‘Ελλη - Ιωάννα Ταμπουρίνου – Ματζίνη

Εργασία στη ΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΘΕΜΑ : ΠΑΝΩΛΗ
Πανώλη

Η πανώλη ή πανούκλα είναι οξεία λοιμώδης νόσος

που προκαλείται από το βάκιλο Yersinia pestis γνωστό
και ως Pasteurella pestis, που είναι ένα αρνητικό κατά
Gram βακτήριο. Πρόκειται για έναν προαιρετικά
αναερόβιο και προαιρετικά ενδοκυττάριο
μικροοργανισμό.

Το Y. pestis ανακαλύφθηκε το 1894 από τον Alexandre

Yersin (1863–1943), ιατρό και βακτηριολόγο του
Ινστιτούτου Παστέρ. Η ανακάλυψη έγινε κατά τη
διάρκεια της επιδημίας πανώλης στο Χονγκ Κονγκ.
Ωστόσο, ο Yersin συνέδεσε τη πανώλη με το Y. pestis.
Παλαιότερα το βακτήριο είχε το όνομα Pasteurella
pestis, και μετονομάστηκε σε Yersinia pestis το 1944.
Η νόσος μεταδίδεται στον άνθρωπο από το τσίμπημα
ψύλλων, (κυρίως του είδους Xenopsylla cheopsis), που
παρασιτούν σε άρρωστο μαύρο αρουραίο.

Xenopsylla cheopsis με απόφραξη (που φαίνεται ως σκοτεινή κεντρική μάζα στην είσοδο
του εντέρου) μετά από μόλυνση με το βακτήριο της πανώλης

Ζει στους αρουραίους και μεταφέρεται από αρουραίο

σε αρουραίο και από αρουραίο σε άνθρωπο, μέσω των
ψύλλων. Το Xenopsylla cheopsis είναι ο φορέας για το
παθογόνο βακτήριο. Τα βακτήρια εισέρχονται στο
πεπτικό σωλήνα του ψύλλου μετά από δάγκωμα
μολυσμένου ποντικού και πολλαπλασιάζονται γρήγορα.
Σύντομα η προκοιλιακή κοιλότητα του ψύλλου
μπλοκάρεται από μια μάζα βακτηρίων. Ο ψύλλος
αναζητώντας νέο ξενιστή με το τσίμπημα μεταφέρει
τα βακτήρια και μολύνει τον νέο ξενιστή.
 Ηλεκτρονική φωτογραφία
σάρωσης που απεικονίζει μια
μάζα βακτηρίων στο πρόσθιο
έντερο ενός μολυσμένου ψύλλου

Από άνθρωπο σε άνθρωπο μπορεί να μεταδοθεί μέσω

των αναπνευστικών σταγονιδίων.
Το βακτήριο καταστρέφεται από τα φαγοκύτταρα αλλά
κάποια επιζούν. Είναι βαριάς μορφής ασθένεια, με
υψηλό πυρετό και τοξική κατάσταση.
Η ασθένεια εμφανίζεται σε τρεις μορφές:

 βουβωνική (έντονη αιμορραγική λεμφαδενίτιδα)

 πνευμονική, που είναι ιδιαίτερα μολυσματική
μορφή (βαριά πνευμονία)
 σηψαιμική.

Βουβωνική πανώλη

Ο πιο κοινός τύπος είναι η βουβωνική πανώλη.

Συνήθως μεταδίδεται όταν ένα μολυσμένο τρωκτικό ή
ψύλλο αν μας δαγκώνει. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις
μπορεί να προκληθεί η μόλυνση από το βακτήριο από
κάποιο υλικό που έχει έρθει σε επαφή με ένα μολυσμένο
άτομο. Η βουβωνική πανώλη επηρεάζει το λεμφικό
σύστημα, προκαλώντας φλεγμονή στους λεμφαδένες.
Αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να εξαπλωθεί στο αίμα
(σηψαιμική πανώλη) ή στους πνεύμονες (πνευμονική
πανώλη).

Η έναρξη της νόσου είναι οξεία με υψηλό πυρετό,

πονοκέφαλο, μυαλγία, ναυτία και εμετούς. Αυτά
ακολουθούνται από λεμφαδενοπάθεια, πιο συχνά
προσβάλει τους βουβωνικούς αδένες. Χαρακτηριστικά
οι βουβώνες είναι μαλακοί, διογκωμένοι ευαίσθητοί
και διαπυούνται σε 1-2 εβδομάδες. Μπορεί να
παρατηρηθούν εξανθήματα (πετέχειες), καθώς και
αιμορραγίες από το γαστρεντερικό, το αναπνευστικό
και το ουροποιητικό σύστημα Αν υπάρχει σηψαιμία,
μπορεί να παρατηρηθεί και πτώση του επιπέδου
συνείδησης.
Σηψαιμική πανώλη

