1. KOJE SU AMINOKISELINE ESENCIJALNE ZA OVJEKA? O: Esencijalne aminokiseline ne mogu se sintetizirati u organizmu.

Moramo ih unositi hranom jer su neophodne za provoenje svakodnevnih biokemijskih i fiziolokih aktivnosti organizma. To su : VALIN, LEUCIN, IZOLEUCIN, LIZIN, TRIPTOFAN, METIONIN, FENILALANIN, TIROZIN, ARGININ i HISTIDIN. ( TREONIN ) 2. NA PRIMJERU POKAITE NASTAJANJE PEPTIDNE VEZE. O: Aminokiseline su osnovne graevne jedinice peptida i proteina, meusobno povezane peptidnom vezom. Peptidna veza nastaje reakcijom karboksilne skupine jedne aminokiseline i aminoskupine druge aminokiseline.

3. DEFINIRAJTE OLIGOPEPTIDE, POLIPEPTIDE I PROTEINE. O: OLIGOPEPTIDI: sadre 2 do 10 aminokiselina POLIPEPTIDI: sadre vie od 10 aminokiselina PROTEINI: su poliaminokiseline ija je molekulska masa > 10 000. 4. DEFINIRAJTE ETIRI STRUKTURNE RAZINE U ARHIKTEKTURI PROTEINA. O: Primarna struktura proteina: Predstavlja redoslijed aminokiselina u nekom proteinskom (polipeptidnom) lancu. Potpuno opisuje kovalentne veze proteina. Na osnovu nje moe se predvidjeti tercijarna struktura proteina. Sve ostale strukture ovise o primarnoj. Ona odreuje konani oblik proteina. Sekundarna struktura proteina: Predstavlja odnos aminokiselinskih ostataka u prostoru. Stvaraju je veze (vodikove veze) koje nisu specifine za aminokiseline ( ne ovise o primarnoj strukturi ), a te veze su izmeu skupina u glavnom lancu, a NE izmeu sporednih lanaca. Ima ju svaki peptid. Sekundarnu strukturu ine -uzvojnica i -naborana struktura.-uzvojnica je struktura koja pretpostavlja rotaciju oko -C atoma. Kada se peptidi ufru ona nastaje. Stabiliziraju ju vodikove veze izmeu NH i CO skupine na glavnom lancu (odnosi se na JEDAN lanac). -naborana struktura je plia u kojoj je peptidni lanac sasvim istegnut. Stabiliziraju ju vodikove veze RAZLIITIH polipeptidnih lanaca. Tercijarna struktura proteina: Definira poloaj svih atoma u prostoru atomi glavnog lanca i atomi pobonih lanaca. Konana je za veliki broj proteina. Vezanje se dogaa unutar JEDNOG glavnog lanca. Veze koje nastaju u ovoj strukturi su : a) disulfidni mostovi kovanentna veza, nastaje oksidacijom dva pobona lanca cisteina.

b) ionske veze slabija od dislufidnog mosta, najvie ovisi o udaljenosti izmeu atoma, slabe su u vodi (stanica je vodeni medij) c) hidrofobne interakcije to nisu veze u pravo smislu rijei; to su interakcije izmeu hidrofobnih skupina; one nastaju zbog toga to su takve molekule okruene vodom, pa su zbog svoje hidrofobnosti prisiljene na interakcije kako bi smanijle zajedniku povrinu dodira s vodom; postoje samo u vodenom medjiu (stanica je vodeni medij) d) vodikovi mostovi stvaraju ih polarne nenabijene aminokiseline (serin, asparagin, glutamin) e) Van der Waalsove veze jako slabe, vrlo malo utjeu na konformaciju proteina. Kvarterna struktura proteina: Imaju ju samo neki proteini koji imaju vie od jednog polipeptidnog lanca. Tu se povezuje vie polipeptidnih lanaca u jednu molekulu; veze su kao i kod tercijarne strukture, samo je razlika u tome to se tu veu poboni lanci DVAJU polipeptidnih lanaca. 5. KOJE KEMIJSKE VEZE STABILIZIRAJU SEKUNDARNU, A KOJE TERCIJARNU STRUKTURU PROTEINA? O: Sekundarnu strukturu proteina stabiliziraju vodikove veze, a tercijarnu disulfidni mostovi, ionske veze, hidrofobne interakcije, vodikove veze i Van der Waalsove veze. 6. TO ZNATE OD DENATURACIJI PROTEINA. KOJI AGENSI UZROKUJU DENATURACIJU. OBJASNITE NJIHOVO DJELOVANJE? O: Pri denaturaciji proteina dolazi do djelominog ili potpunog gubljenja trodimenzionalne grae proteina pri emu ne dolazi do cijepanja peptidnih veza. Denaturaciji podlijeu sekundarna, tercijarna i kvaterna struktura proteina. Prilikom takve promjene strukture dolazi do gubljenja biolokih svojstava (enzimsko djelovanje, hormonsko djelovanje), znatno se snizuje topljivost, mijenjaju se fizikalna i kemijska svojstva. Denaturacija je prijelaz iz visokoorganiziranog stanja u neorganizirano stanje. Agensi koji uzrokuju denaturaciju: a) poviena temperatura poveava se vibracija u vezama i udaljenost izmeu atoma (oslabljuje nekovalentne veze) zbog ega dolazi do cijepanja vodikovih veza u proteinu primjer: prenje ili kuhanje jaja b) promjena pH ( jake kiseline ili luine ) djeluju prije svega na ionske veze na nain da se na nabijenim skupinama gubi naboj i ionske veze pucaju. c) organska otapala to su manje polarna to su proteini osjetlijviji na njih; pod njihovim utjecajem mijenjaju se hidrofobne interakcije. d) detergenti to su povrinski aktivne tvari, imaju i hidrofilni i hidrofobni dio; negativno utjeu i na ionkske i neionske veze. e) mehaniko naprezanje veze pucaju kada se mehanikim djelovanjem energija pretvara u kinetiku (npr. Kada se tue vrhnje, kada se muka mlijeko i stvara se pjena koja je poslijedica denaturacije. )
f) soli tekih metala tvore veze s ioniziranom karboksilnom skupinom

kiselih aminokiselina ili tiolnom skupinom aminokiselina sa sumporom npr. soli Hg2+, Ag+, Pb2+.

