Sesotho HL P2 Nov 2022

NATIONAL
SENIOR CERTIFICATE
KEREITI YA 12
SESOTHO PUO YA LAPENG (HL)
PAMPIRI YA BOBEDI (P2)
PUDUNGWANA 2022
MATSHWAO: 80
NAKO: Dihora tse 2½
Pampiri ena e na le maqephe a 29.
Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

Sesotho Puo ya Lapeng (HL)/P2 2 DBE/Pudungwana 2022
NSC
DITAELO LE DIKELETSO HO MOHLAHLOBUWA
1. Bala ditaelo tsena ka tlhoko pele o qala ho araba dipotso.
2. O se ke wa latella ho bala pampiri yohle. Tadima pele papetla ya dikahare

leqepheng la bone, mme o tshwaye dinomoro tsa dipotso tse botsitsweng
dibukeng tseo o ithutileng tsona selemong sena. Ha o entse sena, bala
dipotso tseo, mme e be o kgetha tseo o ratang ho di araba.
3. Pampiri ena e arotswe DIKAROLO TSE THARO, e leng:
KAROLO YA A: Dithothokiso (30)

KAROLO YA B: Pale/Sengolwa sa Boholoholo (25)
KAROLO YA C: Tshwantshiso/Terama (25)
4. Araba dipotso TSE HLANO kaofela: TSE THARO (3) KAROLONG YA A,

E LE NNGWE (1) KAROLONG YA B le E LE NNGWE (1) KAROLONG YA C
ka mokgwa ona:
KAROLONG YA A: DITHOTHOKISO
Dithothokiso tseo o di rutilweng – Araba dipotso TSE PEDI.
Thothokiso eo o sa e rutwang – O TLAMEHA ho araba potso ena.
KAROLONG YA B: PALE/SENGOLWA SA BOHOLOHOLO

Araba potso E LE NNGWE.
KAROLONG YA C: TSHWANTSHISO/TERAMA
Araba potso E LE NNGWE.
5. KGETHO YA DIPOTSO KAROLONG YA B (PALE/SENGOLWA SA

BOHOLOHOLO) LE YA C (TERAMA)
 Araba dipotso tsa pale/sengolwa sa boholoholo le terama tseo o ithutileng
tsona FEELA.
 Araba potso E LE NNGWE E TELELE YA MOQOQO le E LE NNGWE ya
dipotso TSE KGUTSHWANE. Haeba o araba potso e telele KAROLONG
YA B, o lokela ho araba dipotso tse kgutshwane KAROLONG YA C.
Haeba o araba potso tse kgutshwanyane KAROLONG YA B, o lokela ho
araba potso e telele ya moqoqo KAROLONG YA C. Sebedisa
lenanennetefatso le hlahisitsweng leqepheng la 5 ho etsa kgetho ya hao.
6. BOLELELE BA DIKARABO
 Potso e telele ya Dithothokiso e lokela ho arajwa ka mantswe a 250–300.
 Dipotso tse telele tsa Pale le Terama di lokela ho arajwa ka mantswe a
400–450.
 Bolelele ba dikarabo tsa dipotso tse kgutshwane bo tla laolwa ke kabo ya
matshwao. Tsepama potsong, mme o se ke wa tswa lekoteng.
7. Latela ditaelo tse hlahang qalong ya KAROLO ka NNGWE ka tlhoko.
8. Nomora dikarabo tsa hao jwalo ka ha dipotso di nomorilwe pampiring ena ya

dipotso.

NSC
9. Qala KAROLO E NNGWE le E NNGWE leqepheng LE LETJHA.
10. Sebedisa nako ya hao ka mokgwa o latelang:
KAROLO YA A: Metsotso e 40
KAROLO YA B: Metsotso e 55
KAROLO YA C: Metsotso e 55
11. Ngola ka mongolo o makgethe, mme o balehang.

NSC
LEQEPHE LA DIKAHARE
Dintlha tse hlahisitsweng leqepheng lena di tla o thusa ho kgetha dipotso tseo o ratang
ho di araba ntle le ho qobelleha hore o bale pampiri yohle.
KAROLO YA A: DITHOTHOKISO
Dithothokiso tseo o di rutilweng: Araba dipotso TSE PEDI feela ho tsena.
NOMORO YA POTSO MOFUTA WA POTSO MATSHWAO NOMORO YA
LEQEPHE
1. 'Ke lla le wena' Potso e telele ya moqoqo 10 6
2. 'Rato la ka' Dipotso tse kgutshwane 10 7
3. 'Ba ileng ba ile' Dipotso tse kgutshwane 10 8
4. 'Dikano' Dipotso tse kgutshwane 10 9
MMOHO LE
Thothokiso eo o sa e rutwang: O TLAMEHILE HO araba potso ena.
5. 'O emetseng' Dipotso tse kgutshwane 10 10
KAROLO YA B: PALE/SENGOLWA SA BOHOLOHOLO
ELA HLOKO: Araba potso E LE NNGWE e telele le E LE NNGWE ya TSE KGUTSHWANE. Ha o araba potso
e telele KAROLONG YA B, o lokela ho araba e kgutshwane KAROLONG YA C. O lokela ho
araba potso E LE NNGWE feela KAROLONG YA B le YA C.
PALE: Araba potso E LE NNGWE feela bukeng eo o e rutilweng.
6. Botsang lebitla Potso e telele ya moqoqo 25 11
7. Botsang lebitla Dipotso tse kgutshwane 25 11

8. Diepollo Potso e telele ya moqoqo 25 14
9. Diepollo Dipotso tse kgutshwane 25 14
10. Mme Potso e telele ya moqoqo 25 16
11. Mme Dipotso tse kgutshwane 25 16
12. Tutudu ha e patwe Potso e telele ya moqoqo 25 18
13. Tutudu ha e patwe Dipotso tse kgutshwane 25 18
KAPA
SENGOLWA SA BOHOLOHOLO: Araba potso E LE NNGWE feela ho sengolwa sa boholoholo.
14. Ke qati e a lomisanwa Potso e telele ya moqoqo 25 20
15. Ke qati e a lomisanwa Dipotso tse kgutshwane 25 20
KAROLO YA C: TSHWANTSHISO/TERAMA
Araba potso E LE NNGWE feela bukeng eo o e rutilweng.
16. Seyalemoya Potso e telele ya moqoqo 25 22
17. Seyalemoya Dipotso tse kgutshwane 25 22
18. Haeso Mafotholeng Potso e telele ya moqoqo 25 25
19. Haeso Mafotholeng Dipotso tse kgutshwane 25 25
20. Lejwe la Kgopiso Potso e telele ya moqoqo 25 28
21. Lejwe la Kgopiso Dipotso tse kgutshwane 25 28
ELA HLOKO: Dikarolong tsa B le C, e NNGWE ya dipotso tse arajwang e tlameha ho ba ya MOQOQO, ha
e NNGWE e lokela ho ba ya di dipotso TSE KGUTSHWANE. Ha o a lokela ho araba dipotso
TSE PEDI tsa mofuta wa moqoqo kapa TSE PEDI tsa mofuta wa dipotso tse kgutshwane.

NSC
LENANENNETEFATSO
Sebedisa lenanennetefatso lena qetellong ho nnetefatsa hore na efela o arabile

dipotso tse hlokehang.
KAROLO NOMORO PALO YA TSHWAYA

TSA DIPOTSO TSE (√)
DIPOTSO LOKELANG
HO ARAJWA
A: DITHOTHOKISO (tseo o di rutilweng)
(Potso e telele ya moqoqo KAPA 1–4 2
dipotso tse kgutshwane)
A: DITHOTHOKISO (eo o sa e rutwang)
5 1
(Dipotso tse kgutshwane)
B: PALE
(Potso e telele ya moqoqo KAPA ya 6–13
KAPA 1
B: SENGOLWA SA BOHOLOHOLO
(Potso e telele ya moqoqo KAPA ya 14–15
C: TSHWANTSHISO/TERAMA
(Potso e telele ya moqoqo KAPA ya 16–21 1
PALO YOHLE YA DIPOTSO TSE LOKELANG HO 5
ARAJWA.
ELA HLOKO: DIKAROLONG TSA B le C, nnetefatsa hore o arabile potso E LE

NNGWE YA MOQOQO le E NNGWE YA DIPOTSO TSE
KGUTSHWANE. Ha o a lokela ho araba potso TSE PEDI tsa moqoqo
kapa TSE PEDI tsa dipotso tse kgutshwane.