Όταν τα βακτήρια εισέρχονται απευθείας στην

κυκλοφορία του αίματος και πολλαπλασιάζονται εκεί, η
κατάσταση είναι γνωστή ως σηψαιμική πανώλη.
Παρουσιάζεται σαν οξεία λοίμωξη με σημεία shock και
διάχυτη ενδοαγγειακή τήξη. Αν δεν αντιμετωπιστεί
έγκαιρα οδηγεί στο θάνατο σε 2 με 5 ημέρες.
Πνευμονική πανώλη

Όταν τα βακτήρια εξαπλώνονται στους πνεύμονες ή

μολύνουν πρώτα τους πνεύμονες, η κατάσταση είναι
γνωστή ως πνευμονική πανώλη, η πιο θανατηφόρος
μορφή της ασθένειας. Χαρακτηρίζεται από απότομη
έναρξη πνευμονίας με αιματηρή απόχρεμψη, έντονη
δύσπνοια και θάνατο σε όλους σχεδόν τους
προσβεβλημένους ασθενείς.

Η πνευμονική πανώλη είναι μόνος τύπος της ασθένειας

που μπορεί να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο. Όταν
κάποιος με πνευμονική πανώλη βήχει, τα βακτήρια από
τους πνεύμονες απελευθερώνονται στον αέρα. Τα
άτομα που εισπνέουν αυτά τα σωματίδια αέρα μπορούν
επίσης να αναπτύξουν τη συγκεκριμένη πολύ
μεταδοτική μορφή πανώλης, η οποία δύναται να
οδηγήσει σε επιδημία. Η πνευμονική πανώλη είναι
μόνος τύπος της ασθένειας που μπορεί να μεταδοθεί
από άτομο σε άτομο.

Τόσο η βουβωνική όσο και η πνευμονική πανώλη

μπορούν να οδηγήσουν σε σηψαιμική πανώλη και είναι
πάντα θανατηφόρες, εάν η θεραπευτική αγωγή δεν
είναι ταχύτατη και αποτελεσματική.
Διάγνωση

Αναρρόφηση υγρού από τους πάσχοντες λεμφαδένες,

χρώση GRAM.

Χρήση ανοσοφθορισμού

Καλλιέργεια αίματος, πτυέλου, υγρού λεμφαδένων.

Θεραπεία

Είναι επείγουσα και πρέπει να ξεκινήσει πριν από τα

αποτελέσματα των καλλιεργειών. Αρκετά αντιβιοτικά
είναι αποτελεσματικά όπως η στρεπτομυκίνη και η
τετρακυκλίνη.

Πρόληψη

Η πανώλη ανήκει στις 5 σοβαρότερες μεταδιδόμενες

ασθένειες. Η προφύλαξη επιτυγχάνεται με μέτρα που
λαμβάνονται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, η
τήρηση των οποίων είναι υποχρεωτική για τα κράτη-
μέλη της οργάνωσης αυτής

Τα προληπτικά μέτρα περιλαμβάνουν τον ορθό

χειρισμό των τροφίμων, όπως το σχολαστικό
μαγείρεμα του κρέατος, την αποφυγή κατανάλωσης μη
παστεριωμένων γαλακτοκομικών προϊόντων και το
πλύσιμο φρούτων και λαχανικών πριν από την
κατανάλωσή τους. Η καλή υγιεινή των χεριών, ειδικά
μετά το χειρισμό ωμού κρέατος ή την επαφή με ζώα,
είναι επίσης σημαντική.

Ακόμη η πρόληψη εξαρτάται από τον έλεγχο των

ψύλλων και την χρήση των ειδικών ουσιών που τους
εξολοθρεύουν .Γενικά ψεκάζονται τα εξωτερικά μέρη
με εντομοκτόνα. Τα τρωκτικά δε πρέπει να
σκοτώνονται πριν ο έλεγχος των φύλλων
επιτευχθεί ,δεδομένου ότι οι ψύλλοι θα εγκαταλείψουν
τα πτώματα των τρωκτικών και θα δαγκώσουν τους
ανθρώπους .

Χημειοπροφύλαξη γίνεται με σουλφοναμίδες για 7

ημέρες. Οι ίδιοι οι ασθενείς είναι μεταδοτικοί όταν
ανοίξουν οι διαπυημένοι λεμφαδένες τους.

Υπάρχει εμβόλιο για μερική αντιμετώπιση για

ταξιδιώτες σε περιοχές με ενδημική πανώλη.