7. DEFINIRAJTE FIBRILARNE I GLOBULARNE PROTEINE. O: Globularni proteini (sferoproteini) imaju oblik nepravilnog klupka, kuglastog oblika, topivi u vodi ili razrijeenim otopinama soli. U ovu skupinu ubrajaju se proteini krvne plazme, bjelanjak jajeta kao i najvei broj enzima. Fibrilarni proteini (skleroproteini) imaju nitastu strukturu (npr. -keratin). Netopivi su u vodi. Slue kao potporni elementi, uloga im je vezana za mehanika naprezanja. Pokazuju visoku pravilnost u grai nitaste molekule. primjeri: keratin, kolagen 8. DEFINIRAJTE JEDNOSTAVNE I SLOENE PROTEINE. O: Jednostavni proteini graeni su iskljuivo od aminokiselina. Sloeni proteini graeni su od aminokiselina i od neke druge neproteinske komponente. ( prostetske skupine ) 9. NABROJI JEDNOSTAVNE PROTEINE I NAVEDITE PRIMJERE.
O:

Protamini - topivi u vodi primjer: salmin Histoni - topivi u vodi primjer: globin Albumini - topivi u vodi i razrijeenim otopinama soli primjer: ovalbumin, laktalbumin, albumin krvne plazme Globulini - topivi u razrijeenim otopinama soli primjer: laktglobulin, legumin, fazeolin, glicinin Prolamini - topivi u razrijeenim otopinama alkohola primjer: glijadin, zein, hordein Glutelini - topivi u razrijeenim kiselinama i luinama primjer: glutenin, zeanin. 10. NABROJI SLOENE PROTEINE I NAVEDI NJIHOVU NEPROTEINSKU KOMPONENTU! O: Fosfoproteini Glikoproteini Lipoproteini Kromoproteini Metaloproteini Nukleoproteini PROSTETSKA SKUPINA Fosfatna kiselina ugljikohidrat lipid pigment ion metala nukleinska kiselina PRIMJER kazein, vitelin mucin lipoproteini krvne plazme hemoglobin Alkohol dehidrogenaza ribosom

11. NAPIITE BAZIVE ZASIENIH MASNIH KISELINA KOJE IMAJU 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16 i 18 UGLJIKOVIH ATOMA. O: maslana kiselina - CH3CH2CH2COOH ( 4 C atoma ) kapronska kiselina - CH3(CH2)4COOH ( 6 C atoma ) kaprilna kiselina - CH3(CH2)6COOH ( 8 C atoma ) kaprinska kiselina - CH3(CH2)8COOH ( 10 C atoma ) laurinska kiselina - CH3(CH2)10COOH ( 12 C atoma ) miristinska kiselina - CH3(CH2)12COOH ( 14 C atoma ) palmitinska kiselina - CH3(CH2)14COOH ( 16 C atoma ) stearinska kiselina - CH3(CH2)16COOH ( 18 C atoma ) 12. NAPIITE NAZIVE NEZASIENIH MASNIH KISELINA S 18 UGLJIKOVIH ATOMA. O: Oleinska kiselina - u maslinovom i bademovom ulju Linolna kiselina - u ulju soje, kukuruza i suncokreta Linolenska kiselina - u ulju lana 13. NACRTAJTE STRUKTURU TRIACILGLICEROLA. O:

14. OPIITE HIDROLITIKO I OKSIDACIJSKO KVARENJE MASTI. O: Hidrolitiko kvarenje: Dolazi do hidrolize esterskih veza i oslobaanja niih masnih kiselina neugodnog mirisa. Proces katalizira enzim lipaza. Primjer: kvarenje maslaca Oksidacijsko kvarenje: Zbiva se u triacilglicerolima koji sadre polinezasiene masne kiseline. U poetnoj fazi dolazi do stvaranja hidroksiperoksida. Slijede reakcije oksidacije u kojima dolazi do cijepanja kemijskih veza i nastajanja kratkolananih aldehida i ketona neugodnog mirisa. Masti sadre preteno nezasiene masne kiseline pa su podlonije kvarenju nego ulja. Uzronici kvarenja masti su toplina, kisik iz zraka i UV-svjetlo. 15. TO NAM POKAZUJE SAPONIFIKACIJSKI, A TO JODNI BROJ? O: Broj saponifikacije nam pokazuje broj miligrama KOH ili NaOH utroenih za saponifikaciju 1 g masti ili ulja. Pokazuje prosjenu molekularnu masu masnih kiselina u mastima i uljima. Jodni broj je broj grama joda koji se veu na 100 grama masti ili ulja. Pokazuje zastupljenost nezasienih masnih kiselina u mastima i uljima.