NSC
KAROLO YA A: DITHOTHOKISO
Karolong ena o botsitswe dithothokiso TSE HLANO (POTSO YA 1–5). Araba dipotso
TSE THARO feela.
DITHOTHOKISO TSEO O DI RUTILWENG
Kgetha mme o arabe dipotso TSE PEDI feela dithothokisong tseo o di rutilweng
selemong sena (POTSO YA 1 ho isa ho POTSO YA 4). O TLAMEHA ho araba
POTSO YA 5, e leng thothokiso eo o sa e rutwang.
POTSO YA 1: POTSO E TELELE YA MOQOQO
Bala qotso ena ka tlhoko, ebe o araba dipotso tse e latelang.
KE LLA LE WENA – MT Lekitlane
1 Boseyeng o nkentse mpowane, thatohatsi;

2 Bongwaneng ka ba naletsana e pela kgwedi.
3 Yare ke tla ke lla sa mmokotsane, phohomela;
4 Thaka tsa ka di ntetekile re ipapalla.
5 Wa kgweletsa dithebetha wa itokisetsa ntwa,

6 Tlong wa tswa o bipetsane, o hemesela;
7 Malapeng a bantlhokofatsi wa kena o fufuletswe.
8 Wa tsholela batho maqa ba sa o lebella.
9 Bitsong la ka wa qabana le batho, la fapana;

10 Manyaleng ao ke a entseng wa nkemela,
11 Thupa ka se e latswe, ka se e tsebe.
12 Kajeno ke lla le wena morati wa me,

13 Hara banna ke ya marapo a bonolonolo,
14 Ke tsietswa le ke maimanyana a sa reng letho.
Sekaseka kamoo sethothokisi se sebedisitseng phetapheto ho hlakisa molaetsa wa

sona.
Karabo ya hao e be bolelele ba mantswe a 250–300. [10]

NSC
POTSO YA 2: DIPOTSO TSE KGUTSHWANE
RATO LA KA – MT Lekitlane
1 Hoja ke le molaodi wa tsohle, ke a laela;

2 Letsatsi ho se bitohe ke ne ke tla le laela.
3 Hoba moratuwa o hole, nke se mmone;
4 Le ha le ka hlaha le sele le bohweng ba ntja.
5 Empa hoba ha ke molaodi ha ke laole.

6 La tjhaba eka ha le utlwe sello sa ka,
7 La tjhaba diphateng ke kakaletse feela,
8 Roko bo ile bo ntshiile ke nnotshi.
9 Ha di tlwaela makgulo buka ka di lwantsha,

10 Ka di ntsha maqephe phelo ba tsona,
11 Lesiba ka le kokosa taba tsa ntlala.
12 Ka ngola maqepheqephe, ka kgotsofala.
2.1 Tlohelo e fumanwang molathothokisong wa 4 e bakwa ke ho tlohelwa ha

lentswe lefe mme bohlokwa ba yona ke bofe molathothokisong oo? (3)
2.2 Phetapheto ya mantswe e qalang, e fumanwang molathothokisong wa 6 le

wa 7 ('La tjhaba') e sebedisitswe ka sepheo sefe? (2)
2.3 Maikutlo a ikutlwahatsang molathothokisong wa 6 ke afe? Tshehetsa karabo

ya hao. (2)
2.4 Fana ka moelelo o otlolohileng o hlakiswang ke molathothokiso wa 8. (1)
2.5 Sekaseka matla a tshebediso ya anastrofi e sebedisitsweng

molathothokisong wa 7. (2)
[10]

NSC
BA ILENG BA ILE – JG Mocoancoeng
1 Diolo tse ngata, tse motopo,

2 Mahlabatheng kwana Sahara,
3 Di supa moo re phomotseng,
4 Bahale ba ntwa ya Hitlara,
5 Sera sa tokoloho.
6 Re ne re bitswe ke balaodi,
7 Ba re e wetse kgomo Yuropo.
8 Ra tela menyaka le maifo,
9 Ho e namola e kgubedu,
10 Ntwa mahlomola.
11 Setumo e ne e se sepheo sa rona;

12 Dikgabiso re ne re sa di natse,
13 Ho lwana e ne e le mosebetsi wa rona,
14 Re lebaleng, le itshebelletse.
15 Ba ileng ba ile.
3.1 Fana ka moelelo o otlolohileng o hlahiswang ke molathothokiso wa 1. (1)
3.2 Tshwaofatso e sebedisitsweng molathothokisong wa 3, e hlakisa moelelo

ofe? (2)
3.3 Hlalosa sepheo sa sejura se sebedisitsweng molathothokisong wa 14. (2)
3.4 Sehalo se hlakiswang ke temanathothokiso ya 3 ke sefe? Tshehetsa karabo

ya hao. (3)

[10]

NSC
DIKANO – JM NKUTHA
1 Ka ikana pela ntate ho theohela lefatsheng,

2 Ke tle ke pholose setjhaba sa hae ho e mobe,
3 Yena ya neng a se a bile a se bitsa sa hae,
4 Ka baka la mekgwa le mesebetsi ya sona.
5 Ka theoha ka Maria morwetsana wa ho loka,

6 Ka wela atleng tsa Josefa monna wa kgale,
7 Yena ya ileng a mamela lengeloi la ntate,
8 Ha le ne le re a nkamohele ke tseleng.
9 Herota a utlwa a mpatla hodimo le tlase,

10 A mpatla hore ke shwe dikano di fele,
11 Tsa ho rena ha ka lefatsheng la ntate,
12 E be yena morena a le mong to!
13 A phaphatheha ka nna Josefa eo,

14 A phaphatheha ho baballa pallo,
15 A phaphatheha ho phetha taelo,
16 Ho ntebela lefatsheng ka mehla.
4.1 Fana ka moelelo o otlolohileng wa molathothokiso wa 5. (1)
4.2 Qolla mantswe a mabedi a re bopelang tatolano ya mantswe

4.3 Qolla melathothokiso e re bopelang phetapheto ya sebopeho temeng ya 4

o be o hlalose hore e sebedisitswe ka sepheo sefe. (3)
4.4 Hlalosa sehalo se ikutlwahatsang temanathothokisong ya 4. (2)

[10]
MMOHO LE

NSC
THOTHOKISO EO O SA E RUTWANG
O TLAMEHA ho araba potso ena.
Bala qotso ena ka tlhoko, ebe o araba dipotso tse tla e latela.
O EMETSENG – TJ Mahapa
1 Hantlentle molato keng sephoqo towe,

2 Ha o dutse lapeng o ahlame,
3 Tlasa bethe e le lao sa hao,
4 Ha thunya se lla se kgabola?
5 Tjhaba ke sela se a itseka.

6 Ntwa se e lata letailane
7 Se re: ha e boye Afrika, ha e boye'.
8 Wena o ahlame tlong phauphau towe.
9 Hela, nkahlama phaphama,

10 Tadima ba masea bana ke bane,
11 Ba a lwana ba a itseka,
12 Wena o emetseng?
13 Hela tsheremoloha wena, tsoha,

14 Ikise o yo lwana nkahlama,
15 Aforekeng e ntjha le wena o be le seabo,
16 Kapa o emetseng?
17 Ha ho kgomo sebeletsa pere mona,

18 Ha tjhaba sa Rantsho se itseka, lwana,
19 Lesa ho tsherehana o peraletse lapeng,
20 Kapa o tla re o emetseng?
5.1 Kgonyetso e fumanwang molathothokisong wa 4 e botjwa ke lentswe lefe

mme bohlokwa ba yona ke bofe molathothokisong oo? (3)
5.2 Tshohla tshebediso ya lebitsa le fumanwang molathothokisong wa 9. (2)
5.3 Hobaneng ha sethothokisi se sebedisitse anastrofi molathothokisong wa 6? (2)
5.4 Lebotsi le sebedisitsweng qetellong ya ditemanathothokiso le thusa ho

hlakisa moelelo wa mela eo jwang? (1)
5.5 Ebe temanathothokiso ya 5 e na le tshusumetso ho mmadi? Tshehetsa

karabo ya hao. (2)
[10]
MATSHWAO OHLE A KAROLO YA A: 30

NSC
KAROLO YA B: PALE/SENGOLWA SA BOHOLOHOLO
Araba potso ya buka eo o ithutileng yona karolong ena.
Kgetha mme o arabe potso E LE NNGWE feela, potso e telele ya moqoqo kapa ya
dipotso tse kgutshwane.
HOPOLA: Ha o araba potso e telele ya moqoqo KAROLONG YA B, o tlameha ho
araba dipotso tse kgutshwane KAROLONG YA C.
PALE
POTSO 6: POTSO E TELELE YA MOQOQO
BOTSANG LEBITLA – KPD Maphalla
'Tsietsi le Tseleng ba hole. Ba se ba tswile diaparong tsa booki. Ba se ba ikinne

diaparong tse ntjha, tsa selemo. Tsietsi o sutu e ntsho. Hempe e tshweu. O bile
o kholoro.'
Mongodi o hlahisa batho ba batsho ba le botswa jwalo ka Tseleng ya nyahladitseng
mosebetsi hape e le dinokwane tse phelang ka ho nkela batho ba bang ding tsa bona
jwalo ka Tsietsi. Dumellana kapa o hanane le mohopolo ona.
Moqoqo wa hao e be wa bolelele ba mantswe a 400–450. [25]
BOTSANG LEBITLA – KPD Maphalla
Bala qotso ena ka tlhoko o nto araba dipotso tse e latelang. Hopola hore dipotso di
itshetlehile qotsong le dikahareng tsa buka yohle.
TEMA YA A
Tseleng a tswa a ntse a le haufi le mokganni wa molao ka mokgwa wa tshwanelo.

