Sesotho Puo Ya Lapeng HL/(P2) 1 Gr.

12/Phupjane 2024

KEREITI YA 12

SESOTHO PUO YA LAPENG (HL)

TLHAHLOBO YA BOHARENG BA SELEMO

PAMPIRI YA 2

PHUPJANE 2024

TATAISO YA HO TSHWAYA

MATSHWAO: 80

Tataiso ena ya ho tshwaya e na le maqhepe a 15.

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

Sesotho Puo Ya Lapeng HL/(P2) 2 Gr. 12/Phupjane 2024
Free State Department of Education
Marking Guidelines

TATAISO YA HO TSHWAYA:

• Ha mohlahlobuwa a arabile dipotso tse ngata ho feta palo e behilweng,

tshwaya feela karabo ya pele (Mohlahlobuwa ha a lokela ho araba potso
e telele le dipotso tse kgutshwane mofuteng o le mong wa sengolwa).
• Haeba a arabile dipotso ka bone ba tsona dithothokisong tseo a ithutileng
tsona KAROLONG YA A, (dithothokisong tseo a di rutilweng) tshwaya feela
dipotso tse pedi tsa pele.
• Haeba a arabile dipotso tse pedi tsa mofuta wa dipotso tse kgutshwane kapa
a arabile tse pedi tsa mofuta wa dipotso tse telele KAROLONG YA B le ya C,
tshwaya karabo ya pele, mme o tlohele ya bobedi. Athe ha a arabile dipotso
ka bone ba tsona, tshwaya karabo ya pele ho karolo e nngwe le e nngwe ha
feela a arabile e le nngwe ya dipotso tse kgutshwanyane le e le nngwe ya
dipotso tse telele.
• Ha mohlahlobuwa a nehelane ka dikarabo tse pedi, ya pele e fosahetse, mme
ya bobedi yona e nepahetse, tshwaya karabo ya pele, mme o tlohele e e
latelang.
• Ha dikarabo di nomorilwe di fosahetse, tshwaya ho ya ka tataiso ya ho
tshwaya.
• Haeba mopeleto o fosahetse hoo o thunthetsang moelelo, fosisa karabo e
jwalo.
Haeba mopeleto o fosahetseng o sa thunthetse moelelo, tshwaya karabo eo
e nepahetse.
• Potso tse telele:
o Ha bolele ba moqoqo bo le ka tlase ho palo ya mantswe a behilweng
(kgutshwane), se behe kotlo hobane mohlahlobuwa o se a ntse a ipehile
ka mosing. Haeba moqoqo o le molelele haholo, tshwaya ho ya ka seo
mohlahlobuwa a se ngotseng o nto sekaseka sena le batshwayi ba ka
sehloohong. Sebedisa ruburiki ya ho lekanyetsa e leqepheng la 3 le
e leqepheng la 8 ho lekanyetsa moqoqo wa mohlahlobuwa.
• Dipotso tse kgutshwane:
o Haeba mohlahlobuwa a sa sebedisa matshwao a di-a-bulwa le di-a-
kwalwa moo a lokelang ho qotsa, se behe kotlo.
o Bakeng sa dipotso tse bulehileng, se ka aba matshwao bakeng sa
E/TJHE kapa KE A DUMELA/KE A HANA. Lebaka/Tshehetso ke yona e
lokelang ho abelwa matshwao.
o Ha ho matshwao a ajwang bakeng sa NNETE/MAFOSI kapa
NTLHA/MOHOPOLO. Lebaka/Tshehetso ke yona e lokelang ho abelwa
matshwao.

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

Sesotho HL P2 3 FS/June 2024
Grade 12 June Exam. Marking Guidelines

KAROLO YA B LE A: RUBURIKI YA HO LEKANYETSA MOQOQO WA DINGOLWA: THOTHOKISO – SESOTHO PUO YA LAPENG

[MATSHWAO A 10]

Makgetha a ho 5. Phihlello e 4. Phihlello e supang 2. Phihlello ya motheo 1. Phihlello e