16. TO SU VOSKOVI? NAVEDITE PRIMJER. O: Voskovi su esteri dugolananih alkohola s dugolananim karboksilnim kiselinama. Biljni voskovi - tvore zatitni sloj na liu i plodovima viih biljaka - tite biljke od dehidracije i tetnih mikroorganizama Animalni voskovi - tvore zatitni sloj na koi, krznu i perju - djeluju vodoodbojno Primjeri: miricil-palmitat (u pelinjem vosku) lanolin (sastojak ovje vune) Alkoholna i kiselinska komponenta prirodnih voskova sadri UVIJEK paran broj C atoma. 17. NACRTAJTE STRUKTURU FOSFATIDATA. O:

18. TO ZNATE O FOSFOGLICERIDIMA? O: Dvije masne kiseline i fosforna kiselina su vezane esterskim vezama za glicerol. To je osnovna struktura fosfatidata. Oni su intermedijari u sintezi mnogih fosfoglicerida. Prisustvo dodatnih grupa vezanih za fosfat proizvodi mnotvo razliitih fosfoglicerida. Glavni su sastojci mnogih biljnih i animalnih membrana. Odvode se od fosfatidne kiseline (diacilglicerol-fosfata). Najzastupljeniji fosfogliceridi u viim biljkama i ivotinjama su: fosfatidilkolini (lecitini) - u bjelancu jaja i soji kefalini (fosfatidiletanolamini i fosfatidilserini) - u mozgu. 19. TO ZNATE O SFINGOLIPIDIMA? O: Sfingolipide nalazimo u membranama biljnih i ivotinjskih stanica.Okosnicu sfingolipida u sisavaca ini dugolanani nezasieni aminoalkohol sfingozin. Najzastupljeniji sfingolipidi u ivotinja - sfingomijelini (nalazimo ih u mijelinskim ovojima ivaca). 20. TO SU TERPENI?
O: Terpeni su prirodni biljni produkti koji se nalaze u mnogim eterskim uljima. Sastavljeni su od ostataka nezasienog ugljikovodika IZOPRENA (C5) pa se zato nazivaju izorprenoidima. Dijele se na mono-, di-, tri- i poli-terpene - ovisno o broju izoprenskih jedinica. Mogu biti cikliki i acikliki; nezasieni i zasieni. Monoterpeni imaju DVIJE

izoprenske jedinice izvori su mirisa cvijea. Terpeni koji imaju jednu izoprensku jedinicu su monoterpeni i zbog toga se jedna jedniica naziav izopren. 21. NACRTAJTE STRUKTURE PIRIMIDINSKIH I PURINSKIH BAZA. O: Purinske baze:

Pirimidinske baze:

22. DEFINIRAJTE NUKLEOZID I NUKELOTID. O: Nukleozid spoj izgraen od heterociklike baze i eera koji su povezani glikozidnom vezom. npr. nukleozidi iz nukleinskih kiselina sastoje se od eera (riboze ili deoksiriboze) purinske ili pirimidinske baze Nukleotid sadri bazu, eer i ostatak fosfatne kiseline, to su u biti esteri nukleozida i fosfatne kiseline. 23. TO ZNAE KRATICE AMP, ADP i ATP? O: ATP adenozin trifosfat ADP adenozin difosfat AMP adenozin monofosfat 24. TO ZNATE O GRAI DNA?

O: Deoksiribonukleinska kiselina (DNA) je nositelj genetske informacije u stanici. Izgraena od dva spiralna polinukleotidna lanca usukana oko zajednike osi. Spiralni lanci proteu se u suprotnim smjerovima. Purinske i pirimidinske baze lee unutar uzvojnice (heliksa), priblino okomito na os uzvojnice. Deoksiriboze i fosfatne skupine ine okosnicu heliksa. Lanci su povezani vodikovim vezama izmeu purinskih i pirimidinskih baza. Adenin se uvijek sparuje s timinom preko dvije vodikove veze. Gvanin se uvijek sparuje s citozinom preko tri vodikove veze. Purinske i pirimidinske baze u DNA nose genetiku informaciju, a eerne i fosfatne skupine imaju strukturnu ulogu. DNA sadri 4 vrste baza : PURINSKE adenin i gvanin i PIRIMIDINSKE timin i citozin. 25. DEFINIRAJTE APOENZIM I KOFAKTOR.
O: Apoenzim proteinska komponenta enzima; nema sposobnost ubrzanja (katalize) reakcije

jer nije u povoljnoj konformaciji; kada se na njega vee koenzim i tim vezanjem mu promijeni konformaciju onda on postaje aktivno mjesto (mjesto na enzimu na koje se vee supstrat). Kofaktor ( koenzim ) mala neproteinska estica vezene za enzim jaim ili slabijim vezama; moe biti mala organska molekula, metalni ion ili neka druga jednostavna molekula; koenzim se vee na apoenzim, mijenja mu konformaciju i tako nastaje katalitiki aktivan enzim tzv. HOLOENZIM. 26. TO ZNATE O TEORIJI KLJUA I BRAVE? mjesto na enzimu vee onaj supstrat ija konformacija odgovara konformaciji aktivnog mjesta. Vezanje supstrata na aktivno mjesto je SPECIFINO i nee se vezati BILO KOJI supstrat.
O: Enzim i supstrat ponaaju se kao klju i brava (enzim-brava, supstrat-klju). Aktivno

27. TO ZNATE O TEORIJI INDUCIRANOG PRILAGOAVANJA? O: Aktivno mjesto ima fleksibilnu konformaciju. Ta konformacija se promijeni kada se supstat vee na enzim tj. supstrat na neki nain sebi prilagoava enzim da bi mogao imati koristi od njega. Kod ovakvih enzima aktivno mjesto nije kruta struktura.

