QA On HHR Tagalog PDF

25
Tanong
at
Sagot
hinggil sa
Kalusugan
at
Karapatang
Pantao
Health & Human Rights
Publication Series
Issue No. 1, July 2002 World Health Organization
25 TA N O N G AT SAGOT HINGGIL SA KALUSUGAN AT KARAPATANG PANTAO
Acknowledgements:
25 Questions and Answers on Health and Human Rights was made
possible by support from the Government of Norway and was
written by Helena Nygren-Krug, Health and Human Rights Focal
Point, WHO, through a process of wide-ranging consultations. In
particular, substantive guidance was provided by Andrew Cassels,
Andrew Clapham, Sofia Gruskin and Daniel Tarantola. Jenny Cook
should also be acknowledged for background research, input and
support. Additionally, input was provided by Robert Beaglehole, Gian
Luca Burci, Nick Drager, Nathalie Drew, Alison Lakin, Debra Lipson,
Craig Mokhiber, Bill Pigott, Geneviève Pinet, Nicole Valentine, Javier
Velasquez, Simon Walker, and Dan Wikler. Finally, Catherine Browne,
Annette Peters, Dorine Da re-van der Wal and Daryl Somma are thanked
for their support.
Nagpapasalamat ang Medical Action Group sa mga sumusunod: sa

World Health Organization (WHO) sa pagbibigay ng pahintulot sa
pagsasalin at paglilimbag at sa tulong pinansyal, pinapasalamatan din
sina Dr. Benito E. Molino at G. Pepito Santiago bilang mga tagasalin sa
Filipino at Bisaya. Sa aming pangunahing editor si Dr. Aurora A. Parong
at mga tumulong sa teknikalidad na sina Kris , Earl Pareno,
Luis B. Gorgonio, Mercidita de Joya, Amarylis Ng-Abcede DMD, Rolly de
los Santos R.N.
Mga paalala sa paggamit ng libro:

May mga salita o lengwahe na maaring di naayon sa direktang pagsasalin tulad ng “resources”
ay ginawang “risorsis”. Ito ay sa kadahilanang para sa higit na pag-unawa ang layunin kaysa
sa mas mahusay na pagsasalin.
Mayroon ding mga salita na nakasulat sa italics para pa rin sa higit na pag-unawa ng mga
mambabasa.
WHO Library Cataloguing-in-Publication Data

Questions and answers on health and human rights.
(Health and human rights publication series)
1.Human rights - 2. Public health - 3.Health policy - 4.International law - 5.Guidelines - I. World Health Organization - II. Series
ISBN 92 4 154569 0 (NLM classification: WA 30)

ISSN 1684-1700
© World Health Organization, 2002

All rights reserved. Publications of the World Health Organization can be obtained from Marketing and Dissemination,
World Health Organization, 20 Avenue Appia, 1211 Geneva 27, Switzerland (tel: +41 22 791 2476; fax: +41 22 791 4857;
email: bookorders@who.int). Requests for permission to reproduce or translate WHO publications - whether for sale or for
non-commercial distribution - should be addressed to Publications, at the above address (fax: +41 22 791 4806; email:
permissions@who.int).
The designations employed and the presentation of the material in this publication do not imply the expression of any
opinion whatsoever on the part of the World Health Organization concerning the legal status of any country, territory, city
or area or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers or boundaries. Dotted lines on maps represent
approximate border lines for which there may not yet be full agreement.
The mention of specific companies or of certain manufacturers’ products does not imply that they are endorsed or recom-
mended by the World Health Organization in preference to others of a similar nature that are not mentioned. Errors and
omissions excepted, the names of proprietary products are distinguished by initial capital letters.
The World Health Organization does not warrant that the information contained in this publication is complete and correct
and shall not be liable for any damages incurred as a result of its use.
Typeset and printed in France. Cover photo: WHO/PAHO - Designer: François Jarriau/Kaolis.
25 Tanong
at Sagot
hinggil sa
Kalusugan at
Karapatang
Pantao
World Health Organization

“It is my aspiration that health will finally

be seen not as a blessing to be wished for,
but as a human right to be fought for.”
United Nations Secretary General, Kofi Annan
“Ito ang aking aspirasyon, na ang kalusugan sa wakas ay hindi

tinitignan na biyaya na pinapangarap, kundi isang karapatang
pantao na ipinaglalaban.”
Nagkakaisang Bansa, Pangkalahatang Kalihim, Kofi Annan
2
Pambungad
ng pagtatamasa ng pinakamataas na matatamong pamantayan
A sa kalusugan bilang pangunahing karapatan ng bawa’t tao ay

nakapaloob sa Saligang Batas ng Pandaigdigang Organisasyon
sa Kalusugan (World Health Organization o WHO) mahigit 50 taon
na ang nakakaraan. Sa ating pang-araw-araw na gawain, sinisikap ng
Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan na ang karapatang ito ay
matamasa ng bawa’t isa, na may partikular na pagbibigay pansin sa
pinakamahihirap at sa mga nasa bulnerableng kalagayan.
Ang diskurso sa karapatang pantao ay nagbibigay sa atin ng ba-

langkas na nakakapagbigay ng inspirasyon at makabuluhang giya
para sa pag-aanalisa at pagkilos. Ang mekanismo sa karapatang
pantao ng mga Nagkakaisang Bansa (United Nations) ay nagbibigay
ng mga mahahalagang daan tungo sa papalaking pananagutan sa
kalusugan.
Ang pagbibigay pansin sa karapatang pantao ay lumalawak sa bu-

ong daigdig. Ang Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan ay
aktibong nagsisikap upang mapataas ang kanyang pang-unawa sa
karapatang pantao kaugnay ng kalusugan. Kami ay natututo mula
sa ibang ahensya ng mga Nagkakaisang Bansa, sa pandaigdigang
komunidad at iba pang may kinalaman dito.
Ito ang konteksto na nilunsad ng WHO ang Serye ng Publikasyon

Hinggil sa Kalusugan at Karapatang Pantao. Pinili namin ang 25
Tanong at Sagot (T at S) bilang una sa serye, nagmumungkahi ng
mga kasagutan sa mga susing katanungan na nagbabantay sa ug-
nayan ng iba’t-ibang aspeto ng kalusugan at karapatang pantao.
Umaasa ako na itong T at S ay magbibigay giya sa malawak na

mamamayan na interesado sa ugnayan ng kalusugan at karapatang
pantao.
Gro Harlem Brundtland

Geneva
Hulyo 2002
© WHO
3
Foreword
ng karapatan sa kalusugan ay isang pundamental at mahala-
A gang sangkap sa pagtamasa ng karapatan sa buhay at karapa-

tan sa pag-unlad. Ito’y mahigpit na nakaugnay at di-mahihiwa-
lay sa iba pang karapatan ng tao. Ang pagtaguyod sa karapatan sa
kalusugan ay nangangahulugan ng pagrespeto’t proteksyon sa ibang
pulitikal, sibil, pang-ekonomiko’t sosyal na karapatan ng mamama-
yan. Kasama na rito ang kalayaan sa tortyur, kalayaan sa pagkilos,
karapatan sa sapat na pagkain at malinis na tubig, ligtas at malusog
na kapaligiran, disenteng pabahay, trabaho at makatarungang pasa-
hod, at edukasyon.
Ang isang lipunang may mataas na pagpapahalaga sa karapatan sa

kalusugan ay isang lipunang may pagkilala’t pagtaguyod sa buhay
at dignidad ng tao. At yayamang ang pagsulong ng dignidad ng tao
ang layunin ng pag-unlad, marapat lamang na may sentral na lugar
at priyoridad ang karapatan sa kalusugan sa anumang programa sa
pag-unlad ng isang bansa.
Bilang pagkilala ng Medical Action Group, Inc. (MAG) sa papel at

relasyon ng kalusugan at karapatang pantao sa pag-unlad ng lipu-
nan, at bilang bahagi ng program ng organisasyong makaambag sa
pagpapataas ng antas ng kaalaman ng mamamayan sa karapatan sa
kalusugan, minarapat nitong isalin sa dalawang pangunahing wika,
Filipino at Cebuano, ang 25 Questions & Answers on Health & Human
Rights ng World Health Organization (WHO).
Ang publikasyong ito ay kontribusyon ng MAG sa popularisasyon

ng mga konsepto’t prinsipyo ng kalusugan at karapatang pantao.
Naniniwala kaming ang publikasyong ito’y isang makabuluhang ba-
basahing makakatulong sa mamamayang mapalawak at mapalalim
ang kanilang pag-unawa sa relasyon ng karapatang pantao’t kalusu-
gan. Inaasahan naming magamit ang publikasyong ito bilang gabay
ng mamamayan sa pagsulong sa kanilang mga karapatang pantao,
partikular ng karapatan sa kalusugan.
(Sgd.) Dr. Nymia Pimentel Simbulan

Chairperson of the Board
April 2004
4
Nilalaman
Mga Daglat at Akronim 6
Seksyon 1: Kalakaran (norms) at Pamantayan (standard)

hinggil sa Kalusugan at Karapatang Pantao 7
T.1 Ano ang karapatang pantao? 7
T.2 Paano napaloob sa mga internasyonal na batas ang karapatang pantao? 8
T.3 Ano ang ugnayan ng kalusugan at karapatang pantao? 8
T.4 Ano ang kahulugan ng “karapatan sa kalusugan”? 10
T.5 Paano naiuugnay ang prinsipyong kawalan ng diskriminasyon sa kalusugan? 12
T.6 Anu-ano ang mga internasyonal na instrumento ng karapatang pantao
ang nagsasaad ng mga komitment ng mga pamahalaan? 13
T.7 Anu-ano ang mga internasyonal na mekanismong pangsubaybay (monitoring)
para sa karapatang pantao? 14
T. 8 Paano mapapanagot ang mga mahihirap na bansa na may limitasyon sa risorses
sa magkaparehong pamantayan ng karapatang pantao na ginagamit ng mga mayayamang bansa? 15
T.9 Sa ilalim ng batas sa karapatang pantao, mayroon bang obligasyong
internasyonal na kooperasyon? 16
T.10 Anu-ano ang mga obligasyon ng pamahalaan sa karapatang pantao na may kaugnayan
sa iba pang mga kumikilos (actors) sa lipunan? 17
Seksyon 2: Integrasyon ng Karapatang Pantao sa Kalusugan 18

T.11 Ano ang ibig sabihin ng pamamaraang nakabatay sa karapatan hinggil sa kalusugan? 18
T.12 Ano ang dagdag na halaga ng karapatang pantao sa pampublikong kalusugan? 20
T.13 Ano ang mangyayari kung ang pagbibigay ng proteksyon sa pampublikong kalusugan
ay mangangahulugan ng paglimita sa ilang karapatang pantao? 21
T.14 Ano ang maaaring implikasyon ng karapatang pantao sa impormasyong pangkalusugan
na nakabatay sa ebidensya? 22
T.15 Paano makakasuporta ang karapatang pantao sa gawaing pagpapalakas
sa mga sistema ng kalusugan? 23
T.16 Ano ang relasyon ng paggawa ng batas sa kalusugan at batas sa karapatang pantao? 23
T.17 Paano magagamit ang karapatang pantao sa pagsusuri ng kalagayan ng kalusugan sa mga bansa? 24
Seksyon 3: Kalusugan at Karapatang Pantao sa mas Malawak na Konteksto 25

T.18 Paano ang relasyon ng etika sa karapatang pantao? 25
T.19 Ano ang relasyon ng mga prinsipyo ng karapatang pantao sa ekwiti (equity)? 25
T.20 Paano magagamit ang mga prinsipyo ng kalusugan at karapatang pantao
sa pagbabawas ng kahirapan? 26
T.21 Paano naaapektuhan ng globalisasyon ang pagtataguyod at pagtatanggol sa karapatang pantao? 27
T.22 Paano naiimpluwensyahan ng batas sa karapatang pantao ang batas ng internasyonal na kalakal? 28
T.23 Ano ang ibig sabihin ng pamamaraang nakabatay sa karapatan hinggil sa kaunlaran? 29
T.24 Paano nakakaapekto ang batas sa karapatang pantao, batas sa mga refugee,
at humanitarian law sa pagbibigay ng tulong pangkalusugan? 30
T.25 Paano ang ugnayan ng karapatang pantao sa gawaing pagpapaunlad ng kalusugan sa mga bansa? 32
Annex I: Mga Ligal na Instrumento 33
Annex II: Istrukturang Pang-organisasyon sa Karapatang Pantao ng Nagkakaisang Bansa 36
5
Mga Daglat at Akronim

ACC Administrative Committee on Coordination
(Komiteng Tagapangasiwa sa Koordinasyon)
CAT Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman
or Degrading Treatment or Punishment (1984)
(Kumbensyon Laban sa Tortyur at iba pang Malupit,
Di Makatao o Nakalalait na Pagtrato o Parusa)
CCA Common Country Assessment (Pangkalahatang Pagtatasa ng Bansa)
CCPOQ Consultative Committee on Programme and Operational Questions
(Komiteng Konsultatibo Hinggil sa Programa at Mga Katanungan Hinggil sa Operasyon)
CDF Comprehensive Development Framework
(Komprehensibong Balangkas Hinggil sa Kaunlaran)
CEDAW Convention on the Elimination of All Forms
of Discrimination Against Women (1979)
(Kumbensyon sa Eliminasyon ng Lahat ng Porma
ng Diskriminasyon Laban sa Kababaihan)
CERD International Convention on the Elimination
of All Forms of Racial Discrimination (1963)
(Internasyonal na Kumbensyon sa Eliminasyon
ng Lahat ng Porma ng Diskriminasyon dahil sa Lahi)
CRC Convention on the Rights of the Child (1989)
(Kumbensyon sa Karapatan ng Mga Bata)
ECOSOC Economic and Social Council (Konseho Pang-ekonomiko at Panlipunan)
IACHR Inter-American Commission on Human Rights
(Komisyong Inter-Amerikano para sa Karapatang Pantao)
ICCPR International Convention on Civil and Political Rights (1966)
and its two Protocols (1966 and 1989)
(Internasyonal na Kumbensyon sa Karapatang Sibil at Pulitikal
at ang Dalawang Protokol nito)
ICESCR International Convention on Economic Social and Cultural Rights (1966)
(Internasyonal na Kumbensyon sa Pangkabuhayan, Panlipunan
at Pangkulturang Karapatan)
ILO International Labor Organization (Internasyonal na Organisasyon sa Paggawa)
IMF International Monetary Fund (Internasyonal na Pondo sa Pananalapi)
NGO Non-Governmental Organization (Di-Pampamahalaang Organisasyon)
OHCHR Office of the High Commissioner on Human Rights
(Opisina ng Mataas na Komisyoner Para sa Karapatang Pantao)
PAHO Pan American Health Organization
(Organisasyong Pan-Amerikano para sa Kalusugan)
PRSP Poverty Reduction Strategy Paper
(Dokumento hinggil sa Stratehiya sa Pagbabawas ng Kahirapan)
UN United Nations (Nagkakaisang Bansa)
TRIPS Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights
(Mga Aspeto ng Intellectual Property Rights na may relasyon sa Kalakal)
UDHR Universal Declaration on Human Rights
(Unibersal na Deklarasyon ukol sa Karapatang Pantao)
UNDP United Nations Development Programme
(Programang Pangkaunlaran ng Nagkakaisang Bansa)
UNDAF United Nations Development Assistance Framework
(Balangkas ng Tulong Pangkaunlaran ng Nagkakaisang Bansa)
UNGASS United Nations General Assembly Special Session
(Ispesyal na Sesyon ng Pangkalahatang Asembliya ng Nagkakaisang Bansa)
UNICEF United Nations Children Fund (Pondo Para sa Kabataan ng Nagkakaisang Bansa)
WANAHR World Alliance for Nutrition and Human Rights
(Pandaigdigang Alyansa Para sa Nutrisyon at Karapatang Pantao)
WHO World Health Organization (Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan)
WTO World Trade Organization (Pandaigdigang Organisasyon sa Kalakal)
6
Seksyon 1:
Mga Kalakaran
(Norms) at
Pamantayan
(Standards)
sa Kalusugan
at Karapatang
©WHO/PAHO
Pantao “Ang lahat ng karapatang pantao ay

para sa lahat, hindi nahahati, nakaba-
tay sa isa’t isa at magkakaugnay. Dapat
tratuhin ng internasyonal na komu-
nidad ang karapatang pantao sa buong
T.1 ANO ANG daigdig sa patas at parehas na paraan,
KARAPATANG PANTAO? sa parehong antas at diin. Samantalang
isinasa-isip ang kahalagahan ng pam-
bansa at pangrehiyong pagkaka-iba at
KARAPATANG PANTAO(1) iba’t ibang pinagmulang kasaysayan,
• Ginagarantiyahan ng pamantayang kultura at relihiyon, tungkulin ng
(1) Administrative pang-internasyonal; bawa’t estado, anupaman ang kanilang
Committee on
Coordination (ACC); The
• Pinapangalagaan ng mga batas; sistemang pampulitika, pang-ekonomi-
United Nations System and
Human Rights: Guidelines
• Nakatutok sa dignidad ng tao; ya at pangkultura, na itaguyod at pro-
and Information for the • Pinapangalagaan ang indibidwal teksiyonan ang lahat ng karapatang
Resident Coordinator
System; approved on at mga grupo; pantao at mga batayang kalayaan.”
behalf of the ACC by the
Consultative Committee • Pinapanagot ang estado at mga
on Programme and
Operational Questions manggagawa nito; Deklarasyon at Programa ng Pagkilos ng Vienna
(CCPOQ) at its 16th
Session, Geneva, March • Hindi maaaring iurong o tanggalin; (Vienna Declaration and Programme of Action)
2000. • Nakabatay sa isa’t-isa at magkakaugnay; pinagtibay sa (adopted at the)
(2) This
means that
they apply to everyone at Pandaigdigang Kumperensya ukol sa
everywhere.
• Para sa lahat(2) Karapatang Pantao
(3) Human Rights: A Basic
Handbook for UN Staff (World Conference on Human Rights)(5)
issued by the Office of the
High Commissioner for
Human Rights (OHCHR) Ang karapatang pantao ay ligal na ginaga-
and the United Nations
Staff College Project, rantiyahan ng mga batas sa karapatang pan-
1999, p.3.
(4) In
tao, nangangalaga sa mga indibidwal at mga
turn, the obligation
to fulfil contains grupo laban sa mga aksyon na sumasagka
obligations to facilitate,
provide and promote sa mga batayang kalayaan at dignidad ng
(Section II.33, footnote 23
of General Comment 14 tao.(3) Sinasakop nito ang mga karapatang
on the right to the highest
attainable standard of sibil, kultural, ekonomiko, pulitikal at
health adopted by the panlipunan. Ang relasyon sa pagitan ng
Committee on Economic,
Social and Cultural Rights
in May 2000), (E/C.12/
indibidwal at ng estado ang pangunahing
2000/4, CESCR dated 4 pinag-uukulan ng karapatang pantao. Ang
July 2000).
(5) Vienna Declaration
obligasyon ng pamahalaan sa karapatang
and Programme of Action
adopted at the World
pantao ay napapaloob sa prinsipyo ng: pag-
Conference on Human galang; pagproteksiyon at pagpapatupad.(4)
Rights, Vienna, 14-25 June
1993, paragraph 5, (United
Nations General Assembly
document A/CONF.
137/23).
7
“Kailanman ay hindi mamamayan ang