Ιστορική Αναδρομή

Και οι τρεις μορφές ευθύνονται για επιδημίες υψηλής

θνησιμότητας καθ’ όλη την διάρκεια της ανθρώπινης
ιστορίας. Η πανώλη είναι γνωστή από την αρχαιότητα.
Παράδειγμα αναφορών είναι αυτό του Θουκυδίδη, ο
λοιμός των Αθηνών, πιθανώς να είναι η πανώλη. Από
τον 6ο αιώνα(Πανούκλα του Ιουστινιανού) και σε όλον
τον Μεσαίωνα εκδηλώνονταν μεγάλες επιδημίες, με
αποτέλεσμα να παραμείνουν μόνιμα ενδημικές εστίες.
Γνωστή είναι η μεγάλη επιδημία του 14ου αιώνα, η
οποία ονομάστηκε Μαύρος Θάνατος και η οποία
σκότωσε το ένα τρίτο τουλάχιστον του Ευρωπαϊκού
πληθυσμού μεταξύ του 1347 και 1353. Ονομάστηκε
έτσι εξαιτίας του βαθύ-πορφυρού σχεδόν μαύρου
χρώματος που έπαιρναν τα πρόσωπα των μολυσμένων
ατόμων λόγω των υποδόριων αιμορραγιών.

Η επιδημία του 14ου αιώνα

Επίσης και η Μεγάλη Πανούκλα του Λονδίνου το 1665,

η οποία έληξε το 1666 με τη Μεγάλη Πυρκαγιά του
Λονδίνου. Τέλος, 2 αιώνες αργότερα ξέσπασε η Τρίτη
Πανδημία, γνωστή και ως Σύγχρονη Πανώλη, η οποία
ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα στην Κίνα και
εξαπλωνόταν από αρουραίους σε ατμόπλοια,
σκοτώνοντας περίπου 10.000.000 άτομα.
Γνωστά είναι και τα λαζαρέτα, χώροι υποδοχής όπου
έμπαιναν σε καραντίνα επιβάτες, πληρώματα καθώς
και εμπορεύματα που προέρχονταν από λιμάνια στα
οποία άκμαζε η επιδημία της πανούκλας. Τα
περισσότερα χτίστηκαν την περίοδο της ενετοκρατίας.
Το όνομα προέρχεται από ένα νησάκι της Βενετίας
επάνω στο οποίο υπήρχε ένα μοναστήρι που λεγόταν «
Monastero Santa Maria di Nazareth», όπου εκεί
οδηγούσαν τους μολυσμένους απομονώνοντας τους και
θέτοντας τους σε καραντίνα. Έτσι , σύμφωνα με τα
βιβλία της Ιστορίας, κατά παράφραση της λέξης
«Nazareth» έγινε «Lazaretto». Αργότερα έμεινε η
λέξη «Lazaretto» να είναι συνώνυμη της λέξης
«λοιμοκαθαρτήριο». Λένε ότι είναι το «πιο
στοιχειωμένο μέρος του κόσμου» το νησί Ποβέλια, που
βρίσκεται ανάμεσα στη Βενετία και το νησάκι Λίντο, το
λοιμοκαθαρτήριο της Βενετίας, όπου κρατούνταν οι
ύποπτοι φορείς πανούκλας αρχικά, οι άρρωστοι στη
συνέχεια. Είναι ένα νησί 17 στρεμμάτων, που επειδή
βρίσκεται περίπου στην είσοδο του λιμανιού της
Βενετίας, τον 18ο αιώνα φιλοξενούσε όσους έπρεπε να
μπουν σε καραντίνα. Κάποια στιγμή γενοβέζικα πλοία
μετέφεραν δυο αρρώστους κι από τότε το νησί
απομονώθηκε – εκεί έμεναν πια οι άρρωστοι. Ο τρόμος
της Μαύρης Πανώλης είχε κατακυριεύσει τότε τον
κόσμο και οι τοπικοί θρύλοι μιλούν για τα φαντάσματα
των δυστυχισμένων αρρώστων που πλανώνται έκτοτε
στο νησί.

Τέτοια «Λαζαρέτα» υπάρχουν σχεδόν σε όλη την

Μεσόγειο .
Στην Ζάκυνθο , στην Μάλτα, στην Ιθάκη , στην Αγκόνα,
στο Ντουμπρόβνικ … παντού. Το Λαζαρέτο της
Κέρκυρας είναι ένα μικρό νησάκι βορειοανατολικά της
πόλης της Κέρκυρας ,σε απόσταση δύο μίλια από το
λιμάνι.
Σήμερα, ενδημικές εστίες υπάρχουν κυρίως στην Ασία,
στην Αφρική και στη Νότια Αμερική. Στην Ασία η νόσος
μεταφέρεται κυρίως από το τρωκτικό Marmota
himalayana, ζώο που θηρεύεται κυρίως για τη γούνα
του.
Λεπτομέρεια από τον πίνακα του Πίτερ Μπρίγκελ του πρεσβύτερου με τίτλο «Ο
Θρίαμβος του Θανάτου» (1562) που απεικονίζει τη φρίκη της βουβωνικής πανώλης στη
μεσαιωνική Ευρώπη