3. Phihlello e mahareng
lekanyetsa babatsehang bokgoni feela haellang
DIKAHARE 5–6 4 3 2 0–1
- O bontsha kutlwisiso e - O bontsha kutlwisiso, - O bontsha kutlwisiso e - O bontsha kutlwisiso e - Ha a bontshe
tebileng ya se mme o hlalosa se mahareng ya se sa kgotsofatseng ya kutlwisiso ya
botswang. botswang ka botswang. se botswang. letho ya se
Kutlwisiso ya potso,
tshwanelo. botswang.
botebo ba - O hlahisitse dintlha tse - O hlahisitse dintlha tse - Ho batla ho se dintlha
tshekatsheko ya taba fapaneng tse hlwahlwa; - O hlahisitse dintlha tse seng kae ho tshehetsa tse hlahisitsweng ho - Dintlha tse
(sehlooho), kutlwahalo di tshehetswa ho tswa anelang ka tsela e sehlooho. tshehetsa sehlooho. tshehetsang ha
le nnetefatso (tiisetso) thothokisong. kgotsofatsang. di hlahiswe ho
ya dintlha ho tswa - Tse ding tsa dintlha tse - Kutlwisiso ya mofuta tswa
thothokisong/temeng. - Kutlwisiso ke e - O hlahisitse dintlha tse hlahisitsweng ho wa sengolwa le thothokisong.
babatsehang ya mofuta utlwahalang, empa ha tshehetsa sehlooho di thothokiso ke e
wa sengolwa le se tsohle tse ntle. haellang. - Mohlahlobuwa
thothokiso. tiisitsweng kamoo ho ha a utlwisise
MATSHWAO A 6 - Tse ding tsa dintlha di .
lokelang. hantle mofuta wa
tsheheditswe, empa sengolwa le
- O utlwisisa mofuta wa bopaki ha bo kgodise thothokiso.
sengolwa le ka nako tsohle.
thothokiso. .
- Kutlwisiso ya motheo
feela ya mofuta wa
sengolwa le thothokiso.

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

Sesotho HL P2 4 FS/June 2024
Grade 12 June Exam. Marking Guidelines

SEBOPEHO LE 4 3 2 1 0–1
TSHEBEDISO YA - Sebopeho se - Sebopeho ke se - O hlahisitse bopaki bo - Sebopeho se - Moqoqo o
PUO hlahisitswe ka tsela e hlakileng, mme dintlha seng bokae ba bonahala se radilwe bopehile ka tsela
momahaneng. di hlahisitswe ka tsela sebopeho. ka tsela e e fokolang.
e hlalohanyehang. fosahetseng.
- Dintlha di utollotswe - Tlhahiso ya mehopolo e - Ho na le diphoso
Sebopeho, nehelano le hantle le ho ntshetswa - Tlhahiso ya mehopolo a haella, ha e - Mehopolo ha e tse tshabehang
tlhophiso ya mehopolo. pele ka tsela e hlakileng. ke e utlwisisehang. hlalohanyehe, mme ha hlahiswe ka tsela e tsa tshebediso ya
Tshebediso ya puo, e na momahano. hlalohanyehang. puo le setaele se
sehalo le setaele tse - Tshebediso ya puo, - Tshebediso ya puo, fosahetseng..
sebedisitsweng. sehalo le setaele ke tse sehalo le setaele di - Diphoso tsa tshebediso - Sehalo le setaele ha
butswitseng, tse nepahetse. ya puo ha se tse kaalo, se tse loketseng.
susumetsang le ho mme sehalo le setaele
nepahala. ha se tse loketseng.
MATSHWAO A 4
- O batla o hloka diphoso
tsa puo, tsa mopeleto le
tsa matshwao a puo/a
ho bala.

ELA HLOKO: Ha karabo ya mohlahlobuwa e tswile lekoteng mme a sa bua ka Dikahare hohang, feela a ngotse moqoqo wa boiqapelo, mo
abele 0 bakeng sa dikahare le tshebediso ya puo.

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

 Sesotho Puo Ya Lapeng HL/(P2) 5 Gr. 12/Phupjane 2024
Free State Department of Education
Marking Guidelines
KAROLO YA A: DITHOTHOKISO

POTSO YA 1: POTSO E TELELE (YA MOQOQO)

BOKGOBA NTLOHELE – TM Lethota

TATAISO HO BATSHWAI:
Motshwai a bale nehelano ya mohlahlobuwa e lokelang ho hlahiswa sebopehong sa
moqoqo. Sena se bolela hore nehelano e lokela ho ralwa ka tsela ya hore ho be le
selelekela, mmele o bopilweng ka diratswana le qetelo. Moqoqo o tlameha ho
hlahiswa ka tsela e supang kgokahano le momahano ya dintlha, dipolelo le
diratswana.
Motshwai a tadime makgetha ana a mabedi a latelang ha a tshwaya moqoqo ona:
Dikahare le Sebopeho le Tshebediso ya puo.