T.2 PAANO NAPALOOB
magrereklamo na ang karapatang pan-
SA MGA INTERNASYONAL tao ay para sa lahat o nagturing na ang
NA BATAS ANG karapatang pantao ay ipinilit ng mga
kanluranin o mga maunlad na bansa.
KARAPATANG PANTAO?
Kadalasan, ang kanilang mga lider ang
nagrereklamo.”
Pagkatapos ng pangalawang digmaang
pandaigdig, pinagtibay ng internasyonal na
Kofi Annan
komunidad ang Unibersal na Deklarasyon
Pangkalahatang Kalihim ng Nagkakaisang Bansa
ukol sa mga Karapatang Pantao (UDHR-
1948). Subalit nang handa na ang mga es-
tado na gawing mapagbigkis na batas ang
Deklarasyon, nangibabaw ang Cold War
at nahati ang karapatang pantao sa dala- T.3 ANO ANG UGNAYAN
wang (2) kategorya. Ang mga Kanluraning NG KALUSUGAN AT
bansa ay naggiit na ang karapatang sibil
KARAPATANG PANTAO?
at pulitikal ang pangunahin samantalang
ang pangkabuhayan, panlipunan at pang-
May mga kumplikadong ugnayan ang kalu-
kulturang karapatan ay mga hangarin
sugan at karapatang pantao.
lamang. Ito ay kabaligtaran sa pananaw
• Ang paglabag o kakulangan ng atensyon
ng blokeng Silangan na nagsasabing ang
sa karapatang pantao ay maaaring hu-
karapatan sa pagkain, kalusugan at edu-
mantong sa seryosong problemang pang-
kasyon ang higit na mahalaga, samanta-
kalusugan;(6)
lang ang mga karapatang sibil at pulitikal
• Ang mga polisiya at programang pang-
ay pumapangalawa lamang. Kung kaya
kalusugan ay maaaring magtaguyod o
dalawang tratado ang nabuo noong 1966:
lumabag sa karapatang pantao batay sa
ang Kumbensyong Internasyonal sa mga
pagkakadisenyo o pagpapatupad nito;
Karapatang Sibil at Pulitikal (International
• Ang pagiging bulnerable at dagok ng
Covenant on Civil and Political Rights o
pagkakasakit ay maaaring mabawasan sa
ICPPR) at Kumbensyong Internasyonal sa
pamamagitan ng mga hakbang na gaga-
Pangkabuhayan, Panlipunan at Pangkul-
lang, magbibigay-proteksiyon at magpa-
turang Karapatan (International Convention
patupad sa karapatang pantao.
on Economic, Social and Cultural Rights o
ICESCR). Mula noon, iba’t-iba pang mga
Ang normative na nilalaman ng bawa’t ka-
tratado, deklarasyon at iba pang mga li-
rapatan ay lubos na nasasaad sa mga in-
gal na instrumento ang pinagtibay, at ang
strumento ng karapatang pantao. Sa usapin
mga instrumentong ito ang nagbibigkis ng
ng karapatan sa kalusugan at kalayaan sa
karapatang pantao.
diskriminasyon, ang nararapat na nilala-
man ng mga ito ay naipaliwanang sa pang-4
at pang-5 na tanong ayon sa pagkakasunod.
• Ang mga internasyonal na tratado hing- Halimbawa ng lenggwahe na ginamit sa
gil sa karapatang pantao ay sumasaklaw instrumento ng karapatang pantao para
sa mga gobyernong nagratipika nito; maipaliwanag ang nararapat na nilalaman
• Ang mga deklarasyon ay hindi mapagbig- ng ilang susing karapatang pantao na may
kis, nguni’t maraming mga kalakaran at halaga sa kalusugan ay ang sumusunod:
pamantayang nakapaloob dito ay suma-
salamin sa mga prinsipyong mapagbigkis • Tortyur: “Walang sinuman ang gagawa-
na nasa customary international law; at ran ng tortyur o malupit, hindi-makatao
(6) Mann
• Ang mga kumperensya ng Nagkakaisang o mapanliit na pagtrato o kaparusahan.
J, Gostin L,
Gruskin S, Brennan Bansa ay nagluluwal ng mga di-mapag- Sa partikular, walang sinuman ang ma-
T, Lazzarini Z, and
Fineberg HV, “Health bigkis nguni’t napagkasunduang doku- sasama sa isang medikal o syentipikong
and Human Rights,”
Health and Human mentong pampolisiya, tulad ng mga dek- eksperimento na walang malayang pag-
Rights: An International
Journal, Vol. 1, No. 1, larasyon at mga programa ng pagkilos. sang-ayon.”(7)
1994.
(7) Article7, ICCPR. The • Pandarahas laban sa mga bata: Nararapat
prohibition of torture
is also articulated in
gawin ang “lahat ng mga angkop na
other human rights
instruments, including
pamamaraang lehislatibo, administratibo,
the CAT and article 37 sosyal at edukasyunal para mabigyan
of the CRC.
8
• Paglahok: Ang karapatan sa “…aktibo,

malaya at makabuluhang paglahok.”(10)
• Impormasyon: “Kalayaan para maghanap,
tumanggap at magbahagi ng anumang
klase ng impormasyon at ideya.”(11)
• Pribasiya (privacy): “Ang pribasiya ninu-
man ay hindi maaaring pakialaman ng
basta na lamang o hindi naaayon sa ba-
tas…”(12)
• Syentipikong Pag-unlad: “Ang karapa-
tan ng bawa’t isa na matamasa ang biyaya
ng syentipikong pag-unlad at paggamit
nito.”(13)
• Edukasyon: “Ang karapatan sa eduka-
syon,(14) kasama na ang pag-abot (access)
sa edukasyon upang suportahan ang ba-
tayang kaalaman hinggil sa kalusugan at
nutrisyon ng bata, ang bentahe ng pagpa-
pasuso ng nanay, kalinisan at sanitasyon
© Grégoire Ahongbonon
(8) Article19, CRC. The
ng kapaligiran at pag-iwas sa mga aksi-
prohibition of violence ng proteksiyon ang bata mula sa lahat dente.”(15)
against women is
also articulated in the ng porma ng pagmamalupit na pisikal o • Pagkain at Nutrisyon: “Ang karapatan
Declaration on the
Elimination of Violence mental, pananakit o pang-aabuso, pag- ng bawa’t isa sa sapat na pagkain at ang
Against Women, 1993.
(9) Article24, CRC. The
papabaya o mapagpabayang pagtrato, pundamental na karapatan ng bawa’t isa
prohibition of harmful pagmaltrato o eksploytasyon, kasama na na hindi magutom …”(16)
traditional practices
against women is ang pang-aabusong sekswal…”.(8) • Pamantayan sa Pamumuhay: “Ang ba-
also articulated in the
Declaration on the • Nakasasamang tradisyunal na gawi: wa’t isa ay may karapatan sa sapat na
Elimination of Violence
Against Women, and Dapat gawin “ang mga epektibo at mabi- pamantayan ng pamumuhay, kasama na
General Recommendation
24 on Women and Health
sang pamamaraan tungo sa pagtigil ng ang sapat na pagkain, damit, tirahan, at
of the Committee on the
Elimination of all forms
mga tradisyunal na gawi na nakasasama nararapat na serbisyong medikal at panli-
of Discrimination Against sa kalusugan ng mga bata”.(9) punan.”(17)
Women, 1999.
(10) Article 2, Declaration
on the Right to
Development, 1986. The
right to participation is
also articulated in other
human rights instruments,
including article 25 of the
ICCPR, article 15 of the
ICESCR, article 5 of CERD,
articles 7, 8, 13 and 14 of
CEDAW, and articles 3, 9
and 12 of the CRC.
(11) Article 19, ICCPR. The
right to information is
including articles 10, 14
and 16 of the CEDAW, and
articles 13, 17 and 24 of
the CRC.
(12) Article 17, ICCPR.
The right to privacy is
including article 16 of
CEDAW, and article 40 of
the CRC.
(13) Article 15, ICESCR.
(14) Article13, ICESCR.
The right to education is
CERD, articles 10 and 16
of CEDAW, and articles 19,
24, 28 and 33 of the CRC.
(15) Article 24, CRC.
(16) Article11, ICESCR.
The right to food is
CEDAW, and article 27 of
the CRC.
(17) Article 25 UDHR and
article 11 ICESCR.
9
• Karapatan sa Panlipunang Seguridad: Ang karapatan upang matamo ang pi-

“Ang karapatan ng bawa’t isa sa panlipu- nakamataas na pamantayan ng kalusu-
nang seguridad kasama na ang panlipu- gan (tinutukoy na “karapatan sa kalu-
nang seguro.”(18) sugan”) ay unang lumabas sa saligang
(18) Article 9, batas ng Pandaigdigang Organisasyon sa
ICESCR. The right
to social security is Kalusugan (World Health Organization o
also articulated in
other human rights Ang mga taong may karamdaman sa WHO) (1946)(20) at ito ay binigyan diin sa
instruments, including
article 5 of CERD, pag-iisip ay higit na nanganganib sa dis- Deklarasyon ng Alma Ata noong 1978 at sa
articles 11, 13 and 14 of kriminasyon. Ang ganitong kalagayan ay Deklarasyon ng Pandaigdigang Kalusugan
CEDAW, and article 26
of the CRC. hindi lamang nagpapahirap sa kanila upang na tinangkilik ng Pandaigdigang Asembliya
(19) 18 February 1992,
UN General Assembly magkaroon ng angkop na panggagamot at sa Kalusugan noong 1998.(21) Ito ay mahigpit
Resolution on the
Protection of Persons
pangangalaga, ang stigma na kasabay na iniendorso ng maraming pangrehiyon at
with Mental Illness and ng pagkakaroon ng sakit sa pag-iisip ay internasyonal na instrumento ng karapa-
the Improvement of
Mental Health Care, nangangahulugan din ng diskriminasyon tang pantao.(22)
Principle 1 (A/RES/46).
(20) Basic Documents, sa maraming aspeto ng kanilang buhay
Forty-third Edition, na nakaaapekto sa kanilang karapatan sa Sa internasyonal na batas, ang karapatan
Geneva, World Health
Organization, 2001. pagkakaroon ng trabaho, sapat na tirahan, upang matamo ang pinakamataas na pa-
The Constitution
was adopted by the edukasyon, atbp. mantayan ng kalusugan ay nangangailan-
International Health
Conference in 1946. Ang Resolusyon ng Nagkakaisang Bansa gan ng isang panlipunang kaayusan—mga
(21) WHA51.7, annex. (UN) upang Pangalagaan ang mga Taong kalakaran, mga institusyon, mga batas, at
(22) The human right to
health is recognized in may Karamdaman sa Pag-iisip ay hindi mapagpalakas na kapaligiran—na higit na
numerous international
instruments. Article nagpapahintulot ng diskriminasyon dahil sa makasisiguro sa pagtamo ng karapatang ito.
25(1) of the UDHR karamdaman sa pag-iisip.(19) Ang pinakaawtoridad na interpretasyon sa
affirms that “everyone
has a right to a standard karapatan sa kalusugan ay nakapaloob sa
of living adequate for
the health of himself Artikulo 12 ng ICESCR, na pinagtibay ng
and his family, including
food, clothing, housing, 145 na bansa (hanggang Mayo 2002). Noong
and medical care
Mayo 2002, ang Komite sa Pangkabuhayan,
and necessary social
services.” The ICESCR
provides the most
T.4 ANO ANG KAHULUGAN Panglipunan at Pangkulturang Karapatan
comprehensive article
on the right to health
NG “KARAPATAN SA (Committee on Economic, Social and Cul-
tural Rights), na siyang sumusubaybay
in international human
rights law. According KALUSUGAN”? sa Kumbensyon ay nagkaroon ng mga
to article 12(1) of
the Covenant, States
Parties recognize “the Pangkalahatang Komentaryo sa karapatan
right of everyone to “Ang karapatan sa kalusugan ay hindi
the enjoyment of the sa kalusugan.(23) Ang mga Pangkalahatang
highest attainable
nangangahulugan ng karapatan upang
Komentaryo ay nagliliwanag sa katangian
standard of physical maging malusog at hindi rin nangan-
and mental health”, at nilalaman ng karapatan ng indibid-
while article 12(2) gahulugan na ang mga mahihirap na
enumerates, by way of wal at obligasyon ng mga Estadong Panig
illustration, a number bansa ay kailangang magtayo ng mga
of “steps to be taken (mga estadong nagpatibay) nito. Kinilala
by the States Parties mamahaling serbisyong pangkalusugan
“… to achieve the ng Pangkalahatang Komentaryo na ang
full realization of this kung wala namang kakayahang pinan-
right”. Additionally, karapatan sa kalusugan ay malapit na
the right to health is syal ang mga ito. Ngunit inoobliga nito
recognized, inter alia, naka-ugnay at nakasalalay sa pagtamo sa
na ang mga gobyerno at mga autoridad
in the CERD of 1963, iba pang karapatang pantao, kasama na
the CEDAW of 1979 pampubliko ay gumawa ng mga polisiya
and in the CRC of 1989. ang karapatan sa pagkain, pabahay, tra-
Several regional human at mga plano ng pagkilos patungo sa
rights instruments also baho, edukasyon, partisipasyon, ang pag-
recognize the right pagkakaroon ng serbisyong pangkalu-
to health, such as the tamasa sa benipisyo at aplikasyon ng mga
European Social Charter sugan na kayang abutin ng lahat sa
of 1961 as revised, syentipikong kaunlaran, buhay, kawalan
the African Charter on pinakamaiksing panahon. Ang pag-
Human and Peoples’ ng diskriminasyon, pagkapantay-pantay,
Rights of 1981 and the
siguro na ito ay matutupad ay hamong
pagbawal ng tortyur, pribasiya, pag-abot
Additional Protocol hinaharap ng komunidad ng karapatang
to the American sa impormasyon, at ang mga kalayaang
Convention on Human pantao at mga pangkalusugang prope-
Rights in the Area magkaroon ng asosasyon, asembliya at pag-
of Economic, Social syunal pampubliko.”
and Cultural Rights lakbay.
of 1988 (the Protocol
entered into force in
1999). Similarly, the Mary Robinson
right to health has Mataas na Komisyoner Para sa Karapatang
Dagdag pa, ipinaliwanag ng Komite na ang
been proclaimed by
the Commission on Pantao ng Nagkakaisang Bansa karapatan sa kalusugan ay masaklaw na
Human Rights and
further elaborated in
karapatan na tumatagos hindi lamang sa
the Vienna Declaration
and Programme of
pagkakaroon ng napapanahon at angkop na
Action of 1993 and serbisyong kalusugan kundi hanggang sa
other international
instruments. mga salalayang mapagpasiya sa kalusugan,
(23) General Comment
14.
10
tulad ng abot-kayang ligtas at malinis na tu-