28. DEFINIRAJTE APSOLUTNU SPECIFINOST, STEREOKEMIJSKU SPECIFINOST, GRUPNU SPECIFINOST I SPECIFINOST ZA ODREENU KEMIJSKU VEZU ENZIMA. O: apsolutna specifinost - enzim je specifian samo za jedan supstrat primjer: ureaza ( Ureaza razgrauje ureu do CO2 i H2O, ali NEE razgraditi metil-ureu. ) stereokemijska specifinost - enzim je specifian samo za jedan od stereoizomera. primjer: fumaraza grupna specifinost - specifinost za strukturno sline molekule koje imaju istu funkcionalnu skupinu primjer: karboksipeptidaza - cijepa peptidne veze poevi od karboksilnog kraja peptida specifinost za vezu - specifinost za odreenu kemijsku vezu primjer: lipaza. 29. KAKO NA ENZIMSKU AKTIVNOST UTJEE TEMPERATURA I pH?
O: Utjecaj temperature - Ako poveamo temperaturu za 10C brzina reakcije se povea 2-3

puta. Na temperaturi veoj od 50C proteini denaturiraju gube svoju aktivnost. Optimalna temperatura enzima kod toplokrvnih ivotinja iznosi 37 C.

Utjecaj pH - pH utjee na stupanj ionizacije (utjecaj ovisi o tome da li je pH kisel ili lunat) koje moe utjecati na vezanje supstrata i brzinu kemijske reakcije. Optimalni pH kree se u rasponu od 5-8. Po definiciji optimalni pH je ona vrijednost pH pri kojoj maksimalni broj molekula enzima ima toan raspored naboja za vezanje supstrata. 30. TO ZNATE O KOMPETITIVNOJ INHIBICIJI ENZIMA? O: Inhibicija ( spreavanje rada, ometanje u radu ) enzima je pojava kada neki agensi smanjuju uinkovitost enzima ili ju totalno ukidaju svojim djelovanjem na njih. Stanica je sama za sebe razvila nekoliko inhibitora djelovanja enzima. Kod kompetitivne inhibicije enzima inhibitor je molekula strukturno slina supstratu. Inhibitor se natjee sa supstratom za aktivno mjesto enzima. Inhibicija se moe ponititi dodatkom suvika supstrata.

primjer: djelovanje malonske kiseline na aktivnost enzima sukcinat-dehidrogenaze 31. TO ZNATE O NEKOMPETITIVNOJ INHIBICIJI ENZIMA?
O: Kod nekompetitivne inhibicije enzima inhibitor nije strukturno slian supstratu. Supstrat i

inhibitor mogu se istovremeno vezati na enzim, ali se inhibitor ne vee na aktivno mjesto nego na neko drugo. Vezanje inhibitora mijenja trodimenzijsku grau enzima. Inhibitor ne sprijeava vezanje supstrata na enzim, ali spreava reakciju u kojoj e nastati produkt na nain da mijenja konformaciju aktivnog mjesta. Inhibicija se ne moe ponititi dodatkom suvika supstrata. primjer: vezanje iona tekih metala (Ag+, Pb2+, Hg2+) na karboksilne i tiolne skupine enzima. Supstrat i inhibitor mogu se istovremeno vezati na enzim, ali se inhibitor ne vee na aktivno mjesto nego na neko drugo.

32. DEFINIRAJTE GLAVNE SKUPINE ENZIMA.

Transferaze kataliziraju prijenos funkcionalne skupine s jednog spoja na drugi Hidrolaze kataliziraju hidrolitika cijepanja kemijske veze Liaze kataliziraju reakcije nastajanja dvostruke veze, odnosno reakcije adicije na dvostruku vezu Izomeraze kataliziraju unutarmolekulske pregradnje Ligaze kataliziraju reakcije nastajanja kemijske veze na raun energije hidrolize ATP-a. 33. TO SU VITAMINI? KAKO SU PODIJELJENI? O: Vitamini su esencijalne organske tvari koje su organzimu potrebne u malim koliinama u prehrani ovjeka i ivotinja da bi mogao normalno funkcionirati. Najveim dijelom vitamine organizam sam ne moe sintetizirati, pa ih moramo unositi putem hrane. Mnogi vitamini su pretee koenzima. Dijelimo ih na one koji su topivi u vodi (vitamnini B-komplexa i vitamin C) i na one koji su topivi u mastima (A, D, E i K). 34. OPIITE ULOGU VITAMINA B1, B2, B6, NIKOTINSKE KISELINE, BIOTINA, PANTOTENSKE KISELINE, FOLNE KISELINE, VITAMINA B12. O: Tiamin (B1) sudjeluje u oksidativnoj dekarboksilaciji -ketokiselina, Riboflavin (B2) sudjeluje u oksidoredukcijskim reakcijama u metabolizmu ugljikohidrata i lipida, Piridoksin (B6) sudjeluje u metabolizmu aminokiselina (reakcije transaminacije), Nikotinska kiselina sudjeluje u oksidoredukcijskim reakcijama, Biotin sudjeluje u reakcijama karboksilacije, Pantotenska kiselina sudjeluje u prijenosu acilne skupine, Folna kiselina prijenos C1 fragmenata, B12 sudjeluje u reakcijama pregradnje i metiliranja. 35. U KOJIM KOENZIMIMA NALAZIMO OVE VITAMINE? O: Tiamin tiamin-difosfat Riboflavin FAD (flavin-adenin-dinukleotid) odgovor na pitanje 38. FMN (flavin mononukleotid)