Sebopeho le Tshebediso ya Puo

• Dikahare di bontshe kutlwisiso ya potso; botebo ba tshekatsheko ya ditaba,
kutlwahalo le nnetefatso (tiisetso) ya taba ka mabaka a itshetlehileng
thothokisong.
• Dikahare di hlahiswe ka tsela e momahaneng mme motshwai a tadime dintlha
tse tla hlahiswa nehelanong ya mohlahlobuwa. Ela hloko hore dintlha tsa
mohlahlobuwa di ke ke tsa behwa ka tatellano e hlahellang mona. Ho be le
kgokahano le momahano ya dintlha le diratswana.
• Mohlahlobuwa a nehelane ka karabo ya hae e sebopehong sa diratswana tse
momahaneng, mme ho be le kgokahano le momahano ya dipolelo le
diratswana kamoo ho hlokehang.
• Puo, setaele le sehalo di sebediswe ka nepo temeng.

Karabo e ka lebellwang
Selelekela
Thothokiso ena ke ya Setso le boitsebiso ebile ke ya tokodiso. Sethothokisi se
lokodisa maemo ohle ao se kopang bokgoba hore bo se tlohelo ka baka la hore se
batla hore le sona se kgone ho etsa dintho tse ntlafatsang bophelo ba sona le ba
setjhaba ka kakaretso.

Mookotaba
Mookotaba wa thothokiso ena ke wa ho kopa. Sethothokisi se kgethile ho sebedisa
puo le setaele ka tsela eo se bontshang ho qeka le ho kopa hore bokgoba bo se
tlohele. Ke kahoo sethothokisi se kgethileng ho sebedisa puo e lefi le setaele tse
bontshang qekiso le ho kopa.

Tshebediso ya puo le setaele

- Molathothokisong wa 1, 5 le 13 sethothokisi se sebedisitse lentswe ‘ako’. Lentswe
lena le bontsha hore sethothokisi ha se laele empa se a qekisa. Se sebedisa puo
ka boikokobetso le ka ho qekisa bokgoba.
Molathothokisong wa 1 sethothokisi sebedisa puo ka tsela e setaele sa ho kopa.
Se kopa bokgoba hore bo ke bo iketle kaha se batla ho fedisa bofuma. Sena se
hlakisa ntlha ya hore ha se sa batla ho phela ka tlhopheho.
- Molathothokisong wa 5 sethothokisi se kopa hore bokgoba bo iphenethe kaha se
batla ho bontsha tekatekano ya bohle hore ho se be le ba putswang ka tsela e

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

 Sesotho Puo Ya Lapeng HL/(P2) 6 Gr. 12/Phupjane 2024
Free State Department of Education
Marking Guidelines
fapaneng le ya ba bang. Puo ho sebedisitswe e lefi kaha sethothokisi se kopa
hore bokgoba bo ipolaye ka tshebediso ya lentswe ‘iphenethe’.
- Molathothokisong wa 13 sethothokisi se kopa kgauhelo ho bokgoba hore ho tle
ho fele dipolayano tsa setjhaba ka setjhaba se seng.
- Molathothokisong wa 9 sethothokisi se kgalema bokgoba hore bo se ke ba ata
kaha se batla bana ba rutehe, mme le botsukunyepe bo fele.

Phethelo
Sethothokisi se sebedisitse puo ka tsela kapa setaele sa ho kopa le ho qekisa ho
hoholo. Qekiso ena e etswa bitsong la ho batla ho ba le bophelo bo botle bakeng sa
bohle. Se kopa le hore bohlabaphiyo bo fele, meputso ya batho e lekane,
botsukunyepe bo fele hore setjhaba e tle e be setjhaba se le seng se sa kgesaneng
le hore tsohle tse fetileng di tle di lebalehe. (10)
Kabo ya matshwao:

Motshwai a bale karabo kaofela a nto bekga karabo ya mohlahlobuwa kgatong e

itseng (ho tloha ho Kgato ya 1 ho isa ho Kgato ya 5) ruburiking, makgetheng a
'Dikahare' le 'Sebopeho' le 'Tshebediso ya Puo'.
Ha mohlahlobuwa a sa araba ka tsela ya moqoqo, a lokodisitse dintlha tsa hae, a se
fumantshwe kotlo, a se hulelwe matshwao. Motshwai a tshwaye ho ya kamoo
mohlahlobuwa a arabileng kateng.
Kgato e nngwe le e nngwe e na le tlhaloso ya bokgoni ho ya ka kgato eo. Motshwai
a ele hloko hore tlhaloso ya kgato eo a e kgethileng ha a lekanyetsa, e lokela ho
tsamaelana le ditaba tsa mohlahlobuwa. Matshwao a bontshitswe qetellong ya kgato
e nngwe le e nngwe.
POTSO YA 2: DIPOTSO TSE KGUTSHWANE.