big at sapat na sanitasyon, sapat na suplay
ng ligtas na pagkain, nutrisyon at pabahay,
malusog na kundisyon sa trabaho at ka-
paligiran, at abot-kayang edukasyon at im-
pormasyon hinggil sa kalusugan kasama na
ang kalusugang sekswal at reproduktibo.
Ang Pangkalahatang Komentaryo ay nag-

latag ng apat na pamantayan na angkop sa
pagtatasa ng karapatan sa kalusugan:(24)
(a) Availability o Pagkakaroon: Dapat may

sapat na dami ng mga tumatakbong pam-
publikong pasilidad pangkalusugan, mga
suplay at serbisyong pangkalusugan, at
mga programa;(25) (c) Acceptability o Pagtanggap: Lahat ng
pasilidad pangkalusugan, mga suplay at
(b) Accessibility o Madaling Abutin: Dapat serbisyo ay kailangang may pagrespeto
madaling abutin ng bawa’t isa ang mga pas- sa etikang medikal at angkop sa kultura,
ilidad pangkalusugan, suplay at serbisyong pagsasaalang-alang sa gender at sa mga pan-
(24) General Comment 14.
(25) This
pangkalusugan nang walang diskrimi- gangailangan ng siklo ng buhay, at may dis-
should include the
underlying determinants nasyon sa loob ng teritoryo ng Estadong enyong gagalang sa pagpapanatili ng mga
of health, such as safe and
potable drinking-water Kasapi. Mayroong apat (4) na nagsasan- kumpidensiyal na impormasyon at magpa-
and adequate sanitation
facilities, hospitals, clinics ibang dimensyon ang madaling abutin: paunlad sa kalusugan ng mga kinauukulan;
and other health-related
buildings, trained medical at
and professional personnel
receiving domestically
• Walang Diskriminasyon;(26)
competitive salaries, and
essential drugs, as defined
• Madaling Puntahan;(27) (d) Quality o Kalidad: Ang mga pasilidad
by the WHO Action • Abot-kaya ang Halaga;(28) at pangkalusugan, mga suplay at serbisyong
Programme on Essential
Drugs. • Abot-kaya ang Impormasyon;(29) pangkalusugan ay dapat angkop ayon sa
(26) Health facilities,
goods and services must
siyensiya at medisina at may mahusay na
be accessible to all, in kalidad.(30)
law and in fact, without
discrimination on any of
the prohibited grounds.
be within safe physical
reach for all sections of
the population, especially
vulnerable or marginalized
groups, such as ethnic
minorities and indigenous
populations, women,
children, adolescents, older
persons, persons with
disabilities and persons
with HIV/AIDS, including in
rural areas.
be affordable for all.
Payment for health-care
services, as well as services
related to the underlying
determinants of health,
has to be based on
the principle of equity,
ensuring that these
services, whether privately
or publicly provided, are
affordable for all.
(29) Accessibility includes
the right to seek, receive
and impart information
and ideas concerning
health issues. However,
accessibility of information
should not impair the
right to have personal
health data treated with
confidentiality.
(30) This requires, inter alia,
skilled medical personnel,
scientifically approved
and unexpired drugs and
hospital equipment, safe
and potable water, and
adequate sanitation.
11
WHO/PAHO
©
T.5 PAANO NAIUUGNAY ANG

PRINSIPYONG KAWALAN
NG DISKRIMINASYON
SA KALUSUGAN?
Ang mga grupong bulnerable at naisas- Ang pagbabawal ng diskriminasyon ay hin-
antabi sa lipunan ay may tendensiyang di nangangahulugan ng hindi pagkilala ng
pumasan ng mas maraming problemang pagkakaiba, kinakailangan lamang na ang
pangkalusugan. Ang hayag o di-hayagang iba’t bang pagtrato—at ang kakulangang
diskriminasyon ay lumalabag sa punda- tratuhin ng pantay ang mga kaso—ay dapat
mental na prinsipyo ng karapatang pantao na nakabatay sa obhetibo at makatwirang
at kadalasang ugat ng masamang kalagay- sukatan o pamantayan na ang intensyon
ang kalusugan. Sa praktika, ang diskrimi- ay magtuwid ng di-patas na kalagayan sa
nasyon ay makikita sa mga hindi lubos na lipunan.
inayos na mga programang pangkalusugan
at serbisyong pangkalusugan na limitado Sa usapin ng kalusugan at pangangalagang
ang naaabot. pangkalusugan, ang batayan sa kawalan ng
diskriminasyon ay nagsimula na at maaari
na ngayong lagumin na ipinagbabawal ang
Ang diskriminasyon ay lumilitaw sa “anumang diskriminasyon sa abot-kayang
iba’t-iba at kumplikadong paraan, na po- serbisyong pangkalusugan at mga salalay-
sibleng mayroong tuwiran o di-tuwirang ang mapagpasya sa kalusugan, kasama na
dagok sa kalusugan. Halimbawa, kinikilala ang mga pamamaraan at mga katayuan
ng Deklarasyon sa Pagtangggal sa Lahat upang makamtan ito, batay sa lahi, kulay,
ng Porma ng Pandarahas sa Kababaihan kasarian, wika, relihiyon, paniniwalang
ang ugnayan sa pagitan ng pandarahas pulitikal o ibang opinyon, pinagmulang
sa kababaihan at ang matagal nang di- bansa o lipunan, ari-arian, kapanganakan,
pantay na relasyon ng kababaihan at kalala- kapansanang pisikal o mental, kalagayang
kihan.(31) kalusugan (kasama na ang pagkakaroon
ng HIV/AIDS), oryentasyong sekswal, ka-
lagayang sibil, pulitikal o panlipunan, na
may intensyon o epektong tanggalin o sirain
(31) Declaration on the
Elimination of Violence
ang patas na pagtamasa o pagkakaroon ng
against Women, 85th karapatan sa kalusugan.”(32)
plenary meeting, 20
December 1993, (A/RES/
48/104), preamble.
(32) General Comment
14.
12
“Mabigat na pinapasan ng gawaing Kumbensyon sa Karapatang Sibil at Puli-

pampublikong kalusugan ang problema tikal (International Covenant on Civil and
na nagmumula sa mga napapabayaang Political Rights, ICCPR, 1966) ay lalong
diskriminasyon. Halimbawa, sa mga nagpalawig sa nilalaman ng mga karapa-
aktibidad upang abutin ang tao, maaar- tang nakasaad sa Unibersal na Deklarasyon
ing akalain na lahat ng mamamayan ay ukol sa Karapatang Pantao (Universal Dec-
pantay na naaabot ng isang mensahe laration on Human Rights, UDHR, 1948),
sa telebisyon na gumagamit lamang ng at nagsasaad ng mga ligal na mapagbigkis
iisang dominanteng wika; o ang isang na obligasyon ng mga pamahalaang bahagi
pagsusuri ay ‘nakalimutang’ isama ang nito. Ang tatlong dokumentong ito ay kada-
mga problemang kalusugan na kakaiba lasang tinatawag na “International Bill of
sa ilang grupo, kagaya ng kanser sa suso Human Rights.”
o sickle cell disease; o ang problema ay
‘hindi pagpansin’ sa aktwal na kakaya- Mula sa ubod na mga dokumentong ito,
hang tumugon ng iba’t-ibang grupo ng ang iba pang internasyonal na tratadong
mamamayan, tulad nang pagbibigay ng pangkarapatang pantao ay tumutok sa mga
babala hinggil sa pagkalason mula sa partikular na grupo o kategorya ng mama-
tingga (lead) na walang pagsasaalang- mayan, tulad ng minorya sa lahi (racial
alang sa kakayahang pinansiyal para minorities)(34), kababaihan(35), at kabataan(36),
masiguro ang pagtanggal ng tingga. o sa mga ispesipikong usapin tulad ng tor-
Marami ang mga napapabayaang dis- tyur.(37) Sa pagsasaalang-alang sa paman-
kriminasyon kung kaya dapat ituring tayang balangkas ng karapatang pantao
na may diskriminasyon ang lahat ng na lalapat sa kalusugan, dapat tingnan sa
polisiya at programang pampublikong kanilang kabuuan ang mga probisyon ng
pangkalusugan hangga’t hindi napapa- karapatang pantao.
tunayan na wala, ilagay sa pampub-
likong pangkalusugan ang responsi- Ang mga Deklarasyon at mga Programa
bilidad na maseguro ang pagrespeto sa ng Pagkilos ng Nagkakaisang Bansa mula
karapatang pantao.” sa mga pandaigdigang kumperensiya
tulad ng Pandaigdigang Kumperensya
Jonathan Mann(33) ukol sa Karapatang Pantao (World
Conference on Human Rights, Vienna,
1993), ang Internasyonal na Kumperensya
hinggil sa Populasyon at Kaunlaran
T.6 ANU-ANO ANG (International Conference on Population
and Development, Cairo, 1994), ang Pan-
MGA INTERNASYONAL daigdigang Summit hinggil sa Panlipunang
NA INSTRUMENTO Pag-unlad (World Summit for Social
NG KARAPATANG Development, Copenhagen, 1995), ang Ika-
4 na Pandaigdigang Kumperensya ukol sa
PANTAO NA NAGSASAAD Kababaihan (Fourth World Conference on
NG MGA KOMITMENT Women, Beijing, 1995) at ang Pandaigdigang
NG MGA PAMAHALAAN?
Malayang nagdedesisyon ang mga pama-
halaan kung sila ay sasapi sa mga tratado
(33) The Hastings Center
hinggil sa karapatang pantao.
Report, Volume 27, No.3,
May-June 1997, p.9.
(34) International Nguni’t kung nakapagdesisyon na, ito ay
Convention on the
Elimination of All Forms
may kakambal na komitment upang kumi-
of Racial Discrimination,
1963.
los batay sa mga probisyong nakasaad sa
(35) Convention on the tratado. Ang mga susing internasyonal na
Elimination of All Forms
of Discrimination Against tratado, ang Internasyonal na Kumbensyon
Women, 1979. sa Pangkabuhayan, Panlipunan at Pangkul-
(36) Convention on the
Rights of the Child, 1989. turang Karapatan (International Covenant
(37) Convention Against on Economic, Social and Cultural Rights,
Torture and other Cruel,
Inhuman or Degrading ICESCR, 1966) at ang Internasyonal na
Treatment or Punishment, ©WHO/P. Virot
1984.
13
Kumperensya Laban sa Rasismo, Dis- pagkilatis sa mga polisiya ng gobyerno.

kriminasyon dahil sa Lahi, Xenophobia at iba Sa huling bahagi ng sesyon, ang lupon ng
pang Intolerance (World Conference Against tratado ay gagawa ng mga konklusyon at
Racism, Racial Discrimination, Xenophobia obserbasyon (concluding observations) na
and Related Intolerance, Durban, 2001), ay may kasamang mga rekomendasyon kung
nagbibigay ng patnubay sa ilang polisiya paano mapapahusay ng pamahalaan ang
na may kinalaman sa pagtupad ng mga kanyang rekord sa karapatang pantao.
pamahalaan sa kanilang mga obligasyon sa
karapatang pantao. Ang mga ispesyalisadong ahensya tulad ng
WHO ay maaaring magkaroon ng mahalag-
ang papel sa pagbibigay ng mahahalagang
Bawat bansa sa daigdig ay kasapi na impormasyon sa kalusugan na makapagpa-
ngayon sa isa o mas marami pang trata- padali sa pag-uusap sa pagitan ng Estadong
dong pangkarapatang pantao na tuma- Panig at ng lupong pangsubaybay ng mga
talakay sa mga karapatang may kinalaman tratado.
sa kalusugan; kasama na ang karapatan sa
kalusugan, at ilan pang mga karapatan na Ang iba pang mekanismo sa sistema ng
may kinalaman sa mga kundisyong ma- Nagkakaisang Bansa upang masubaybayan
halaga sa kalusugan. ang karapatang pantao ay ang Komisyon
sa Karapatang Pantao (Commission on
Human Rights) at ang Sub-Komisyon para
sa Promosyon at Proteksyon ng Karapatang
Pantao (Sub-Commission on the Promotion
T.7 ANU-ANO ANG MGA and Protection of Human Rights). Ang
INTERNASYONAL mga ito ang nagtatalaga ng mga special
rapporteurs at iba pang mga independyen-
NA MEKANISMONG teng eksperto at grupong kumikilos upang
PANGSUBAYBAY SA sumubaybay at mag-ulat hinggil sa mga
KARAPATANG PANTAO? paksang-usapin ng karapatang pantao (tu-
lad ng pandarahas sa kababaihan, pagbenta
Ang pagpapatupad sa mga ubod na tratado ng mga kabataan, mapaminsalang gawaing
sa karapatang pantao ay sinusubaybayan tradisyunal, at tortyur) o sa partikular na
ng mga komite ng mga independyenteng bansa. Dagdag dito, ang posisyon ng Mataas
eksperto na kilala bilang mga lupong pang-
subaybay ng mga tratado (treaty monitoring
bodies), na binuo sa ilalim ng Nagkakaisang
Bansa. Isa sa bawa’t anim na pangunahing
tratado ay may sariling lupong pangsub-
aybay (monitoring body) na nagpupulong
nang regular upang repasuhin ang mga
ulat ng mga Estadong Panig at magka-
roon ng konstruktibong pakikipag-usap sa
mga pamahalaan kung paano ang huli ay
makakatupad sa kanilang mga obligasyon
sa karapatang pantao. Batay sa prinsipyo
ng tranparensya (transparency), ang mga
Estado ay kinakailangang magsumite ng
mga ulat ng progreso (progress report) sa
mga lupon ng tratado (treaty bodies) at
magpalaganap ng ulat na ito sa pinakamala-
wak na mamamayan. Kaya ang mga ulat ay
maaaring magkaroon ng mahalagang papel,
makatulong sa pagsulong ng pambansang
debate hinggil sa mga usapin ng karapatang
pantao, makahikayat sa pakikaalam at pa-
glahok ng mamamayan, at sa pangkalahat-
an ay lumikha ng proseso ng pampublikong
WHO/PAHO
©
14
na Komisyoner para sa Karapatang Pantao

(High Commissioner for Human Rights) Ang kolaborasyon sa pagitan ng PAHO/
ay itinatag noong 1994 upang pamunuan WHO at ng Komisyon Inter-Amerikano
ang sistemang pangkarapatang pantao ng sa Karapatang Pantao (Inter-American
Nagkakaisang Bansa. Ang mandato o ka- Commission on Human Rights, IACHR, ang
pangyarihan ng Mataas na Komisyoner ay organong responsable sa pagsubaybay ng
tagos sa bawa’t aspeto ng gawaing pang- Kumbensyon sa Karapatang Pantao ng
karapatang pantao ng Nagkakaisang Bansa: Amerika (American Convention on Human
pagsubaybay, pagtaguyod, pangangalaga at Rights) hinggil sa karapatan ng mga ta-
koordinasyon. ong may kapansanan sa pag-iisip ay isang
halimbawa ng susing tungkulin na maaar-
Ang mga pangrehiyong kaayusan ay naka- ing gampanan ng isang ispesyalisadong
paloob sa mga nakatayong pangrehiyong ahensya sa mga balangkas ng internasyo-
organisasyon sa hanay ng mga pamaha- nal na mekanismo ng pagsubaybay hinggil
laan. Ang pangrehiyong instrumentong sa karapatang pantao. Ang PAHO/WHO ay
pangkarapatang pantao ng Africa ay ang nagbibigay ng mga teknikal na opinyon
Karta ng Africa hinggil sa Karapatang at tulong sa pagbibigay linaw hinggil sa
Pantao at ng Mamamayan (African Charter Kumbensyon sa Karapatang Pantao ng
on Human and Peoples’ Rights), na naka- Amerika (American Convention on Human
paloob sa Organisasyon ng Nagkakaisang Rights) at sa Deklarasyon ng Amerika hinggil
Africa (Organization of African Unity). Ang sa Karapatan at Tungkulin ng Tao (American
pangrehiyong mekanismo na pangkarapa- Declaration on the Rights and Duties of
tang pantao ng mga bansa sa kontinente ng Man), sa harap ng internasyonal na pa-
Amerika ay nakapaloob sa Organisayon ng mantayan para sa karapatan ng mga may
mga Estadong Amerikano (Organization kapansanan sa pag-iisip. Kaya, isinama ng
of American States) na nakabatay sa Kum- IACHR ang mga pamantayang ito sa pinal
bensyon hinggil sa Karapatang Pantao ng na report hinggil sa mga indibidwal na kaso
Amerika (American Convention of Human at mga pambansang ulat na may kinalaman
Rights). Sa Europa, ang sistemang pang- dito. Dahil sa teknikal na tulong na ito, ang
karapatang pantao ay bahagi ng Konseho ng IACHR ay nagpalabas ng Rekomendasyon
Europa (Council of Europe). Ang mga sus- para sa Pagtataguyod at Pangangalaga sa
ing instrumentong pangkarapatang pantao Karapatan ng mga may Kapansanan sa Pag-
ay ang Kumbensyon hinggil sa Proteksyon iisip. (28 Pebrero 2001)(39)
ng Karapatang Pantao at Pundamental
na Kalayaan ng Europa (European Con-
vention on the Protection of Human
Rights and Fundamental Freedoms) at ang
Panlipunang Karta ng Europa (European
T.8 PAANO MAPAPANAGOT
Social Charter)(38). Ang 15 kasaping esta- ANG MGA MAHIHIRAP
dong organisasyon—ang Unyon ng Europa NA BANSA NA MAY
(European Union)—ay may mga detalyeng
LIMITASYON SA RISORSES
patakaran hinggil sa mga usaping karapa-
tang pantao at naipaloob nito ang karapa- SA MAGKAPAREHONG
tang pantao sa pinagkaisahang polisiyang PAMANTAYAN NG
panlabas. Dagdag dito, ang Organisasyon
KARAPATANG PANTAO
para sa Seguridad at Kooperasyon sa Europa
(Organization for Security and Cooperation NA GINAGAMIT NG MGA
(38) http://conventions.
in Europe, OSCE), na binubuo ng 55 estado, MAYAYAMANG BANSA?
coe.int/Treaty/EN/ ay may hiwalay na mga mekanismo at mga
CadreListeTraites.htm.
kasunduan. Sa rehiyon ng Asya-Pasipiko, Ang mga hakbang tungo sa ganap na
(39) This recommendation
was included in the IACHR may malalawak na konsultasyon na nagaga- pagtamasa ng karapatan ay dapat na may
annual report (2001),
constituting the first time nap hinggil sa posibilidad ng pagtatayo ng katiyakan, konkreto at malinaw na patungo
the latter has devoted a
section to mental disability pangrehiyong mekanismo para sa karapa- sa pagkamit ng mga obligasyon ng pama-
rights. tang pantao. halaan sa karapatang pantao(40). Lahat ng
(40) ICESCR General
Comment 3 on the angkop na pamamaraan, kasama na ang
nature of States Parties
obligations adopted by the pagtangkilik sa mga hakbanging lehisla-
Committee on Economic,
Social and Cultural tibo at ang pagbigay ng mga remedyo sa
Rights, Fifth Session 1990
(E/1991/23).
15
T.9 SA ILALIM NG BATAS