Piridoksin piridoksal-fosfat Nikotinska kiselina NAD+ (nikotinamid adenin dinukleotid) odgovor na pitanje 38. - NADP+ (nikotinamid adenin dinukleotidfosfat) Biotin biocitin Pantotenska kiselina koenzim A Folna kiselina tetrahidrofolna kiselina B12 adenozil-kobalamin. 36. NACRTAJTE STRUKTURU VITAMINA C. TO ZNATE O VITAMINU C? O: Vitamin C je topljiv u vodi, osjetljiv na toplinu i svjetlost. Poznat i pod nazivom askorbinska kiselina. Sudjeluje kao reducens u brojnim biolokim procesima. Vaan za sintezu kolagena i karnitina te za metabolizam masnih kiselina. Najjai antioksidans meu vitaminima topljivim u vodi. Zbog njegovog nedostatka dolazi do skorbuta (anemija, sporo zarastanje rana, krhkost kapilara, usporen rast kostiju, slabljenje kostiju i zglobova, klimanje zuba, razliite infekcije). Askorbinska kiselina je ketolakton, ima 6 C-atoma, po strukturi slina glukozi. Reverzibilno oksidira do dehidroaskorbinske kiseline koja ima potopunu vitaminsku aktivnost. To je bijeli kristalni prah, bez mirisa, kiselog okusa. Otapa se i u alkoholu, praktiki netopljiva u kloroformu i eteru.

37. NACRTAJTE STRUKTURU VITAMINA B6

38. TO ZNAE KRATICE NAD+ i FAD? NA PITANJE JE ODGOVORENO U 35. PITANJU. 39. KOJA JE ULOGA VITAMINA A, D, E i K?
O: A maximalno ga ima u jetri; vaan je u formiranju i odravanju procesa vida, za rast i

razvoj epitela, za stvaranje obrambenog sustava organizma, titi od utjecaja UV-zraenja i od utjecaja slobodnih radikala. NEDOSTATAK nono sljepilo (kada se sputa mrak dok se oi ne priviknu), suha koa, i promjene na sluznicama. D Organizam ga moe sam proizvesti u koliini koja zadovoljava oko 80% potreba organizma, OSNOVNA ULOGA mu je da potie apsorpciju Ca i fosfata iz hrane putem probavnog trakta; osigurava normalnu funkciju podraajnih stanica i mineralizaciju kostiju; NEDOSTATAK kod djece uzrokuje rahitis, kod odraslih osteomelacija; VIAK uzrokuje suviak Ca u krvi i izluivanje velike koliine Ca putem morae.

E predstavljaju ga spojevi koje nazivamo TOKOFEROLI, spada u skupinu antioksidanasa (oni slue za to da reagciraju sa slobodnim radikalima koji su nastali u organzimu i tako ih se rjee), na MANJAK su posebono osjetljivi eritrociti tj. pati njihova proizvodnja i ivani sustav; Ovaj vitamin je vaan u odravanju mladosti i osiguranju reprodukcije. titi nezasiene membranske lipide od oksidacije. K on se reciklira u jetri, moe ga sintetizirati zdrava crijevna mikroflora, ; potreban je za stvaranje proteina koji nastaju prilikom zgruavanja krvi, ako je MANJAK vitamina K dolazi do razvoja sklonosti krvarenju, odnosno smetnje pri gruanju krvi. 40. OPIITE ULOGU VITAMINA A U PROCESU VIDA. O:

41. TO JE PROVITAMIN VITAMINA A, VITAMINA D2 I VITAMINA D3? TO JE AKTIVNI OBLIK VITAMINA D3? O: Provitamin vitamina A je -karoten.

Provitamin vitamina D2 (ergokalciferol) je ergosterol. Provitamin vitamina D3 (kolekalciferol) je 7 dehidrokolesterol. Aktivni oblik vitamina D3 je 1,25-dihidroksikolekalciferol. 42. DEFINIRAJTE METABOLIZAM, ANABOLIZAM I KATABOLIZAM! O: Metabolizam ukljuuje kemijske i fizike procese u tijelu koji prerauju hranljive tvari i izluuju tetne tvari, te izvlae iz njih energiju koja se postepeno pretvara u toplinu. Metabolizam moemo podijeliti u dva dijela: katabolizam i anabolizam Katabolizam je skup metabolikih reakcija koji sloene makromolekule razgrauju na manje, jednostavnije molekule; u tom procesu oslobaa se energija; to su uglavnom oksidacijski procesi. Anabolizam je biosinteza sloenih makromolekula iz manjih molekula, tu se troi energija koja je pohranjena u visoko-energetskim molekulama kao to je ATP; tu se uglavnom se radi o reakcijama redukcije. 43. OPIITE STUPNJEVE U CRPLJENJU ENERGIJE IZ HRANE. O: 1. STUPANJ: Velike molekule iz hrane razgrauju se na manje molekule. Proteini se hidroliziraju u 20 aminokiselina od kojih se sastoje, polisaharidi u jednostavne eere poput glukoze, a masti u glicerol i masne kiseline. U ovoj fazi NE NASTAJE korisna energija. 2. STUPANJ: Brojne male molekule, nastale u prvom stupnju, razgrauju se do nekoliko jednostavnih jedinica koje imaju sredinju ulogu u metabolizmu. Iz veine (eera, masnih kiselina, glicerola i nekoliko aminokiselina) nastaje acetilna jedinica molekule acetil-CoA. U ovom stupnju nastaje mala koliina ATP-a. 3. STUPANJ: Zajednikim djelovanjem ciklusa limunske kiseline i procesa oksidacijske fosforilacije acetil-CoA se oksidira do CO2, pri emu nastaje najvei dio ATP-a kao rezultat razgradnje hranjivih tvari.

44. OPIITE PROBAVU UGLJIKOHIDRATA.

45. TO JE GLIKOLIZA? GDJE SE ODVIJA? DA LI JE TO ANAEROBNI ILI AEROBNI PROCES? O: Glikoliza je metaboliki put u kojem se glukoza prevodi u dvije molekule piruvata, uz istovremeno nastajanje dvije molekule ATP i dvije molekule NADH+ + H+. Odvija se u citosolu stanice. Omoguuje dobivanje ATP-a u anaerobnim uvjetima.

