Rehiyon Xiii Final

Rehiyon XIII
CARAGA
 Binubuo ng mga lalawigan ng Agusan del Norte, Agusan del Sur, Surigao del Norte at del Sur.
 May kabuuang sukat na humigit kumulang 18,847 kilometrong parisukat at may 1,942,687 na populasyon.
 Ang pangunahing industriya ay pagtrotroso, pagmimina at aquaculture at ani ay palay, niyog, mais at halamang-ugat.
AGUSAN
 Matatagpuan sa hilagang-silangang bahagi ng Mindanao.
 Nagmula sa salitang “Agus” na ang ibig sabihin ay daloy ng tubig.
 Matatagpuan ang pangatlo sa pinakamalaking ilog sa bansa ang Agusan River na may habang 259 kilometro.
 Ang Agusan ay bahagi ng matandang lalawigan ng Surigao na dati at tinatawag na Butuan. Noong 1914, ito ay
inihiwalay sa Surigao at ito ay pinangalanang Agusan.
 Noong 1970, hinati ito sa dalawa ang del Norte at del Sur.
 90% ang mga Kristyano, 6% ang mga Muslim at 4% ay mga Protestante
Agusan Del Norte (Butuan City)

 Ang pinakamataas na bundok ay ang Mt. Milung-milong na may taas na 2,012 metro.
 Ang nasasabing lupain ay nahahati sa pataniman at pastulan.
Agusan Del Sur (Prosperidad)

 Ang mga bayang nasa tabi ng Agusan River ay tinatawag na “River Towns”
 Ang iba naman ay tinatawag na “Highway Towns”
 Paghahayupana at pagtatanim ang kinabubuhay ng mga tao.
 Dito nanggagaling ang pinakamalaking suplay ng plywood.
Surigao Del Norte

 Ang lungsod ng Surigao ang nagsisilbing kabisera nito.
 Walang tag-init dito at nakakaranas sila ng apat na lindol taon-taon dahil sila ay nasa Philippine Deep.
 Bonok-bonok Festival – kung saan ay pinaparada nila ang Mahal na Sto. Nino.
Literatura ng mga Manobo

 Mga Bugtong
 Salawikain/Kasabihan
Mga Kilalang sayaw
 Inamo (Monkey dance [Rechelle ])- Nabuhat sa pangkat ng mga lalaking may asawa na.
 Itik-itik- Kilala bilang katutubong sayaw, nang lumaon naging bahagi ng Bayanihan Dance Troup.
 Pandagitan- galling sa katutubo ng Kalagna na ang ngalan ay Pundangan o Pandangan, Pundagitan at Pandagitan.
 Pandagitan- tumutukoy sa isang lugar na kung saan ang maliliit na nilikha, ay biktima nang malalaking nilikha.
Kilalang Awitin
 Owaging/Uwahingen- isang mahalagang awiting pang-epiko.
 Mandata- awit ng pag-ibig
 Delinday- awit ng hanapbuhay, pakikidigma, pagpapatulog, pagtatanim at pag-aani.
 Nalit- awiting nakauugnay sa buhay.
Limampung awitin na hinati ni Abraham sa siyam na grupo.
 Andal- hinihiling sa isang mang-aawit bilang panimula
 Ay dingding- awit pangising
 Bityara- benediction used in the Langkat
 Hiya, hiya, humiya- inaawit sa Seremonyang Samayaan
 Mahidlay- awit pangising patungkol sa pagdating ng limukom
 Mangahinay- bee hunting song
 Masundanayen- wake song of a woman
 Masulanti- awit pakikipag-usap ng anak na babae sa kanyang ina.
 Panangangasan- medium song chanted while on trance
 Panlalawag-prehunta ritual song to Lalawag
 Tamanda- mapanganib na awitin, inaawit ng mga mangkukulam [Jiiem ]
 Tiwa- prehunt songs about lizard
 Udag-udagu- prehunt ritual song to a Muhamanay
Mga Awit Pasalaysay
 Andal- panimula sa epikong Tulalang
 Bimbiya- pakikipagsapalaran ng isang bayani
 Idangdang- entertainment
 Kirenteken- historical na alamat na may mga kanta sa Kirenteken Manobo
 Mandagan- historical tales
 Tulalang- epic narrative
 Tuwa- story of tuwa
 Ulahing- epic narrative
Mga awiting panlibang
 Dalwananay- tungkol sa pag-alala ng isang ina sa sundalong anak.
 Dampilay- payo sa pagpili ng mapapangasawa
 Inkakak- pagtakas sa bungangerang kabiyak [Nenita ]
 Migkoy- awit tungkol sa isang tao na tinalo ng ahas [Joy ]
 Tatalok-kaw- dance song
Awit Pag-ibig
 Danliday- panonoyo ng lalaki sa babae n asana ay huwah munang umalis. [WALAY FOREVER]
 Kasumba sa rawasan- pamamaalam at nagpapaalala sa maiiwan na magpakabuti
 Lawgan- tungkol sa babaeing nailove sa lalaking mahilig sa kudyapi
Awit para sa Patay
 Dingsing
National Capital Region (NCR)
 Kilala sa tawag na Metro Manila o Kalakhang Maynila.