2.1 Karaburetso ya pono/kutlo.  (1)

2.2 Shome. Ho fa lentswe leo sefutho/Ho fokotsa bolelele ba molathothokiso/

Ho potlakisa lebelo la molathothokiso.  (2)

2.3 Matla a lentswe lena ke hore le tlisa nnetefaletso/bonnete ba seo

sethothokisi se buang ka sona e leng hore moya wa sona o a tetebela, mme
dikgapa di tlala merifi le hore pelo ya sona e qhitsa madi ka lebaka la se
etsahetseng nakong e fetileng.   (2)

2.4 Phetapheto ya moelelo ka tshebediso ya mantswe ana ‘pesolahadi’ le

‘sekgorane’. Ho toboketsa ntlha ya hore se bua ka motho ya atlehileng, ya
dimpampa ho bontsha hore o a kgora. (3)

2.5 Ke sehalo sa ho utlwa bohloko le tsharelo kaha sethothokisi se hopola dintho

tse utlwisang bohloko tseo se fetileng ho tsona ka baka la hore se ne se
lokela ho hlompha monga polasi eo se neng se dula ho yona.  (2)
[10]

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

 Sesotho Puo Ya Lapeng HL/(P2) 7 Gr. 12/Phupjane 2024
Free State Department of Education
Marking Guidelines

POTSO YA 3

3.1 Le thusa ho hlakisa mookotaba wa hore batho ba se bone diphoso ho ba

bang, kaha le bona ha ba ahlolwe, ha ba tsekiswe, ha ba kgeloswe, ha ba
tlatlatjwe, ha ho kgaolwe manyalo a bona ke batho ba bang leha le bona ba (2)
sa hlweka, ba ntse ba na le diphoso.

3.2 Ho hokahanya/tlamahanya melathothokiso eo. 

Ho fetisetsa mohopolo o tswang molathothokisong wa 5 moleng wa 6. (1)

3.3 Ho bolela hore ba jella bahloki ding tsa bona ka dinako tsohle ba sa
kgaotse. (2)

3.4 Molaetsa ke hore batho ba se tlwaele ho ahlola batho jwalo kaha eka bona
ha ba etse diphoso, ba ipotse pele hore ha ba ahlola batho ba bang ebe
bona ba hlwekile na. (2)

3.5 Moelelo o otlolohileng ke hore ebe nnete e hokae ha batho ba arohanya

manyalo a banyalani ba bang empa bona ba lahlile bana ba bona
mebileng. (3)
[10]

POTSO YA 4

4.1 Lepata.  (1)

4.2 Sejura/kgefutsohare.  (1)

4.3 Ho fokotsa bolelele ba molathothokiso/ ho fa lentswe boritsatshwene

sefutho.  (2)

4.4 E thusa ho utlwisisa molaetsa wa hore moratuwa eo ke ntho tsohle ho

sethothokisi mme o phela ka baka la hae mme ebile o tla shwa ka lebaka la (3)
hae.

4.4 Pheteletso ena e sebedisitswe ka sepheo sa ho bontsha boholo le botebo

ba lerato la sethothokisi ho moratuwa wa sona, ho bontsha hore se hlile se
rata moratuwa wa sona e le ka nnete.  (3)
[10]

POTSO YA 5

5.1 Hakwe. ✓ (1)

5.2 O bolela hore o kgutlile tseleng mme o boetse moo a tswang teng. (2)

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

 Sesotho Puo Ya Lapeng HL/(P2) 8 Gr. 12/Phupjane 2024
Free State Department of Education
Marking Guidelines
5.3 Ke sehalo sa boikwahlayo. Sethothokisi se a ikwahlaya haele moo se ile sa
siya mofumahadi wa sona, sa ya kgateane,  ke ntho e hantle hore se ipone
phoso mme se batle ho kgutlela lapeng.
kapa
Ke sehalo sa boikwahlayo. Sethothokisi se a ikwahlaya haele moo se ile sa
siya mofumahadi wa sona, sa ya kgateane  empa ke bona hore ho kgutla
ha hae e se ntho e hantle hobane o tlilo thonkga maqeba a seng a fodile.  (2)