Tshepe jwale e mokokotlong le ha e tshirilwe ke kobo. Tsietsi a tswa a tshwere
mokotla wa tjhelete jwalo kaha e le tshwanelo. A leba koloing ya bahlahlobi jwalo kaha
e le tshwanelo.
Eitse moo e mong wa bahlahlobi a reng o tla re; 'empa enwa yena ha se Thato Molete 5
eo ke mo tsebang,' Tsietsi a be a se a hutse sa habo, a ba supile ka sona. Eitse ha ba
ntse ba tsilatsila, a hotola senotlolo sa koloi ho ya neng a ntse a se leketlisitse
letsohong. Tseleng a kena ka lehlakoreng le ka nqane. A e kgwatha a ntse a ba supile
ka mokgwa wa teng. Le yona ya dumela ho kena tseleng. Tjhaba di maketse.
Thato Molete a sala a hlalosa ditaba hore ho etsahetse eng, e se e se mona le mona 10
koloi ya bahlahlobi. E ngotswe maphakong BAHLAHLOBI. Ena ke koloi e kgolo e
tsamaisong ya mokgatlo wa dibese.
Ya hoballa koloi ya bahlahlobi. E kgannwa ke mokganni wa dibese kajeno. Ba teanang
le yona, ba hopola hore mokganni o ronngwe ke ba baholo. Eitse ha e le kaekae ya
kopana le bese e nngwe. 15

NSC
7.1 Polelo ena: 'Tshepe jwale e mokokotlong le ha e tshirilwe ke kobo,' e re

bolella eng ka se etsahalang temeng e ka hodimo? (1)
7.2 Bolela hore ketsahalo e hlahellang qotsong, e re bolella hore Tsietsi le

Tseleng ba ne ba rerile ho etsa eng. (1)
7.3 Bolela hore ke ketsahalo efe e ileng ya etsa hore Tsietsi a qetelle a se a
arohane le Mohanuwa. (1)
7.4 A ko hlalose kamoo Tsietsi a ileng a ikgakanya kateng ha a ne a le Bloody Inn

o be o fane ka lebaka la boikgakanyo boo. (2)
7.5 Fana ka sesosa le ditlamorao tsa ho thoba ha Tsietsi sepetlele. (2)
7.6 Ebe Tsipane re ka mo hlalosa e le mofuta ofe wa mophetwa paleng ee?

Tshehetsa karabo ya hao. (2)
7.7 Ke maemo afe a re bontshang hore tlholo dingolweng ha e a fihlellwa paleng

ee? (2)
7.8 Hlalosa semelo sa Sekama Molollope. (2)
MMOHO LE
TEMA YA B
'Nna nkeke ka nyala le kgale!' ho ikarabela Sebapalo.' Ho thusang ho nyala mosadi?

Ha ho sa na basadi lefatsheng kajeno. Mosadi e se e le mosadi ka lebitso. Ntho tseo
re di bonang malapeng di a tshosa. Ha di tshose, di a nyarosa. Mosadi ha a tshabe ho
potela ka sekgutlwana le monna e mong, monna wa hae a ntse a le teng, hwa hotona
ho filwe phasaphasa ya kgera, ho e momorotsa. 5
Mosadi ha a tshabe ho rohaka monna wa hae a mmitsolla hara bana, pontsheng ya

dira le metswalle. Mosadi ha a tshabe ho bolella ba habo tse mpe tse etswang ke
monna, a mo nete, a mo senye lebitso, empa tsa hae a di kwetlile jwalo ka lerumo ka
kobong. Nna ha o ka utlwa ho thwe ke nyetse, o tsebe ke mohla ke kgathetseng ke
bophelo.' 10
Tsietsi o ile a nahanisisa taba ena ya Sebapalo haholo. Hona matsatsing ao lerato la
hae le Tseleng le ne le tlokoma, mme a se a bile a rerile ho buisana le yena ka tsa
lenyalo la nnete. Ba ne ba dula mmoho, empa ho ya ka molao le dipehelo tsa bophelo
ba lefatshe lena, ba ne ba sa nyalana. E ne e se monna le mosadi. A thuisa taba ena.
Sebapalo o re mosadi ke noha. O re ke marabe hantle. A hopola Mohanuwa. 15
7.9 Ke eng seo Tsietsi a ileng a se hopola nakong eo Sebapalo a neng a bua
ka mosadi? (1)

NSC
7.10 Bapisa maikutlo a Sebapalo le a Tsietsi malebana le ntlha ya ho nyala. (2)
7.11 Ketso ya Tsietsi ya ho nkela Tatolo Letotolo bese e qholotsa maikutlo a jwang
ho wena? Tshehetsa karabo ya hao. (2)
7.12 Tshohla kamoo kgethollo e iponahatsang kateng lelapeng la ha Kotsi. (2)
7.13 Ebe re ka re Mmamasolomane ke mme wa kgotso kapa tjhe paleng ee?

7.14 Sekaseka maemo a amanang le ho iswa ha Tsietsi sekolong o ipapisitse le

ngangisano ya Kotsi le Mmamasolomane malebana le taba ena. (3)
[25]

NSC

DIEPOLLO – T Seema
'Ngwananyanaka o hlokomele mona hwa thella.'

Ka mantswe ana a nkgono Motsokapere, mongodi o hlahisa bomme e le batho ba
tsotellang batho le ho ba le kutlwelobohloko. Dumellana kapa o hanane le yena
o ikamahantse le E MONG wa baphetwa bana ba latelang:
 Mmamolete
 Nkgono Motsokapere
DIEPOLLO – T Seema
TEMA YA C
Ho fetile nako e ka etsang dibeke tse mmalwa kamora hore mapolesa a neng a
tsamaya le maburu a fihle kamoreng ya ka ba batla Zeblon Ramokgopa. Ke ne ke
dutse moriting tlasa sefate ka pela matlo a baoki. Ha ke dutse mona mehopolo ya ka e
ne e kgelekgetheha nahathote. Ke ne ke hopola nako eo re neng re dula mona re
lohana meriri le Dibakiso. Ha e le hantle ke ne ke hlorile. Ha Mmamolete a kula ka 5
tsela e tjena ke ne ke tla tshediswa ke Dibakiso. Ke ne ke rata ho bala haholo, ka nako
ena ke ne ke tshwere buka e ngotsweng ke sengodi se seng sa Moafrika – Things fall
apart. Empa e ne e re moo ke tshwarang buka ke re ke a e bala, ho touta ho nketse
hore ke habanye mela feela.
Motsheareng wa letsatsi leo ke ne ke le shoohlo, ke ne ke utlwa eka tsela eo ke e 10
tsamaileng bophelong ha e na morero. Ho tloha ha ke fumana diploma ya ka, ke ne ke
bona eka dintho di se di tsamaya motjheng. Ke ne ke bona eka jwale nka ja
poqokahlanaka, ka hlaba kgobe ka lemao, ka qhwaolla dikobo sewehla. Ke dula ke
lelaleditse mahlo a ka hodima Qwatsaneng ke lebelletse tseo bokamoso bo ntlisetsang
tsona. Athe ke ne ke fositse, ke ne ke tshwana le motho ya sa kang a rwalla letho 15
bophelong. Hlapi folofela leraha metsi a tjhele o a bona.
9.1 Polelo ena: 'Ha e le hantle ke ne ke hlorile,' e qholotsa maikutlo afe ho wena? (2)
9.2 Fana ka lebaka le neng le etsa hore Diepollo a ikutlwe a hlorile jwalo ka ha a
hlalositse qotsong e ka hodimo. (1)
9.3 Bolela hore ke ketsahalo efe e ileng ya thunthetsa dikamano tsa Diepollo
le malomae Theko eo nakong ena yohle a neng a ntse a nahana hore ke
yena ntatae. (1)
9.4 Ke ka lebaka la eng ha baahi ba Habuasono ba neng ba nahana hore
Diepollo ke sethotsela sa nkgono Motsokapere seo a neng a se behile
mahaheng kwana. (1)
9.5 Ke hobaneng ha Zeblon Ramokgopa a dula a le palehong? (2)
NSC
9.6 Ebe ketsahalo ya hore Diepollo a fihle kgotla moreneng a re o ilo bona
Sebonwang, e re senolela mothinya o sa lebellwang jwang? (2)
9.7 Nkgono Motsokapere re ka re ke mofuta ofe wa mophetwa? Tshehetsa
karabo ya hao. (2)
9.8 Bolela ketsahalo e le nngwe e sa kgolweheng e susumeditseng Diepollo ho
ya kopa thuso ho ngaka matsetsela. (2)
9.9 Bolela hore qwaketsano e neng e le dipakeng tsa Diepollo le mapolesa e ile
ya fediswa ke eng. (2)
9.10 Hlalosa hore boikgakanyo ba titjhere Mahanke bo mo pepesa e le mophetwa
wa semelo se jwang. (2)
MMOHO LE
itshetlehile qotsong le dikahareng tsa tshwantshiso/terama yohle.
TEMA YA D
'Ho lokile mme,' ke a o tshepisa e tla be e fumanehile ka hosane.