46. KORISTEI STRUKTURNE FORMULE NAPIITE REAKCIJE GLIKOLIZE I NAVEDITE PRIPADNE ENZIME. 1. REAKCIJA

2. REAKCIJA

3. REAKCIJA

4. REAKCIJA

5. REAKCIJA

6. REAKCIJA

7. REAKCIJA

8. REAKCIJA

9. REAKCIJA

10. REAKCIJA

47. TO JE TO FOSFORILACIJA NA RAZINI SUPSTRATA? O: To je jedna od reakcija u ciklusu limunske kiseline u kojoj iz sukcinil koenzima A nastaje sukcinat. To je reakcija u kojoj se cijepa VISOKOENERGETSKA tioesterska veza i dolazi do fosforilacije GDP-a. To je JEDINA reakcija koja IZRAVNO daje visokoenergetsku fosfatnu vezu.

48. KOLIKO SE ATP-a ( netto ) DOBIJE U GLIKOLIZI? OBJASNITE! O: U glikolizi nastaju 2 molekule ATP-a. OBJANJENJE : a) u reakciji broj 1 ( HEKSOKINAZA) se ulae 1 ATP, b) u raeakciji broj 3 ( FOSFOFRUKTOKINAZA ) se ulae 1 ATP,

c) u reakciji broj 7 ( FOSFOGLICERAT-KINAZA ) nastaje 1 ATP d) u reakciji broj 10 ( PIRUVAT-KINAZA ) nastaje 1 ATP. Ako pogledamo energijski prinos doi ete do zakljuka da je ova raunica kriva jer ako oduzmemo dobivene molekule ATP-a od onih koje su uloene dobiti emo nulu. Ali to nije tono jer moemo vidjeti da u 4. reakciji iz fruktoze-1,6-fosfata dobijemo dvije razliite molekule od kojih jedna od njih odnosno dihidroksiaceton-fosfat u 5. reakciji izomerizacijom prelazi u 2. molekulu gliceraldehida-3-fosfata. 1. molekulu gliceraldehid-3-fosfata smo dobili u 4. reakciji zajedno sa molekulom dihidroksiaceton-fosfat. Nadalje te dvije dobivene molekule gliceraldehida-3-fosfata prolaze kroz daljnje reakcije glikolize ( u reakciji 7 i 10 nastaje po 1 ATP ), a iz svake molekule gliceraldehida-3-fosfata se dobiva po dvije molekule ATP-a to znai da je konana raunica: dobivene su 4 molekule ATP-a po jednoj molekuli glukoze, a utroene su 2 molekule ATP-a u 1. u 3. reakciji.

4 dobivena ATP-a 2 utroena ATP-a = 2 ATP-a ( netto )

50. GDJE SE ODVIJA KRESBOV CIKLUS? DA LI JE TO ANAEROBNI ILI AEROBNI PROCES? O: Odvija se u matriksu mitohondrija. To je aerobni proces. 51. KORISTEI STRUKTURNE FORMULE NAPIITE REAKCIJE KREBSOVOG CIKLUSA I NAVEDITE PRIPADNE ENZIME. 1.REAKCIJA

2.REAKCIJA

3. REAKCIJA

4. REAKCIJA

5. REAKCIJA

6. REAKCIJA

7. REAKCIJA

8. REAKCIJA

52. KOLIKO NADH, FADH2 i GTP NASTAJE OKSIDACIJOM acetil-CoA U KREBSOVOM CIKLUSU? O: Nastaje 3 NADH, 1 FADH2 i 1 GTP. 53. DEFINIRAJTE OKSIDACIJSKU FOSFORILACIJU. GDJE SE ODVIJA OKSIDACIJSKA FOSFORILACIJA? O: Oksidacijska fosforilacija je proces u kojemu nastaje ATP kada se elektroni prenose sa NADH i FADH2 na molekulski O2 putem serije nosaa elektrona. Dok elektroni putuju preko nosaa oslobaa se energija. Oksidacijska fosforilacija je glavni izvor ATP-a kod aerobnih mikroorganizama. Odvija se na respiracijskim nakupinama u unutranjoj strani mitohondrija. 54. KOJI ENZIMSKI KOMPLEKSI SUDJELUJU U PROCESU OKSIDACIJSKE FOSFORILACIJE? KOJI ENZMSKI KOMPLEKSI SU PROTONSKE CRPKE? KOJI REDOKS-POSREDNICI SUDJELUJU U PRIJENOSU ELEKTRONA S REDUCIRANIH KOENZIMA ( NADH, FADH2) NA KISIK? O:

55. KOLIKO ATP-a NASTAJE OKSIDACIJOM NADH-a, A KOLIKO OKSIDACIJOM FADH2 U RESPIRACIJSKOM LANCU? OBJASNITE! O:

56. NAPIITE BILANCU POTPUNE OKSIDACIJE GLUKOZE. O:

57. OPIITE PROBAVU TRIACILGLICEROLA. O: Hidroliza triacilglicerola u duodenumu djelovanjem enzima lipaze pankreasa: triacilgliceroli => monoacilgliceroli masne kiseline Stanice mukoze tankog crijeva apsorbiraju monoacilglicerole i masne kiseline. Resinteza triacilglicerola. Novosintetizirani triacilgliceroli zajedno s membranskim lipidima i specifinim proteinima tvore hilomikrone. Hilomikroni putem limfnog sustava dospjevaju u krvotok. Djelovanje enzima lipoprotein lipaze (u kapilarama miinog i adipoznog tkiva) : triacilglicerolna komponenta hilomikrona glicerol + masne kiseline Masne kiseline se koriste kao izvor energije (miino tkivo) ili pohranjuju u obliku triacilglicerola (adipozno tkivo).