SA KARAPATANG
PANTAO,
MAYROON BANG
OBLIGASYONG
INTERNASYONAL
NA KOOPERASYON?
Ang malarya, HIV/AIDS at TB o tisis ay
mga halimbawa ng mga sakit na lubhang
nakakaapekto sa mga pinakamahirap na
populasyon ng mundo, at nagbibgay ng
mabigat na pasanin sa ekonomiya ng mga
umuunlad pa lamang na bansa. Sa puntong
ito, dapat tandaan na kahit na ang paradaym
© WHO/PAHO ng karapatang pantao ay tumutukoy sa ob-
ligasyon ng mga Estado sa indibidwal at
hudikatura—kasama ang mga hakbanging mga grupo ng tao na kanilang nasasakupan,
administratibo, pinansyal, edukasyunal at kapag nababanggit ang risorses ng Estado
sosyal—ay dapat na magamit para dito. sa mga instrumento ng karapatang pantao,
Hindi kinakailangan o sinasagkaan ang kasama dito ang tulong at kooperasyon ng
anumang partikular na porma ng pamaha- internasyonal na komunidad.
laan o sistemang pang-ekonomiya na gaga-
mitin bilang behikulo ng mga hakbanging Alinsunod sa Artikulo 55 at 56 ng Karta ng
pinag-uusapan. Nagkakaisang Bansa, ang internasyonal na
kooperasyon para sa kaunlaran at ang pag-
Ang prinsipyo ng pasulong na pagtupad kamit ng karapatang pantao ay obligasyon
(progressive realization) ng karapatang pan- ng lahat ng Estado. Ang Deklarasyon sa
tao(41) ay nagpapataw ng obligasyong ma- Karapatan sa Pag-unlad (Declaration on
bilis at epektibong pagkilos tungo sa hina- the Right to Development)(42) ay nagbibigay
hangad. Kaya mahalaga sa mahihirap at ng diin sa pandaigdigang tulong at koop-
mayayamang bansa, habang kinikilala ang erasyon batay sa malayang pagkakapantay-
mga hadlang dala ng kakulangan sa yaman pantay, pagkakaugnay-ugnay at magkatu-
ng bansa, na kailangan nilang ipakita ang lad na interes.(43)
tuloy-tuloy na pasulong na proseso tungo
sa ganap na pagtamasa ng mga karapatan. Dagdag dito, ang ICESCR ay nag-oobliga
Ang anumang hakbangin na tahasang pau- sa bawat Estadong Panig na “gumawa ng
rong ay nangangailangan ng pinakamaingat mga sariling hakbang, nang mag-isa at sa
na konsiderasyon at kailangang may sapat pamamagitan ng pandaigdigang tulong at
na dahilan ayon sa pagkilala sa kabuuan kooperasyon, lalo na ng pang-ekonomiya at
ng mga karapatang pantao na nakapaloob teknikal, sa abot ng makakaya ng naririyang
sa pinag-uusapang tratado at sa konteksto risorses, tungo sa ganap na pagkamit sa
ng paggamit sa maksimum ang lahat ng mga kinikilalang karapatan.”(44)
nariyang yaman ng bansa. Sa kontekstong
ito, mahalagang mapag-iba ang kawalan Sa espiritung ito, “ang balangkas ng inter-
ng kakayahan sa pagtanggi ng Estadong nasyonal na kooperasyon” (framework of
Kasapi na gampanan ang kanyang mga international cooperation) ay tinutukoy na
obligasyon. kumikilala, halimbawa, na ang pangan-
(41) ICESCR, Article 2 (1). gailangan ng mga umuunlad na bansa ay
(42) Adopted by the Sa panahon ng proseso ng pag-uulat, ang dapat isaalang-alang sa aspeto ng kalusu-
General Assembly in its
resolution 41/128 of 4 Partidong Panig sa tratado at ang Komite gan. Sa kontekstong ito, kinikilala ang papel
December 1986.
ay nagtutukoy ng mga panukat at pam- ng mga espesyalisadong ahensya sa mga
Right to Development, bansang pamantayan na magbibigay ng tratado ng karapatang pantao. Halimbawa,
Article 3, adopted
by General Assembly reyalistikong target na dapat na marating sa idinidiin ng ICESCR na ang “internasyonal
resolution 41/128 of 4
December 1986. susunod na panahon ng pag-uulat.
(44) ICESCR, Article 2.
16
na pagkilos (action) upang makamtan ang sable sa pagsiguro na tumatalima ang mga
mga karapatan… ay nagsasama ng mga ahensyang hindi bahagi ng estado sa batas
pamamaraan tulad ng… pagbibigay ng tu- ng karapatang pantao sa loob ng kanilang
long na teknikal at pagkakaroon ng mga re- nasasakupan. Obligasyong siguruhin ng
hiyonal at teknikal na pulong na inoorganisa pamahalaan na ang mga pangatlong par-
kasama ang kinauukulang pamahalaan.(45) tido ay tumatalima sa pamantayang pang-
karapatang pantao sa pamamagitan ng
pagkakaroon ng mga batas, polisiya at iba
pang pamamaraan para masiguro ang sapat
T.10 ANO ANG MGA at abot-kayang serbisyong pangkalusugan,
may kalidad na impormasyon, atbp., at
OBLIGASYON NG ang naabot na pamamaraan ng remedyo
PAMAHALAAN SA kung may mga taong tinanggihang big-
KARAPATANG PANTAO yan ng ganitong serbisyo at epektos. Ang
halimbawa nito ay ang obligasyon ng mga
NA MAY KAUGNAYAN pamahalaan na siguruhin ang regulasyon
SA IBA PANG MGA ng industriya ng tabako upang maprotek-
KUMIKILOS (ACTORS) tahan ang mamamayan laban sa paglabag sa
kanilang karapatan sa kalusugan, karapatan
SA LIPUNAN? sa impormasyon, at iba pang may kaugnay-
ang probisyon ng karapatang pantao.
Sa papel at responsibilidad ng pamahalaan,
kasama dito ang malaking pag-asa sa mga Sa konteksto ng mga korporasyon at mga di-
ahensyang hindi bahagi ng estado (mga pampamahalaang organisasyon (NGO),(46)
kompanya ng seguro sa kalusugan, atbp), marami na ang mga boluntaryong koda na
dapat siguraduhin ng sistemang pangkalu- sumasalamin sa internasyonal na kalakaran
sugan ng pamahalaan na may mga panli- at pamantayan sa karapatang pantao. Ang
punang pananggalang (social safety nets) at tumataas na atensyon sa mga implikasyon
iba pang mga mekanismo upang siguruhin sa karapatang pantao ng gawain ng priba-
na ang mga bulnerableng mamamayan ay dong sektor ay humantong sa mas mataas
may pag-abot sa kailangan nilang serbisyo na pagpapahalaga sa karapatang pantao
at struktura. sa kanilang pangnegosyong adyenda at
mayroon nang ilang mga negosyo na nag-
Ang obligasyon ng estado na pangalagaan sisimulang magsama ng pagtaguyod ng
ang karapatang pantao ay nangangahulu- karapatang pantao sa kanilang pang-araw-
gan na ang mga pamahalaan ay respon- araw na operasyon.(47)
(45) ICESCR, Article 23.

(46) Inthe area of
humanitarian assistance,
for example, the Sphere
Project’s (draft) Charter on
Minimum Humanitarian
Standards in Disaster Relief
provides a comprehensive
catalogue of technical
standards for NGO and
other international relief
workers on matters such
as food, nutrition, water
and sanitation, based
upon international human
rights law.
(47) http://www.
unglobalcompact.org. WHO/PAHO
©
17
Seksyon 2:
Integrasyon
ng
Karapatang
Pantao sa
Kalusugan
©WHO/PAHO
T.11 ANO ANG IBIG SABIHIN

NG PAMAMARAANG pagkilos sa katangian ng mga grupong
naaapektuhan ng mga polisiya, programa
NAKABATAY SA at istratehiyang pangkalusugan—mga
KARAPATAN HINGGIL bata (babae at lalaki), nagdadalaga at
SA KALUSUGAN nagbibinata, kababaihan, kalalakihan;
mamamayang katutubo at tribu; mga
(RIGHTS-BASED minoridad ng bayan, etniko, relihiyon, at
APPROACH TO HEALTH)? wika; bakwet (mamamayang lumikas sa
loob ng bansa), refugees (mga lumikas gal-
Ang paraang nakabatay sa karapatan hing- ing sa ibang bansa), mga imigrante at mi-
gil sa kalusugan ay tumutukoy sa mga su- grante; mga matatanda; mga taong may
musunod na proseso: kapansanan, mga bilanggo, mga kahos o
mga naisasantabi at bulnerable.
• Paggamit sa balangkas ng karapatang Pagsiguro na ang mga sistemang pang-
pantao para sa pagpapaunlad sa kalusu- kalusugan ay maaabot ng lahat, lalo na
gan.(48) yaong higit na bulnerable o mga naisas-
• Pagtasa at pagtugon sa mga implikasyon antabing mamamayan, sa batas o sa ka-
sa karapatang pantao ng mga polisiya, lagayan, na walang diskriminasyon batay
programa o mga batas sa kalusugan. sa mga di-pinapahintulutang dahilan.
• Pagsama ng karapatang pantao bilang
mahalagang bahagi ng disenyo, pagpa-
patupad, pagsubaybay at ebalwayson sa Ang pamamaraang nakabatay sa karapa-
mga polisya at programang pangkalusu- tan hinggil sa kalusugan ay nangangailan-
gan sa lahat ng larangan kasama na ang gan ng pagkilala sa indibidwal na katangian
(48) See Question 3 for pulitikal, pangkabuhayan at panlipunan. ng grupo ng mamamayan. Halimbawa, sa
an explanation of the
links between health lahat ng pagkilos na may kinalaman sa mga
and human rights.
(49) Many are spelt out
Ang mga substantibong elemento na maga- bata, dapat ginagamit ang prinsipyong
in specific human rights gamit sa mga prosesong ito ay maaaring ang gumagabay sa Kumbensyon sa Karapatan
instruments, such as
the International Labour mga sumusunod: ng Bata (Convention on the Rights of the
Organisation Convention
concerning Indigenous Child). Kasama dito ang sumusunod:
and Tribal Peoples in
Independent Countries Pagbibigay ng proteksyon sa dignidad ng • Ang pinakamainam na kapakanan ng
(No. 169, 1989) and
the International
tao. bata ang pangunahing konsiderasyon;
Convention on the
Protection of the Rights
Pagbibigay ng atensyon sa mga grupo ng • Ang pananaw ng bata ay bibigyan ng
of All Migrant Workers mamamayan na itinuturing na bulnerable kaukulang bigat.
and Members of their
Families (1990). sa lipunan.(49) Sa ibang salita, pagkilala at
18
Paggamit ng perspektibang nakabatay sa

gender, na kumikilala sa mga salik na biy-
olohikal at sosyo-kultural na may malak-
ing papel sa pag-impluwensya sa kalusu-
gan ng kababaihan at kalalakihan, at ang
mga polisiya at programa na nararapat
makatugon sa mga ganitong pagkaka-iba.
Siguruhin ang pagkakapantay-pantay at
kalayaan sa diskriminasyon, sadya man
o hindi, sa disenyo o implementasyon ng
mga programang pangkalusugan.
Paghihiwalay ng datos pangkalusugan
para malaman kung mayroong diskrimi-
nasyon.
Pagsiguro na malaya, makabuluhan at
mabisa ang partisipasyon ng mga benepi-
syaryo ng mga programa o polisiya sa WHO/PAHO
©
pagpapaunlad ng kalusugan na nakakaa-

pekto sa kanila. Gawing malinaw ang ugnayan ng inter-
Pagtataguyod at pangangalaga sa karapa- nasyonal na kalakaran at pamantayan
tan sa edukasyon at karapatan para maka- ng karapatang pantao para mapalutang
hanap, makatanggap at makabahagi ng kung paano ang karapatang pantao ay
impormasyon at mga ideya hinggil sa nagagamit at naiuugnay sa mga polisiya,
mga isyung pangkalusugan. Nguni’t, ang programa o paggawa ng batas pangkalu-
karapatan sa impormasyon ay hindi dapat sugan.
makasira sa karapatan sa pribasiya, na ang Gawing hayag na ang pagtamo ng pina-
ibig sabihin ay pagtratong kumpidensiyal kamataas na antas na pamantayan sa
sa mga personal na datos pangkalusugan. kalusugan ang dulong layunin ng mga
gawain na may layuning pagandahin ang
kalusugan.
Napatunayan na ang paggalang sa ka- Ipaliwanag nang konkreto ang mga obli-
rapatang pantao sa konteksto ng HIV/AIDS, gasyon ng pamahalaan para igalang, pan-
sakit sa pag-iisp at pisikal na kapansanan galagaan at tuparin ang mga karapatang
ay humahantong sa mas mahusay na pag- pantao.
iwas at gamutan. Ang paggalang sa digni- Pagtukoy sa mga panimulang paman-
dad at pribasiya ng indibidwal ay maaaring tayan (benchmarks) at mga panukat (indi-
makapagpaluwal ng mas sensitibo at cators) para masiguro ang pagsubaybay
makataong pangangalaga. Ang stigmati- sa pasulong na pagtamo ng karapatan sa
sasyon at diskriminasyon ay mga hadlang larangan ng kalusugan.
sa pagsisikap ng medikal at pampublikong Papataas na transparensiya sa, at pana-
kalusugan para malunasan ang mga taong nagutan para sa, kalusugan bilang susing
may sakit o kapansanan.(50) konsiderasyon sa lahat ng antas ng pagpa-
paunlad ng programa.
Paglimita sa pagkamit o pagtamasa ng Pagsama ng mga pananggalang upang
karapatan sa pamamagitan ng programa o mapangalagaan ang mga mamamayan
polisiya sa kalusugan bilang pinakahuling laban sa pananakot ng mayorya sa mi-
pamamaraan, at ito ay magiging lehitimo norya, migrante at iba pang hindi popular
lamang kung ang bawa’t probisyon sa na grupo, upang masagutan ang hindi
prinsipyo ng Siracusa ay natutugunan.(51) balanseng poder. Halimbawa, pagsama
(Tignan ang pang-13 na katanungan.) ng mga mekanismo na makapagbibigay
Itapat ang mga implikasyon sa karapa- ng remedyo kung may paglabag sa mga
(50) Eds. Mann J, Gruskin S,
tang pantao ng anumang panukalang karapatang may kaugnayan sa kalusu-
Grodin M, Annas G, Health
and Human Rights: A batas, polisiya o programang pangkalusugan.
Reader, (Routledge, 1999),
Introduction, para. 4. gan sa mga layuning gustong matamo at
(51) The Siracusa principles
on the limitation and
pagsiguro ng pinakamainam na balanse
derogation provisions in sa pagitan ng mahusay na resultang pam-
the international covenant
on civil and political rights. publikong kalusugan at ng pagtataguyod
UN Doc. E/CN.4/1985/4,
Annex. at pangangalaga sa karapatang pantao.
19
T.12 ANO ANG DAGDAG