 Sentro ng kultura, edukasyon, pamahalaan, lipunan, industriya at kalakalan ng bansa.\
Mga Pamahiin sa Pagliligawan

 Paghingi ng permiso sa panliligaw
 Pagpanhik ng bahay ng binatang manliligaw
 Pagpapadala ng regalo
 Paghahanap ng padrino
 Pagbibigayan ng singsing ng magsing-irog
Sa Pamamanhikan
 Pagtatakda ng araw ng pagtatagpo ng mga magulang at mga kamag-anakan
 Pagpapadala ng pagkain sa tahanan ng babae sa araw ng pamanhikan
 Pagpaparangal sa kanilang magulang
 Despedida de Soltera/Shower Party/Stag Party
Sa Pagpapakasal
 “Something old, something new, something borrowed, something blue”
 Pananatili sa bahay hanggan sa sumapit ang araw ng kasal
 Pagbabawal sa pagsusukat ng damit pangkasal
 Pagtatapakan ng paa pagkatapos ng kasal
 Pag-uunahan sa pagtayo sa harap ng altar pagkatapos ng kasal
 Pag-una ng lalaki sa simbahan
 Pagpapatunog sa baso kung nais na halikan ng bagong kasal na lalaki ang babae
Sa Paglilihi
 Paghakbang sa asawang lalake habang natutulog
 Pagsunod sa mga kapritso ng babae
 Pagtingin sa mga magaganda
Sa Panganaganak at Pagpapalaki
 Pagtatago sa pinitol at natuyong pusod ng sanggol
 Pagpapasuso ng ina
 Pagkuha ng pangalan mula sa kalendaryo
 Paglalaan ng sariling kumot
 Paghagod sa noo at buhok g sanggol habang natutulog
Sa Pananampalataya
 Paghinto at pagdarasal kung orasyon
 Pagrorosaryo
 Paniniwala sa Pasko
 Semana Santa
 Flores de Mayo
 Santakrusan
 Pagbabasaan kung araw ng San Juan Bautisat
 Pamamata sa: Senor Nazareno sa Quiapo, Sto. Nino sa Tondo, Batay y Flores sa Ermita, Ina ng LAging Saklolo sa
Baclaran
Mga salawikain at kasabihan
Mga Bugtong
Mga Manunulat
 Andres Bonofacio- isinilang sa Tondo, Maynila noong Nobyembre 30, 1863. Kilalang Ama ng Katipunan, Ama ng
Demokrasyang Pilipino at Dakilang Dukha. Gumagamit ng sagisag na Magdiwang at Agapito Bagumbayan
- Ang dapat mabatid ng mga Tagalog
- Mi Ultimo Adios ( siya ang unag nagsalin sa Tagalog ng tula ni Rizal)
- Pag0ibig sa TInubuang Lupa (Dito niya ginamit ang sagisang na Agapito Bagumbayan)
- Katapusang Hibik ng Pilipinas sa Inang Espanya (tulang nagpatuloy ng diwang mapaghimagsik)
 Emilio Jacinto- matalinong katulong ni Andres Bonifacio sa Katipuanan. Tinaguriang Utak ng Katipunan. Ginamit niya
ang sagisag na Pingkian. Isinilang siya noong Disyembre 15, 1875 sa Trozo, Maynila.
- Liwanag at Dilim
- Ningning at Liwanag
- Kartilya ng Katipuana
- A Mi Madre
- A La Patria
 Jose dela Cruz- kilala sa tawag na Huseng Sisisw at naging guro ni Balagtas sa pagtula.
 Cecilio Apostol- taguring Prinsipe ng Makatang Pilipino. Siya ang nag salin sa Tagalog ang Biag ni Lam-ang.
 Faustina Aguilar- isinilang sa Malate, MAynila