58. KORISTEI STRUKTURNE FORMULE NAPIITE REAKCIJE -OKSIDACIJE MASNIH KISELINA I NAVEDITE PRIPADNE ENZIME. 1. AKTIVACIJA MASNIH KISELINA

2. -OKSIDACIJA MASNIH KISELINA

59. KOLIKO SE ATP-a (netto) DOBIJE -OKSIDACIJOM PALMITINSKE KISELINE? OBJASNITE!

60. KORISTEI STRUKTURNE FORMULE NAPIITE REAKCIJE SINTEZE KETONSKIH TIJELA.

61. NAPIITE REAKCIJU KOJU KATALIZIRA ENZIM AMINOTRANSFERAZA. TO JE KOENZIM OVOG ENZIMA?

62. KORISTEI STRUKTURNE FORMULE NAPIITE REAKCIJU KOJU KATALIZIRA ENZIM GLUTAMAT-DEHIDROGENAZA! O:

63. KORISTEI STRUKTURNE FORMULE NAPIITE REAKCIJE KOJE KATALIZIRAJU SLJEDEI ENZIMI CIKLUSA UREE: KARBAMOIL-FOSFATSINTETAZA, ORNITIN-TRANSKARBAMOILAZA, ARGINAZA.

KARBAMOIL-FOSFAT-SINTETAZA

ORNITIN-TRANSKARBAMOILAZA

ARGINAZA.

64. TO JE ULOGA CIKLUSA UREE? O: Uloga ciklusa uree je ugradnja NH4+ u ureu, da se on kao takav moe izluiti iz organizma. Poveana koncentracija NH4+ u organizmu, koji nastaje razgradnjom aminokiselina, opasna je jer dovodi do poveanog nastanka glutamata, to znai da ima manje -ketoglutarata,a on treba u ciklusu limunske kiseline u kojoj nastaje POTREBAN ATP!!!Ako ima manje -ketoglutarata --- manji je intenzitet ciklusa limunske kiseline --nastaje manje ATP-a, a na to je jako osjetljiva funkcija mozga!!! 65. DO KOJIH SE SPOJEVA RAZGRAUJU UGLJIKOVE OKOSNICE GLUKOGENIH AMINOKISELINA, KETOGENIH KISELINA, TE KETOGENIH I GLUTOGENIH AMINOKISELINA. NAVEDITE AMINOKISELINE KOJE UBRAJAMO ISKLJUIVO: (a) u ketogene (b) i u ketogene i glukogene. Aminokiseline se razgrauju do glavnih produkata metabolizma --- masnih kiselina, ketonskih tijela i glukoze. Od aminokiselina se odvajaju NH3 skupine i ostaju ugljikove okosnice, a od njih nastaju piruvat, acetil-CoA, acetoacetil-CoA, -ketoglutarat, sukcinil-CoA, fumarat i oksaloacetat. AMINOKISELINA Alanin, serin, cistein, treonin, glicin Asparagin, asparginska kiselina (aspartat) PRODUKT Piruvat Oksaloacetat

Glutamin, glutaminska kiselina (glutamat), histidin, prolin, arginin -ketoglutarat Izoleucin, leucin, triptofan Leucin, lizin, fenilalanin, tirozin Tirozin, fenilalanin, asparginska kiselina Izoleucin, metionin, treonin, valin Acetil-CoA Acetoacetil-CoA Fumarat Suklcinil-CoA

GLUKOGENE AMINOKISELINE DAJU MEUPRODUKTE OD KOJIH SE MOE DOBITI GLUKOZA. KETOGENE AMINOKISELINE DAJU KETONSKA TIJELA, IZ NJIH SE NI NA KOJI NAIN NE MOE DOBITI GLUKOZA. Iskljuivo glukogene aminokiseline glicin, alanin, valin, prolin, metionin, arginin, asparginska kiselina (aspartat), glutaminska kiselina (glutamat), serin, treonin, cistein, asparagin, glutamin, histidin Iskljuivo ketogene aminokiseline leucin, lizin, triptofan Glukogene i ketogene aminokiseline fenilalanin, izoleucin, tirozin.

66. OPIITE PROBAVU PROTEINA. O: Zapoinje u elucu gdje se dogaa denaturacija i hidroliza proteina: - proteini se denaturiraju djelovanje klorovodine kiseline prisutne u eluanom soku. - pepsin djeluje prije svega na peptidne veze koje ukljuuju: tripofan, tirozin, metionin, leucin i fenilalanin. Probava proteina zavrava u tankom crijevu: - kimotripsin djeluje na peptidne veze u koje je ukljuena karboksilna skupina fenilalanina, tripofana, i tirozina - tripsin djeluje na peptidne veze u koje je ukljuena karboksilna skupina lizin i arginin - karboksipeptidaza cijepa peptidne veze s karboksilnog kraja peptidnog lanca - aminopeptidaza cijepa peptidne veze s amino kraja peptidnog lanca - dipeptidaze i tripeptidaze cijepaju dipeptide i tripeptide. Aminokiseline se transportiraju aktivnim transportom preko stanine stijenke tankog crijeva u portalnu cirkulaciju i prenose do jetre. Jetra je glavni organ za sintezu i razgradnju aminokiselina. RAZGRADNJA AMINOKISELINA Viak aminokiselina, iznad koliine potrebne za sintezu proteina i drugih organskih spojeva s duikom, koristi se kao metaboliko gorivo. Razgradnja aminokiselina odvija se u dva koraka: - uklanjanje - amino skupine - razgradnja ugljikova skeleta Uklanjanje aminoskupine: Transaminacija: zamjena aminoskupine aminoseline s keto skupinom -keto kiseline. Oksidacijska deaminacija: biokemijska reakcija u kojoj se -aminokiselina prevodi u -ketokiselinu uz nastajanje amonijeva iona. 67. OPIITE SINTEZU VODEEG LANCA I TROMOG LANCA U REPLIKACIJI DNA.
O: Replikacija DNA sinteza nove DNA. Dna se sastoji od dva lanca koja su meusobno isprepletena. Kada dolazi do replikacije lanci se na jednom dijelu razmataju replikacijske ralje. Na tom razmotanom mjestu dogaa se replikacija nove molekule DNA i to skoro ISTODOBNO s odmatanjem!!!