POSIBLENG “SANGKAP” SA ISANG PARAANG
NAKABATAY SA KARAPATAN HINGGIL SA KALUSUGAN
NA HALAGA NG
KARAPATANG PANTAO
Right to health SA PAMPUBLIKONG
Karapatan sa Kalusugan
KALUSUGAN?
Information
Impormasyon Sa pangkalahatan, ang karapatang pantao
Gender ay maaaring may maitulong sa larangan ng
Kasarian pampublikong kalusugan sa pagbibigay ng:
Human Dignty • Malinaw na pagkilala sa pinakamataas na
Dignidad ng Tao pamantayan ng kalusugan bilang “karapa-
Transparency tang pantao” (laban sa pagiging epektos
Transparensiya nito o bagay na pangkawang-gawa);
• Isang instrumento upang mapahusay ang
Siracusa Principles kalusugan sa pamamagitan ng paggamit
Prinsipyo ng Siracusa
ng pamamaraang karapatang pantao para
sa pagdisenyo, pagpapatupad at ebal-
Benchmarks and Indicators wasyon ng mga programa at polisiyang
Panimulang Pamantayan at Panukat pangkalusugan;
Accountability
Pananagutan
Safeguards
Pananggalang
Equality and Freedom from Discrimination
Pagkakapantay-pantay at Kalayaan
sa Diskriminasyon
Disaggregation
Paghihiwalay ng Datos
Attention to vulnerable groups © WHO

Atensyon sa mga Bulnerableng Grupo
• Isang “nakakapagpalakas” na istratehiya
Partcipation para sa kalusugan na kasama ang mga
Partisipasyon grupong bulnerable at naisasantabi bilang
Privacy makabuluhan at aktibong kalahok;
Pribasiya • Isang nakakatulong na balangkas, boka-
Right to education bularyo at porma ng patnubay para ma-
Karapatan sa Edukasyon tukoy, maanalisa, at matugunan ang mga
salik na may kinalaman sa kalusugan;
Optimal balance between public health • Isang pamantayan na magagamit para
goals and protection of human rights tasahin ang paggampan ng pamahalaan
Optimal na Balanse ng Pampublikong hinggil sa kalusugan;
Layunin sa Kalusugan at Proteksiyon • Isang mabigat at matibay na batayan
ng Karapatang Pantao para sa adbokasiya at kooperasyon sa
Accessibility mga pamahalaan; mga internasyonal na
Abot-kaya organisasyon; mga internasyonal na in-
Concrete government obligations stitusyong pampinansiya; at sa pagbuo ng
Konkretong Obligasyon ng Pamahalaan pagkakapit-bisig sa iba pang mga indibid-
wal o grupo na may angkop na papel sa
Human rights expressly linked lipunang sibilyan;
Malinaw na Ugnayan ng Karapatang Pantao • Mga nakatayong internasyonal na me-
kanismo upang subaybayan ang pag-
tamasa ng kalusugan bilang isang karapa-
(52) See Question 7. tang pantao;(52)
20
• Mga katanggap-tanggap na internasyonal mitahan ang mga karapatan ay ang pagtu-

na kalakaran at pamantayan (halimbawa, gon sa bawa’t isa sa limang (5) batayang na-
kahulugan ng konsepto at mga grupong kasaad sa mga Prinsipyo ng Siracusa. Kahit
mamamayan (population groups); na sa mga pagkakataon na nililimitahan ang
• Hindi nagbabagong patnubay sa mga karapatang pantao dahil sa pangangalaga sa
estado dahil ang karapatang pantao ay pampublikong kalusugan, ito ay may limi-
tumatagos sa lahat ng gawain ng Nag- tasyon at kinakailangang repasuhin.
kakaisang Bansa;
• Papalaking lawak ng pag-aanalisa at na- Ang paglimita sa kalayaan sa paglakbay
aabot na mga katambal sa mga bansa. kung pinapairal ang pagkwarantina o pag-
bukod (quarantine o isolation) para sa isang
seryosong nakakahawang sakit—halimba-
T.13 ANO ANG MANGYAYARI wa, Ebola fever, Syphilis, typhoid o hindi
KUNG ANG PAGBIBIGAY
NG PROTEKSYON MGA PRINSIPYO NG SIRACUSA
SA PAMPUBLIKONG Ang paghadlang sa karapatang pantao ay
ginagawa lamang bilang panghuling hak-
KALUSUGAN AY bang upang makamtan ang isang layuning
MANGANGAHULUGAN pampublikong kalusugan. Ang paglimita ay
NG PAGLIMITA SA ILANG mapapahintulutan lamang kung ang lahat
ng sitwasyon na binigyan ng linaw sa batas
KARAPATANG PANTAO? ng karapatang pantao na kilala bilang mga
Prinsipyo ng Siracusa ay natugunan.
May ilang mga karapatang pantao na hindi
• Ang paglimita ay nasa batas at ipapatu-
maaaring limitahan sa anumang sitwasyon
pad alinsunod sa batas;
tulad ng kalayaan sa tortyur at pang-aalipin,
• Ang paglimita ay ayon sa interes ng
at kalayaan sa pag-iisip, paniniwala, at re-
lehitimong layunin ng pangkalahatang
lihiyon. Ang mga sugnay na naglilimita at
interes;
nagbabawas sa internasyonal na instrumen-
• Ang paglimita ay istriktong kailangan sa
tong pangkarapatang pantao ay kumikilala
isang demokratikong lipunan para maka-
ng pangangailangan sa paglimita sa karapa-
mit ang layunin;
tang pantao sa ilang piling panahon.
• Wala nang iba pang paraan na mas hindi
nakakakitil at nakakahigpit upang marat-
ing ang parehong layunin; at
• Ang paglimita ay hindi basta na lamang
ipinanukala o ginawa sa isang paraang
hindi makatwiran o may diskriminasyon.
nagagamot na tisis (TB)—ay mga halim-

bawa ng paglimita sa mga karapatan na
maaaring, sa ilang pagkakataon, ay kailan-
gan para sa kagalingan ng publiko, at kung
ganon ay maaaring lehitimo ayon sa inter-
nasyonal na batas sa karapatang pantao.(53)
Sa ibang banda, ang estado na naglilimita
sa paglakbay ng mga tao o nagkukulong
ng mga taong mayroong HIV/ADS, hindi
nagpapahintulot ng mga manggagamot na
© WHO/PAHO
magbigay lunas sa mga taong pinaniniwa-
Kung minsan, ang pampublikong kalusu- laang lumalaban sa pamahalaan o pumalya
gan ay ginagamit ng mga estado bilang sa pagbabakuna laban sa mayor na sakit
(53) Gruskin S and Tarantola
D in Ed. Retels R, Mc Ewen
batayan upang limitahan ang pagtamasa ng na nakakahawa sa isang komunidad, na
J, Beaglehole R, Tanaka H, mga karapatang pantao. ang batayan ay pambansang seguridad o
Oxford Textbook of Public
Health, Fourth Edition, pagpapanatili ng pampublikong kaayusan,
Oxford, Oxford University
Press, (in press). Ang susing salik sa pag-alam kung nariyan ay may pasaning magpaliwanag kung nara-
(54) General
Comment 14,
paragraphs 28-29.
ang kinakailangang pananggalang kung lili- rapat ang seryosong hakbang na ginawa.(54)
21
Halimbawa, ang ILO Kumbensyon Hinggil

T.14 ANO ANG MAAARING sa Katutubo at Mga Tribung Mamamayan
IMPLIKASYON NG (ILO Convention Concerning Indigenous
KARAPATANG PANTAO and Tribal Peoples)(56) ay nagbibigay ng
matibay na batayan kung paano matukoy at
SA IMPORMASYONG mapag-iba ang katutubo at tribung mama-
PANGKALUSUGAN mayan mula sa iba pang mga grupo ng
NA NAKABATAY mamamayan.
SA EBIDENSYA?
Ang pangungulekta ng mga personal na im-
Ang proseso na nagsisilang sa pagkaroon pormasyon mula sa mga indibidwal hinggil sa
ng karapatang pantao na kinikilala sa buong kanilang kalagayan sa kalusugan (halimbawa,
mundo ay mula sa nakakabahalang mga inpeksyong HIV, kanser or kapansanan mula sa
realidad sa daigdig. Halimbawa, ang pag- angkan/genes), o asal/gawi (halimbawa, oryen-
kakaroon ng deklarasyon sa karapatan ng tasyong sekswal, pag-inom ng alak o pagamit
mga mamamayang katutubo(55) ay mula sa ng iba pang may makasasamang sangkap) ay
pagkilala na ang grupong ito ay bulnerable maaaring magamit sa masamang paraan ng
at naisasantabi na kapos sa pagtamasa ng estado o kaya ang impormasyon ay maaaring
malawak na bahagi ng karapatang pantao, ipinamigay, sadya man o hindi, sa iba.(57)
kasama na ang karapatan sa paglahok sa
pulitika, kalusugan at edukasyon. Sa ibang
salita, ang pagbubuo ng mga kalakaran at PANUKAT (INDICATORS)
pamantayang pangkarapatang pantao ay Ang gawain ng mga ahensya ng Nagka-
ebidensya mismo ng seryosong problema at kaisang Bansa upang magkaroon ng pa-
(55) The open-ended
pagkilala ng mga pamahalaan sa kahalaga- nukat sa kalusugan, panukat sa karapatang
intersessional Working han ng pagtugon dito. Ang pagkakaroon ng pantao, panukat sa pag-unlad ng tao ay
Group on the draft
declaration was kalakaran at pamantayang pangkarapatang makakatulong upang magkaroon ng mag-
established in 1995
in accordance with pantao kung ganoon ay dapat na makahi- kakaparehong adyenda. Kailangan ang mas
Commission on Human
Rights resolution
kayat sa pangungulekta ng mga ebidensya, malawak na koordinasyon upang masiguro
1995/32 and Economic na tutukoy sa mga datos na kailangan para ang paggamit ng iisang balangkas para sa
and Social Council
resolution 1995/32. matugunan ang kumplikadong hamon ng disenyo, pagpapaunlad, paggamit at pagtasa
The Working Group
has the sole purpose kalusugan. Halimbawa, paghihiwalay ng sa mga panukat. Ginamit ng UNDG Grupong
of elaborating a draft
declaration on the rights mga datos na higit pa sa tradisyunal na Abala Hinggil sa Pangkalahatang Sukatan sa
of indigenous peoples,
ginagamit na mga batayan ay maaaring Pagtatasa ng Bansa (UNDG Working Group
considering the draft
contained in the annex
makatukoy ng diskriminasyon batay sa on Common Country Assessment Indicators)
to resolution 1994/45
of 26 August 1994 etniko (ethnicity) kontra sa mga mamama- ang depinisyon ng sukatan (indicator) bilang
entitled draft “United
Nations declaration on yang katutubo at mga tribu na maitutur- isang variable o panukat na nagbibigay ng
the rights of indigenous impormasyon na kalitatibo o kantitatibo, na
peoples”. The draft ing na mapagpasiyang salik sa kanilang
is being prepared for laging masusukat. Ang karapatang pantao
consideration and hindi magandang kalagayan sa kalusugan.
adoption by the General ay ipinaloob sa balangkas ng panukat ng
Assembly during the Nguni’t ang mga pampulitikang “sensitivi-
International Decade of CCA na humantong sa mithiing magpaunlad/
the World’s Indigenous ties” na nakakaapekto sa karapatang pantao humubog ng listahan ng mga payak na pa-
People.
upang maisiwalat kung paano at bakit nai- nukat sa kaunlaran na dinisenyo para sukatin
(56) The International
Labour Organisation iba ang pagtrato sa mga grupo ng mamama- “kung ano”, sa batayan ng bawa’t karapatan
Convention Concerning
Indigenous and Tribal yan ay hadlang sa malawak na pagkupkop sa karapatan. Hindi kasama dito ang pan-
Peoples in Independent
Countries (Convention sa karapatang pantao bilang salik na maka- imulang pamantayan, target o mithiin, o
169) adopted by the
International Labour
katulak sa paglikom ng datos. depinidong kasagutan sa “ano ang dapat” o
Organisation on 27 June
1989.
“kailan” dahil sa ang mga ito ay mas angkop
(57) Gruskin S and Mas higit ng katanggap-tanggap ang pani- na paunlarin o hubugin sa partikular na bansa
Tarantola D (refer to
footnote 49).
niwala na ang karapatang pantao ay ang- na may prosesong pambansang paglahok.(58)
(58) See Mokhiber, C. kop sa paraan ng paglikom ng mga datos
G. “Toward a Measure
of Dignity: Indicators pangkalusugan. Kasama dito ang pagpili ng
for Rights-Based
Development”. Session pamamaraan sa paglikom ng datos na may Ang impormasyon at istatistika ay mga
I-PL 4, Montreux, 4-8
September 2000.
pagpapahalaga kung paano siguruhin ang malalakas na gamit para sa paglikha ng
(59) United Nations paggalang sa karapatang pantao, tulad ng kulturang may pananagutan at para sa
Development
Programme, Human pribasiya, paglahok at kawalan ng diskrimi- pagtamasa ng karapatang pantao.
Development Report
2000, (New York
nasyon. Pangalawa, ang mga internasyonal
and Oxford: Oxford
University Press, 2000),
na instrumento ay makakatulong sa depini- Ulat Hinggil sa Pag-unlad ng Tao
p.10. syon ng iba’t-ibang grupo ng mamamayan. (Human Development Report 2000)(59)
22
T.15 PAANO MAKAKASUPORTA

ANG KARAPATANG
PANTAO SA PAGPAPA-
LAKAS NG SISTEMANG
PANGKALUSUGAN?
Ang karapatang pantao ay nagbibigay ng
pamantayan na magagamit na batayan
kung paano tasahin ang mga kasalukuyang
polisiya at programang pangkalusugan,
kasama na ang pagbibigay diin sa hindi pa-
tas na panggagamot sa iba’t-ibang grupo ng
mamamayan, halimbawa, manipestasyon,
dalas at tindi ng mga sakit, at mga pagtugon
ng pamahalaan dito. Ang kalakaran at pa-
mantayan sa karapatang pantao ay malakas
ding batayan ng mga sistemang pangkalu-
sugan upang maprayoritisa ang pangan-
gailangang pangkalusugan ng mga mama-
mayang bulnerable at naisasantabi. Ang WHO/PAHO
©
karapatang pantao ay kumikilos ng higit makapagbigay direksyon sa mga polisiyang

sa katamtaman at nagbibigay ng atensyon pangkalusugan, pagprograma, at proseso
sa mga grupo ng mamamayan na higit na ng sistemang pangkalusugan (halimbawa,
bulnerable (halimbawa, mamamayang kat- ang karapatang makilahok sa paggawa ng
utubo at tribu; refugees at migrante; at mga desisyon ng mga mamamayang malamang
minoridad sa etniko, relihiyon, pambansa at na maapektuhan ng mga polisiya, programa
lahi), ganoon din sa paghain ng mga ispe- at istratehiya sa kalusugan).
sipikong karapatang pantao na posibleng
T.16 ANO ANG RELASYON