5.4 Anastrofi e hlakisa maikemisetso a sethothokisi ka tsela e bontshang hore

sethothokisi se tlohetse dintho tsohle tse mpe tseo se di entseng ke ka hoo
se qatsohisitseng lentswe ‘manyampetla’ ho tlisa kgatello ho lona. (2)

5.5 Mookotaba ke boikwahlayo. ✓ O fetisa thuto ya hore batho ba lokela ho

ipona ha ba entse hampe mme ba ikopele tshwarelo ho bao ba ba entseng
hampe.✓✓ (3)
[10]

MATSHWAO OHLE A KAROLO YA A: 30

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

Sesotho HL P2 9 FS/June 2024
Grade 12 June Exam. Marking Guidelines

KAROLO YA B LE C: RUBURIKI YA HO LEKANYETSA MOQOQO WA DINGOLWA: PADI LE TSHWANTSHISO – SESOTHO PUO YA LAPENG
[MATSHWAO A 25]
Makgetha a ho 4. Phihlello e supang 2. Phihlello ya motheo 1. Phihlello e
5. Phihlello e babatsehang 3. Phihlello e mahareng
lekanyetsa bokgoni feela haellang
DIKAHARE 12–15 9–11 6–8 4–5 0–3
- Karabelo e hlahisitswe ka tsela e - O bontsha kutlwisiso, mme o - Kutlwisiso ke e mahareng - Kutlwisiso ke e haellang ya - O bontsha kutlwisiso
babatsehang: 14 – 15 manollotse sehlooho ka ya sehlooho; ha se dintlha sehlooho; boholo ba dintlha e fokolang ya
- Karabelo e hlahisitswe ka bokgoni. tsohle tse utollotsweng ka ha di a utullwa ka botlalo. sehlooho.
Kutlwisiso ya potso, botebo bokgabane: 12 – 13 botlalo.
ba tshekatsheko ya taba - O hlahisitse karabelo e - Ke dintlha tse fokolang - Boiteko bo fokolang
(sehlooho), kutlwahalo le - Sehlooho se manollotswe ka batlang e anela. - Tse ding tsa dintlha di feela tse tshehetsang ba ho araba potso.
nnetefatso (tiisetso) ya botebo. tshehetsa sehlooho. sehlooho.
dintlha ka mabaka ho tswa - Tse ding tsa dintlha ke tse - Dintlha ha se tse
sengolweng. - O hlahisitse dintlha tse fapaneng utlwahalang, empa ha se - Dintlha tse ding di - O hlahisitse dintlha tse kgodisang.
tse hlwahlwa tse tshehetswang tsohle tse tiisitsweng kamoo tsheheditswe, empa bopaki seng kae tse tsamaelanang
ho tswa sengolweng. ho lokelang. ha bo kgodise ka nako le sehlooho. - Mohlahlobuwa ha a
tsohle. utlwisise hantle
MATSHWAO A 15 - O bontsha kutlwisiso e - Bopaki ba kutlwisiso ya - O bontsha kutlwisiso e mofuta ona wa
babatsehang ya sengolwa. mofuta ona wa sengolwa bo - O bontsha kutlwisiso e ka fokolang ya mofuta ona wa sengolwa.
a bonahala. mmoho ya mofuta ona wa sengolwa.
sengolwa.

SEBOPEHO LE 9–10 6–7 4–5 2–3 0–1

TSHEBEDISO YA PUO - Sebopeho se momahaneng. - Sebopeho ke se hlakileng, - O hlahisitse bopaki bo - Sebopeho se bonahala se - Kgaello ya ho rala
mme dintlha di hlahisitswe ka itseng ba sebopeho. radilwe ka tsela e sebopeho ka
- Selelekela le qetelo di a tsela e hlalohanyehang. fosahetseng. tshwanelo e sitisa
babatseha. - Tlhalohanyo le momahano phallo ya mehopolo.
Sebopeho, tlhophiso ya - Selelekela le qetelo mmoho di teng leha di kgera. - Mehopolo ha e hlahiswe ka
mehopolo le nehelano e - Dintlha di utollotswe hantle le le diratswana tse ding di tsela e hlalohanyehang. - Tshebediso ya puo le
nang le neeletsano e ho ntshetswa pele ka tsela e hlahisitswe ka tsela e - Ho na le moo tshebediso ya ya setaele tse
momahaneng e lebisang hlakileng. momahaneng. puo e fosahetseng ha - Diphoso tsa tshebediso ya fosahetseng di
tlhalohanyong ya sehlooho sehalo le setaele tsona di puo di totobetse. hlahisitse tema e
mmoho le puo, setaele le - Tshebediso ya puo, sehalo le - Dintlha di hlahisitswe ka tsela batla di loketse. fokolang haholo.
sehalo tse sebedisitsweng setaele ke tse butswitseng, tse e hlalohanyehang. - Sehalo le setaele ha di a
temeng. susumetsang le ho nepahala. - Tlhahiso ya mehopolo e a lokela mosebetsi. - Popo ya diratswana e
- Puo, sehalo le setaele haella, ha e hlalohanyehe, fosahetse.
boholo di nepahetse. mme ha e na momahano. - Popo ya diratswana e
fosahetse.
MATSHWAO A 10 - Popo ya diratswana e batla
e nepahetse.