- Pinaglahuan
- Busabos ng Palad
- Lihim ng Isang Pulo
- Sa Ngalan ng Diyos
 Rosario Almario- isinilang sa Tondo.
- Pinatatawad kita
- Ang mananayaw
- Huling himala
- Giera patani
 Jose Palma- tubong Tondo, Maynila noong Hunyo 6, 1876. Nakakabatang kapatid ni Rafael Palma na naging pagulo ng
UP. Mahilig gumawa ng tula kaysa mag-aaral ng leksyon. Pinakadakilang naimbaag niya sa panitikang Pilipino ang titik
ng ating pambansang awit.
- Ven
- Oh
- Paz
- El Filibusterismo (tula)
- Al Matir
 Inigo Ed. Ragaldo- isisnilang sa Sampaloc, Maynila. Isang nobelista.
- Madaling Araw
- Huling Pagluha
- Kung Magmahal ang Dalaga
- Sampaguita
- Anak na Dumalaga
 Rosalia Aguinaldo- tubong Tondo, Maynila. Isa ring nobelista
- Ulilang Tahanan
- Mutyang Itinapon
- Tanikala ng Pagtitiis
- Kalayaan
 Amando V. Hernandez- tondo, Maynila. Siya ay makata at nobelista. Tinaguriang siyang makata ng mga Anakpawis.
- Ang Panday
- Bayani
- Aklasan
- Bayang Malaya
- Luha ng Buwaya
- Mga Ibong Mandaragit
 Severino Reyes- Ama ng Sarsuelang Tagalog. May sagisag na Lola Basyang sa pagsulat ng mga kwentong pambata.
- Walang Sugat
- RIP
- Kalupi
 Teo Antonio- Premyadong makata, nagkamit ng mga gantimpalang Carlos Palanca Award, PAnitik Balagtas Award at
Surian ng Wikang Pambansa at sa Cultural Center of the Philippines.
- Biru-biro kung Sanlan
- Bagay-bagay
- Mga Tulang Pambata
 Liwayway Arceo- premyadong manunulat ng mga nobela, maikling kwento at mga dulang panradyo.
- Uhaw ang Tigang na Lupa
- Teacher
- Nasaan ang Ligaya?
- Ayoko sa Iyo
- Ako ang iyong Ina
 Mauro R. Avena- isinilang sa Sta. Cruz, Maynila. Isang makata, mandudula, kwentista at kritiko.
- Rain and Other Poem
- Ang Tao sa Inidoro
- Alienation
- The Orphanage
- Balintataw
 Jesus Balomori- pinarangalan bilang “Makatang Pandaigdig” sa Kastila. Tubong Maynila at nagsimulang magsulat sa
gulang na sampu.
- Rimas Malaya
- Balagtasan
- Mi Casa de Nipa
- El Hombra y La Mujera
- Himno A Rizal
 Gerardo Chanco- gumagamit siya ng mga sagisag na Geranio, Martin Bantayan, Doyante at Kayumanggi.
- Sa Gitna ng Luska
- Anak: Sakit ng Sangkatauhan
- Tatlong Bayani ng Pag-ibig
- Langit na Maulap
- Mahigit sa Ginto

Rehiyon Xiii Final

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Rehiyon Xiii Final

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Rehiyon Xiii Final

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Rehiyon XIII

Agusan Del Norte (Butuan City)

Agusan Del Sur (Prosperidad)

Surigao Del Norte

Literatura ng mga Manobo

National Capital Region (NCR)

 Kilala sa tawag na Metro Manila o Kalakhang Maynila.

Mga Pamahiin sa Pagliligawan

You might also like