Jedan od lanaca (tromi) sintetizira se diskontinuirano, potrebno mu je vie klica (za poetai sinteze) koje nastaju u enzimskim reakcijama, sintetizira se u dijelovima-OKAZAKI FRAGMENTI. Te fragmente kasnije spaja DNA-ligaza. Vodei lanac sintetizira se kontinuirano, dovoljna je samo jedna klica za poetak sinteze.

68. OPIITE ULOGU HELIKAZE, PRIMAZE, DNA-POLIMERAZE I, DNAPOLIMERAZE III, DNA-LIGAZE U REPLIKACIJI DNA. O: Helikaza odmata dvostruku uzvojnicu DNA, a to potie hidroliza ATP-a, kada se na nekom dijelu potpuno izvri sinteza pna se pomie u koracima i na drugim mjestima razmata molekulu DNA. Primaza to je zapravo RNA-polimeraza, ona sintetizira kratki potez RNA koji kasnije slui kao klica za poetak replikacije, za sintezu tog poteza RNA nije potrebna klica DNA- polimeraza I iz tromog lanca brie klicu i puni praznine, ona ima sposobnost popravljanja nekih eventualnih greaka na DNA DNA- polimeraza III vri replikaciju DNA DNA- ligaza spaja krajeve dijelova DNA (okazaki fragmente) koje nastaju u tromom lancu i tako lanac ini cjelovitim. 69. OPIITE ULOGU m-RNA, t-RNA i r-RNA. O: m-RNA (messenger RNA ili glasnika RNA) najvea od svih RNA, posebno odgovara svakom genu ili molekuli, nastaje po uputama DNA , sastav slijeda njenih baza jednak je onom u DNA, prenosi genetiku informaciju s DNA iz jezgre u citoplazmu u obliku zakozvanog KODONA ( tripleti baza komplementarni tripletima genetikog koda) t-RNA (transportna RNA) postoji bar jedna vrsta za svaku aminokiselinu, a sve su sline u osnovnoj strukturi, prenosi odgovarajue aminokiseline na mjesto sinteze proteina (ribosome), slijed tih baza odreuje m-RNA koja je kalup, jedan nespareni kraj ove molekule sadri triplet nukleotida ili antikodon r-RNA (ribosomalna RNA) sastavni je dio ribosoma na kojima se odvija sinteza proteina 70. OPIITE BIOSINTEZU RNA. O:

71. DEFINIRAJTE KODON, ANTI KODON, MUTACIJE. O: Kodon triplet nukleotida koji je komplementaran tripletima iz genetikog koda DNA, nosi ih m-RNA u citoplazmu, sa DNA iz jezgre, gdje se na ribosomima vri sinteza proteina. Antikodon triplet nukleotida na kraju t-RNA, oni su nespareni, komplementarni su jednom ili vie kodova koje nosi m-RNA. Mutacije - definirane kao prijelomi ili zamjene koje se dogaaju u DNA molekuli, koja se nalazi u jezgri stanice ivog organizma i koja sadri sve genetske informacije. Ovi prekidi ili zamjene rezultat su vanjskih utjecaja kao to su radijacija ili kemijska djelovanja. Svaka

mutacija je jedna "nezgoda" i ona, ili oteuje nukleotide koji izgrauju DNA, ili mijenja njihove poloaje. One najee uzrokuju toliku tetu i promjenu da ih se ne moe reparirati. 72. NAPIITE STARTNI I STOP KODONE. O: Start kodon AUG Stop kodoni UAA, UAG i UGA. 73. NAPIITE REAKCIJE AKTIVACIJE AMINOKISELINA. O:

74. OPIITE FAZU INICIJACIJE, ELONGACIJE I TERMINACIJE U BIOSINTEZI PROTEINA. O: INICIJACIJA: - mRNA se vee na malu podjedinicu ribosoma - startni kodon (AUG) se nalazi u peptidilnom mjestu (P) - N-formilmetionil-t-RNA s antikodonom komplementarnom AUG vee se na startni kodon po principu sparivanja baza - vezanjem velike podjedinice zavrava nastajanje inicijacijskog kompleksa.

ELONGACIJA: - na mjesto A ( aminoacilno mjesto ) se vee aktivirana t-RNA s odgovarajuim antikodonom - djelovanjem enzima peptidiltransferaze nastaje dipeptid, koji je vezan za t-RNA u mjestu A - deacilirana t-RNA ( u mjestu P) odlazi s ribosoma - istovremeno se ribosom pomie za jedan kodon ( tri baze ) du mRNA ( translokacija ) - t-RNA na koju je vezan dipeptid dolazi u mjesto P, u mjestu A izloen je trei kodon na koji se vee aktivirana t-RNA s komplementarnim antikodonom - proces se ponavlja do pojave stop kodona.

TERMINACIJA: - pojavljivanjem jednog od triju stop kodona zavrava sinteza proteina - nastali polipeptid se hidrolizom odcjepljuje s t-RNA.