MATSHWAO 20–25 15–19 10–14 5–9 0–4

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

Sesotho HL P2 10 FS/June 2024
Grade 12 June Exam. Marking Guidelines

Matshwao a ka sebediswang bakeng sa ho tshwaya:

Makgetha a tekanyetso Matshwao Senotl Senotlolo

Dikahare 15 Dik =

Sebopeho le Tshebediso ya puo 10 STP =

Matshwao ohle 25

ELA HLOKO: Ha karabo ya mohlahlobuwa e tswile lekoteng, motshwai a mo abele matshwao a dikahare le tshebediso ya puo ya kgato ya pele feela.

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

 Sesotho Puo Ya Lapeng HL/(P2) 11 Gr. 12/Phupjane 2024

KAROLO YA B: PADI/NOBELE

POTSO YA 6: POTSO E TELELE YA MOQOQO

TUTUDU HA E PATWE – M Mahanke

Selelekela
Kaha moqoqo ona o lokela ho hlahisa lehlakore le le leng la kgang ya
mohlahlobuwa, selelekela se fe moqoqo tsepamo le motjha oo a lokelang ho o nka
ha mohlahlobuwa a bontsha kamoo diketso le dipuo tsa Nthoto di hodisitseng
tharahano kateng paleng ena. Se boele se bontshe kutlwisiso e phethahetseng ya
sehlooho, se nto hlahisa ntlhakemo ya mohlahlobuwa.
Karabo e ka lebellwang
Moqoqong wa kgang mongodi a ka dumellana kapa a hanana le mohopolo ka
dintlha tse tshehetsang sehlooho. O na le mohopolo o itseng kapa ntlhakemo e
itseng mme o hlahisa le ho ntshetsa pele lehlakore leo la hae; o tshehetsa le ho
sireletsa ntlhakemo ya hae.

Seratswana ka seng se be le mohopolo wa sehlooho o hodisang ntlhakemo, e se

ke ya e ba lethathamo la diketsahalo feela tse hlahang ka bukeng. A ntshetse pele
moqoqo ka ho bontsha ka mehlala e tswang bukeng ho totobatsa ntlhakemo ya
hae. A boele a bontshe kamano ya diketsahalo tse totobatsang kamoo diketso le
dipuo tsa Nthoto di ileng tsa rarahanya ditaba kateng paleng ena.

Phethelo
Phethelo ya hae e lokela ho tlamahanya kgang ya hae ka ho phethahala.

[Motshwai a badisise nehelano ya mohlahlobuwa mme a mo abele

matshwao ho ya kamoo a ikamahantseng le sehlooho kateng] [25]

POTSO YA 7: MOFUTA WA DIPOTSO TSE KGUTSHWANE

TUTUDU HA E PATWE – M Mahanke

7.1 Ke titjhere Tutudu.  (1)

7.2 A thusa ho bontsha hore Thebe ke leqitolo, lenyoronyoro le hlokang nnete,

ebile ke lekwala kaha ha a batle ha lebitso la hae le ka hlahella hore ke yena
ya senyang dikelello tsa baithuti kgahlanong le Tutudu.  (2)

7.3 Thebe o tseka hore Tutudu o tla ka tlwaelo eo a sa e rateng ya hore ho

sebetswe ka thata sekolong. Mabaka ao ha a na mooko mme Thebe yena o
ne a lokela ho tlohela botswa a inkele malebela ho Tutudu, ho ne ho sa
lokela hore sekolo se be se kene mohwantong ka baka la seo.  (2)

7.4 Ke mophetwa ya tjhitja. O tenyetseha le ho fetoha habonolo ha a utlwa

ditaba tse itseng ka Tutudu leha yena a ne a tseba hore titjhere Tutudu ke
motho ya sebetsang ka boitelo. (2)