Ha ba ha re kokololo athe ke ntse ke ithetsa, tsena e sa le dinyane, athe tsena tseo ke
di bonang, e sa le lefafatsane feela, ho sa tla e marothodi a matenya. Hosane ha ke
fihla toropong ke lata dipampiri tsa ka, ka bona mosadi a neng a nthusa a se a se
mahlong jwale ka maobane. Hang ha ke kena monyako, a mpitsetsa mosadi wa 5
lekgowa ka ofising e ka morao. Yena ha a mpotsa hore ke tseba ka dipampiri tsa
sepetlele, ka di latola bosehla, ka re le ka mahlo ha ke so di bone. A kgutla a
sosobantse sefahleho a lata mosadi a mmitsitseng, ba hlaha ba se ba le babedi. Ke ne
ke belaeditswe ke moritaoke ona hore ntho e se e le teng e seng e hlahile, mme ha
nka re ke a tseba ka pampiri tsena ke tla ba ka mosing. Ha ba hlaha ba se ba le 10
babedi, ka robela enwa wa heso leihlo athe o se a mpone hore ke reng.
Ntho eo ke neng ke sa e hlokomele ke hore, mosadi enwa wa lekgowa o ne a tseba
Sesotho.
'Bonang mona lona basadi ting, tlohelang ho ntlodisa kgati, ke na le mosebetsi
o mongata o nkemetseng. Willeminah pampiri tsee ke tsa mang?' 15
'Mme Mmasenki, motho ya tlileng le dipampiri tsena o tswile hang ha ke re ke lo bitsa
mme. Ke a bona o tshabile hore mohlomong ke ilo bitsa mapolesa.'
9.11 Hlalosa se bolelwang ke Diepollo ha a re, 'ho sa tla e marothodi a matenya'. (1)
9.12 'Hang ha ke kena monyako, a mpitsetsa mosadi wa lekgowa ka ofising e ka

morao.' Hlalosa hore mantswe ana a bopela motsotso wa tsitsipano ka
tsela efe. (2)
9.13 Ke ketsahalo efe e re bopelang tomatso nakong eo rangwane Leemisa a
neng a buisana le Mmapelepele ka taba ya ho isa Diepollo sekolong? (2)
9.14 Na o ka re boleleri ba Diepollo bo ile ba mo tswela molemo? Tshehetsa
karabo ya hao. (3)
[25]

NSC
MME – NP Maake
'Ha o se o sa batle ho tswela pele ka lenyalo lena ha ho molato, ke tla romela batho ba
ise molaetsa wa hore lenyalo ha le sa tswela pele.'
Ka mantswe ana a Rakgadi mongodi o hlahisa bomme e le batho ba tsotellang batho
le ho ba le kutlwelobohloko. Dumellana kapa o hanane le yena o ikamahantse le
E MONG wa baphetwa bana ba latelang:
 Mmateboho
 Rakgadi
MME – NP Maake
TEMA YA E
La ya la fihla letsatsi la baeti, etswe nako ha e ke e eme nqa e le nngwe leha batho ba
robetse. Rakgadi le Dikeledi ba letse ba hlwekisa ntlo ka la maobane. Dijo le tsona di
ne di ile tsa rekwa hore di lekane bohle. Kaha Rakgadi o ne a se na ba habo, o ne a
kopile baahisane ba babedi hore ba tle ba tle ka lapeng, esitana le ntate Mahloko, hore
yena a hle a bue jwalo ka ntate ha baeti ba fihla. Tjhee, ba se ke ba mo swetswa, ba 5
fihla e sa le nako. Mme Mmamahloko le mme Thaise ba ne ba le teng le bona ba tlo
thusa ka ho pheha. Rakgadi o ne a itlhotlhorile le sente ya ho qetela tekenyaneng eo a
neng a ntse a e boloka bankeng, a se a siile bonyane boo e neng e ntse e bo tswala.
Ha ebolwa ditapole, mokopu, khabetjhe, dihwete, athe le sepenetjhe le sona se ne se
le teng. Ntho tsa nokwa ka letswai le tswekere, ho ya kamoo di tshwanetseng kateng, 10
mme tsa bewa mollong. Hlama ya bohobe e ne e letse e dubilwe ka la maobane, mme
ya lala e kwahetswe hore e futhumale e be e kokomohe. Ka mona ho ne ho rekilwe le
raese, ho bile ho lokisitswe le tlhabeho ya ting, le sona setampo se ne se sa lebalwa.
Mohlomong batho bana ba Matatiele ba rata mqosho, kaha ba tswakatswakane le ba
Maqhotsa koo. Jwala bona bo ne bo ka sala? Mme Mmamahloko o ne a ritetse ba 15
Sesotho, etswe e ne e le motho ya holetseng mahaeng kwana, a tseba ho fina lengole.
11.1 Maele a Sesotho a re, 'Mme o tshwara thipa ka bohaleng.' Qolla mantswe ho
tswa temeng a re nnetefaletsang maele ana. (1)
11.2 Bolela hore Mpuse o bile le tshusumetso efe qetong ya Dikeledi ya ho kena
lenyalong. (1)
11.3 Seabo sa ntate Mahloko lelapeng la Rakgadi se re senolela eng mabapi le
tsela eo batho ba tikoloho eo ba neng ba phela ka yona? (2)
11.4 Sekaseka kamoo Bafokeng ba Matatiele ba neng ba sa hlomphe Mmateboho
kateng. (2)

NSC
11.5 Bapisa boitshwaro ba Tsekiso le ba Thollo o itshetlehile ka kamano ya bona

le Dikeledi. (4)
11.6 Ebe Diseko ke mophetwa ya nang le kgotso kapa jwang paleng ena?
11.7 Bolela hore mmisi Lekena o ne a ikutlwa jwang malebana le ntlha ya hore
Dikeledi o ikemiseditse ho tlohela sekolo. (2)
MMOHO LE
TEMA YA F
Phirimaneng eo o ne a ile a ya diphateng e sa le ka pele. Bashemane le banana ba

binang ba ne ba se ba le teng, ho kgabolwa pina, ba lokisetsa la hosane ha ba habo
mohlankana ba fihla. Mehleng ena ha ho tshwane le mehleng ya kgale, ha pina di ne
di lokisetswa ho sa na le nako. Mehleng ena ho se ho mpa ho etswa feela, mme le
teng ha ho etsetswe hakakaang hore ho tlo binwa, ha e se feela ho iketsetsa monyetla 5
wa hore tlhankana le thwetsana e tlilo kopanela mona, ho etswe tsa bona ho fihlela
bosiu bo boholo, mang le mang a tseba hore lapeng ba re o lenyalong. Monga
mosebetsi yena o ne a sa ikutlwe monate, leha ba ntse ba mo rorisa ba boledisa botle
ba hae. Ba bang banana bona ba ne ba hlile ba kgadile e le ka nnete, ba lakatsa eka
ho ka be ho nyalwa bona. Hoja ba tseba hore monga ditaba o ne a ka thabela ho ba 10
sebakeng sa bona, mohlomong e mong a ka be a ile a ithaopa ho nka sebaka sa hae.
Ba binne ho se hokae ba be ba kgathetse. Ha ba phomola, ba tlisetswa tee le dikuku,
ba bang ba ntse ba ikutswa ba nwa jwala bo neng bo behetswe bontate ba neng ba
hlaba kgomo. Ha qalwa jwale ho ikgethwa ke batho, e mong le e mong a sama
wa hae, ba tswa ka bobedi, ho fihlela ho sa sala motjha leha a le mong mona 15
habo Dikeledi.
11.8 Bolela hore ke hobaneng ha Dikeledi a ile diphateng kapele phirimaneng eo

ho buuwang ka yona qotsong ee. (1)
11.9 Mohla Dikeledi a neng a tsekela hara masiu, ke eng e ileng ya mo tshosa
haholo ha a phaphama moo a neng a robetse teng? (1)
11.10 Bolela sesosa le ditlamorao tsa qabano ya Tsekiso le Dikeledi. (2)
11.11 Manolla leeme le tshekamelo tse hlahiswang ke puo ya Bafokeng nakong eo

leloko le neng le buisana kamora lefu la Mme. (2)
11.12 Hlalosa lewa leo mongodi a le sebedisitseng ha Mmateboho a ne a hlalosetsa

Mmatakatso hore ho tlile jwang hore a be a nyalwe ke kwata ya komponeng. (2)
11.13 Sekaseka kamoo kgohlano ya maikutlo e ileng ya iponahatsa kateng bosiung

bo neng bo etella pele letsatsi la lenyalo la Dikeledi. (3)
[25]

