most frequently used source to develop vocabulary is the textbook. Each textbook has a vocabulary of its own. It is observed that researches about vocabulary are intended to determine the number and type of words. In this research, it is tried to determine the words in Turkish textbook for sixth graders not only in terms of the number of words, but also students' degree of perception those words, which builds up the principal aim of the research. Thus, this research provides a base for forming up a list of words to be gained by the students according to their levels. As a result of the research, it is determined by the negotiation of the researcher and two teachers that students may not know only 119 out of 2203 words which are present in the Turkish textbook. Moreover, it is seen that students could know only 27 out of the words which are considered as not known by the students.

Sözcük türleri, Türk dilinde tartışmalı konulardan biridir. Günümüze kadar pek çok bilim adamı bu konu üzerinde durmuş ve farklı düşünceler ortaya koymuştur. Bu düşüncelerin bazıları Türkçenin doğal yapısı dikkate alınmadan İngilizce, Fransızca, Almanca gibi dillerin dilbilgisi anlayışına göre ortaya konmuş, bu da kesin ve sağlam bir sonuca varılmasını engellemiştir. Bir Altay dili olan Türkçenin Hint-Avrupa dil ailesine üye dillerin yapılarıyla açıklanması çok zor görünmektedir. Sözcük türleri sorunu Türkolojide olduğu gibi, Türk dili öğretiminde de tartışmalı bir konudur. Söz konusu bildirimizde Türkolojinin popüler bir konusu tekrar tartışmaya açılacak, bugüne kadar yapılan çalışmaların kısa bir özeti sunulduktan sonra Türkçenin kendi yapısından hareketle oluşturulan tasnif ilkelerinin ışığında bir tasnif önerisi getirilmeye çalışılacaktır.