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

 Sesotho Puo Ya Lapeng HL/(P2) 12 Gr. 12/Phupjane 2024
Free State Department of Education
Marking Guidelines

7.5 O ne a thabetse ho bona motho ya bontshang mafolofolo mosebetsing wa

hae empa ka lehlakoreng le leng o ne a tenehile kaha Tutudu o mo ntsha
mokgweng wa hae wa ho sebetsa kaha o ne a se a behile nako ya ho fana
ka dibuka ya ka mora dibeke tse pedi tsa ho bulwa ha dikolo.  (3)

7.6 Ke thapelo. (1)

7.7 O ne a habile ho ya bolella titjhere kamoo a mo ratang kateng a bile a nahana

hore titjhere o tlo mo leboha haele moo a ile a mo pholosa letsatsing la
maobane.  (2)

7.8 O batlile a senya bophelo ba Ntefeleng ka mo kgothalletsa ho kena

dikamanong tsa thobalano le titjhere ya hae e sa le ngwana ba bile ba sa
nyalana mme seo se ne se ka senya bophelo ba Ntefeleng haholo ka moso
hobane ho ne ho tla thwe ke ngwana ya se nang boitshwaro bo botle. (2)

7.9 Ho kgothala le ho inehela mosebetsing ha Tutudu ho ile ha kgopisa Thebe

le bomphato wa hae. Sena se bakile hore Thebe a etse sekoloto se seholo
ka ho rekela batho jwala bo bongata ha Dimama hobane a ne a batla hore
ba dumellane le yena hore Tutudu a lelekwe sekolong sa Sedibeng.
Qetellong melato yohle ya sallana le yena Thebe.  (3)

7.10 A re bolella hore o ne a sa kgolwe seo a se bonang kaha o ne a sa se lebella.

 (2)

7.11 Tebello le tsebo ya babadi ke hore Mmatselapedi o ne a halefile ha a utlwa

basadi ba motse ba bua kamoo Tselapedi a dumellang Tutudu ho senya
sekolo sa Sedibeng kateng empa ka mora kereke o ile a qetella a se a
thabetse Tutudu ha e le moo a tsamaisitse sehlopha sa dibini hantle
hakaana. (2)

7.12 Tshekamelo le leeme di iponahaditse mohla letsatsi la boiketelo ba

mosebetsi sekolong sa Sedibeng. Maloko a komiti a ne a batla ho hirwe
ngwana mobu bakeng sa hore ho hirwe motho ya nang le tsebo e ngata leha
ngwana mobu a ne a sa atleha hantle.

Ha Thebe a senya lebitso la Tutudu, batho ba motse ha ba a ka ba batla ho

tseba nnete ya ditaba, ba ile ba nka ditaba tsa Thebe di le jwalo, di sa fohlwa
le ho fohlwa ho fumana bonnte ba tsona yaba ba se ba hlasela Tutudu
hobane e ne e se ngwana mobu.  (3)
[Tshwaya e le nngwe feela]

MATSHWAO OHLE A KAROLO YA B: 25

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

 Sesotho Puo Ya Lapeng HL/(P2) 13 Gr. 12/Phupjane 2024
Free State Department of Education
Marking Guidelines

KAROLO YA C: TSHWANTSHISO/TERAMA

LEJWE LA KGOPISO – MOFUTA WA POTSO E TELELE(YA MOQOQO)

POTSO YA 8

Selelekela
Kaha moqoqo ona o lokela ho sekaseka, selelekela se fe moqoqo tsepamo le motjha
oo a lokelang ho o nka ha a sekaseka ntlha ya hore mantswe a Seipati a bakile
tharahano sengolweng sena. Se boele se bontshe kutlwisiso e phethahetseng ya
sehlooho, se nto hlahisa ntlhakemo ya mohlahlobuwa.

Mohlahlobuwa a ka lelekela ka ho hlalosa kamoo mantswe a Seipati a bakileng

tharahano sengolweng kateng. Moqoqo ona ke oo ho ona mongodi a sekasekang
dikahare tsa wona mme a bontshe ntlhakemo ya hae ebe o leka ho susumetsa
mmadi hore a dumellane le yena ntlhakemong ya hae.
Karabo e ka lebellwang
Moqoqong wa kgang mongodi o na le mohopolo o itseng kapa ntlhakemo e itseng
mme o hlahisa le ho ntshetsa pele lehlakore leo la hae. O lokela ho tshehetsa le ho
sireletsa ntlhakemo ya hae mme a bontshe ntlhakemo eo ka ho supa diketsahalo
tse tshwantshisong tse tshehetsang sena.