PANDAIGDIGANG ULAT HINGGIL SA KALUSUGAN NG PAGGAWA NG
2000: BALANGKAS NG WHO SA PAGTASA SA
PAGGAMPAN NG MGA SISTEMANG PANGKALUSUGAN
BATAS SA KALUSUGAN
Sa pagkilos tungo sa modelo ng kalusugan na
AT NG BATAS SA
nakabatay sa ebidensiya, ang WHO ay nag- KARAPATANG PANTAO?
paunlad ng mga panukat para sa paggampan
ng mga sistemang kalusugan sa kaniyang Ang paggawa ng batas sa kalusugan ay
Pandaigdigang Ulat sa Kalusugan noong maaaring mahalagang behikulo tungo sa
taong 2000. Ang mga batayang prinsipyo pagsiguro sa pagtataguyod at panganga-
ng mga panukat na ito ay: upang maliwa- laga sa karapatan sa kalusugan. Sa disenyo
nagan ang hangganan ng mga sistemang at sa pagrepaso sa mga batas hinggil sa
pangkalusugan; upang matasa kung paano kalusugan, ang karapatang pantao ay isang
ang sistemang kalusugan at iba pa ay nag- mahalagang kasangkapan upang matukoy
kakatulungan upang makamtan ang mga ang pagiging epektibo at kaangkupan ayon
susing mithiing panlipunan; upang mailinaw sa mithiin sa karapatang pantao at pampub-
at masukat ang kalusugan, kahusayan sa pag-
likong kalusugan. Sa kontekstong ito, ang
tugon, at pagiging patas sa mga kontribusy-
HIV/AIDS ay naging dahilan upang muling
ong pampinansya; at upang maipakita kung
tignan ng maraming bansa ang kanilang ba-
paano ang iba’t-ibang polisiya ay nakakapag-
ambag tungo sa pagpapaunlad ng paggam-
tas sa pampublikong kalusugan, kasama na
(60) The World Health pan ng mga sistemang pangkalusugan.(60) Sa ang mga may kinalaman sa pagkwarentina
Report 2000 Health
Systems: Improving partikular, hinggil sa kahusayan sa pagtugon at pagbukod.(61)
Performance.
(61) Gostin L, Burris S,
ng mga sistemang pangkalusugan, ang mga
and Lazzarini Z, “The Law kalakaran at pamantayan sa karapatang pan- Ang mga nakakalimitang batas at polisiya
and the Public’s Health: A
study of Infectious Disease tao ay ipinaloob sa paghubog ng mga depini- ng pamahalaan na tuwirang nakatuon sa
Law in the United States”, syon ng iba’t-ibang mga salik na susukatin. partikular na grupo ng mamamayan ka-
Columbia Law Review, Vol.
99, No.1, (1999). hit walang sapat na datos hinggil sa latag
23
ng sakit o iba pa, upang suportahan ang

kanilang pamamaraaan ay maaaring pumu-
kaw ng pansin sa ilang bagay hinggil sa
karapatang pantao. Dalawang halimbawa
sa usaping ito ay mga polisiya sa kalusugan
hinggil sa hindi boluntaryong pag-isterilisa
(sterilization) sa mga kababaihan ng isang
partikular na grupo ng mamamayan na
kinatwirang makatarungan dahil sa kailan-
gan para sa kanilang kalusugan at mainam
na pakiramdam (well-being), at mga batas
hinggil sa sodomiya na nagkriminalisa sa
pagtatalik ng magkaparehong kasarian na
kinakatwirang makatarungan dahil kailan-
gan ito upang maiwasan ang pagkalat ng
HIV/AIDS.(62)
©WHO/PAHO
Kailangang mapalakas ang kakayahan ng sugan, tulad ng pambansang polisiya at pla-
pamahalaan upang magpaunlad ng pam- no sa pagkain at nutrisyon. Ang pagpansin
bansang polisiya sa kalusugan at mga batas sa mga bulnerableng grupo ng mamamayan
na umaayon sa kanilang mga obligasyon sa ay nagbibigay ng atensyon kung paano ang
karapatang pantao. Kasama dito ang pagpa- mga pambansang batas at mga pangkaunla-
paunlad ng mga kasangkapan (tools) upang rang polisiya ay nakakaapekto sa kalagayan
marepaso ang mga batas at polisiyang may ng nasabing grupo, anong mga institusyon
kaugnayan sa kalusugan, upang matukoy ang higit na nakakapangalaga sa kanilang
kung ang mga ito o ang pagsasakatuparan pinakamainam na interes, at kung paano sila
sa mga ito ay lumalabag sa karapatang kinakatawan ng lipunang sibil. Panghuli,
pantao at makapagbigay ng mga paraan ang ulat sa at mga komentaryo mula sa mga
para maituwid ang anumang umiiral na lupong tagasubaybay (monitoring bodies) sa
paglabag. karapatang pantao ng Nagkakaisang Bansa
at ang pananaw ng mga organisasyon ng
lipunang sibil ay iba pang usapin na kailan-
T.17 PAANO MAGAGAMIT ANG gang bigyang halaga.
KARAPATANG PANTAO
SA PAGSUSURI NG KALA- Maaaring ang mga praktikal na implikasyon
ay ang pakikipag-ugnayan sa pambansang
GAYAN NG KALUSUGAN antas sa mas malawak na kagawaran, labas
SA MGA BANSA? pa sa kagawaran ng kalusugan, halimbawa,
kagawaran ng katarungan at iba pa na ang
Ang pagtaas ng atensyon sa karapatang responsibilidad ay sa karapatang pantao
pantao ay maaaring, una, makakapagpala- (kasama na ang mga malayang institusyon
wak sa sakop ng pag-aanalisa sa kalagayan sa karapatang pantao), kapakanan ng
ng kalusugan sa mga bansa, at pangalawa, kababaihan, kapakanan ng mga bata, edu-
dahil sa resulta, magpapahintulot upang kasyon, kapakanang panlipunan, pinansiya,
matukoy ang mga bagong kapartner. atbp. Ang iba pang makabuluhang kasama
Kasama sa mga bagong larangan ng aten- sa pagsulong ng pandaigdigang adyenda
syon ay ang konsiderasyon sa mga bahaging sa kalusugan ay ang mga ahensiya ng
pangkalusugan ng mga pambansang plano Nagkakaisang Bansa at iba pang organ-
hinggil sa karapatang pantao, at sa kabilang isasyon ng mga pamahalaan sa karapatang
panig naman, ay ang pagsama sa karapa- pantao, mga internasyonal at pambansang
tang pantao sa mga pambansang istratehiya organisasyon sa karapatang pantao sa labas
at plano hinggil sa kalusugan. Dahil sa ang ng pamahalaan (human rights NGOs), mga
mga obligasyon sa karapatang pantao na pambansang institusyon sa karapatang pan-
may kinalaman sa kalusugan ay nakabatay tao, mga taong tagabantay (ombudspersons),
sa pamahalaan, sa kabuuan, dapat tignan mga pambansang komisyon sa karapatang
ang mga polisiya at mga plano na posibleng pantao, mga balon ng kaisipan (think-tanks)
(62) Gruskin S and
Tarantola D, refer to
magmula sa labas ng sektor pangkalusugan sa karapatang pantao at mga institusyon sa
footnote 48. subali’t may malakas na kinalaman sa kalu- pananaliksik.
24
Seksyon 3:
Kalusugan at Karapatang Pantao
sa mas Malawak na Pananaw
T.18 PAANO ANG RELASYON Ang karapatang pantao ay tumutukoy sa
isang grupo ng mga prinsipyo at paman-
NG ETIKA SA tayan na pinagkaisahan sa internasyonal na
KARAPATANG PANTAO? antas at nakapaloob sa mga dokumentong
ligal. Itong mga internasyonal na prinsipyo
Ang etika (ethics) ay mga kalakaran ng at kalakaran sa karapatang pantao ay bunga
pagkilos para sa mga indibidwal at para ng matagalan at malalimang negosasyon ng
sa lipunan. Ang mga kalakarang ito ay mga Kasaping Estado sa iba’t-ibang batay-
nagmula sa marami, kasama na ang reli- ang usapin. Sa ibang salita, ang mga karapa-
hiyon, tradisyong kultural, at mga pagba- tang pantao ay nabuo ng mga pamahalaan
balik-tanaw, kung kaya kumplikado ang sa pamamagitan ng prosesong pagbuo ng
bawa’t etikang pananaw. Ang etika bilang pagkakaisa (consensus-building process).
sistema ng mga kalakaran ay gumagamit ng
maraming bahaging-konsepto, kasama na Kailangang pahalagahan ng gawain sa
ang mga obligasyon at tungkulin, kabutihan etika ang mga kalakaran at pamantayan
ng pag-uugali, pamantayan ng kahalagahan sa karapatang pantao, hindi lamang sa
at kabutihan ng mga bunga ng pagkilos, nilalaman ngunit sa relasyon nito sa pro-
pamantayan ng pagiging patas, at katarun- seso ng diskurso at pangangatwiran sa
gan sa alokasyon ng rekurso at sa pabuya at etika. Halimbawa, kung ang isang grupo
kaparusahan. ng mamamayan ay apektado ng isang
usapin, ang mga indibidwal na kumaka-
tawan sa grupong ito ay dapat makasama sa
anumang pagtukoy ng mga implikasyong
etikal ng mga usaping ito. Ang etika ay
makabuluhan sa larangan ng praktika kung
saan ang karapatan pantao ay hindi pa na-
kakapagbigay ng malinaw na kasagutan,
halimbawa, sa bago at sumisibol pa lamang
na lugar kung saan ang batas sa karapatang
pantao ay hindi pa ginagamit o nailinaw
tulad ng sa human cloning.
T.19 PAANO ANG RELASYON

NG MGA PRINSIPYO NG
KARAPATANG PANTAO
AT EKWITI (EQUITY)?
Ang ekwiti (equity) ay nangangahulugan na
pangangailangan ng tao at hindi sa taglay
na pribilihiyo sa lipunan, ang nagtatakda sa
pamamahagi ng mga oportunidad para sa
kagalingan ng tao.(63) Nangangahulugan ito
WHO/PAHO
©
ng pagtanggal ng di pagkakapantay-pantay
(63) Equity in Health and
sa kalusugan at sa mga pangunahing salik
Health Care: A WHO/SIDA na may kinalaman sa kalusugan na siste-
Initiative, WHO, Geneva,
1996.
25
matikong nakaugnay sa mga naisasantabi

sa lipunan. Sa loob ng diskurso hinggil sa Ang hamon sa mga propesyunal sa la-
karapatang pantao, ang prinsipyo ng ekwiti rangan ng kaunlaran at para sa polisiya
ay nagiging higit na mahalaga bilang isang at praktika ay maghanap ng mga paraan
di ligal na terminong generic na polisiyang upang mapahina ang masalimuot na ug-
tumutudla sa pagiging patas. Nagamit na nayang bumabalot sa kawalan ng kapang-
ito upang maging bahagi ng mga usaping yarihan at upang mapalakas ang kakayahan
may kinalaman sa polisiya, tulad ng mang mga mahihirap na kababaihan at kala-
daling pag-aabot (accessibility), pagiging lakihan upang sila ay magkaroon ng higit
abot-kaya at katanggap-tanggap na serbi- na kontrol sa kanilang buhay.(67)
syong kalusugan. Ang pagbigay ng higit na
atensyon sa mga grupo ng mamamayan na
bulnerable at may disbentahe sa mga instru- Ang karapatang pantao ay nagbibigay ng
mento ng karapatang pantao ay nagpapal- kapangyarihan sa mga indibidwal at mga
akas sa prinsipyo ng ekwiti. Gayundin, sa komunidad sa pamamagitan ng pagbibigay
internasyonal na antas, ang mga instrumen- sa kanila ng karapatan na nagbubunga ng
tong pangkarapatang pantao ay tumutugon obligasyong ligal sa iba. Ang karapatang
sa usapin ng ekwiti sa pamamagitan ng pantao ay makakatulong upang maging
paghihikayat ng internasyonal na kooper- patas ang distribusyon at ang paggamit
sayon upang makamtan ang mga karapatan ng kapangyarihan sa loob at sa pagitan ng
at masagutan ang mga ugnayan sa loob ng mga lipunan, upang maibsan ang kawalang
estado, lalo na sa Deklarasyon sa Karapatan kapangyarihan ng mga mahihirap. Habang
sa Kaunlaran ng Nagkakaisang Bansa.(64) ang mga karapatang ekonomiko at sosyal,
tulad ng karapatan sa kalusugan, ay lalong
pinapahalagahan sa pamamagitan ng ka-
T.20 PAANO MAGAGAMIT ragdagang liwanag sa nilalaman nito at
paggamit nito, magbibigay sila ng mahala-
ANG MGA PRINSIPYO gang kasangkapan upang mabawasan ang
NG KALUSUGAN AT kahirapan. Ang pamamaraang karapatang
KARAPATANG PANTAO pantao ay nangangailangan din ng aktibo at
makabuluhang paglahok ng mga mahihirap
SA PAGBABAWAS sa pormulasyon, implementasyon at pag-
NG KAHIRAPAN? subaybay sa mga istratehiya na posibleng
maka-apekto sa kanila.
Ang karapatan sa mainam na pamumuhay
na may sapat na kalusugan at kagalingan, Ang pananagutan (accountability), trans-
kasama na ang kinakailangang serbisyong parensiya, demokrasya, at mahusay na
panlipunan, at karapatan sa kasiguruhan sa pamumuno ay mga mahahalagang sang-
panahon ng pagkakasakit, pagkakaroon ng kap upang matugunan ang kahirapan at
Right to Development, kapansanan, pagtanda o iba pang dahilan mabuway na kalusugan. Ang mga karapa-
4 December 1986,
(A/RES/41/128). ng pagkawala ng ikabubuhay ay nakaukit tang ligal at obligasyon, sa domestiko at
(65) Article 25 UDHR sa Unibersal na Deklarasyon sa Karapatang internasyonal na antas ay humihingi ng
(1948).
(66) “Poverty and the Pantao.(65) Ang Komite sa Pangkabuhayan, pananagutan: mga epektibong remedyong
International Covenant
on Economic, Social
Panlipunan at Pangkulturang Karapatan ligal, mekanismo ng pananagutang admin-
and Cultural Rights”, (Committee on Economic, Social and Cul- istratibo at pulitikal sa antas domestiko, at
statement adopted
by the Committee on tural Rights) ay naglinaw na ang kahirapan pagsubaybay din sa karapatang pantao sa
Economic, Social and
Cultural Rights on 4 bilang “isang kundisyon ng tao na may ka- internasyonal na antas.(68) Sa pangkalahatan,
May, 2001 (E/C.12/2001/
10), paragraph 8. tangiang pagdaranas ng sustenido o mata- ang karapatang pantao ay nagbibigay ng
(67) Voices of the Poor: gal na pagkait ng kinakailangang risorses balangkas sa pagbawas ng kahirapan, na
Crying Out for Change,
Chapter 7, ’Social (resources), kakayahan, pagpipilian, seguri- nagtatakda na magkaroon ng iba’t-ibang
Ill-being: Left Out and
Pushed Down’, World dad at kapangyarihan upang matamasa ang pamamaraan, kasama na ang paggawa ng
Bank 2000, page 235.
(68) Human rights and
karapatan sa mainam na pamumuhay at iba batas, mga polisiya at mga programa.
poverty reduction pang sibil, kultural, ekonomikal, pulitikal at
strategies: A discussion
paper, prepared by panlipunang karapatan.(66)
Professor Paul Hunt,
Professor Manfred
Nowak, Professor
Siddiq Osmani for the
UN Office of the High
Commissioner for
Human Rights (February
2002).
26
T.21 PAANO NAAAPEKTUHAN

Ang kapansanan ay maaaring maging
dahilan ng kahirapan at ang kahirapan NG GLOBALISASYON
ay pwede ding maging risgo upang mag- ANG PAGTATAGUYOD
karoon ng kapansanan. Ang karapatang AT PAGTATANGGOL SA
pantao ay nagbibigay ng ligal na balangkas
upang masiguro na walang diskriminasyon KARAPATANG PANTAO?
at patas ang pagkakataon para sa mga
taong may kapansanan, at nagbibigay Ang globalisasyon ay isang termino na
ng potensyal na daan pataas upang ma- sumasaklaw sa iba’t ibang kaganapan
hadlangan ang pagiging mahirap ng mga (phenomena), na ang karamihan ay tungkol
mayroong kapansanan. Tinitingnan ng ulat sa mabilis na pagdaloy ng pera, epektos,
mula sa Pagkilos Hinggil sa Kapansanan serbisyo, mga tao, at mga ideya sa labas ng
at Pag-unlad (Action on Disability and pambansang teritoryo. Ang prosesong ito
Development) ang di matigil na kawing ay nagdulot ng mga benepisyo sa maram-
sa pagitan ng kahirapan at kapansanan. ing tao at bansa, naiahon ang maraming tao
Kinatwiran nito na ang batayan ng kahi- mula sa kahirapan at nakapagdala ng mas
rapan ng mga taong may kapansanan ay malawak na kamulatan ng mamamayan
ang pagtanggal sa kanilang panlipunan, hinggil sa karapatang magkaroon ng batay-
ekonomikal at pulitikal na paglahok. ang karapatang pantao. Subali’t, sa maram-
ing kaso, ang prosesong globalisasyon ay
Ang lawak pagtanggal sa kanilang pag- nagdulot ng mas higit na pag-iisangtabi
lahok ay malala: sa mga mamamayan at bansang pinagkai-
tan ng daan sa merkado, impormasyon, at
• 98% ng mga batang may kapansanan mga kinakailangang epektos tulad ng mga
sa mga umuunlad na bansa ay pinag- bagong pansagip-buhay na gamot.
kaitan ng pormal na edukasyon at
sila ay hindi pinapasali sa maraming Sa loob ng komunidad ng karapatang
pang-araw-araw na inter-aksyon na pantao, may mga partikular na kalakaran
binabalewala ng mga batang walang na may ugnayan sa globalisasyon na na-
kapansanan. kakapagpataas ng agam-agam hinggil sa
epekto nito sa kakayahan ng mga estado na
• 100 milyon katao sa buong daigdig ay masiguro ang pangangalaga sa karapatang
may maiiwasang kapansanan na dala
ng malnutrisyon at hindi mahusay na
sanitasyon.
• 70% ng pagkabulag ng mga bata

at 50% ng pagkasira ng pandinig
sa Africa at Asya ay maiiwasan o
magagamot.
Ang mga kapansanang ito ay huma-