NSC

TUTUDU HA E PATWE – M Mahanke
'Thuso o a phapha, o a tseba. Hoja a tloha a thotse re ka be re itsamaetse. Hona jwale
re tlilo fuwa mosebetsi.'
Mantswe ana a ka hodimo a thathiselletsa mohopolong wa hore mongodi o hlahisa
batho ba batsho e le batho ba botswa ba sa rateng ho sebetsa. Dumellana kapa
o hanane le mohopolo ona.
POTSO YA 13: TUTUDU HA E PATWE – M Mahanke

TEMA YA G
A ya a hopola hore Tselapedi o fihlile moo a qetang ho fumana molaetsa. A fofela sele.
A qalella ho e kgothotsa. Ka nnete molaetsa o tswa ho Dikgapane. A se ke a makala
hobane matsatsing ao Dikgapane o ne a nne a mo romelle melaetsa e kang e re o na
le ditaba. Le ha ho le jwalo Tutudu o hlile a iphapanyetsa yona. Ona le wona, jwalo ka
e meng, a nna a o bala: 'O itlhokomele. Matsatsing ana dira tsa hao di eketsehile. 5
Haholoholo o hlokomele bao o sebetsang le bona. O a rerwa.'
Pejana ho fihla Tselapedi ho ne ho ile ha fihla Motsamai, mme a hlile a bonahala a
kgathatsehile haholo. Ekaka bosiung ba Labohlano Thebe o ile a qetella a fihlile moo
ho dulang bashanyana ba sekolo ba tswang Thokoza, bao motse ohle o llang ka bona.
Le ba ntseng ba etswa malapeng a kgalemo, ka lebaka la ho dula hole le batswadi ba 10
bona, ba hlile ba a itaola. Mafelong a beke ba ithitella jwala, mme ho tloha moo ke
ditlhong feela.
13.1 Dipolelo tsena: 'O itlhokomele. Matsatsing ana dira tsa hao di eketsehile,' di
re bolella eng ka se etsahalang temeng e ka hodimo? (1)
13.2 Bolela hore ke ka lebaka la eng ha Tutudu a ne a ikitlaetsa haholo

mosebetsing wa hae. (1)
13.3 Hantlentle ke ka lebaka la eng ha Tutudu a iphapanyetsa melaetsa e tswang
ho Dikgapane? (2)
13.4 Mokgwa oo ditho tsa komiti ya sekolo sa Sedibeng di neng di batla hore
sephetho sa baiketedi ba mosebetsi se tsamaye ka wona, o bontsha
tshekamelo le leeme ka tsela efe? (2)
13.5 Fana ka sesosa le ditlamorao tsa ho tswafa ha Tutudu ho ya kerekeng
nakong eo a neng a na le mohopolo wa ho tloha motseng wa Thabure a ikele
nqa e nngwe. (2)
13.6 Ebe Dimama re ka mo hlalosa e le mofuta ofe wa mophetwa paleng ee?
13.7 Hlalosa tlholo dingolweng o be o tshehetse ka lebaka le bontshang hore e
fihlelletswe paleng ena. (2)
NSC
13.8 Ke botle bofe boo ntate Seipobi a ileng a bo etsetsa setjhaba sa Thabure?
Fana ka dintlha TSE PEDI feela. (2)
MMOHO LE
TEMA YA H
O tswile ka tlong jwalo a potlakile, ho bile ho bonahala hore o tseba tsa moo a yang.
A tswa a itokisitse, ngwana mosehlana. A iphophothile sefahleho; a nkga dikonkose
tsa mose ho mawatle. Borikgwe a tenne bo kgutlela tjena bo entsweng ka lesela la
bokathe, bo bile bo le malokeletso ka tlasana feela ho mangole moo a bo kgammeng
teng. A tletse ha monate ka hara bona, a bile a bo qheshetse ka diqholo. Hentswana e 5
tshweu twa, e siileng sefuba se le feela, e ngometswe ka konopo e le nngwe ka
tlasana ho matswele a ntseng a re tswe; a bile a e hlabile ka tlhokwana tse batlang di
bonaletsa ha motho a se a shebisisa. Pakeng tsa ona ho se letho hobane a ne a sa
tlangwa, mme boholo a hlile a batla a le ka ntle. Le ha hempe e ne e fihla lebanteng, e
ne e lepelletse feela, mme ha a sisinyeha e ne e pheuleha, mokgubu o tsamaya 10
o hlwedisa kgafetsa. Diborele tse ntsho tsa letsatsi a di behile hloohong, ho ella
phatleng ho bile ho bonahala hore hantlentle o mpa a di rwalletse boqhwele hobane ke
tseo di tsheheditse moriri ho e na le ho sirelletsa mahlo. Ha a tswela ka ntle moriri oo
o bokelletsweng ka makgethe pele o tlangwa ka morao, wa benya ha monatjana ha
o utlwa kganya ya letsatsi. 15
A tswa jwalo Dikgapane e mosehlana, a hata a kgethela leoto sebaka. A koboteditse
hlooho ngwana ditjhaba, ebile eka o sothehetse ka leqeleng. Ho hlakile hore o ne a
ikutlwa; a bile a sa ipelaele. Le ha ho ne ho bonahala hore hlooho e kobotelleditswe
boqhalaqhala, nnete ke hore mohlang oo e ne e kobotelleditswe ditaba. Maikutlo a ne
a lwebehlane, a lwantshana. Leha a ne a nahana hore qeto o e nkile, ho ne ho e na le 20
se tsamayang se mo nyarosa. E re moo a reng o qetile, ebile ha a sa na polelo e
fetang eo, lentswe le lesesanyane ka hare ho yena le nne le re; 'Na ke nnete!'
13.9 Bolela hore Dikgapane o ile a arabela jwang ho lentswe le lesesanyane, le

neng le mo fihlela le re 'Na ke nnete!. (1)
13.10 Bolela lebaka le neng le etsa hore Thebe a kgethe boThabang ho phetha
morero wa hae o mobe ka Tutudu. (1)
13.11 Bolela lewa le ileng la sebediswa ke mongodi nakong eo Tutudu a neng a bua
le Dikgapane ka tsa kgolo ya hae, o be o bolele hore lewa leo le ile la ama
maikutlo a Dikgapane jwang. (2)
13.12 Ketso ya ho kweneha ha Dikgapane morerong wa bona le boThebe e re
bopela karolo efe ya moralo wa pale? Tshehetsa karabo ya hao. (2)
13.13 Mmantefeleng o bonahala e le motswadi wa boitshwaro bo jwang? Tshehetsa

karabo ya hao. (2)
13.14 Sekaseka ka tshetshefo kamoo makgabane ao Tutudu a a entseng ka
kerekeng a ammeng Mmatselapedi kateng. (3)
[25]
KAPA

NSC
SENGOLWA SA BOHOLOHOLO
Araba potso E LE NNGWE feela ho sengolwa sa boholoholo.
KE QATI E A LOMISANWA – SJ Mamashela
Sekaseka tshomo ya 'Moleso wa dikgomo' o ipapisitse ka polelo e reng 'Ho ba mona le
lefufa ho ja monga hona', o be o bontshe kamoo polelo ena e ileng ya phethahala
kateng tshomong ena o nto hlahisa ntlhakemo ya hao mabapi le sena.

KE QATI E A LOMISANWA – SJ Mamashela
Bala qotso ena ka tlhoko o nto araba dipotso tse e latelang. Hopola hore dipotso
di itshetlehile qotsong le dikahareng tsa dithoko tsa seboko.
TEMA YA I
NTWA YA BAROLONG
1 Thoane e tswile majweng, thabeng,
2 E tswile bale ba bolotse,
3 Bale ho bolotse ba Lewelewele,
4 O binne pitiki hodima mohlaba.
5 Selepe se madi sa Ramakakane,
6 Se thipa e bohale.
7 Hodiotswana la boRamakakare,
8 Se thipa e bohale.
9 Hodiotswana la boRamoretlo
10 La otla Morolong,
11 La mo apesa ka dipheo,
12 Lephatswa la Mmatau wa Bakgatla.
15.1 Bolela molaodi wa bahlabani ya ileng a futuhela dira tsa hae ho tswa qotsong
e ka hodimo. (1)
15.2 Ako nohe lebaka la ho futuha ha Thoane nakong eo bale ba neng ba bolotse. (2)
15.3 Fana ka mabitsotheneketso a MABEDI feela a molaodi ya neng a futuhile. (2)
15.4 Hlalosa hore molaodi eo ho buuwang ka yena 'o binne pitiki hodima mohlaba'
ka tsela e jwang. (2)
15.5 Hlalosa hore tshwantshiso ena: 'Hodiotswana la boRamoretlo/la otla
Morolong' e hlakisa mokgwa oo ntwa e phethilweng ka wona ka tsela efe. (2)
15.6 Lokodisa dintlha tse PEDI feela tse bontshang hore phutuho e ne e radilwe
ka bohlale. (2)
15.7 Hlalosa se bolelwang ke molathoko ona 'La mo apesa ka dipheo'. (2)
15.8 Hlalosa hore ha ho buuwa ka 'hodiotswana' ho bolelwa ka eng. (2)
MMOHO LE
NSC
TEMA YA J
Ba re e ne e le bahlankana ba bararo ba itulela ka lehaheng le leholo. Pela lehaha lena