Seratswana ka seng se be le mohopolo wa sehlooho o hodisang ntlhakemo, e se ke

ya e ba lethathamo la diketsahalo feela tse hlahang ka bukeng. A ntshetse pele
moqoqo ka ho bontsha ka mehlala e tswang bukeng ho totobatsa ntlhakemo ya hae.
A boele a bontshe kamano ya diketsahalo le bophelo ka kakaretso mabapi le
sehlooho.

Phethelo
Phethelo ya hae e lokela ho tlamahanya kgang ya hae ka ho phethahala.

[Motshwai a badisise nehelano ya mohlahlobuwa mme a mo abele matshwao

ho ya kamoo a ikamahantseng le sehlooho kateng] [25]

LEJWE LA KGOPISO – MOFUTA WA DIPOTSO TSE KGUTSHWANYANE

POTSO YA 9

9.1 Ke taba ya hore Mohlouwa o ne a itse a se ke a tjhaisa leha nako e ka feta

pele a mmona hobane o ne a batla ho tla mmolella hore mosebetsi o fedile. (1)

9.2 Ke mantswe a reng Tsietsi a behe pelo sekotlolong.  Mantswe ana a bontsha
bosoto hobane Mohlouwa o laela Tsietsi ho ba le mamello ya hore a tle a
kgone ho fumane monyetla wa ho mo tebela mosebetsing. (3)

9.3 Ke hobane Seipati o ile a mmontsha menyetla yohle a tlang ho e fumana ha

a ka ratana le ntate Mohlouwa.  (2)

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla

 Sesotho Puo Ya Lapeng HL/(P2) 14 Gr. 12/Phupjane 2024
Free State Department of Education
Marking Guidelines

9.4 Di re senolela hore ke motho ya tletseng boqitolo le bomenemene hobane o

etsa eka ha a tsebe seo Mohlouwa a batlang ho se bua le Tsietsi athe o tseba
hantle hore Mohlouwa o batla ho tebela Tsietsi mosebetsing. (2)

9.5 O ne a se a utlwetse hore monna wa hae o kena diketsahalong tsa thobalano

le batho ba basadi bao a ba fang mosebetsi dikgwebong tsa hae.  (2)

9.6 Tjhe, ha a atleha.

- Dikamano tsa lenyalo la Mohlouwa le Mmabatho di ne di se hantle leha ba ne
ba e na le tjhelete kaha Mohlouwa o ne a sa tshepahale.
- Dikamano tsa Mohlouwa le basebeletsi ba hae di ne di le bosula hobane
Mohlouwa o ne a ba tella, a sa ba hlomphe.
- Dikamano tsa Tsietsi le Naledi di ile tsa senyeha hobane Naledi o ile a kena
dikamanong tsa lerato le Mohlouwa.
[Tshwaya e le nngwe feela].  (2)

9.7 A re bolella hore Tsietsi ke motho ya nang le mamello, ya dumelang hore ha ho

ntho e senyehellang sa ruri mme ka le leng ditaba di tla kgutlela maemong a
tsona.  (2)

9.8 Ke hobane o ne a ntshetsa malokobe ho yena kaha Naledi o hanne ho

amohela kopo ya hae ya hore ba kene dikamanong tsa lerato.  (2)

9.9 Naledi o ne a se a sa hlomphe Tsietsi jwalo ka monna wa hae ebile o ne a se

a ikisa ho Mohlouwa ntle le ho ba ditlhong.  (2)

9.10 E qadile moo basebetsi ba Mohlouwa ba kenang mohwantong wa boipelaetso

malebana le nyollelo ya moputso.  (2)

9.11 E, o ile a ba a ya kopa keletso ho Seipati ha a se a tseba hore Tsietsi o se a

utlwetse ka dikamano tsa hae le Mohlouwa.
O ile a ba a ikisa ho Mohlouwa ho ya mo kopa hore ba tlohele seo ba se
etsang kaha Tsietsi o se a tseba ka taba eo.  (2)

9.12 Molaetsa wa pale ena ke wa hore ntho e nngwe le e nngwe eo re e etsang e

na le ditlamorao tsa yona, e ka ba tse ntle kapa tse mpe ho latela diketso tsa
motho ke ka hona re boneng Tsietsi a fedisa lelapa la hae le la Mohlouwa ka (3)
tsela e sehlooho .  [25]

MATSHWAO A PAMPIRI ENA YOHLE 80

Difuperweng tsa pampiri ena di se sebediswe ntle ho tumello Phetla