hantong sa diskriminasyon, pagbawal
sa paglahok, at higit na kahirapan. Ang
Istandard na Alituntunin Hinggil sa Pag-
pantay ng Oportunidad para sa mga Taong
may Kapansanan (Standard Rules on the
Equalisation of Opportunities for People
with Disabilities) ay inendorso na ng la-
hat ng Estadong Kasapi ng Nagkakaisang
Bansa. Kahit na ito ay hind ligal na mai-
papatupad, nahikayat nila ang maraming
bansa na magkaroon ng batas para sa mga
may kapansanan.(69)
(69) Disability, Poverty and
Development, Department
for International
Development (DFID), ID21
Highlights, January 2002.
WHO/PAHO
©
27
pantao, lalo na sa mga higit na bulnerable na “Kahit na itinuturing nating pandaig-

kasapi ng lipunan. Nakapaloob unang-una digang komunidad (global village) ang
sa pang-ekonomiko-politikal na balangkas ating mundo, ito ay mundo na kulang sa
ng globalisasyon, kasama sa mga kalakarang pagiging malapit ng mga magkakapit-
ito ang: pataas na pag-asa sa libreng merka- bahay at ng mga mamamayan sa komu-
do, makahulugang paglaki ng impluwen- nidad, na siyang ibig sabihin ng komu-
sya ng internasyonal na pampinansiyang nidad. Sa bawat rehiyon, at sa loob ng
merkado at institusyon sa pagtukoy ng mga bawa’t bansa, ay may mga problemang
pambansang polisiya; pagbawas sa gastusin maaaring magmula sa kakulangan sa
ng pampublikong sektor, pribatisasyon ng paggalang o kakulangan sa pagtang-
mga gawaing dati ay ang estado lamang gap na ang lahat ng tao ay ipinanganak
ang gumagampan; at ang deregulasyon sa na may dignidad at pagkakapantay-
maraming gawain patungo sa pagpapadu- pantay.”
las ng pamumuhunan at pagbibigay ng pre-
myo sa inisyatiba sa pagnenegosyo.(70) Ang Mary Robinson
mga kalakarang ito ay upang mabawasan Mataas na Komisyoner Para sa Karapatang
ang papel ng estado sa usaping ekonomiya, Pantao ng Nagkakaisang Bansa
at sabay na pagtaas ng papel at responsi-
bilidad ng pribadong (non-state) aktor, lalo
na iyong nasa negosyong korporasyon, at
ganun din sa mga nasa sibil na lipunan. T.22 PAANO
Ang mga tagasuri ng karapatang pantao
ay nag-aalala na ang mga kalakarang ito ay
NAIIMPLUWENSYAHAN
maglilimita sa kakayahan ng estado upang NG BATAS SA
pangalagaan ang mga bulnerable sa masa- KARAPATANG PANTAO
mang epekto ng globalisasyon, at ipatupad
ang karapatang pantao.
ANG BATAS NG
INTERNASYONAL
Sa kontekstong ito, binigyang diin ng NA KALAKAL?
Komite sa Pangkabuhayan, Panlipunan at
Pangkulturang Karapatan (Committee on Kamakailan, ang sistemang karapatang
Economic, Social and Cultural Rights) ng pantao ng Nagkakaisang Bansa ay nagsim-
Nagkakaisang Bansa ang malakas at tuloy- ulang tumugon sa mga batas at kagawian
tuloy na responsibilidad ng mga internasyo- sa kalakal ayon sa batas sa karapatang
nal na organisasyon, at sa mga pamahalaan pantao, at dahil dito, ang Pandaigdigang
na bumuo at nangangasiwa sa mga ito, Organisasyon sa Kalakal (World Trade
upang gumawa ng anumang pamamaraan
na kaya nila sa konteksto ng globalisasyon
upang tulungan ang mga pamahalaan na
Kinikilala ng Artikulo 15 ng Internasyonal
makakilos ayon sa mga obligasyon nila sa
na Kumbensyon sa Pangkabuhayan,
karapatang pantao, at maghanap ng paraan
Panlipunan at Pangkulturang Karapatan
para magkaroon ng mga polisiya at mga
(International Covenant on Economic, Social
programa na magtataguyod sa paggalang
and Cultural Rights) “ang karapatan ng
sa mga karapatang ito.(71)
bawa’t isa upang matamasa ang biyaya ng
siyentipikong pag-unlad at ang paggamit
Binigyang diin ni Kofi Annan, ang Pang-
nito.” Ang karapatang ito ay nagbibigay ng
(70) Statement by kalahatang Kalihim ng Nagkakaisang
the Committee on mga obligasyon sa mga pamahalaan upang
Economic, Social and Bansa, na “ang pagpursigi ng kaunlaran,
Cultural Rights, to gumawa ng mga kinakailangang hakbang
the Third Ministerial ang paglahok sa globalisasyon, at ang
Conference of the World upang mapangalagaan, mapaunlad at ma-
Trade Organization,
pangangasiwa ng pagbabago ay dapat
palaganap ang agham at mga pananaliksik
1999. magbigay daan sa pagsulong ng karapa-
(71) Statement by na nakabatay sa agham, at sa pagsiguro ng
the Committee on tang pantao at hindi ang kabaligtaran
Economic, Social and kalayaan sa pagtatanong batay sa agham.
Cultural Rights, May nito. Ang paggalang sa karapatang
Ang mga implikasyon ng karapatang ito
1998, paragraph 5. pantao, ayon sa mga internasyonal na
(72) Report of the sa mga usaping kalusugan ay kamakailan
Secretary-General instrumento, ay sentro sa ating man-
on the work of the lamang nagsimulang tingnan, halimbawa,
Organization, 1999, dato. Kung mawawala sa ating isip ang
General Assembly, ang pagkakaroon ng abot-kayang gamot
Official Records, 54th
ganitong batayang katotohanan, lahat
para sa mga umuunlad na bansa.
session. Supplement
No.1 (A/54/1).
ay hindi magtatagumpay.”(72)
28
Sa usapin ng pag-abot sa mga gamot, ang

relasyon sa pagitan ng Kasunduan Hinggil
sa Intellectual Property Rights na may rela-
syon sa Kalakal (Agreement on the Trade
Related Intellectual Property Rights, TRIPS)
at karapatang pantao ay isinaalang-alang sa
isang ulat sa Sub-Komisyon sa Karapatang
Pantao (Subcommission on Human Rights)
nitong nagdaang taon ng Mataas na Ko-
misyoner para sa Karapatang Pantao.(74)
Pinansin ng ulat na ito na sa 141 na Kasaping
Estado ng WTO, 111 ang nagratipika sa
ICESCR. Ang mga kasapi, kung sa ganoon
ay kailangang magpatupad ng minimum
na pamantayan ng kasunduan sa TRIPS, na
may pagsaalang-alang sa mga obligasyon sa
karapatang pantao at ang pleksibilidad ng
kasunudan sa TRIPS at pagkilala na “ang
mga karapatang pantao ay pangunahing
responsibilidad ng mga Pamahalaan.”(75)
© WHO
Organization) at iba pang organisasyon na

may kinalaman sa kalakal ay nagsimula
T.23 ANO ANG IBIG SABIHIN
nang magsaalang-alang sa implikasyon ng NG PAMAMARAAN
kanilang gawain sa karapatang pantao. NA NAKABATAY
Halimbawa, ang usapin hinggil sa pag-abot
SA KARAPATAN
(access) sa mga gamot ay patuloy na binibig- SA KAUNLARAN?
yang pansin sa konteksto ng karapatang
pantao. Sa kauna-unahang pagkakataon, Papataas ang pagkilala, sa loob at labas ng
nitong nagdaang taon, ang Komisyon sa Nagkakaisang Bansa, na ang kaunlaran
Karapatang Pantao ay tumangkilik ng isang mismo ay hindi lamang isang karapatang
resolusyon hinggil sa pag-abot sa gamot sa pantao na kinikilala ng Deklarasyon sa
konteksto ng maramihang pagkakasakit Karapatan sa Pag-unlad ng Nagkakaisang
(pandemic) tulad ng HIV/AIDS(73) na muling Bansa (United Nations Declaration on the
nagpapatibay na ang pag-abot sa gamot sa Right to Development) (1986), bagkus ang
kontekstong ito ay isang pundamental na proseso ng kaunlaran mismo ay dapat na
elemento para sa pasulong na pagtamasa ng naaayon sa karapatang pantao. Sa usap-
karapatan sa kalusugan. Ang mga Estado ing ito, ang OHCHR ay nagsusulong ng
ay tinatawagan upang magpatuloy ng mga pamamaraang batay sa karapatang pantao
polisiya na nagtataguyod sa pagkakaroon, sa kaunlaran bilang batayang balangkas
madaling maabot at abot-kaya ang halaga para sa proseso ng kaunlaran ng tao na
para sa lahat nang walang diskriminasyon normatibong nakabatay sa internasyonal
(73) Commission on Human ang mga napatunayan ng syensya na ang- na karapatang pantao. Isinasama ng pama-
Rights resolution 2001/33:
Access to medication in kop at mataas ang kalidad na mga gamot at maraang ito ang kalakaran, pamantayan at
the context of pandemics
such as HIV/AIDS, mga teknolohiyang medikal na ginagamit prinsipyo ng internasyonal na sistema ng
adopted 20 April 2001,
upang malunasan ang mga malawakang karapatang pantao sa plano, polisiya, at
(E/CN.4.RES.2001.33).
(74) Report of the High pagkakasakit (pandemic) tulad ng HIV/ proseso ng kaunlaran. Ang mga kalakaran
Commissioner for
Human Rights both AIDS. Sila ay tinatawagan ding magpatibay at pamantayan ay iyong mga nakapaloob sa
Sub-Commission on the
Promotion and Protection ng mga batas o iba pang hakbang upang kaban ng mga internasyonal na tratado at
of Human Rights on mapangalagaan ang pag-abot (access) sa mga deklarasyon. Kasama sa mga prisipyo
intellectual property rights
and human rights; the mga gamot at teknolohiyang medikal mula ang partisipasyon, pananagutan, kawalan
impact of the agreement
on trade related aspects sa mga limitasyong maaaring gawin ng mga ng diskriminasyon at pagbibigay pansin
of Intellectual Property
Rights on human rights; pangatlong partido. sa mga bulnerableng grupo, pagbibigay
Fifty-second session of
June 2001 (E/CN.4/Sub.2/
ng kapangyarihan sa mamamayan at may
2001/13 paras. 61-69.) malinaw na ugnayan sa internasyonal na
(75) Vienna Declaration
and Programme of Action, instrumento ng karapatang pantao.
Article 1.
29
“Itinatalaga ng pamamaraang nakaba-

tay sa karapatan sa kaunlaran na ang
T.24 PAANO NAKAKAAPEKTO
pagkamit ng karapatang pantao ay la- ANG BATAS SA
yunin ng kaunlaran. Ginagamit ang pag- KARAPATANG PANTAO,
iisip na ang karapatang pantao ay tun-
BATAS SA MGA REFUGEE,
tungan ng mga polisiya sa kaunlaran.
Iginigiit nito ang internasyonal na AT HUMANITARIAN LAW
aparato ng pananagutan sa karapatang SA PAGBIBIGAY
pantao bilang suporta sa mga pagkilos
NG TULONG
sa kaunlaran. Sa lahat ng mga ito, ang
binibigyan ng pansin ay hindi lamang PANGKALUSUGAN?
ang karapatang sibil at pulitikal, kundi
ang karapatang ekonomiko, sosyal at Ang malaking bilang at nagbabagong anyo
kultural. Dagdag pa dito, ang pagsa- ng mga emergency at hidwaan, kasama na
sakatuparan ng pamamaraang naka- ang pagsabog ng gulo sa relihiyon at et-
batay sa karapatang pantao ay nagba- niko sa buong daigdig ay humantong sa
banggit sa pangangailangang tumukoy pangangailangan ng bagong pag-iisip at
ng pamantayan sa paggampan.”(76) pamamaraan sa loob at labas ng sistema ng
©WHO/Stills
“Ang pamamaraang nakabatay sa kara- Nagkakaisang Bansa. Ang bagong atensyon

patan sa kaunlaran ay naglalarawan ng ay hinahatak sa internasyonal na ligal na
mga kalagayan, hindi lamang sa usapin balangkas sa pagharap sa ganitong mga
ng pangangailangan ng tao, o ng mga emergency, sa partikular, ang relasyon ng hu-
rekisitos ng kaunlaran, kundi batay sa manitarian law, batas sa karapatang pantao
obligasyon ng lipunan na tumugon sa at batas sa refugee at ang kanilang kaangku-
mga karapatan ng indibidwal na hindi pan sa nagbabagong krisis ng mundo.(77)
maaaring tanggalin, nagbibigay ng ka-
pangyarihan sa mamamayan na hum- Ang karapatang pantao, humanitarian law
ingi ng hustisya bilang karapatan, hindi at batas sa refugee ay magkakaiba subali’t
kawang-gawa, at nagbibigay ng moral mahigpit na magkakaugnay na sangay
(76) Overseas
na batayan para sa komunidad upang ng internasyonal na sistemang ligal. Ang
Development Institute, humingi ng internasyonal na tulong
“What can we do with
a rights-based approach kung kailangan.”
to development?”. Ang batas sa refugee ay kumikilos
Briefing Paper, 1999 (3)
September. Pangkalahatang Kalihim ng Nagkakaisang Bansa, para mapangalagaan ang mga refugee
(77) See paper by Uwe
Kracht, Development Kofi Annan sa pamamagitan ng pagdetalye ng mga
Consultant and Co-
Coordinator of the
ispesipikong probisyong ligal na nangan-
World Alliance for galaga sa karapatang pantao ng mga
Nutrition and Human
Rights (WANAHR) refugee lalo na sa pamamagitan ng United
Human Rights and
Humanitarian Law Nations Convention Relating to the Status
and Principles in
Emergencies - An of Refugees (1950) at ng protocol nito
overview of concepts
and issues, prepared for
(1966).
UNICEF.
30
karapatang pantao at batas sa refugee

ay pinaunlad sa loob ng balangkas ng
Nagkakaisang Bansa kung kaya’t may
mga parehong pinagmumulan o tinutun-
tungan. Subali’t ang humanitarian law ay
may malalim na naiibang pinagmulan, at
gumagamit ng ibang mga mekanismo sa
pagpapatupad. Ngunit ang lahat ng sangay
ng batas ay may parehong pundamental na
layunin: ang paggalang sa dignidad ng tao
na walang anumang diskriminasyon sa lahi,
kulay, relihiyon, kasarian, kapanganakan
o kayamanan, o anupamang pamantayan.
Dagdag dito, malaking bilang ng kanilang
detalyadong layunin at konsepto ay magka-
kapareho.
Ang humanitarian law ay ang batas sa

armadong hidwaan o ang batas ng mga
digmaan: mga panuntunan na nagbibigay
ng proteksyon sa mga taong hindi bahagi o
hindi na kalahok sa labanan at nagbibigay
ng limitasyon sa mga paraan ng pandigma. ©Helena Nygren-Krug
Ang sentrong instrumento ng humanitarian
law ay ang apat na 1949 Kumbensyon ng Dagdag pa dito, sa pagbibigay ng serbi-
Geneva at ang kanilang Dalawang Protokol syong pangkalusugan sa mga kalagayang
(Geneva Conventions and their Additional emergency, ang konsiderasyon sa dimensyon
Protocols) noong 1977. ng karapatang pantao ay makakatulong
upang masiguro na ang mga istratehiya ay
nagbibigay ng partikular na atensyon sa
May pagsisikap upang masiguro na ang mga grupong bulnerable. Ang partikular
mga prinsipyo ng internasyonal na karapa- na bulnerabilidad ng mga refugee, bakwet,
tang pantao at humanitarian law ay maka- at mga migrante ay nangangailangan ng
kapagbigay ng pamantayan at batayan para ispesyal na diin sa karapatang pantao. Sa
sa aksyong humanitaryo ng Nagkakaisang loob ng mga grupong ito, ang kababaihan
Bansa at ng mga ahensya nito at iba pang bilang nag-iisang puno ng pamilya, walang
mga grupo. Ang mga gawaing pangkalu- kasamang minor de edad, mga taong may
sugan para sa paghahanda, pagtatasa, kapansanan at mga matatanda ay nan-
pagpapatupad, at ebalwasyon sa naging gangailangan ng ispesyal na atensiyon.
bunga ng tulong pangkalusugan sa kon- Mayroong mga ispesipikong prinsipyo ng
teksto ng armadong hidwaan ay kailangang karapatang pantao na sa panahon ng emer-
nakabatay sa balangkas ng internasyonal gency ay makakapagpatnubay sa pagsiguro
na batas. Ang lahat ng mga may sakit at ng proteksyon laban sa pagkakalantad ng
sugatan, manggagawang pangkalusugan, mga grupong bulnerable sa risgong-salik ng
gamit (equipment) medikal, ospital at ibang sakit at hindi mainam na kalusugan.(78)
(78) Guiding Principles on gamit pangkalusugan (kasama ang mga sa-
Internal Displacement
(1998). sakyang medikal) ay protektado sa ilalim ng
(79) In March 2000, the mga prinsipyo ng humanitarian law. Dadag Ayon sa Alituntunin ng Nagkakaisang
ACC issued the Human
Rights Guidelines and pa dito, ang hindi pagbigay ng daan sa Bansa (United Nations Guidelines), ang mga
Information for the
Resident Coordinator serbisyong medikal ay maaaring krimen ng kawani ng Nagkakaisang Bansa sa larangan
System which is an
important reference for digmaan (war crime), sa ilang pagkakataon. ay “sa pangkalahatan, hindi dapat tumang-
the collective effort to
integrate human rights gi sa mga reklamo hinggil sa paglabag sa
within the United Nations Sa pangkalahatan, ang aksyong humani-
system, approved on karapatang pantao.Kapag nakatanggap
behalf of ACC by the
CCPOQ at its 16th Session,
taryo sa larangan ng kalusugan ay kumaka- nito, dapat itong maipaabot nang maagap
Geneva, March 2000, http: tawan ng aksyon tungo sa pagtupad sa at may confidentiality sa OHCHR upang ito
//accsubs.unsystem.org/
ccpoq/documents/manual/ karapatan sa kalusugan sa mga sitwasyon ay mabigyan ng pansin…”(79)
human-rightsgui.pdf,
para. 59. na matindi ang panganib sa kalusugan.
31
ng mga pagsisikap sa maayos na daloy,