ho ne ho e na le le lenyane. Ka hara lena le lenyane ho ne ho dula kgarebe. Kamehla
ha bahlankana ba ilo tsoma, ba ne ba bona kgarebe ena e ya nokeng kapa a ikoretse
letsatsi. Bahlankana bana ba ne ba ipotsa hore motho enwa ke ya jwang ya sa
tshwaneng le bona ya bileng a iphelela a le mong. Ba ne ba ipotsa hore ebe yena o 5
jang kaha ba ne ba eso mmone a tsoma.
Kgarebe ena e ne e iphelela ka ditlama le ditholwana tsa thoteng kapa naheng. Ka

letsatsi le leng e mong wa bahlankana bana a rera ho ya buisana le morwetsana
enwa, sepheo e le ho fumana hore ebe o phela ka eng. Mohlankana enwa leha a ne a
sa tsebe hore ebe motho enwa ke wa mofuta ofe ya sa tshwaneng le bona ka 10
tshobotsi, a kgahlwa ke botle le sebopeho sa hae. A fihla a mmotsa hore ebe yena o
phela ka eng. Morwetsana a bolella mohlankana hore o iphelela ka ditlama le
ditholwana tsa thoteng. Mohlankana enwa o ne a maketse haholo. A ya bolella ba
bang ka mohlolo ona wa motho ya sa jeng nama ya diphoofolo. Seo ba neng ba sa se
lemohe ke hore morwetsana enwa o ne a sa kgone ho tsoma jwalo ka bona. 15
Bahlankana ba bang ba babedi ba kgalemela e mong ka thata hore a tlohele ho nna a
etela morwetsana enwa.
15.9 Bolela hore ke eng e re bolellang hore ditaba tsa tema ee ke tsa tshomo. (1)
15.10 Ke eng e neng e makatsa bahlankana mabapi le morwetsana ya dulang

lehaheng le lenyane? (1)
15.11 Ho ya ka maemo a matle a phedisano na ho ne ho nepahetse hore

bahlankana ba babedi ba hanele mohlankana e mong ho etela morwetsana
ya dulang lehaheng le lenyane? Tshehetsa karabo ya hao. (2)
15.12 Ebe o ka re mohlankana ya ileng a etela ngwanana o na le semelo se jwang?

15.13 Ho ya ka ditaba tsa tema e ka hodimo, ebe o ka re bahlankana ba babedi ke

baphetwa ba mofuta ofe? Tshehetsa karabo ya hao. (2)
15.14 Mongodi o ne a rerile ho re ruta eng ka tshomo ee? (2)

[25]
MATSHWAO OHLE A KAROLO YA B: 25

NSC
KAROLO YA C: TSHWANTSHISO/TERAMA
Araba potso ya buka eo o ithutileng yona feela karolong ena.
Ha o arabile potso ya moqoqo KAROLONG YA B, araba dipotso tse kgutshwane
karolong ena. Ha o arabile dipotso tse kgutshwane KAROLONG YA B, jwale araba
ya moqoqo.
SEYALEMOYA – RH Moeketsi
'MME MPOLAYE' – A Moloi
Basotho ba re: 'Thupa e kojwa e sa le metsi.' Sekaseka maele ana mme o bontshe
kamoo ho hloka kgalemelo ha Dineo ngwaneng wa hae ho nnetefaditseng maele ana
kateng ebe o hlahisa maikutlo a hao malebana le sena.
SEYALEMOYA – RH Moeketsi
'HA LE THAKGISWE' – RH Moeketsi
Bala qotso ena e latelang ka tlhoko, e be o araba dipotso tse e latelang. Hopola hore
dipotso di itshetlehile qotsong le dikahareng tsa terama yohle.
TEMA YA K
(Ke ka bona bosiu boo, ha Makau)
MAKAU: Ha se moo re qetile, jwale seo re tla lokela ho se etsa ke hore re hle
re tsamaye hona jwale re lebe mane moo o bolaetseng motho wa
hao teng!
KOTOPI: Butle bo! ntate Makau. Na ke nnete re sa boetse re e ya moo hape? 5
MAKAU: Monna ke lokela ho o sebetsa o be mohale, mme o se be mohale feela,
ke batla o be morui e seng ntho ya ho bapala. Ha re ye, mme ntho e
nngwe eo nka o bolellang yona ke taba ya hore re tla teana le meleko
pele. Wena o se tshohe letho. O etse eka ha o bone letho. Ha re hle
re ye! 10
KOTOPI: Oho banna, ha ke a tshoha le kgale. Ke utlwang? Kapa ke ditsebe tsa
ka? Na ho na le motho ya buang? Ntate Makau na o a utlwa seo ke
se utlwang?
MAKAU: O utlwang? Nna ha ke utlwe letho.
KOTOPI: Ka nnete nna ha ke sa tswetse pele ka leeto lena. Ke utlwile ho lekane. 15
MAKAU: Monna ke itse moleko oo o tla kopana le ona o se o natse.
KOTOPI: Ntho ena ke motho. Makau bona! Ke motho ntho ena e tlang e re tobile.
MAKAU: Jwale ha e le motho o etsang, wena tloo re tsamaye, re ye mane moo o
entseng taba yane teng.
KOTOPI: Butleng baheso. Ho etsahalang mona. Motho enwa ke yane eo re 20
mmolaileng, nna ke a tsamaya. Ke kgutlela lapeng. Ke ile. Ha ke sa di
kena taba tsa maruo. Ke ile …!

NSC
17.1 Bolela lebaka le neng le etsa hore Kotopi a be ha Makau. (1)
17.2 Sekaseka kamoo kamano ya dibapadi tse pedi tse buisanang temeng e ka
hodimo e neng e le kotsi kateng mabapi le seo ba neng ba se rera. (2)
17.3 Ho hlobaela ha Kotopi ho re bolella eng mabapi le ketso eo a e entseng? (1)
17.4 Bolela lebaka le neng le etsa hore maikutlo a Sebuweng a se ke a tsitsa ha a

utlwa monnae a re torong ya hae ho qetelletse ho hlaha Makau. (1)
17.5 Hlalosa ketsahalo e le nngwe ho tswa tshwantshisong e nnetefatsang maele

a reng: 'Tlalo la motho ha le thakgiswe fatshe.' (1)
17.6 Hlalosa mofuta wa qwaketsano o hlahellang qotsong ena. (2)
17.7 Bontsha phapano e teng dipakeng tsa Kotopi le batswadi ba hae ha re tla
tabeng ya tjhadimo ya bophelo. (2)
17.8 Bontsha hore na ebe tlholo dingolweng e fihlelletswe kapa tjhe. (2)
MMOHO LE
itshetlehile qotsong le dikahareng tsa tshwantshiso/terama yohle.
TEMA YA L
KOTOPI: (O bua a le mong) Ka nnete ke na le lelapa le ratang boroko. Ka tswa

ka tlung ka ba ka tsamaya ho se le ya mong ya nkutlwang. Feela ba
entse hantle ba se ke ba nkutlwa hobane ba ne ba tla nyopisa merero
ya ka. Hao banna jwale Rampou o kae, ho neng ke mo emetse
sefateng see! O itse re tla kopanela mona. Ka nnete Rampou o tebile, 5
ke mang motho eo a reng ke yena motho eo re lokelang ho mmolaya?
Butle. Ke bomang mafifing mane? Ekare motho ntho yane e tlang le
mane, mohlomong ke yena. Ehlile! Hela wa heso, ho jwang na?
RAMPOU: Ke a kgolwa o ne o se o maketse hore na ke hokae, ke a tla kapa ha
ke sa tla. 10
KOTOPI: Ka nnete ke ne ke se ke maketse feela hore na ho etsahala eng!
RAMPOU: Ke tseba metsamao ya hae, ke ne ke ntse ke mo emetse hore a tswe
a tlo etsa ntho tsa hae. Feela o se a ntse a fihlile.
KOTOPI: Rampou, hantlentle motho eo o hanang ka lebitso la hae ke mang?
RAMPOU: Karabo ya ka ke e kgutshwanyane! Ke fumane motho eo e leng yena 15
eo o mmatlang, ho latela sebopeho sa motho ya batlwang ke ngaka
ya hao. Hore na motho eo ke mang eo ha se taba ya bohlokwa.
KOTOPI: Monna na motho eo wa hao ha o nahana, ha se motho eo ke mo
tsebang?
RAMPOU: Eno e ntse e se taba ya bohlokwa, ya batlang leruo ke wena. Hore na 20
o le fumana ka motho eo o mo tsebang kapa eo o sa mo sebeng, ha
se taba ya bohlokwa.

NSC
17.9 Hlalosa hore lewa la boipuiso le iponahatsang temeng e ka hodimo le thusa

ho hlakisa moralo wa buka jwang. (2)
17.10 Bapisa ketso ya Rampou le Kotopi malebana le seo ba tlo se etsa moo ba
leng teng temeng e ka hodimo. (2)
17.11 Hlalosa kamoo qeto ya ho bolaya Moletsane e ileng ya fihlellwa kateng

tshwantshisong ena. (2)
17.12 Ketsahalo ya ho bolauwa ha Moletsane e qholotsa maikutlo a jwang ho

wena? (2)
17.13 Na mongodi o atlehile ho reha dibapadi tsa hae mabitso? Tsepamisa

maikutlo lebitsong la Sebuweng. (2)
17.14 Na ho nepahetse hore motho a bolauwe ka kgopolo ya hore tshebediso ya

ditho tsa mmele wa hae e ka tlisetsa e mong katleho? Tshehetsa karabo ya
hao. (3)
[25]

NSC
HAESO MAFOTHOLENG – CJ Teleki
'MOLEFI: Ntate, ke re ha ke sa batla ho nyala Montsheng.'
Mongodi o sebedisa Molefi ho hlahisa ba bang ba bontate e le batho tse hlokang

boikemelo le botsitso. Sekaseka mohopolo ona o ipapisitse le polelo ena ya Molefi
le diketso tsa hae ka kakaretso o nto hlahisa ntlhakemo ya hao.
HAESO MAFOTHOLENG – CJ Teleki
Bala qotso ena ka tlhoko ebe o araba dipotso tse e latelang. Hopola hore dipotso di
itshetlehile qotsong le dikahareng tsa tshwantshiso yohle.
TEMA YA M
MOLEFI: Hela, ba hae! Le phela jwang banna ba heso? Banna! Kajeno lena ke
setsohaphora se tshabehang. Maobane ha ke fihla hae mona, nakong
ela eo ke neng ke arohana le wena ka yona Mofammere, ke ile ka
fihla ka bala.
MOFAMMERE: Re a phela, molato ha o yo. Tjhe, ha e le nna ke ile ka fihla ka polana 5
betheng ho fihlela mesong. Le ho ja ha nka ba ka ja le ho ja ka
mokgwa oo ke neng ke jele kateng.
MOLEFI: Jwala boo le bo kenekene ka eng ha bo le sotla tjee? Ha e le nna ke
re le ke le tlohele jwala bona hobane bo etsa hore le etse dintho tse
sa tsebisahaleng. Ke ntho efe e ntle eo o ka e supang Mofammere, 10
eo o kileng wa e etsa o tahilwe?
TAKADIMANE: Ha ke tsebe hantle hore na le bua ka eng. Empa ntho eo ke e
tsebang ke ya hore ha se nnete hore jwala bo qobella motho ho etsa
tse mpe. Motho ya etsang kapa ya buang ntho e mpe ha a tahilwe, ke
hobane a ntse a rata ho e etsa, kapa ho bua seo. Seo jwala ke 15
nahanang hore se a bo etsa mothong, ke ho tlosa ditlhong. E seng ho
etsa hore motho a etse dintho tse mpe.
MOFAMMERE: Molefi, ke bitsitse Tadimane hore a tlo ba teng ha ke o eletsa. Seo ke
tlileng ka sona ho wena ke hore o tjhentjhele Ramafothole
Bothabothe kwana. Ha e le Ngatane yena ekaba hantle ha o ka mo 20
tjhentjhela Quthing, hobane tsena ke dinta tsa kobo ya hao, tse tlang
ho o ja, di o qete tu! Hape ke o eletsa ka hore o hlokomele
monnamoholo Mapetla.
19.1 Diketsahalo tsa tema ee di etsahalla sebakeng sefe? (1)
19.2 Bolela lebaka le entseng hore Mofammere a se ke a ja le ho ja ha a fihla

lapeng letsatsing la maobane. (2)

NSC
19.3 Bontsha leeme le tshekamelo tse hlahiswang ke puo ya Molefi malebana le

ntlha ya ho nwa jwala. (2)
19.4 Bolela ketso e le nngwe feela e ileng ya etswa ke Morongwe mohla lenyalo la
hae e bontshang hore ha a hlomphe. (1)
19.5 Tshohla ka tshetshefo hore ebe mongodi o sebedisitse lewa la boipuiso ka

sepheo sefe, nakong eo Molefi a neng a ipotsa hore na ebe ke hantle hore a
ratane le Morongwe eo a neng a sa ipherehela yena. (2)
19.6 Bontsha kamoo mongodi a re bopelang mothinya o sa lebellwang kateng

nakong eo Molefi a neng a se a tletse boya mmeleng jwalo ka thithiboya. (2)
19.7 Nnetefatsa maele a Sesotho a reng 'ngwana mahanahojwetswa o bonwa ka

dikgapha' o ikamahantse le se ileng sa hlahela Molefi pheletsong ya
tshwantshiso ena. (2)
MMOHO LE
TEMA YA N
MORONGWE: Molefi o ntshenyetsang lebitso hakana? O na le tokelo efe ya hore o

letsetse mookamedi wa ka ka ditaba tsa mosebetsi wa ka? O se ke
wa ba wa leka wa etsisa mmaonyana yane ya ntjwetsatjwetsang
haeno kwana Mofotholeng! Le ngwana enwa wa ka eo mmao a
ntseng a re a ye ho yena kwana a ke ke a ya! Molefi! Ako tlohele ho 5
ntlhodiya ka dintho tsena tsa masawana! Ebe o qetetse ho ntshenya
lebitso! Ha o ka pheta hape, ke tla o tshwarisa! Kapa o …
MOLEFI: Bona tjena mosadi towe o ipherehetseng nna! Ha ke batle ho utlwa
ha o mpolella ka ditoro! Ha o bua ka ho ntshwarisa o bua ka toro ya
Faro! Ho ntshwarisa le mme di kena kae ditabeng tsa ka le wena? Ke 10
nnete ngwana eo wa hao a ke ke a le beha heso kwana hobane ha e
le hantlentle ha se ngwana wa ka! Ha o tsebe …
MORONGWE: (O lla habohloko) Molefi! O ka ntshenyetsa borwetsana ha o qeta o bo
mpolella hore ngwana eo o mphileng yena ha se wa hao? Haeba
ngwana eo ha se wa hao o ne o nnyallang? Ako ntlohelle nna! Ekaba 15
o nkutlwang hona kajeno lee?
MOLEFI: Ha e le hantlentle mosadi ke ntho e jwang? Ha e ka tje Morongwe o
lliswa ke taba a e tsebang hantle hore o e entse? Heng banna
motsamaisi wa Morongwe o totobaditse ka botlalo hore Morongwe o
ne a sa theohela? Heng Morongwe o tseba hantle hore ngwana eo ha 20
se wa ka ke wa monna e mong?
19.8 Mantswe aa: 'O se ke wa ba wa leka wa etsisa mmaonyana yane ya

ntjwetsatjwetsang …!', a re bolella eng ka semelo sa Morongwe? (2)

NSC
19.9 Bolela ketso e mpe ka ho fetisisa e neng e etswa ke Ngatane ho Molefi empa
a ipitsa motswalle wa Molefi. (1)
19.10 Ke ketsahalo efe e totobatsang botebo ba ho ba leshano le ho hloka

botshepehi ha Morongwe? (1)
19.11 Na o ka re tlholo dingolweng e ile ya fihlellwa tshwantshisong ee? Tshehetsa

karabo ya hao. (2)
19.12 Hlalosa ka ho fana ka lebaka hore hara dibapadi tsohle tse bukeng ena ebe ke
sebapadi sefe se ka buang mantswe ana a reng, 'Se nkganang se nthola
morwalo?' (2)
19.13 Bolela tshusumetso e bileng maikutlong a Molefi nakong eo a neng a utlwela

hore Jwalane o na le ngwana le monna e mong. (2)
19.14 Na ebe ke toka hore Molefi a nyenyefatse Montsheng ka tsela eo a ileng a etsa
ka yona ha a ne a se a sebetsa Maseru? Tshehetsa karabo ya hao ka lebaka. (3)
[25]

NSC
LEJWE LA KGOPISO – T Letshaba
'SEIPATI: Naledi, ruri o lokela ho ema ka maoto o ipatlele makgulo a matala hore
le wena o tle o kgone ho aha seriti sa lelapa lena la lona.'
Mongodi o sebedisa Naledi ho hlahisa ba bang ba bomme e le batho tse hlokang

boikemelo le botsitso, ba fetofetolwang habonolo ke batho ba bang. Sekaseka
mohopolo o hlahang polelong ena ya Seipati o ipapisitse ka diketso tsa Naledi ka
kakaretso o nto hlahisa ntlhakemo ya hao.
LEJWE LA KGOPISO – T Letshaba
TEMA YA O
(Mohlouwa o dutse kantorong ya hae, mme o ja masapo a hlooho)