sama-sama at koordinadong suporta ng
Nagkakaisang Bansa sa pagsunod (follow-
up) ng pamahalaan sa mga Kumperensya
at pagpapatupad ng mga Kumbensyon sa
antas ng larangan.
Sinasabayan nito ang mga prinsipyong

nakasaad sa Kumprehensibong Ba-
langkas sa Pag-unlad ng Pandaigdigang
Banko (World Bank’s Comprehensive
Development Framework, CDF), ang ini-
syatiba ng magkasamang Dokumento
Hinggil sa Pagbabawas ng Kahirapan ng
Pandaigdigang Banko/IMF (World Bank/
IMF Poverty Reduction Strategy Paper,
PRSP), na ang pormal na disenyo ay suma-
salamin sa mga konsepto at pamantayan
sa karapatang pantao. Ang proyekto ng
OHCHR na magpalabas ng panuntunan
para sa integrasyon ng karapatang pantao
sa mga istratehiya para sa pagbawas ng
kahirapan, kasama na ang Dokumento
hinggil sa Pagbawas ng Kahirapan (Poverty
Reduction Strategy Papers (HRPRSP
WHO/PAHO
© Guidelines), ay nagpatingkad sa malapit na
pagkaka-isa sa pagitan ng “mga reyalidad ng
mga taong mahihirap” na tinukoy ng Boses
T.25 PAANO ANG UGNAYAN ng Mga Mahihirap (Voices of the Poor)(81)
at iba pang pag-aaral sa kahirapan, at ng
NG KARAPATANG pandaigdigang normatibong balangkas ng
PANTAO SA GAWAING karapatang pantao. Kaya, ang atensyon sa
PAGPAPAUNLAD karapatang pantao ay makakatulong para
masiguro na ang mga susing usapin (con-
NG KALUSUGAN cerns) ng mga mahihirap na tao ay magiging
SA MGA BANSA? at mananatiling susing usapin ng mga is-
tratehiya upang mabawasan ang kahirapan.
Sa gawain ng Nagkakaisang Bansa (United Halimbawa, ang integrasyon ng karapatang
Nations) sa antas pambansa, ang karapatang pantao sa istratehiyang kontra-kahirapan ay
pantao ay pinagtitibay bilang usaping tagos makakatulong para masiguro na ang bul-
sa lahat.(80) Ang Pangkalahatang Pagtatasa nerableng mga grupo at individual ay hindi
ng Bansa (Common Country Assessment, napapabayaan; na nabibigyan ang mahihi-
CCA) at ang Balangkas ng Tulong Pang- rap ng aktibo at mulat na partisipasyon; na
kaunlaran ng Nagkakaisang Bansa (United ang susing usaping sektoral (halimbawa,
Nations Development Assistance Frame- edukasyon, pabahay, kalusugan at pagkain)
work, UNDAF) ay nagbibigay ng mga ay nabibigyan ng kaukulang pansin; na ang
mayor na prinsipyo kung saan nagmula mga kagyat, di-gaanong kagyat (kasama
ang pamamaraang nakabatay sa karapa- na ang mga pangmahabaan) na tudla ay
tan sa kaunlaran. Ang CCA at UNDAF natukoy; na ang epektibong pamamaraan
Guidelines ay tumutukoy sa pagpapatupad ng pagsubaybay (halimbawa, indicators at
ng mga kumbensyon at deklarasyon ng panimulang pamantayan) ay nakatayo; at
Nagkakaisang Bansa at nagbibigay-diin sa mayroong madaling abutin na mekanismo
kahalagahan ng paglapat ng karapatang ng pananagutan para sa lahat ng partido.
pantao sa dalawang proseso. Ang CCA Dagdag pa dito, ang karapatang pantao ay
(80) Idem.
(81) Refer to footnote
kung ganun ay tumutulong sa pagpapadali nagbibigay sa istratehiyang bawas-kahira-
68. pan ng kalakaran, pamantayan at halaga
(82) Human rights and
poverty reduction
na may mataas na antas ng pandaigdigang
strategies: A discussion
paper, footnote 57.
pagkilala.(82)
32
Annex I:
Legal
Instruments
©WHO/PAHO
INTERNATIONAL TREATIES AND CONVENTIONS

(in chronological order)
RELEVANT TO HEALTH & HUMAN RIGHTS
Convention (No. 29) concerning Forced Labour (1930);
United Nations Charter (1945);
Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (1948);
Convention for the Suppression of the Traffic in Persons
and of the Exploitation of the Prostitution of Others (1949);
Geneva Convention for the Amelioration of the Condition
of the Wounded and Sick in Armed Forces in the Field (1949);
Geneva Convention for the Amelioration of the Condition
of Wounded, Sick and Shipwrecked Members of Armed Forces at Sea (1949);
Geneva Convention relative to the Treatment of Prisoners of War (1949);
Geneva Convention relative to the Protection of Civilian Persons in Time of War (1949),
and the Protocol Additional to the Geneva Conventions relating to the Protection
of Victims of International Armed Conflicts (Protocol 1) (1977) and the Protocol relating
to the Protection of Victims of Non-International Armed Conflicts (Protocol II) (1977) ;
Convention relating to the Status of Refugees (1950) and its Protocol (1967);
Convention (No. 105) on Abolition of Forced Labour (1957);
International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination (1963);
International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (1966);
International Covenant on Civil and Political Rights (1966) and its two Protocols (1966 and 1989);
Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women (1979)
and its Protocol (1999);
Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading
Treatment or Punishment (1984);
Convention on the Rights of the Child (1989);
Convention (No. 169) concerning Indigenous and Tribal Peoples in Independent Countries (1989);
International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers
and Members of their Families (1990);
Convention (No. 182) on the Prohibition and Immediate Action
for the Elimination of the Worst Forms of Child Labour (1999);
Maternity Protection Convention (No. 183, 2000).
33
INTERNATIONALDECLARATIONS,
NORMS AND STANDARDS
Universal Declaration of Human Rights (1948);
Declaration on the Use of Scientific and Technological Progress
in the Interests of Peace and for the Benefit of Mankind (1975);
Declaration on the Rights of Disabled Persons (1975);
Principles of Medical Ethics relevant to the Role of Health Personnel, particularly Physicians,
in the Protection of Prisoners and Detainees against Torture and Other Cruel, Inhuman
or Degrading Treatment or Punishment (1982);
Declaration on the Right to Development (1986);
Principles for the Protection of Persons with Mental Illness
and the Improvement of Mental Health Care (1991);
United Nations Principles for Older Persons (1991);
Declaration on the Rights of Persons Belonging to National
or Ethnic, Religious and Linguistic Minorities (1992);
United Nations Standard Rules on the Equalization of Opportunities
for Persons with Disabilities (1993);
Declaration on the Elimination of Violence Against Women (1993);
Universal Declaration on the Human Genome and Human Rights (1997);
Declaration on the Right and Responsibility of Individuals, Groups and Organs of Society
to Promote and Protect Universally Recognized Human Rights and Fundamental Freedoms (1998);
Guiding Principles on Internal Displacement (1998).
REGIONAL INSTRUMENTS
IN RELATION TO HEALTH & HUMAN RIGHTS
American Declaration of the Rights and Duties of Man (1948);
European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms (1950)
and its Eleven Protocols (1952 - 1994);
European Social Charter (1961), (revised 1996);
American Convention on Human Rights (1969);
African Charter on Human and Peoples. Rights (1981);
Inter-American Convention to Prevent and Punish Torture (1985);
Additional Protocol to the American Convention on Human Rights in the Area
of Economic, Social and Cultural Rights - “Protocol of San Salvador” (1988);
Protocol to the American Convention on Human Rights to Abolish the Death Penalty (1990);
African Charter on the Rights and Welfare of the Child (1990);
Convention on the Prevention, Punishment and Eradication of Violence
against Women “Convention of Belem do Para.” (1994);
Arab Charter on Human Rights (1994);
European Convention on Human Rights and Dignity of the Human Being with regard to the
Application of Biology and Medicine: Convention on Human Rights and Biomedicine (1997);
Inter-American Convention on the Elimination of All Forms
of Discrimination Against Persons With Disabilities (1999).
34
INTERNATIONAL CONFERENCE DOCUMENTS

AND THEIR FOLLOW-UP
World Summit for Children, New York (1990): World Declaration on the Survival, Protection
and Development of Children and Plan of Action for Implementing the World Declaration,
and its follow-up, the United Nations General Assembly Special Session (UNGASS)
on Children (2002): A World Fit for Children;
United Nations Conference on Environment and Development, Rio de Janeiro (1992):
Rio Declaration on Environment and Development and Agenda 21;
World Conference on Human Rights, Vienna (1993): Vienna Declaration and Programme of Action;
International Conference on Population and Development, Cairo, 1994: Programme of Action;
World Summit for Social Development, Copenhagen (1995): Copenhagen Declaration
on Social Development and Programme of Action of the World Summit for Social Development,
and its follow-up, Copenhagen Plus 5 (2000);
Fourth World Conference on Women, Beijing (1995): Beijing Declaration and Platform for Action,
and its follow-up, Beijing Plus 5 (2000);
Second United Nations Conference on Human Settlements (Habitat II), Istanbul (1996):
Istanbul Declaration on Human Settlements;
World Food Summit, Rome (1996): Rome Declaration on World Food Security and
World Food Summit Plan of Action, and its follow-up, Declaration of the World Food Summit:
Five Years Later, International Alliance Against Hunger (2002);
United Nations General Assembly Special Session (UNGASS) on AIDS (2001):
Declaration of Commitment on HIV/AIDS .Global Crisis.Global Action;.
World Conference Against Racism, Racial Discrimination Xenophobia and Related Intolerance,
Durban (2001): Durban Declaration and Programme of Action;
Second World Assembly on Ageing (2002): Political Declaration
and Madrid International Programme of Action on Ageing.
35
Annex II:
Istrukturang
Pang-organisasyon
ng Nagkakaisang
Bansa
Ang chart na ito, na hindi kumpleto o lubos,
ay naglalarawan sa sistema ng pagkilos ng
sistema ng Nagkakaisang Bansa sa larangan
ng karapatang pantao. Ang diin ay ibinigay
sa mga lupon at programa na may mayor na
tungkulin sa karapatang pantao. Ang lila
na bahagi ay tumutukoy sa anim na pan-
gunahing organo ng Nagkakaisang Bansa,
samantalang ang luntian ay tumutukoy sa WHO/PAHO
©
mga lupon o programa na sineserbisyuhan

ng Opisina ng Mataas na Komisyoner para
sa Karapatang Pantao ng Nagkakaisang
Bansa (Office of the United Nations High
Commissioner on Human Rights).(83)
(83) This organizational

chart is used courtesy
of the Office of the
High Commissioner for
Human Rights. http:
//www.unhchr.ch/
hrostr.htm
36
The enjoyment of the highest attainable
standard of health as a fundamental right of
every human being was enshrined in WHO’s
Constitution over fifty years ago. WHO strives
to make this right a reality for everyone,
paying particular attention to the poorest and
most vulnerable.
In this context, WHO has launched the Health

and Human Rights Publication Series to explore
the complex relationship between health
and human rights regarding various health
challenges. The first in this series, 25 Questions
and Answers on Health and Human Rights,
attempts to answer key questions that come
to mind in exploring the linkages between
health and human rights. It is intended as a
practical guide to generate increased clarity
and understanding among WHO staff and
other health, development and human rights
practitioners about the important synergy
between health and human rights.

Publication Series Issue No. 1
For more information, please contact:
Helena Nygren-Krug
Health and Human Rights
Strategy Unit
Director General’s Office
World Health Organization
20, avenue Appia – 1211 Geneva 27 – Switzerland
Tel. (41) 22 7912523 – Fax: (41) 22 7914726
www.who.int/hhr
25
Tanong
at
Sagot
hinggil sa
Kalusugan
at
Karapatang
Pantao
Publication Series
Issue No. 1, July 2002 World Health Organization

QA On HHR Tagalog PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

QA On HHR Tagalog PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

QA On HHR Tagalog PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

25

Nagpapasalamat ang Medical Action Group sa mga sumusunod: sa

Mga paalala sa paggamit ng libro:

WHO Library Cataloguing-in-Publication Data

ISBN 92 4 154569 0 (NLM classification: WA 30)

© World Health Organization, 2002

World Health Organization

“It is my aspiration that health will finally

“Ito ang aking aspirasyon, na ang kalusugan sa wakas ay hindi

ng pagtatamasa ng pinakamataas na matatamong pamantayan

A sa kalusugan bilang pangunahing karapatan ng bawa’t tao ay

Ang diskurso sa karapatang pantao ay nagbibigay sa atin ng ba-

Ang pagbibigay pansin sa karapatang pantao ay lumalawak sa bu-

Ito ang konteksto na nilunsad ng WHO ang Serye ng Publikasyon

Umaasa ako na itong T at S ay magbibigay giya sa malawak na

Gro Harlem Brundtland

ng karapatan sa kalusugan ay isang pundamental at mahala-

A gang sangkap sa pagtamasa ng karapatan sa buhay at karapa-

Ang isang lipunang may mataas na pagpapahalaga sa karapatan sa

Bilang pagkilala ng Medical Action Group, Inc. (MAG) sa papel at

Ang publikasyong ito ay kontribusyon ng MAG sa popularisasyon

(Sgd.) Dr. Nymia Pimentel Simbulan

Seksyon 1: Kalakaran (norms) at Pamantayan (standard)

Seksyon 2: Integrasyon ng Karapatang Pantao sa Kalusugan 18

Seksyon 3: Kalusugan at Karapatang Pantao sa mas Malawak na Konteksto 25

Annex I: Mga Ligal na Instrumento 33

Annex II: Istrukturang Pang-organisasyon sa Karapatang Pantao ng Nagkakaisang Bansa 36

Mga Daglat at Akronim

Pantao “Ang lahat ng karapatang pantao ay

“Kailanman ay hindi mamamayan ang

• Paglahok: Ang karapatan sa “…aktibo,

• Karapatan sa Panlipunang Seguridad: Ang karapatan upang matamo ang pi-

tulad ng abot-kayang ligtas at malinis na tu-

Ang Pangkalahatang Komentaryo ay nag-

(a) Availability o Pagkakaroon: Dapat may

T.5 PAANO NAIUUGNAY ANG

“Mabigat na pinapasan ng gawaing Kumbensyon sa Karapatang Sibil at Puli-

Kumperensya Laban sa Rasismo, Dis- pagkilatis sa mga polisiya ng gobyerno.

na Komisyoner para sa Karapatang Pantao

T.9 SA ILALIM NG BATAS

(45) ICESCR, Article 23.

T.11 ANO ANG IBIG SABIHIN

 Paggamit ng perspektibang nakabatay sa

pagpapaunlad ng kalusugan na nakakaa-

T.12 ANO ANG DAGDAG

Attention to vulnerable groups © WHO

• Mga katanggap-tanggap na internasyonal mitahan ang mga karapatan ay ang pagtu-

nagagamot na tisis (TB)—ay mga halim-

Halimbawa, ang ILO Kumbensyon Hinggil

T.15 PAANO MAKAKASUPORTA

karapatang pantao ay kumikilos ng higit makapagbigay direksyon sa mga polisiyang

T.16 ANO ANG RELASYON

ng sakit o iba pa, upang suportahan ang

T.19 PAANO ANG RELASYON

matikong nakaugnay sa mga naisasantabi

T.21 PAANO NAAAPEKTUHAN

• 70% ng pagkabulag ng mga bata

Ang mga kapansanang ito ay huma-

pantao, lalo na sa mga higit na bulnerable na “Kahit na itinuturing nating pandaig-

Paggamit ng perspektibang nakabatay sa