MOHLOUWA: Banna! Ekaba ke tla etsa jwang jwale ha e le moo Mmabatho a nkene
menong ha bohloko tjee jwalo ka nama ya moketa? Le jwale ha ke
utlwisise hore o mpatlang e kana. Pejana o ne a bua a lomahantse
meno hore ha a sa batla ho utlwa letho ka Thapelo le Tsietsi. Le teng 5
ha ke nyaola Tsietsi o sa ntse a ngongoreha. (O a tholathola) Ekare
mosadi enwa o tla mpelaetsa jwale. Hona na ebe ha ho na motho ya
mo lommeng tsebe hore taba ya ho lelekwa ha Tsietsi e mpa e le
moritaoke esitana le ho etsa ba bangata tsuonyana robala? Tjhe, le
teng haeba ho le jwalo re tla di bona ha mmela o ntse o puta. 10
Se hlokehang ha jwale ke hore ke ngotle mohwasa ho tsohle tseo ke
di etsang hore ho se be le ya mong ya tla mpona mafolomabe.
(Mohala wa kantorong o a lla). Ebe ke mang jwale ya ntetsetsang ke
sa ntse ke hlabile kgobe ka lemao ha monate tjee, banna? (O arabela
mohala) Kgotso! (O kgutsa motsotswana, o mamela ka tlhoko) 15
Tswela pele ke mametse. O re ke mang ya mpatlang? (O kgutsa
motsotswana a nto phahamisa matshwafo) Mang? Naledi? Na …
21.1 Hlalosa hore ebe mantswe ana: 'Ebe ke mang jwale ya ntetsetsang ke sa
ntse ke hlabile kgobe ka lemao ha monate tjee …,' a hlile a totobatsa nnete
ya maemo a ditaba jwalo kaha Mohlouwa a bolela? (1)
21.2 Hlalosa ka tshetshefo hore lewa la boipuiso le sebedisitswe ka sepheo sefe

qotsong e ka hodimo. (2)
21.3 Hlalosa hore moritaoke ona oo Mohlouwa a buang ka wona o hlakisa bosoto
ba hae ka tsela efe. (2)

NSC
21.4 Theho ya lebitso lena la 'Tsietsi' e bile le tshusumetso efe bophelong ba

Tsietsi ka kakaretso? (2)
21.5 Bapisa semelo sa Seipati le Mmabatho. (4)
21.6 Sekaseka se neng se qabanya Mmabatho le Mohlouwa leha Mohlouwa a se

a re o phethisitse thomo ya hae ka ho leleka Tsietsi mosebetsing. (2)
MMOHO LE
itshetlehile ka dikahare tsa tshwantshiso yohle.
TEMA YA P
MOHLOUWA: Bua hore o behwa ke eng kwano mosadi? Ke maoto ke oka ditlhabela
ha o mpona ke le tjena. Ho na le kopano ya tshohanyetso eo ke
lokelang ho potlakela ho yona hona jwale tjena.
NALEDI: Le nna ha ke a tlela ho dula kwano ntate.
MOHLOUWA: Jwale o tletseng? 5
NALEDI: Moya wa ka o hlahlathela thoteng tse tjheleng, ntate.
MOHLOUWA: Jwale o re ke o thuse kang ha e le moo moya wa hao o hlahlathela
thoteng tse tjheleng? Hona ke mang ya itseng ke tla kgona ho o thusa
ka bothata boo ba hao? Keng eka o tla ntlela ka meleko tjee na
mosadi towe? 10
NALEDI: Ruri ke bua ke tiisitse ntate hore ke hloka thuso ya hao phareleng ena
eo ke leng ho yona.
21.7 Fana ka moelelo o otlolohileng wa Mantswe ana a Naledi: 'Moya wa ka o

hlahlathela thoteng tse tjheleng, ntate.' (1)
21.8 Ebe tjhebahalo eo Naledi a neng a se a e na le yona nakong eo a neng a

utlwana le Mohlouwa, e ne e jere phoqo ka tsela efe? (2)
21.9 Na o ka re tlholo dingolweng e ile ya fihlellwa tshwantshisong ee? Tshehetsa

karabo ya hao. (2)
21.10 Hlalosa maele ana, 'E bona mahe, leraba ha e le bone' mme o a tlamahanye
le se ileng sa etswa ke Naledi tshwantshisong ena. (2)
21.11 Hlalosa tshusumetso e bileng maikutlong a Tsietsi, nakong eo a neng a

utlwela ka ho ratana ha Naledi le Mohlouwa. (2)
21.12 Sekaseka ka tshetshefo hore ebe ho hloka botshepehi ha Naledi ho bile le

seabo sefe tshenyong ya lelapa la hae. (3)
[25]
MATSHWAO OHLE A KAROLO YA C: 25

MATSHWAO OHLE A PAMPIRI ENA: 80
Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello

Sesotho HL P2 Nov 2022

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sesotho HL P2 Nov 2022

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sesotho HL P2 Nov 2022

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NATIONAL

SESOTHO PUO YA LAPENG (HL)

PAMPIRI YA BOBEDI (P2)

NAKO: Dihora tse 2½

Pampiri ena e na le maqephe a 29.

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

DITAELO LE DIKELETSO HO MOHLAHLOBUWA

1. Bala ditaelo tsena ka tlhoko pele o qala ho araba dipotso.

2. O se ke wa latella ho bala pampiri yohle. Tadima pele papetla ya dikahare

3. Pampiri ena e arotswe DIKAROLO TSE THARO, e leng:

KAROLO YA A: Dithothokiso (30)

4. Araba dipotso TSE HLANO kaofela: TSE THARO (3) KAROLONG YA A,

KAROLONG YA B: PALE/SENGOLWA SA BOHOLOHOLO

5. KGETHO YA DIPOTSO KAROLONG YA B (PALE/SENGOLWA SA

7. Latela ditaelo tse hlahang qalong ya KAROLO ka NNGWE ka tlhoko.

8. Nomora dikarabo tsa hao jwalo ka ha dipotso di nomorilwe pampiring ena ya

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

9. Qala KAROLO E NNGWE le E NNGWE leqepheng LE LETJHA.

10. Sebedisa nako ya hao ka mokgwa o latelang:

11. Ngola ka mongolo o makgethe, mme o balehang.

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

7. Botsang lebitla Dipotso tse kgutshwane 25 11

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

Sebedisa lenanennetefatso lena qetellong ho nnetefatsa hore na efela o arabile

KAROLO NOMORO PALO YA TSHWAYA

ELA HLOKO: DIKAROLONG TSA B le C, nnetefatsa hore o arabile potso E LE

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

DITHOTHOKISO TSEO O DI RUTILWENG

POTSO YA 1: POTSO E TELELE YA MOQOQO

Bala qotso ena ka tlhoko, ebe o araba dipotso tse e latelang.

KE LLA LE WENA – MT Lekitlane

1 Boseyeng o nkentse mpowane, thatohatsi;

5 Wa kgweletsa dithebetha wa itokisetsa ntwa,

9 Bitsong la ka wa qabana le batho, la fapana;

12 Kajeno ke lla le wena morati wa me,

Sekaseka kamoo sethothokisi se sebedisitseng phetapheto ho hlakisa molaetsa wa

Karabo ya hao e be bolelele ba mantswe a 250–300. [10]

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

POTSO YA 2: DIPOTSO TSE KGUTSHWANE

Bala qotso ena ka tlhoko, ebe o araba dipotso tse e latelang.

1 Hoja ke le molaodi wa tsohle, ke a laela;

5 Empa hoba ha ke molaodi ha ke laole.

9 Ha di tlwaela makgulo buka ka di lwantsha,

2.1 Tlohelo e fumanwang molathothokisong wa 4 e bakwa ke ho tlohelwa ha

2.2 Phetapheto ya mantswe e qalang, e fumanwang molathothokisong wa 6 le

2.3 Maikutlo a ikutlwahatsang molathothokisong wa 6 ke afe? Tshehetsa karabo

2.4 Fana ka moelelo o otlolohileng o hlakiswang ke molathothokiso wa 8. (1)

2.5 Sekaseka matla a tshebediso ya anastrofi e sebedisitsweng

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

POTSO YA 3: DIPOTSO TSE KGUTSHWANE

Bala qotso ena ka tlhoko, ebe o araba dipotso tse e latelang.

BA ILENG BA ILE – JG Mocoancoeng

1 Diolo tse ngata, tse motopo,

11 Setumo e ne e se sepheo sa rona;

3.1 Fana ka moelelo o otlolohileng o hlahiswang ke molathothokiso wa 1. (1)

3.2 Tshwaofatso e sebedisitsweng molathothokisong wa 3, e hlakisa moelelo

3.3 Hlalosa sepheo sa sejura se sebedisitsweng molathothokisong wa 14. (2)

3.4 Sehalo se hlakiswang ke temanathothokiso ya 3 ke sefe? Tshehetsa karabo

3.5 Sekaseka matla a tshebediso ya anastrofi e sebedisitsweng

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla