irma avaliani

naTela baRaTriSvili

bunebismetyveleba
II klasi

maswavleblis wigni

grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis

saministros mier 2023 wels

gamomcemloba inteleqti
Tbilisi 2023
 irma avaliani, naTela baRaTriSvili

bunebismetyveleba II

maswavleblis wigni
gamomcemloba inteleqti
Tbilisi, 2023

pirveli gamocema

wignis kompiuteruli uzrunvelyofa ilia xelaiasi

gamomcemloba inteleqti
Tbilisi, ilia WavWavaZis gamziri 5
225-05-22, 599 55-66-54
info@intelekti.ge www.intelekti.ge

© gamomcemloba `inteleqti~, 2023

ISBN 978-9941-31-642-5 © irma avaliani, naTela baRaTriSvili, 2023
 Sinaarsi

erovnuli saswavlo gegma, zogadi nawili (amonaridi)................................ 7

bunebismetyvelebis standarti dawyebiT safexurze (I-IV) ........................ 17
bunebismetyvelebis meTodologiuri gzamkvlevi ....................................... 26

Tema - xmeleTi, rogorc garemo (meTodologiuri gzamkvlevi)

•cnebaTa ierarqia da misi kavSiri Sinaarsobriv konteqstTan ................ 68
• Tematuri matricis Tavfurceli................................................................... 72
•kompleqsuri davaleba 1. `imogzaure CemTan erTad~................................. 77
•kompleqsuri davaleba 2. `me aq mirCevnia~..................................................... 85
•kompleqsuri davaleba 3. `mwvane maSvelebi~................................................. 94

Tema - wyali, rogorc garemo (meTodologiuri gzamkvlevi)

•cnebaTa ierarqia da misi kavSiri Sinaarsobriv konteqstTan ................ 101
•Tematuri matricis Tavfurceli.................................................................... 107
•kompleqsuri davaleba 1 `gemis konstruqtoris safiqrali~ ................. 111
•kompleqsuri davaleba 2 `wyalqveSa samyaros feradovneba~.................. 120
•kompleqsuri davaleba 3 `msurs, viyo ankara~.............................................. 127

Tema - haeri, rogorc garemo (meTodologiuri gzamkvlevi)

•cnebaTa ierarqia da misi kavSiri Sinaarsobriv konteqstTan ................ 133
• Tematuri matricis Tavfurceli................................................................... 137
•kompleqsuri davaleba 1. `mercxlebis WikWika ambebi~.............................. 140
•kompleqsuri davaleba 2. `me virCev sufTa haers, airCie Senc~.............. 147

moswavlis rveulSi mocemuli davalebebis pasuxebi............................. 153

3
 Zvirfaso maswavleblebo!

rogorc iciT, mimdinareobs mesame Taobis erovnuli saswavlo gegmis

danergva. erovnuli saswavlo gegma gansazRvravs zogad orientirebs, ro-
melic Camoyalibebulia zogadi kompetenciebis, safexuris bolos misaR-
wevi Sedegebisa da samizne cnebebis saxiT. esg – is zogad konceptualur
nawilSi Camoyalibebulia xuTi pedagogikuri principi, romelsac swav-
la-swavleba da Sefaseba unda efuZnebodes. saswavlo procesis dagegmva-
sa da warmarTvaSi ki mTavari aqcenti skolasa da maswavlebelze gadadis,
radgan skola erovnuli saswavlo gegmis zogad moTxovnebs moswavlis gan-
viTarebis konkretul gzad aqcevs maswavlebelTa TanamSroblobiT Seqm-
nil sagnobrivi kurikulumebis gaerTianebiT.
Cven mier SemoTavazebuli maketi – bunebismetyvelebis moswavlis
wigni, moswavlis rveuli da maswavleblis wigni mTlianad agebulia
erovnuli saswavlo gegmis ZiriTad principebsa da moTxovnebze. Sesabam-
isad, dagexmarebaT pasuxebis gacemaSi sagnobrivi kurikulumis ZiriTad
kiTxvebze:
• ra mizniT vaswavli?
• ra masalaze dayrdnobiT vaswavli?
• rogor vaswavli?
• rogor vafaseb moswavleebis miRwevebs?
maswavleblis wignSi SemoTavazebuli meToduri masala TiToeul maswav-
lebels daexmareba, kaTedris wevrebTan TanamSromlobiT Seqmnas sakuTar
klasze morgebuli bunebismetyvelebis kurikulumi, gaamravalferovnos
da efeqtianad warmarTos saswavlo procesi.
maswavleblis wignSi SemoTavazebulia bunebismetyvelebis standar-
ti da gzamkvlevi bunebismetyvelebis maswavleblebisTvis. maswavleblis
wignSi siRrmiseulad aris warmodgenili TiToeuli Temis meToduri nawi-
li. kerZod, TiToeuli TemisTvis SemoTavazebulia:
1. cnebaTa ierarqia da kavSiri Temis Sinaarsobriv konteqstTan
• Temis farglebSi Sedegebis miRwevis indikatorebi samizne cnebebis
mixedviT;
• Temis farglebSi dasamuSavebeli qvecnebebi cnebebis mixedviT;
• Temis farglebSi dasamuSavebeli sakiTxebi da qvesakiTxebi;
• sakiTxebisa da qvesakiTxebis mimarTeba qvecnebebsa da cnebebTan
2. Tematuri matrica
• Tematuri marticis Tavfurceli, sadac naTlad Cans, romeli sakiTx-
is farglebSi romeli cnebebi muSavdeba;
• TemasTan dakavSirebuli mkvidri warmodgenebi;
• Temis farglebSi Sesasrulebeli kompleqsuri davalebebi Sefasebis

4
 kriteriumebiT, romlebic warmoadgens Sualeduri miznebs da ori-
entirebulia grZelvadiani miznebisaken;
• TiToeuli kompleqsuri davalebis Sesasruleblad SemoTavazebuli
aqtivobebi da resursebi, romlebic emsaxureba Sualeduri miznebis,
Sefasebis kriteriuemebis miRwevas.
SegaxsenebT, standartis mixedviT, bunebismetyvelebis me-2 klasSi ga-
nixileba 3 Tema: xmeleTi, rogorc garemo, wyali, rogorc garemo da
haeri, rogorc garemo. Sesabamisad, maswavleblis wignSi SemoTavazebulia
samive Temis meTodologiuri mxardaWera.
aRvniSnavT, rom Tqveni klasis saWiroebebidan da SesaZleblobebidan ga-
momdinare, Tqven SegiZliaT:
• SecvaloT da modificireba gaukeToT SemoTavazebul masalas;
• sakiTxebi, qvesakiTxebi da kompleqsuri davalebebis produqtebi
moargoT Tqvens saswavlo process;
• gadaadgiloT sakiTxebi an qvesakiTxebi;
• airCioT, daamatoT an SecvaloT davalebebi da savarjiSoebi;
• kvlevis dagegmvisas SecvaloT an daamatoT resursebi, monacemTa aR-
ricxvis formebi, rac SesabamisobaSi iqneba kvlevis mizanTan
Sedegad mocemul masalaze dayrdnobiT an modificirebiT Tqven SeqmniT
originalur sagnobriv kurikulums mTavari principis gaTvaliswinebiT
– grZelvadian miznebs – Sedegebsa da samizne cnebebs Soris mimarTebebis
damyarebiT.
warmovidgonoT arqiteqtori, romelic adgens ama Tu im obieqtis gegmas
Man zustad icis, Tu rogor, rodis da ra nabijebi unda gadadgas, ra raode-
nobis resursi sWirdeba gegmis gansaxorcieleblad. arqiteqtors SeuZlia
erTi da igive gegmiT isargeblos da aagos mravali Senoba msgavsi Semad-
genlobisa da struqturis miwis nakveTze. magram gamoiyenebs igive gegmas
gansxvavebuli struqturis miwis nakveTis SerCevisas? cxadia mas gegmaSi
cvlilebebis Setana mouwevs. paraleli gavavloT swavla-swavlebasTan,
romelic cocxali da moqnili procesia, radgan saWiroebis SemTxvevaSi
eqvemdebareba cvlilebebs. codnis agebis procesSi did rols TamaSobs
emociebi, interesebi, motivacia, Rirebulebebi da sxva.
da mainc... TavisTavad araferi xdeba...…vin aris am procesis Semoqmedi, Tu
ara maswavlebeli.
warmovidgonoT erTi konkretuli klasis bunebismetyvelebis maswav-
lebeli, romelic iRwvis moswavleebSi garkveuli codnis, gamocdilebebi-
sa da Rirebulebebis sistemis asagebad. Tu gaviTvaliswinebT, rom klasSi
sxvadasxva SesaZleblobebis, interesebisa da saWiroebebis moswavleebi
swavloben maSin maswavleblisTvis rTuli iqneba erTi konkretuli gegmiT

5
sargebloba da miznis miRweva. saklaso doneze am process maswavlebeli
aregulirebs diferencirebuli midgomebiT.
cxadia am prosesSi mniSvnelovania kolegebTan TanamSromloba. xSirad
isini xdebian saukeTeso mrCevlebi, motivatorebi, ideebis mimwodeblebi
da STagonebis wyaroebi. Ria, kritikul megobrobaze orientirebuli Ta-
namSromloba qmnis moswavleze orientirebul garemos da ganapirobebs
swavla-swavlebis efeqtianobas.
diax, Tqven xarT moswavlis codnis, gamocdilebebisa da Rirebulebebis
arqiteqtori, da Tqven xarT imedi, rom es Senoba iqneba myari, saimedo, sa-
sargeblo da naTeli!
warmatebas gisurvebT!
pativiscemiT,
avtorTagan

6
 erovnuli saswavlo gegma

zogadi nawili
(amonaridi)

Tavi I. erovnuli saswavlo gegmis struqtura, terminologiuri

leqsikoni da zogadi ganaTlebis safexurebi
muxli 21. terminologiuri leqsikoni
a) codna – codnis sami kategoriis (deklaratiulis, procedurulis,
pirobiseulis) erTianoba, romelic sami tipis SekiTxvas pasuxobs: ra vici?
rogor Sevasrulo? rodis, ratom, ra SemTxvevaSi gamoviyeno?
deklaratiuli codna – gulisxmobs Teoriebis, faqtebis, wesebis,
kanonebisa da principebis Teoriul codnas. igi statikuri xasiaTisaa da
upasuxebs SekiTxvas:ra vici?
proceduruli codna – gulisxmobs qmedebis/qmedebaTa Tanamimdevrobis
codnas da iZleva codnis realizebis saSualebas operaciebis/procedurebis
doneze. igi dinamikuri xasiaTisaa, aRiwereba, rogorc unari da upasuxebs
SekiTxvas: rogor gavakeTo?/rogor Sevasrulo?
pirobiseuli codna – gulisxmobs deklaratiuli da proceduruli
codnis gamoyenebis pirobebis gaazrebas. saganTa, movlenaTa, situaciaTa
arsebiTi aspeqtebis gaazrebis, kategorizaciis unars, romelic codnis
sxvadasxva konteqstSi gadatanis (transferis) SesaZleblobas iZleva. igi
dinamikuri xasiaTisaa da upasuxebs SekiTxvebs: rodis, ra SemTxvevaSi?
ratom?
b) erovnuli saswavlo gegmis miznebi – gamomdinareobs zogadi
ganaTlebis erovnuli miznebidan. isini gansazRvravs im zogad unarebsa
da Rirebulebebs, romelTa ganviTareba-Camoyalibebasac yvela saganSi
SeZenili codna unda emsaxurebodes;
g) sagnobrivi jgufis miznebi – azustebs da akonkretebs erovnuli
saswavlo gegmis miznebs sagnobrivi jgufis sferos farglebSi. sagnobrivi
jgufis miznebis ganxorcielebas emsaxureba sagnobrivi standartebi da
wliuri programebi;
d) sagnobrivi standarti – gansazRvravs codnis savaldebulo minimums,
romelsac unda flobdes moswavle safexuris bolos. igi pasuxobs SekiTxvebs:
ra unda icodes moswavlem, ra unda SeeZlos mas, ra RirebulebebiT unda
aRizardos igi konkretuli sagnis farglebSi. standarti Sedgeba Semdegi
nawilebisgan:
• sagnis swavlebis miznebi;
• standartis Sedegebi da Sinaarsi;
• meTodikuri orientirebi;
• Sefaseba.
e) wliuri programa – gviCvenebs saswavlo procesSi sagnobrivi
standartis moTxovnebis realizebis gzebs. standartisgan gansxvavebiT,
wliuri programa sarekomendacio xasiaTisaa;

7
 v) sagnis swavla-swavlebis miznebi – akonkretebs erovnuli saswavlo
gegmisa da sagnobrivi jgufis miznebs kerZo sagnis konteqstSi;
z) standartis Sedegebi – sagnis cnebebze dafuZnebiT gansazRvravs
miznobriv orientirebs da upasuxebs SekiTxvas: ra unda SeeZlos sabazo
safexuris moswavles?Sedegebi aRiwereba proceduruli da pirobiseuli
codnis saxiT. swavla-swavleba, iseve rogorc Sefaseba, unda daigegmos da
ganxorcieldes Sedegebze dayrdnobiT;
T) standartis Sinaarsi – gansazRvravs, ra unda icodes moswavlem.
Sinaarsi aRiwereba savaldebulo cnebebis, saswavlo Temebis/ Tematuri
blokebis/ CarCoebis, sagnobrivi sakiTxebis saxiT;
i) cnebebi – sagnis sistemuri da gaazrebuli codnis safuZveli am sagnis
ZiriTad cnebaTa sistemaa. aqedan gamomdinare, cnebebi Sedegis ganuyofeli
nawili da saswavlo procesis miznobrivi orientiria. cnebis swavla-swavleba
moicavs mis sam struqturul elements: termins (cnebis aRmniSvneli sityva),
cnebis Sinaarss (cnebis ganmsazRvreli, arsebiTi niSan-Tvisebebi) da cnebis
moculobas (magaliTebis/SemTxvevebis simravle, romlebsac es niSan-
Tvisebebi miesadageba);
k) saswavlo Temebi – warmoadgens saswavlo erTeuls, romlis farglebSic
muSavdeba Sedegebi da cnebebi. TiToeuli Temis farglebSi SeZlebisdagvarad
standartis yvela Sedegi unda damuSavdes. sagnobrivi programebi Temebis
saxiT moswavleebs sTavazobs nacnob, misi asakobrivi interesebis Sesabamis
konteqstebs, romlebic sagnobrivi komponentebis (Sedegebis, cnebebis,
konkretuli sakiTxebis) integrirebulad da urTierTdakavSirebulad
swavlebis saSualebas iZleva;
l) Tematuri bloki/CarCo – im sagnebSi, romlebSic saswavlo Temebi
mWidrod ar ukavSirdeba standartis Sedegebs (qarTuli ena da literatura,
qarTuli ena (araqarTulenovani skolebisTvis/seqtorebisTvis), ucxouri
enebi, saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba, musika, maTematika, fizikuri
aRzrda da sporti), savaldebulo Temebis nacvlad Tematuri blokebi/
CarCoebia warmodgenili. isini qmnis saerTo safuZvels wliur programaSi
konkretuli saswavlo Temebis gansazRvrisaTvis;
m) sagnobrivi sakiTxebi – ganisazRvreba standartis Sinaarsis farglebSi.
isini SerCeuli unda iqnes imgvarad, rom cnebebis gaazrebas, sakvanZo
kiTxvebsa da kompleqsur davalebebze muSaobas, mkvidri warmodgenebis
Camoyalibebas emsaxurebodes;
n) Tematuri sakvanZo SekiTxvebi – akavSirebs saswavlo Temas/Tematur
bloks, sakiTxebs standartis SedegebTan. maTi funqciaa:
• moswavlis winare codnis gaaqtiureba, cnobismoyvareobis gaRviveba,
provocireba axali codnis SesaZenad;
• saswavlo Temis Sedegze orientirebulad swavla-swavlebis
uzrunvelyofa;
• Temis swavla-swavlebis procesSi Sualeduri bijebis/etapebis
gansazRvra. sakvanZo SekiTxva warmoadgens maorganizebel elements,
romelic saswavlo Temis farglebSi asrulebs gakveTil(eb)is miznis
rols.

8
 • Tematur sakvanZo SekiTxvebs sarekomendacio xasiaTi aqvs.
o) safexurebrivi sakvanZo SekiTxvebi – isini Tematuri sakvanZo
SekiTxvebisgan gansxvavebiT savaldebulo xasiaTisaa. safexurebrivi
SekiTxvebi ganzogadebulad gansazRvraven veqtorebs, romlebic swavla-
swavlebis process Sedegebisken mimarTavs;
p) Sefasebis indikatorebi – gamomdinareobs Sedegebidan da aCvenebs,
Tu ra unda SeZlos moswavlem konkretuli Temis farglebSi. sxva
sityvebiT, indikatori aris TemaSi realizebuli Sedegi, romelic
savaldebulo xasiaTs atarebs. indikatorebSi dakonkretebulia codnis
is savaldebulo minimumi, romelsac moswavle Temis farglebSi unda
daeuflos. Sefasebis indikatorebze dayrdnobiT yalibdeba kriteriumebi
Sefasebis rubrikebisTvis;
J) Semajamebeli kompleqsuri davaleba – ganisazRvreba Temebis mixedviT
da warmoadgens Sinaarsian, cxovrebiseul situaciebTan dakavSirebul
davalebas, romlis Sesruleba moiTxovs funqciur konteqstebSi sxvadasxva
codnaTa integrirebulad gamoyenebas;
r) mkvidri warmodgenebi – ganisazRvreba Temebis mixedviT. es aris zogadi
warmodgenebi, romlebic Temis Seswavlisas unda Camoyalibdes moswavlis
xangrZliv mexsierebaSi mis (moswavlis) winare warmodgenebze dayrdnobiT,
raTa man Temis farglebSi dasaxuli miznebis miRweva SeZlos. mkvidri
warmodgenebi azrovnebis sayrdenia gagebis aqtebis gansaxorcieleblad.
saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministris 2018 wlis 3 maisis
brZaneba #63/n - vebgverdi, 11.05.2018w.
saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministris 2021 wlis 3 agvistos
brZaneba #63/n - vebgverdi, 04.08.2021w.

Tavi II. swavla-swavlebis miznebi da saganmanaTleblo principebi

muxli 4. dawyebiTi safexuris misia

dawyebiTi safexuris misiaa:
a) saganTa Tanamimdevruli swavla-swavlebis gziT moswavlis gonebrivi,
fizikuri, emociuri da socialuri ganviTarebis xelSewyoba;
b) sabaziso unarebis - wignierebisa da raodenobrivi wignierebis
ganviTarebis xelSewyoba;
g) saskolo garemosa da swavlis mimarT dadebiTi damokidebulebis
Camoyalibeba, cnobismoyvareobis codnismoyvareobaSi gadazrda da
moswavlis momzadeba sabazo safexurisTvis.
muxli 7. erovnuli saswavlo gegmis swavla-swavlebis miznebi
1. erovnuli saswavlo gegmis swavla-swavlebis miznebia moswavles
ganuviTaros Semdegi gamWoli unarebi da Rirebulebebi:

9
პრობლემების გადაჭრა • პრობლემის ამოცნობა, აღწერა და
გაანალიზება;

• პრობლემის გადაჭრის გზების ძიება, მათგან

ყველაზე ეფექტურის შერჩევა.
კრიტიკული აზროვნება • ფაქტების, წარმოდგენების, მოსაზრებების
კრიტიკულად განხილვა და გაანალიზება;

• შეკითხვების ჩამოყალიბება და მათზე

პასუხის ძიება;

• არგუმენტირებულად მსჯელობა, ანუ

საკუთარი მოსაზრებების დასაბუთება
შესაფერისი არგუმენტების, მაგალითების
მოყვანით;

• გონივრული არჩევანის გაკეთება და მისი

დასაბუთება.
შემოქმედებითი • ჩანაფიქრის შემოქმედებითად
აზროვნება განხორციელება;

• ორიგინალური იდეების გამოვლენა და

ხორცშესხმა; ახლის შექმნა;

• დასმული პრობლემების გადასაჭრელად

არასტანდარტული გზების მოძიება;

• სწრაფვა გარემოს გარდაქმნა-

გაუმჯობესებისკენ;

• გამოწვევების მიღება, სასკოლო საქმიანობაში

გაბედული ნაბიჯების გადადგმა.
თანამშრომლობა • სამუშაოს თანასწორად განაწილება და
შესრულება ჯგუფური/გუნდური მუშაობის
დროს;

• მზაობა ჯგუფში/გუნდში სხვადასხვა

ფუნქციის შესასრულებლად(მაგ., ლიდერის);

• განსხვავებული იდეების, შეხედულებების

კონსტრუქციულად განხილვა;

• რესურსების, მოსაზრებების, ცოდნის

გაზიარება პრობლემათა ერთობლივად
გადაჭრის, გადაწყვეტილებათა ერთობლივად
მიღების მიზნით.

10
კომუნიკაცია • განცდილის, ნააზრევის მიტანა მსმენელამდე/
მკითხველამდე, მათზე შთაბეჭდილების
მოხდენა;
• ინფორმაციის გაზიარება საკომუნიკაციო
სიტუაციის შესაბამისი ვერბალური და
არავერბალური საშუალებების გამოყენებით;
• სხვისი მოსმენისა და გაგების უნარი;
• პიროვნული ღირსების გააზრებისა და
დაფასების უნარი.
ეთიკა • ეთიკური ნორმების დაცვა;
• სოლიდარობის განცდა;
• ემპათია;
• განსხვავებულობის მიმღებლობა;
• საკუთარ აქტივობაზე პასუხისმგებლობის
გააზრება.
მეწარმეობა, ინიციატივების • სწავლა-სწავლების პროცესში ინტერესისა
გამოვლენა და საქმედ ქცევა და ცნობისმოყვარეობის გამოვლენა;
• ახალი იდეების, მიდგომების,
შესაძლებლობების ძიება და მათი
განხორციელება სწავლის გაუმჯობესების
მიზნით;
• მზაობა გამოწვევების მისაღებად, გაბედული
ნაბიჯების გადასადგმელად.
• თანამედროვე რეალობის სივრცულ-დროით
ჭრილში გააზრება და ინტერპრეტირება;
დროსა და სივრცეში • მულტიპერსპექტიული ხედვა დროითი და
ორიენტირება სივრცული ფაქტორების გათვალისწინებით.
• კვლევითი ამოცანის, კვლევის
პროცედურების, მონაცემების მოპოვების
გზებისა და აღრიცხვის ფორმების
განსაზღვრა; სათანადო რესურსების
შერჩევა;
კვლევა • კვლევის ჩატარება, მონაცემების აღრიცხვა
და სხვადასხვა ფორმით წარმოდგენა/
ორგანიზება;
• მონაცემების ანალიზი, არგუმენტირებული
მსჯელობის საფუძველზე დასკვნების
გამოტანა; კვლევის შედეგების შეფასება;
• კვლევითი სამუშაოების ჩატარების დროს
ეთიკისა და უსაფრთხოების ნორმების
დაცვა.

11
სწავლის სწავლა • აქტივობის/ დავალების ღირებულების
განსაზღვრა - მოსწავლემ უნდა დაინახოს, რას
დამოუკიდებლად შესძენს აქტივობის შესრულება, რა პიროვნულ
საქმიანობა თუ სოციალურ სარგებელს მოუტანს მას;
• აქტივობის/დავალების დაგეგმვა - მოთხოვნათა
გააზრება და მის შესასრულებლად საჭირო
ცოდნის განსაზღვრა; დავალების/აქტივობის
მთავარი მიზნის განსაზღვრა; სამუშაოს
წარმატებით შესრულების კრიტერიუმების
დადგენა; განსახორციელებელი სამუშაოს
ეტაპების გამოკვეთა; იმის განჭვრეტა, თუ
რა გაუადვილდება, რა გაუძნელდება, რაში
დასჭირდება დახმარება; სტრატეგიების
მიზანშეწონილად შერჩევა სამუშაოს
თითოეული ეტაპისათვის;
• სწავლის პროცესის მონიტორინგი - დაფიქრება
სწავლის პროცესზე, იმ პირობების და
ფაქტორების ამოცნობა, რომლებიც ხელს
უწყობს ან აფერხებს წინსვლას, სათანადო
ზომების მიღება წინსვლის ხელშესაწყობად;
თვითშეფასება ძლიერი და სუსტი
მხარების დასადგენად, სუსტი მხარეების
გასაძლიერებლად გზების დასახვა;
• სოციოემოციური მართვა - ნერვიულობის
მინიმუმამდე დაყვანა, საჭიროებისამებრ,
დახმარების თხოვნა, საკუთარ თავში სიძნელეთა
გადალახვის რესურსების პოვნა; შეცდომების
მიმართ პოზიტიური დამოკიდებულების
ჩამოყალიბება და წინსვლის წყაროდ გამოყენება;
• ცალკეული საქმიანობისთვის გამოყოფილი
დროის ეფექტურად გამოყენება.
პასუხისმგებლობა • სასკოლო საქმიანობებში (სასკოლო ცხოვრებაში)
ნაკისრი ვალდებულების შესრულება;
• სამუშაოს დადგენილ ვადებში დასრულება
და ჩაბარება;
• საკუთარი ქცევის მართვა, საკუთარ ქცევებზე,
სოციალურ აქტივობებზე პასუხისმგებლობის
აღება.

12
ინფორმაციული • ქსელური ძიება;
და საკომუნიკაციო • ინფორმაციის გავრცელება;
ტექნოლოგიების • ელექტრონული რესურსის მოძიება და
გამოყენება გამოყენება სასწავლო პროცესში.
• ზეპირი და წერითი მეტყველების გზით
ინფორმაციის მიღების, დამუშავების,
გააზრების, სისტემაში მოყვანის,
გაანალიზება-ინტერპრეტირებისა და
წარდგენა-გაზიარების უნარი.
პასუხისმგებლობა • სასკოლო საქმიანობებში (სასკოლო
ცხოვრებაში) ნაკისრი ვალდებულების
შესრულება;
• სამუშაოს დადგენილ ვადებში
დასრულება და ჩაბარება;
• საკუთარი ქცევის მართვა, საკუთარ
ქცევებზე, სოციალურ აქტივობებზე
პასუხისმგებლობის აღება.
ინფორმაციული • ქსელური ძიება;
და საკომუნიკაციო • ინფორმაციის გავრცელება;
ტექნოლოგიების • ელექტრონული რესურსის მოძიება და
გამოყენება გამოყენება სასწავლო პროცესში.

წიგნიერება • ზეპირი და წერითი მეტყველების გზით

ინფორმაციის მიღების, დამუშავების,
გააზრების, სისტემაში მოყვანის,
გაანალიზება-ინტერპრეტირებისა და
წარდგენა-გაზიარების უნარი.

2. zogadi ganaTlebis erovnuli miznebidan gamomdinare, erovnuli

saswavlo gegma aseve gamoyofs prioritetul Temebs:
a) kulturuli memkvidreobis dacva;
b) garemos dacva;
g) jansaRi cxovreba;
d) samoqalaqo usafrTxoeba;
e) konfliqtebis marTva;
v) finansuri wigniereba;
z) kulturuli mravalferovneba;
T) adamianis uflebebi.

muxli 9. erovnuli saswavlo gegmis ZiriTadi saganmanaTleblo

principebi
1. zogadi ganaTlebis erovnuli miznebidan gamomdinare, erovnuli
saswavlo gegma efuZneba pirovnebis ganviTarebaze orientirebul

13
konstruqtivistul saganmanaTleblo koncefcias da gansazRvravs xuT
ZiriTad saganmanaTleblo princips, romlebsac unda daeyrdnos swavla-
swavlebis procesi. es principebia:
a) swavla-swavleba xels unda uwyobdes moswavleTa Sinagani Zalebis
gaaqtiurebas. miRebuli informacia codnad gardaiqmneba moswavlis mier
misi aqtiuri damuSavebis Sedegad. moswavle miwodebuli informaciidan
gamoarCevs codnis SenebisTvis (konstruirebisTvis) mniSvnelovan
elementebs da codnad gardaqmnis SerCeul informacias sxvadasxva
saazrovno operaciis ganxorcielebis safuZvelze.
b) swavla-swavleba xels unda uwyobdes codnis etapobrivad
konstruirebas winare codnaze dafuZnebiT. informaciis damuSaveba da
codnad gardaqmna winare codnis saSualebiT xorcieldeba. winare codna
ganapirobebs imas, Tu miwodebuli informaciidan ra komponentebs miaqcevs
yuradRebas moswavle da ris swavlas SeZlebs igi.
g) swavla-swavleba xels unda uwyobdes codnaTa urTierTdakavSirebas
da organizebas. mexsierebaSi codnaTa urTierTdakavSireba da organizeba
zrdis gaazrebis, damaxsovrebisa da codnis funqciuri gamoyenebis
SesaZleblobebs.
d) swavla-swavleba unda uzrunvelyofdes swavlis strategiebis
dauflebas (swavlis swavla). swavlis procesSi marTebuli xerxebisa
da midgomebis gamoyeneba warmatebuli swavlis ganmsazRvrel faqtors
warmoadgens. konkretuli miznis misaRwevad gansaxorcielebel qmedebaTa
gaazrebulad, gacnobierebulad dagegmva da koordinireba zrdis moswavlis
qmedobaunarianobas, exmareba mas miznis efeqtianad miRwevasa da siZneleTa
gadalaxvaSi. aqedan gamomdinare, maswavlebeli valdebulia daafiqros
moswavle im xerxebsa Tu midgomebze, romlebsac igi gamoiyenebs miznis
misaRwevad da daexmaros maT Soris, saukeTesos aRmoCenaSi.
e) swavla-swavleba unda moicavdes codnis samive kategorias:
deklaratiuls, procedurulsa da pirobiseuls.
e.a) deklaratiuli codna statikuri xasiaTisaa. igi gulisxmobs
Teoriebis, faqtebis, wesebis codnas da pasuxobs kiTxvas: ra vici?
e.b) proceduruli codna dinamikuria da iZleva codnis realizebis
saSualebas. proceduruli codna pasuxobs kiTxvas: rogor gavakeTo/rogor
Sevasrulo?
e.g) pirobiseuli codna dinamikuria da gulisxmobs pirobebis, anu
arsebiTi niSan-Tvisebebis amocnobas. igi uzrunvelyofs sxvadasxva
konteqstSi codnis adekvaturad gamoyenebas da pasuxobs kiTxvas: rodis
da/an ratom gamoviyeno es codna?

Tavi III. ZiriTadi meTodikuri orientirebi

muxli 10. moswavleze orientirebuli midgoma

a) yvela moswavle aris unikaluri Tavisi individualuri fizikuri da
fsiqikuri maxasiaTeblebiT, SesaZleblobebiT, emociebiT, interesebiT,

14
piradi gamocdilebiT, akademiuri saWiroebebiT da swavlis stiliT, rac
gaTvaliswinebuli unda iqnes swavla-swavlebis dros;
b) swavla unda mimdinareobdes pozitiur da mowesrigebul garemoSi,
sadac gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba pozitiur urTierTobebsa
da interaqcias, sadac moswavle aris dafasebuli, aRiarebuli da
maswavlebelTan erTad aris pasuxismgebeli sakuTar swavlasa da
ganviTarebaze.

muxli 11. swavla-swavlebis procesSi Tanasworuflebianobis dacva

(amonaridi)
swavla-swavlebis procesSi Tanasworuflebianobis dacvis mizniT:
g) ganviTarebis Tanabari SesaZleblobis misacemad, skola valdebulia
moswavleebi uzrunvelyos mravalferovani saswavlo procesiT -
individualuri midgomisas sxvadasxva meTodis, strategiis, problemaTa
gadaWris gzebisa Tu aqtivobaTa tipebis gamoyenebiT.

muxli 12. siRrmiseuli swavleba

skola valdebulia, uzrunvelyos siRrmiseuli swavleba: saswavlo
masalis etapobrivad da mravalmxrivad miwodeba, axali sakiTxebis, cnebebis
safuZvlianad da gansxvavebul konteqstebSi ganxilva, saganTaSorisi
kavSirebis gamovlena da saerTo aspeqtebis damuSaveba.

muxli 13. moswavlis motivaciis gazrda

skola orientirebuli unda iyos moswavlis motivaciis gazrdaze.
moswavle unda xedavdes davalebis mizans, mis saWiroebas, kavSirs skolaSi
mimdinare saqmianobasa da skolis gareT mimdinare cxovrebas Soris.

muxli 15. moswavleTa CarTuloba

maswavlebelma unda uzrunvelyos moswavleTa Tanabari CarTuloba
saswavlo procesSi. moswavleebi ara mxolod aqtiurad unda monawileobdnen
ganaTlebis miRebis procesSi, aseve saSualeba unda hqondeT erTmaneTs
daexmaron da monawileoba miiRon Tanatolebis swavla-swavlebis procesSic.

muxli 18. skolis saerTo kultura (amonaridi)

1. skolam sagnebis swavla-swavlebis, saskolo proeqtebis, sportuli,
saxelovnebo da saklubo aqtivobebis (moswavleebis, maswavleblebis,
mSoblebis CarTulobiT) saSualebiT xeli unda Seuwyos:
a) urTierTpativiscemis, Semwynareblobisa da Tanasworobis damkvidrebas
moswavleebs, mSoblebs da maswavleblebs Soris ganurCevlad maTi
socialuri, eTnikuri, religiuri, lingvisturi da msoflmxedvelobrivi
kuTvnilebisa.
b) skolis sazogadoebis wevrebisTvis SemoqmedebiTi da TanamSromlobiTi
garemos Seqmnas;

15
 g) moswavleTa moqalaqeobrivi pasuxismgeblobis ganviTarebasa da
samoqalaqo CarTulobas;
d) istoriuli da kulturuli memkvidreobis dacvas
e) kulturuli mravalferovnebis mimarT pozitiuri damokidebulebisa
da tolerantobis damkvidrebas
v) jansaRi cxovrebis wesis damkvidrebasa da usafrTxoebis dacvas
z) garemosdacviT ganaTlebas mdgradi ganviTarebisTvis
T) konfliqtebis mSvidobianad mogvarebis gzebis swavlebas
i) samewarmeo unarebis ganviTarebas da iniciativebis waxalisebas

muxli 20. sagnobrivi kaTedrebi sajaro skolaSi (amonaridi)

kaTedrebis funqciebia:
a) sagnobrivi jgufis sagnis/sagnebis swavlebis koordinireba;
b) kaTedris wevrTa Soris gamocdilebis gaziareba, warmatebebis
winapirobaTa gansazRvra da problemebis gadaWris gzebis Zieba;
g) sagakveTilo procesisTvis, maswavlebelTa profesiuli ganviTarebisa
da saskolo biblioTekisTvis saganmanaTleblo resursebis SerCeva da
pedagogiuri sabWosTvis wardgena;
d) sxva kaTedrebTan koordinirebuli muSaoba (mag., istoriasa da qarTul
enasa da literaturaSi saerTo Tematikis SeTanxmeba, eqskursiebisTvis
saerTo davalebebis mofiqreba da sxv.);
e) zrunva maswavleblis profesiuli ganviTarebisTvis;
v) rekomendaciebis SemuSaveba swavla-swavlebis Tanamedrove meTodebisa
da midgomebis danergvasTan dakavSirebiT;
z) Semajamebeli davalebebis amsaxveli dokumentaciis, moswavleTa
akademiuri miRwevebisa da gacdenebis analizi;

16
 bunebismetyvelebis standarti dawyebiT safexurze

Sesavali

bunebismetyvelebis savaldebulo kursi dawyebiT (I-VI) safexurze

gulisxmobs integrirebul da holistur midgomas, romelic moiazrebs
sabunebismetyvelo mecnierebebis safuZvlebis gamoyenebas da interpreta-
cias Cvens garSemo arsebuli samyaros asaxsnelad.

standartSi Sedegebisa da samizne cnebebis saxiT gansazRvrulia grZel-

vadiani (safexurebrivi) miznebi.

standartSi savaldebulod gansazRvrulia Temebi da qvecnebebi, ro-

melTa safuZvelzec sakiTxebs skolebi Tavad akonkreteben.

Sedegebi muSavdeba TiToeul TemaSi. Temebs axlavs Sedegebis miRwevis

indikatorebi. isini gansazRvravs, Tu ra unda Sefasdes swavla-swavlebis
procesSi.

IV klasis bolos misaRwevi Sedegebi

dawyebiT safexurze standartSi gaweril TiToeul Sedegs win uZRvis
indeqsi, romelic miuTiTebs sagans, swavlebis etapsa da standartis Sede-
gis nomers; mag., bun.dawy.(I).1.:
~bun.~ - miuTiTebs bunebismetyvelebas;
~dawy.~ - miuTiTebs dawyebiT safexurs;
~(I)~ – miuTiTebs, rom standarti moicavs I-IVklasebs;
~1~ - miuTiTebs Sedegis nomers.

17
 ცხრილი 1. ბუნებისმეტყველების სტანდარტის შედეგები (I-IV კლასები)
შედეგების მოსწავლემ უნდა შეძლოს: სამიზნე ცნებები
ინდექსები
პრაქტიკული აქტივობებისა და სხეული
ელემენტარული კვლევითი უნარ- (შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5)
ბუნ.დაწყ. ჩვევების გამოყენებით სხეულების
(I).1 შემადგენელი ნივთიერებების/ მოვლენა
მასალების თვისებების აღწერა მათ (შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5)
შორის მსგავსება-განსხვავებების
დასადგენად / გასაანალიზებლად. სივრცეში ორიენტირება
პრაქტიკული აქტივობებისა და (შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5)
ბუნ.დაწყ. ელემენტარული კვლევითი უნარ-
(I).2 ჩვევების გამოყენებით სხვადასხვა ორგანიზმი, საარსებო
ბუნებრივი მოვლენის აღწერა და გარემო
მარტივი მიზეზ-შედეგობრივი (შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5)
კავშირების დადგენა.
გარემოს დაცვა
პრაქტიკული აქტივობებისა და
(შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5)
ბუნ.დაწყ. ელემენტარული კვლევითი უნარ-
(I).3 ჩვევების გამოყენებით ორგანიზმთა
ჯგუფების სასიცოცხლო თვი­
სებებისა და საბინადრო / საარსებო
გარემოს აღწერა და ცოცხალ და
არაცოცხალ სამყაროს შორის
კავშირების დადგენა.
ბუნ.დაწყ. პრაქტიკული აქტივობებისა
(I).4 და ელემენტარული კვლევითი
უნარ-ჩვევების გამოყენებით
გარემოს დაცვის აუცილებლობაზე
მსჯელობა მისი მნიშვნელობის
დასასაბუთებლად.
ბუნ.დაწყ. პრაქტიკული აქტივობებისა და
(I).5 ელემენტარული კვლევითი უნარ-
ჩვევების გამოყენებით ჰიგიენის
ელემენტარული წესების დაცვა
ჯანმრთელობის შენარჩუნების
მიზნით.

18
cxrili 2. სამიზნე ცნებები და ქვეცნებები (I-IV კლასი)

სამიზნე ქვეცნებები
ცნებები

სხეული ცოცხალი და არაცოცხალი სხეულები

ბუნებრივი და ხელოვნური სხეულები
ბუნებრივი და ხელოვნური მასალები
გამჭვირვალე, არაგამჭვირვალე
წყალგამტარი და წყალგაუმტარი მასალები
ცეცხლგამძლე მასალები
მსუბუქი და მძიმე სხეულები
მყარი, თხევადი და აირადი მდგომარეობა
საქართველოს სასარგებლო წიაღისეულის ფიზიკური თვისებები
მოვლენა სინათლე და მისი გავრცელება
სითბოს გადაცემა, თბოგამტარობა
ბგერა და მისი გავრცელება
ბიძგი, მოქაჩვა, მოძრაობა, მდებარეობა, მიმართულება
რხევითი მოძრაობა
მიზიდვა, განზიდვა
აორთქლება, კონდენსაცია, ლღობა, გამყარება
სტიქიური მოვლენები
წელიწადის დროები, ამინდის ცვალებადობა
სივრცეში გეოგრაფიული ობიექტები (მდინარის სათავე, შესართავი, შენაკადი,
ორიენტირება ჭალა, ხეობა, კალაპოტი, მთა, მწვერვალი, კალთა, დაბლობი, ტბა,
ზღვა, ოკეანე, კონტინენტი)
ჰორიზონტი, ჰორიზონტის მხარეები
ადგილის გეგმა, გლობუსი, რუკა
ციური სხეულები (მზის სისტემა)
ორგანიზმი, ორგანიზმთა ჯგუფები
საარსებო სასიცოცხლო თვისებები (კვება, მოძრაობა, შეგუებულობა, სუნთქვა,
გარემო გამრავლება, ზრდა-განვითარება)
საბინადრო გარემო
ადამიანის საცხოვრისი
ბუნებრივი და ხელოვნური გარემო
ჯანმრთელობა და ჰიგიენა
სხეულის ნაწილები
ადამიანი, ადამიანის სხეულის ნაწილები, ადამიანის შეგრძნების
ორგანოები

19
გარემოს სუფთა გარემო
დაცვა გარემოს დაბინძურება
ამოწურვადი და ამოუწურავი ბუნებრივი რესურსები
აღდგენადი და აღუდგენელი რესურსები
რესურსების რაციონალური გამოყენება
მტკნარი წყალი
ნარჩენები (დეგრადირებადი და არადეგრადირებადი ნივთიერებები,
მეორადი გადამუშავება, მასალების წვის შედეგები)
სათბურის ეფექტი, გლობალური დათბობა
გარემოსდაცვითი ღონისძიებები

20
cxrili 3. samizne cnebebi damkvidri warmodgenebi
sxeuli • yvelaferi, rac Cvens irgvliv aris, sxeulia;

• yvela sxeuli Sedgeba erTi an ramdenime masalisgan/niv-

Tierebisgan, romlebic erTmaneTisgan gansxvavdeba Tvise-
bebiT: (siTbos, sinaTlisa da denis gatarebis unariT,
agregatuli mdgomareobiT, feriT, suniT, gemoTi, wyalSi
xsnadobiT da a.S.;

• sxeulebi urTierTdakavSirebuli nawilebisgan Sedgeba,

romelTagan TiToeuls sakuTari funqcia aqvs;

• adamianis mier Seqmnili sxeulis daniSnulebas masSi

Semavali masalebis/nivTierebebis Tvisebebi gansazRvravs
movlena • bunebaSi mimdinare yovelgvar cvlilebas, anu movlenas
sakuTari mizezi, Sedegi, gansxvavebuli xangrZlivoba aqvs
da ZiriTadad perioduli an cikluri bunebiT xasiaTdeba;
bunebrivi movlena SeiZleba katastrofad iqces;

• sxvadasxva movlenis Sedegad SeiZleba Seicvalos sxe-

ulis mdebareoba, forma, feri, temperature, nivTierebis
agregatuli mdgomareoba da a.S.;

• sxeulebi erTmaneTze zemoqmedeben garkveuli ZalebiT.

zogierTi Zalis moqmedebisTvis aucilebelia zedapirebis
Sexeba/kontaqti. zogierTi Zala garkveul manZilze – sxe-
ulTan kontaqtis gareSe moqmedebs;

• arsebobs sinaTlis xelovnuri da bunebrivi wyaroebi.

erTgvarovan garemoSi sinaTle sworxazovnad vrceldeba;

• merxevi sxeuli warmoadgens bgeris wyaros. bgeris

gavrceleba damokidebulia garemoze;
sivrceSi • geografiuli obieqti (mTa, tye, xeoba, vake, mdinare, tba,
orientireba zRva, okeane) dedamiwis bunebrivi warmonaqmnebia; geografi-
uli obieqtis mdebareobis gansazRvra saWiroa sivrceSi
sworad da mizanmimarTulad gadaadgilebisTvis;
• globusis, rukis, adgilis gegmis meSveobiT Segvi-
Zlia urTierTmimarTeba davadginoT sxvadasxva obiqtebs/
geografiul obieqtebs Soris;
organizmi • cocxali samyaro mravalferovania da masSi erTiandeba
da saarsebo yvela organizmi; arsbobs organizmTa gansxvavebuli jgufe-
garemo bi, maTi dajgufeba ki xdeba msgavsi niSan-Tvisebebis mixed-
viT;

• nebismieri organizmi xasiaTdeba agebulebis Tavisebu-

rebiT da Sedgeba nawilebisgan, romelTagan TiToeuls
aqvskonkretuli funqcia;

• yvela organizmisTvis damaxasiaTebelia sasicocxlo

Tvisebebi – kveba, sunTqva, zrda-ganviTareba, gamravleba,
moZraoba;

• TiToeul organizms sWirdeba misTvis Sesabamisi saarse-

bo garemo;

21
garemos dac- • adamians da sxva organizmebs sicocxlisa da janmrTelo-
va bisTvis sufTa dausafrTxo garemo sWirdebaT; Secvlili,
dazianebuli garemo araxelsayreli xdeba misi binadari
organizmebisTvis, rasac maTi ricxobriobis Semcireba an
gadaSeneba mohyveba;

• adamiani, Tavisi saqmianobiT, nebiT Tu uneblied zemoq-

medebs garemoze (tyeebis gaCexviT, ukontrolo nadirobiT,
sawvavi wiaRiseulis Warbi gamoyenebiT, dabinZurebiT) daa-
zianebs mas. zogjer garemos azianebs bunebrivi katastro-
febic (xanZrebi, miwisZvrebi, vulkanebi, wyaldidobebi);

• adamiani valdebulia gaufrTxildes garemos da mis biom-

ravalferovnebas, racionalurad gamoiyenos SeinarCunos
yvela bunebrivi resursi;

cxrili 4. სავალდებულო / სარეკომენდაციო თემებi ( I-IV kl.)

I klasi II klasi III klasi IV klasi
სახლი და სკოლა, ხმელეთი, ჩემი დედამიწა
როგორც გარემო როგორც ქვეყნის
გარემო ბუნება
ადამიანი წყალი, მზის ციკლური
როგორც სისტემა პროცესები
გარემო ბუნებაში
ჰაერი,
როგორც
გარემო

ცხრილი 5. საფეხურის საკვანძო შეკითხვები სამიზნე ცნებების მიხედვით (I-IV კლ.)

სამიზნე ცნებები საფეხურის საკვანძო შეკითხვები - აქცენტები, რომლებზე
ორიენტირებითაც უნდა წარიმართოს სწავლა-სწავლების
პროცესი.
სხეული რატომ განსხვავდებიან სხეულები თვისებებით და შემადგენელი
მასალების / ნივთიერებების მიხედვით? რატომ და როგორ
განაპირობებს სხეულის შემადგენელი ნივთიერება მის
თვისებებს?
მოვლენა • რატომ იცვლება ამინდი? რა იწვევს ბუნებრივ მოვლენებს?
რატომ განაპირობებს კონკრეტული პროცესები ცვლილებებს
ამა თუ იმ გარემოში?
სივრცეში • როგორ გამოვიყენო ინფორმაციის სხვადასხვა წყარო
ორიენტირება დედამიწისა და სამყაროს შესასწავლად? როგორ გამოვიყენო ესა
თუ ის გეოგრაფიული ობიექტი სივრცეში ორიენტიებისთვის?
ორგანიზმი, • რატომ განსხვავდებიან ორგანიზმები ერთმანეთისგან?
საარსებო როგორი აგებულება აქვს ამა თუ იმ ორგანიზმს, როგორი
გარემო ურთიერთკავშირია ორგანიზმის ცალკეულ ნაწილებსა და მათ
ფუნქციებს შორის? როგორ ზემოქმედებას ახდენს გარემო და
მასში მიმდინარე ცვლილებები სხვადასხვა ორგანიზმზე?
გარემოს დაცვა • როგორ ზემოქმედებს დაბინძურებული გარემო
ორგანიზმებზე? რატომ არის უმნიშვნელოვანესი გარემოს
დაცვა? როგორ დავაფიქროთ ჩვენი საზოგადოება გარემოს
დაცვის აუცილებლობაზე?

22
 ცხრილი 6. II კლასის თემების ფარგლებში შედეგის მიღწევის ინდიკატორების სქემა

თემა N3 – ხმელეთი, როგორც გარემო (II კლასი)

თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიხედვით:

სხეული - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 სახმელეთო სატრანსპორტო საშუალებების აღწერა და ერთმანეთთან შედარება;
 მარტივ ექსპერიმენტებზე დაყრდნობით მასალების თვისებებზე (ფორმის ცვლილება,
წყალში ხსნადობა, თბოგამტარობა...) მსჯელობა;
 მარტივი ექსპერიმენტების გამოყენებით ნიადაგის კომპონენტების ჩამოთვლა.

მოვლენა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 მიწისძვრის და მეწყერის დროს უსაფრთხო ქცევის მნიშვნელობაზე მსჯელობა.

სივრცეში ორიენტირება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 ხმელეთის ობიექტების აღწერა;

ორგანიზმი, საარსებო გარემო - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 ხმელეთის ბინადარი ორგანიზმების აგებულებასა და სასიცოცხლო თვისებებზე
მსჯელობა;
 ხმელეთის ბინადარი ორგანიზმებისთვის გარემოს მნიშვნელობაზე და მათი
გარემოსთან შეგუებულობის შესახებ მსჯელობა.

გარემოს დაცვა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 ხმელეთის დაბინძურების მაგალითების აღწერა და ამ დაბინძურების თავიდან
აცილების შესაძლებლობებზე მსჯელობა.

23
თემა N4 – წყალი, როგორც გარემო (II კლასი)
თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიხედვით:

სხეული - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 მარტივი ექსპერიმენტის საშუალებით დაადგინოს და დააჯგუფოს სხეულები წყლის
გამტარირიანობის მიხედვით;
 წყლის ტრანსპორტის აღწერა და ერთმანეთთან შედარება მახასიათებლების
მიხედვით;
 მარტივ ექსპერიმენტებზე დაყრდნობით წყლის ფიზიკური თვისებების
(გამჭვირვალობა, სუნი, ფერი, დენადობა) აღწერა და წყლის მნიშვნელობაზე
მსჯელობა;

მოვლენა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 წყალდიდობისა, წყალმოვარდნის და შტორმის აღწერა;
 წყალდიდობების და წყალმოვარდნების დროს უსაფრთხო ქცევის მნიშვნელობაზე
მსჯელობა.

სივრცეში ორიენტირება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 წყლის ობიექტების (მდინარეების, ტბების, ზღვების, ოკეანეების) და მათი
შემადგენელი ნაწილების (მაგალითად, სათავე, ნაპირი, ფსკერი, შესართავი)
მიხედვით აღწერა;
 ზღვის და მდინარის წყლის შედარება და მათ შორის არსებული განსხვავების
მიზეზებზე მსჯელობა.

ორგანიზმი, საარსებო გარემო - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 წყლის ბინადარი ორგანიზმების აგებულებასა და სასიცოცხლო თვისებებზე
მსჯელობა;
 წყლის ბინადარი ორგანიზმებისთვის გარემოს მნიშვნელობაზე და მათი
გარემოსთან შეგუებულობის შესახებ მსჯელობა;
 წყალ-ხმელეთა ცხოველების გარემოსთან შეგუებულობაზე მსჯელობა.

გარემოს დაცვა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 წყლის დაბინძურების მაგალითების აღწერა და ამ დაბინძურების თავიდან აცილების
შესაძლებლობებზე მსჯელობა.

24
თემა N5 – ჰაერი, როგორც გარემო (II კლასი)
თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიხედვით:

სხეული - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 ჰაერის შემადგენელი ნივთიერებების ჩამოთვლა;
 საჰაერო ტრანსპორტის აღწერა და ერთმანეთთან შედარება მათი მახასიათებლების
მიხედვით.

მოვლენა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 ქარის, როგორც ბუნებრივი მოვლენის აღწერა;
 სხვადასხვა ტიპის ძლიერი ქარის (ქარიშხალი, ქარბორბალა) დროს უსაფრთხო ქცევის
მნიშვნელობაზე მსჯელობა.

სივრცეში ორიენტირება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 ჰაერში მოძრავი ობიექტების ორიენტირების ხერხების დახასიათება;
 ფრინველთა სეზონური მიგრაციების აღწერა.

ორგანიზმი, საარსებო გარემო - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 ფრინველების და სხვა მფრინავი ორგანიზმების (პეპელა, ღამურა, ფუტკარი)
გარეგან აგებულებასა და სასიცოცხლო თვისებებზე მსჯელობა;
 ფრინველებისთვის გარემოს მნიშვნელობაზე და მათი გარემოსთან შეგუებულობის
შესახებ მსჯელობა.

გარემოს დაცვა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 ჰაერის დაბინძურების მაგალითების აღწერა და ამ დაბინძურების თავიდან აცილების
შესაძლებლობებზე მსჯელობა.

25
 bunebismetyveleba
gzamkvlevi

mesame Taobis erovnuli saswavlo gegmis mixedviT

2022 weli
gzamkvlevi SemuSavebulia saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis
saministros skolamdeli da zogadi ganaTlebis ganviTarebis departa-
mentis mier

gzamkvlevi gankuTvnilia saskolo sazogadoebis wevrebisTvis. is dax-

marebas gauwevs sagan ~bunebismetyvelebis~ maswavleblebs mesame Taobis
erovnuli saswavlo gegmis moTxovnebis mixedviT saswavlo procesis dage-
gmvasa da warmarTvaSi. aqcenti keTdeba oTx ZiriTad sakiTxze:
• ra mizniT vaswavliT sagan ~bunebismetyvelebas~ (swavla-swavlebis
miznebi)?
• ra resursebze dayrdnobiT vaswavliT (sakiTxebi, saswavlo resurse-
bi)?
• swavlebis ra meTodebsa da strategiebs viyenebT (rogor vaswavliT)?
• rogor vafasebT moswavlis miRwevebs (Sefaseba)?
dokumenti momzadda 2019-2022 wlebSi erovnuli saswavlo gegmis dan-
ergvis meqanizmebisa da instrumentebis pilotirebis procesSi maswav-
leblebis CarTulobiT.

Sesavali

ganaTlebis reforma miznad isaxavs swavla-swavlebis xarisxis gaum-

jobesebas da skolaSi kargi pirovnebisa da moqalaqis aRzrdisTvis xel-
sayreli pirobebis Camoyalibebas.
erovnuli saswavlo gegma aris mTavari instrumenti ganaTlebis re-
formis miznebis misaRwevad. dokumenti gansazRvravs savaldebulo moTx-
ovnebs saskolo sazogadoebisadmi sami mimarTulebiT:
1. swavla-swavlebis procesis orientireba moswavlis pirovnul gan-
viTarebaze;
2. saswavlo procesis dafuZneba konstruqtivistul saganmanaTleb-
lo principebze;
3. zrunvasa da mxardaWeraze orientirebuli saskolo kulturis
Camo­yalibeba1.

1 სამივე მიმართულებასთან დაკავშირებული სამეცნიერო ლიტერატურის და მასთან

მიმართებით საქართველოს ეროვნული სასწავლო გეგმის განვითარების ისტორია იხილეთ
კონცეპტუალურ გზამკვლევში - „კურიკულუმი, მასწავლებლის პედაგოგიკური პრაქტიკის
სრულყოფის საშუალება“.

26
 erovnul saswavlo gegmaSi es mimarTulebebi SemTxveviT ar aris arCeu-
li; TiToeuli maTganis ukan dgas ganaTlebis mecnierebisTvis aqtualuri
sakiTxebi: pirveli mimarTuleba amTlianebs diskusias zogadi ganaTlebis
miznebTan dakavSirebiT. swavla-swavlebis procesSi maswavlebeli mkafiod
unda xedavdes, Tu ra wvlili Seaqvs ama Tu im sagnobriv sakiTxze muSao-
bas moswavlis holistur (fizikuri, kognituri, socio-emociuri) ganvi-
TarebaSi; meore mimarTuleba gulisxmobs diskusias imasTan dakavSirebiT,
Tu rogor dainergos swavla-swavlebis moswavleze orientirebuli mid-
goma, romlis Tanaxmadac moswavle saswavlo procesis subieti da saku-
Tari swavlis procesis warmmarTvelia. aq gaTvaliswinebulia kognituri
fsiqologiisa da ganaTlebis fsiqologiis miRwevebi, romlebic swavlis
konstruqtivistuli filosofiis Camoyalibebis safuZvels qmnis; mesame
mimarTulebas ki safuZvlad udevs mecnieruli Teoriebi da kvlevebi imis
Sesaxeb, Tu ra roli aqvs saswavlo garemos moswavlis pirovnuli zrdisa
da codnis konstruirebis procesSi; Tu rogor yalibdeba skolis ~faru-
li kurikulumi~; rogori unda iyos marTvis efeqturi modelebi skolaSi;
aqcenti keTdeba demokratiuli saskolo kulturis Camoyalibebaze, rac
xels uwyobs moswavlis akademiur winsvlas da pirovnul ganviTarebas
winamdebare gzamkvlevSi instruqciebi erovnuli saswavlo gegmis dan-
ergvasTan dakavSirebiT Camoyalibebulia zemoCamoTvlili sami mimar-
Tulebis mixedviT.
dokuments aseve axlavs CanarTebi, sadac ufro detalurad aris aRwer-
ili ganaTlebis reformisTvis arsebiTi sakiTxebi; SemoTavazebulia sare-
komendacio praqtika.

mimarTuleba 1. swavla-swavlebis procesis orientireba moswavlis

pirovnul ganviTarebaze

Tavi Sedgeba Semdegi paragrafebisgan:

• rogori formiTaa Camoyalibebuli erovnul saswavlo gegmaSi gr-
Zelvadiani miznebi?
• erovnul saswavlo gegmis grZelvadiani miznebis Sesabamisad rogor
yalibdeba Sualeduri saswavlo miznebi?
• ra SemTxvevaSi miiCneva erovnuli saswavlo gegmis safexuris Sedege-
bi miRweulad?
• rogor uwyobs xels safexuris Sedegebsa da samizne cnebebze muSao-
ba moswavlis pirovnul ganviTarebas / adgilobriv da saerTaSoriso
dokumentebSi gansazRvruli prioritetebis realizebas?
• rogor unda Sefasdes moswavlis miRwevebi?

moswavlis pirovnul ganviTarebaze orientireba uzrunvelyofilia ma-

Sin, roca saswavlo procesi efuZneba erovnuli saswavlo gegmis grZelva-
dian miznebsa da meTodologiur orientirebs.

27
  rogori formiTaa Camoyalibebuli erovnul saswavlo gegmaSi
grZelvadiani miznebi?

erovnul saswavlo gegmaSi grZelvadiani miznebi Camoyalibebulia sa-

gnobrivi samizne cnebebisa da safexuris Sedegebis saxiT (cxrili 1).
safexuris I-IV bolos misaRwevi Sedegebi (ixileT standarti cxrili #1,
gv. 18)

Sedegebi Camoyalibebulia imgvarad, rom isini aqtualuria sagnis stan-

dartiT an saskolo saswavlo gegmiT gansazRvrul nebismier TemasTan
mimarTebiT (sqema 1):
sqema 1

sagnis ~bunebismetyveleba (I – IV)~ farglebSi warmodgenilia Semdegi

savaldebulo Temebi:
I klasi: 1 - saxli da skola, rogorc garemo; 2 - adamiani;
II klasi: 1 - xmeleTi, rogorc garemo; 2 - wyali, rogorc garemo; 3 - haeri,
rogorc garemo;
III klasi: 1 - Cemi qveynis buneba; 2 - mzis sistema;
IV klasi: 1 - dedamiwa; 2 - cikluri procesebi bunebaSi;
TiToeuli maTganis swavlebas ganxvavebuli raodenobis saaTi eTmo-
ba da yvela TemaSi muSavdeba is xuTi Sedegi, romlebic sagan ~bunebisme-
tyvelebisTvis~ aris gansazRvruli (cxrili N1).
Sedegi moicavs rogorc unarebsa da faqtobriv masalas, ise konteqsts,
romelSic moswavles SeZenili codnis gamoyeneba dasWirdeba (sqema 2). am
komponentebis erToblioba uzrunvelyofs swavla-swavlebis procesis
orientirebas xarisxian ganaTlebaze.

28
 sqema 2

sagnobrivi samizne cnebebi - erovnuli saswavlo gegmis TiToeuli Se-

degi ukavSirdeba sagnobriv samizne cnebas. erovnul saswavlo gegmaSi yve-
la sagnisTvis gansazRvrulia ramdenime samizne cneba. safexuris doneze
maTi (Sedegebi/samizne cnebebi) daufleba, SedegebTan erTad, sagnis swav-
la-swavlebis grZelvadian mizans warmoadgens. qvemoT CamoTvlilia sam-
izne cnebebi sagnisTvis ~bunebismetyveleba~. TiToeuli cnebis gverdiT
frCxilebSi weria, Tu romel Sedegebs ukavSirdeba:
I-IV klasebi:
sxeuli (Sedegebi: 1, 2, 3, 4, 5)
movlena (Sedegebi: 1, 2, 3, 4, 5)
sivrceSi orientireba (Sedegebi: 1, 2, 3, 4, 5)
organizmi, saarsebo garemo (Sedegebi: 1, 2, 3, 4, 5)
garemos dacva (Sedegebi: 1, 2, 3, 4, 5)
grZelvadian miznebs (Sedegebsa da samizne cnebebs) azustebs da ufro
mkafios xdis cnebasTan dakavSirebuli (a) qvecnebebi, (b) mkvidri warmod-
genebi, da (g) safexuris sakvanZo SekiTxvebi.
a) qvecnebebi gamomdinareobs samizne cnebidan. maTi saSualebiT sasko-
lo kurikulumSi ganisazRvreba konkretuli sakiTxebi da qvesakiTxebi:
samizne cnebebi da qvecnebebi I – IV klasebi (ix. standarti cxrili #2,
gv. 19).

b) mkvidri warmodgenebi Semofarglavs cnebis moculobas da gan-

sazRvravs, ra unda hqondes gacnobierebuli moswavles am cnebasTan
mimarTebiT safexuris bolos. maTi saSualebiT warmoCndeba ganzogadebe-
bi, romlebamdec moswavle unda mivides nebismieri Temis swavla-swavlebis
procesSi. mkvidri warmodgenebi mWidrod ukavSirdeba erTmaneTs (ar Sei-
Zleba maTi izolirebulad damuSaveba). isini ganisazRvreba saskolo kuri-
kulumis da ara erovnuli saswavlo gegmis doneze.
cxrili 3
samizne cnebebi da cnebebTan dakavSirebuli mkvidri warmodgenebi I
– IV klasi (ix. standarti cxrili #3, gv. 21)

29
 g) safexuris sakvanZo SekiTxvebis saSualebiT gamoikveTeba aqcentebi,
romlebze orientirebiTac unda warimarTos swavla-swavlebis procesi.
 ratom gansxvavdebian sxeulebi TvisebebiT da Semadgeneli masalebis /
nivTierebebis mixedviT? ratom da rogor ganapirobebs sxeulis Semad-
geneli nivTiereba mis Tvisebebs? (samizne cneba - sxeuli)
 ratom icvleba amindi? ra iwvevs bunebriv movlenebs? ratom ganap-
irobebs konkretuli procesebi cvlilebebs ama Tu im garemoSi? ro-
gor gamoviyeno informaciis sxvadasxva wyaro dedamiwisa da samyaros
Sesaswavlad? (samizne cneba - movlena)
 ratom gansxvavdebian organizmebi erTmaneTisgan? rogori agebule-
ba aqvs ama Tu im organizms, rogori urTierTkavSiria organizmis
calkeul nawilebsa da maT funqciebs Soris? rogor zemoqmedebas ax-
dens garemo da masSi mimdinare cvlilebebi sxvadasxva organizmze?
(samizne cneba - organizmi, saarsebo garemo)
 rogor gamoviyeno orientirebis bunebrivi saSualebebi gzis gasagne-
bad? ratom mWirdeba ama Tu im geografiuli obieqtis codna gzis ad-
vilad gagnebis mizniT? (samizne cneba - sivrceSi orientireba)
 rogor zemoqmedebs adamiansa da sxva organizmebze dabinZurebuli
garemo? ratom aris adamiani valdebuli gaufrTxildes garemos da mis
biomravalferovnebas? (samizne cneba - garemos dacva)

 erovnul saswavlo gegmis grZelvadiani miznebis Sesabamisad ro-

gor yalibdeba Sualeduri saswavlo miznebi?
grZelvadiani miznebis misaRwevad saWiroa saswavlo procesi daiy-
os Sualedur saswavlo miznebad. gansxvavebiT grZelvadiani miznebisgan
(romelic ukve gansazRvrulia erovnuli saswavlo gegmiT), Sualedur
saswavlo miznebs skola gansazRvravs sakuTari saWiroebebisa da Sesa-
Zleblobebidan gamomdinare.
grZelvadiani miznebis safuZvelze Sualeduri miznebis gamosayofad,
upirveles yovlisa, aucilebelia saswavlo Temis, rogorc struqturuli
erTeulis mniSvnelobis gaazreba. erovnuli saswavlo gegmis moTxovnebis
mixedviT, Tema warmoadgens konteqsts, romlis farglebSic unda damuSa-
vdes erovnuli saswavlo gegmis yvela Sedegi da samizne cneba. mniSvnelo-
vania maswavlebelma sworad dainaxos, Tu Temis farglebSi ra konkretul
saxes miiRebs erovnuli saswavlo gegmis grZelvadiani miznebi (Sedegebi da
samizne cnebebi). amis gaazrebaSi mas daexmareba:
• Sedegebis miRwevis indikatorebi - indikatorebi akavSirebs Temas
safexuris SedegebTan (cxrili 4, gv. 22).

30
 • Tematuri mkvidri warmodgenebi - akavSirebs Temas samizne cnebis
mkvidr warmodgenebTan.
Tematuri indikatorebis nimuSi (ixileT standarti, cxrili #6 gv. 23)
mesame Taobis erovnuli saswavlo gegmis moTxovnebis mixedviT Sualedu-
ri mizani, romelic Temis farglebSi gamoiyofa, gulisxmobs sam aucileb-
el komponents:
(1) produqti, romelsac qmnis moswavle (mag. bunebismetyvelebis far-
glebSi SeiZleba Seiqmnas Semdegi produqtebi: posteri, video-rgoli,
modeli, bukleti, el-prezentacia, komiqsi da sxva);
(2) ZiriTadi sakiTxi, romelsac Seexeba kompleqsuri davaleba;
(3) Sefasebis kriteriumebi, romlebic miemarTeba samizne cnebis mkvidr
warmodgenebs.
qvemoT mocemuli cxrili warmoaCens Sualeduri miznis struqturas da
misi Camoyalibebis logikas. erovnuli saswavlo gegmis danergvis proces-
Si aseTi tipis cxrili (Tematuri matrica) gamoiyeneba swavla-swavlebis
procesis/Tematuri erTeulis dasagegmad. cxrils axlavs komentarebi,
romlebic xsnis TiToeuli ujris mniSvnelobas.

თემა - ჰაერი, როგორც გარემო საათების სავარაუდო

რაოდენობა - 15-16
თემატური მკვიდრი წარმოდგენები

1. ჰაერი შედგება სხვადასხვა კომპონენტებისგან, რომელთაგან ყველას თავისი

ფუნქცია აქვს.

2. ჰაერი ფრინველების საბინადრო გარემოა

3. არსებობს საჰაერო სატრანსპორტო საშაულებები

4. ჰაერის დაბინძურება ნეგატიურად მოქმედებს ორგანიზმებზე

31
გრძელვადიანი მიზანი შუალედური სასწავლო მიზანი N1

სამიზნე ცნება / სამიზნე ცნებები: კომპლექსური დავალების

საკითხი - ჰაერში იდეა -
სხეული; მცხოვრები ძველი ბერძნული ლეგენდა
ორგანიზმი, საბინადრო გარემო; ორგანიზმები და მოგვითხრობს: მეფე მინოსმა
გარემოს დაცვა. საფრენი აპარატები ოსტატი დედალოსი საკუთარ
ვაჟთან იკაროსთან ერთად
საფეხურის საკვანძო შეკითხვა გამოკეტა. ტყვეობიდან თავის
დაღწევის მიზნით დედალოსმა
რა თავისებებურებებს წარმოქმნის ბუმბულები შეაგროვა, ისინი
კონკრეტული გარემო ორგანიზმებში? ერთმანეთს ცვილით მიამაგრა
და ოთხი დიდი ფრთა
დაამზადა. ამ ფრთებით იგი
შვილთან ერთად ჰაერში აიჭრა
და კუნძულიდან გაფრინდა.
იკაროსი მამამ გააფრთხილა,
რომ არც ძალიან მაღლა ეფრინა
მზესთან ახლოს და არც ძალიან
დაბლა - წყალთან ახლოს.
იკაროსი, მამის გაფრთხილების
მიუხედავად, მზეს მეტისმეტად
მიუახლოვდა. მზემ ცვილი
დაადნო და იკაროსმა ფრენა ვეღარ
გააგრძელა. ამან დედალოსი
გულგატეხილი დატოვა,
მაგრამ გზა ფრენით განაგრძო
და კუნძულ სიცილიაზე დაეშვა.
საუკუნეების წინათ ფრენის
ყველა მსურველი ცდილობდა
ჰაერში აფრენას ფრინველების
მსგავსად, რისთვისაც
იმაგრებდა ფრთებს. მრავალი
თანამედროვე საფრენი აპარატი
ფრინველებთან მსგავსებით
შეიქმნა. თანამედროვე საფრენ
აპარატებზე და ფრინველებზე
დაკვირვებით შექმენი
დიორამა, რომელშიც წარმოაჩენ
ფრი ნ ვ ე ლ ებ ი სა და ს ა ჰა ერო
სატრანსპორტო საშუალებების
ილუსტრაციებსა და მაკეტებს.
იმსჯელე ჰაერზე როგორც
გარემოზე, და ფრინველებსა
და საფრენ აპარატებს შორის
მსგავსებასა და განსხვავებაზე.

სამიზნე ცნების მკვიდრი წარმოდგენები შეფასების შეფასების კრიტერიუმი 1

კრიტერიუმი - - (კონკრეტულ კომპლექსურ
(ზოგადი) დავალებაზე მისადაგებული)
ნაშრომში ხაზგასმით წარმოაჩინეთ:
მოსწავლეს
შეუძლია:
1 შეფასების ზოგადი კრიტერიუმები გამომდინარეობს ცნების მკვიდრი წარმოდგენებიდან.
ისინი გამზადებული სახით მიეწოდებათ პედაგოგებს. მისი საშუალებით კონკრეტდება, რა უნდა
შეფასდეს კომპლექსურ დავალებაში. მკვიდრი წარმოდგენები იწერება ქუდის ქვეშ: მოსწავლემ უნდა
გააცნობიეროს, რომ... ხოლო შეფასების კრიტერიუმები - ქუდის ქვეშ: მოსწავლეს შეუძლია.

32
სამიზნე ცნება - სხეული 1.ჰაერის თვისებებისა  როგორ დაადგინეთ
მკვიდრი წარმოდგენები: და ჰაერის მარტივი ექსპერიმენტებით,
1. ყველაფერი, რაც ჩვენს ირგვლივ არის, შემადგენელი რომ ჰაერი არსებობს, რა
სხეულია; ნივთიერებების
2. ყველა სხეული შედგება ერთი კომპონენტებისგან შედგება
შესახებ მსჯელობა;
ან რამდენიმე მასალისგან / ჰაერი და როგორია მისი
2.საჰაერო
ნივთიერებისაგან, რომლებიც თვისებები? (ს.ც. სხეული, მკ.წ.
ერთმანეთისგან განსხვავდება ტრანსპორტის
აღწერა და 1,2)
თვისებებით: (სითბოს, სინათლისა,
დენის გატარების უნარით, ერთმანეთთან  რა აქვთ საერთო და
აგრეგატული მდგომარეობით, ფერით, შედარება მათი განმასხვავებელი
სუნით, გემოთი, წყალში ხსნადობით, მახასიათებლების ფრინველებსა და საჰაერო
და ა.შ.); მიხედვით. საფრენ აპარატებს? (ს.ც.
3. სხეულები ურთიერთდაკავშირებული 3.ფრინველების სხეული - მკ.წ 2, 3, 4 ს.ც.
ნაწილებისაგან შედგება, რომელთაგან აგებულებასა და
თითოეულს საკუთარი ფუნქცია აქვს; ორგანიზმი, საბინადრო
სასიცოცხლო
4. ადამიანის მიერ შექმნილი სხეული თვისებებზე გარემო - მკ.წ. 1, 2, 3, 4)
დანიშნულებას მასში შემავალი მსჯელობა;  რა თვისებები უნდა
მასალების / ნივთიერებების თვისებები გააჩნდეს მასალებს,
განსაზღვრავს. 4.ფრინველებისთვის
სამიზნე ცნება - ორგანიზმი, საარსებო გარემოს რომლისგანაც მზადდება
გარემო მნიშვნელობაზე და საფრენი აპარატები და რატომ?
მკვიდრი წარმოდგენები: მათი გარემოსთან (ს.ც. სხეული - მკ.წ. 1, 2)
1. ცოცხალი სამყარო მრავალფეროვანია შეგუებულობის  რამ შეიძლება გამოიწვიოს
და მასში ერთიანდება ყველა შესახებ მსჯელობა
ორგანიზმი: არსებობს ორგანიზმთა ჰაერის დაბინძურება და რას
5.ჰაერის
განსხვავებული ჯგუფები, მათი დაბინძურებასა და ურჩევდით გარშემო მყოფებს
დაჯგუფება კი ხდება მსგავსი ნიშან- ამ დაბინძურების ჰაერის დაბინძურების
თვისებების მიხედვით; თავიდან აცილების თავიდან აცილების მიზნით?
2. ნებისმიერი ორგანიზმი ხასიათდება შესაძლებლობებზე (ს.ც. გარემოს დაცვა - მკ.წ. 2)
აგებულების თავისებურებით და
შედგება ნაწილებისგან, რომელთაგან მსჯელობა.
თითოეულს აქვს კონკრეტული
ფუნქცია აქვს;
3. ყველა ორგანიზმისთვის
დამახასიათებელია სასიცოცხლო
თვისებები - კვება, სუნთქვა, ზრდა-
განვითარება, გამრავლება, მოძრაობა;
4. თითოეულ ორგანიზმს სჭირდება
მისთვის შესაბამისი საარსებო გარემო.
სამიზნე ცნება - გარემოს დაცვა
მკვიდრი წარმოდგენები:
1. ა დ ა მ ი ა ნ ს დ ა ს ხ ვ ა ო რ გ ა ნ ი ზ მ ე ბ ს
სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისთვის
სუფთა და უსაფრთხო გარემო
სჭირდებათ; შეცვლილი, დაზიანებული
გარემო არახელსაყრელი ხდება მისი
ბინადარი ორგანიზმებისთვის, რასაც
მათი რიცხობრიობის შემცირება ან
გადაშენება მოჰყვება;
2. ადამიანი, თავისი საქმიანობით, ნებით
თუ უნებლიედ ზემოქმედებს გარემოზე
(ტყეების გაჩეხვით, უკონტროლო
ნადირობით, საწვავი წიაღისეულის
ჭარბი გამოყენებით, დაბინძურებით)
და აზიანებს მას. ზოგჯერ გარემოს
აზიანებს ბუნებრივი კატასტროფებიც
(ხანძრები, მიწისძვრები, ვულკანები,
წყალდიდობები).
3. ადამიანი ვალდებულია
გაუფრთხილდეს გარემოს და
მის ბიომრავალფეროვნებას,
რაციონალურად გამოიყენოს და
ამავდროულად მაქსიმალურად
შეინარჩუნოს ყველა ბუნებრივი
რესურსი.

33
 Sualeduri saswavlo miznebis raodenoba erovnul saswavlo gegmaSi
savaldebulod ar aris gansazRvruli. maTi raodenoba da moculoba damok-
idebulia konkretuli skolis/klasis mocemulobaze. magaliTad, SeiZleba
Camoyalibdes:
• Sualeduri mizani, romelic erT sakiTxs da erT samizne cnebas Seexeba;
• Sualeduri mizani, romelic erTi sakiTxis gamoyenebiT 2-3 samizne
cnebis damuSavebas gulisxmobs;
• Sualeduri mizani, romlis safuZvelzec Temis farglebSi yvela
samizne cneba da masTan dakavSirebuli sakiTxebi damuSavdeba er-
Toblivad.
sagan ~bunebismetyvelebis~ swavla-swavlebis procesSi mTeli wlis gan-
mavlobaSi saSualod 6 Sualeduri mizani gamoiyofa.
rogor unda warimarTos Sualedur saswavlo mizanze orientirebiT swav-
la-swavlebis procesi - qvemoT komentarebis saxiT aRiwereba praqtika, ro-
melic SemuSavda erovnuli saswavlo gegmis pilotirebis procesSi.

გრძელვადიანი შუალედური სასწავლო მიზანი N1

მიზანი
სამიზნე ცნება / კომპლექსური დავალების იდეა -
სამიზნე ცნებები: საკითხი - ჰაერში ძველი ბერძნული ლეგენდა მოგვითხრობს:
მცხოვრები მეფე მინოსმა ოსტატი დედალოსი საკუთარ
სხეული; ორგანიზმები ვაჟთან იკაროსთან ერთად გამოკეტა.
ორგანიზმი, და საფრენი ტყვეობიდან თავის დაღწევის მიზნით
საბინადრო გარემო; აპარატები დედალოსმა ბუმბულები შეაგროვა, ისინი
გარემოს დაცვა. ერთმანეთს ცვილით მიამაგრა და ოთხი
დიდი ფრთა დაამზადა. ამ ფრთებით
საფეხურის საკვანძო იგი შვილთან ერთად ჰაერში აიჭრა და
შეკითხვა კუნძულიდან გაფრინდა. იკაროსი მამამ
გააფრთხილა, რომ არც ძალიან მაღლა
რა ეფრინა მზესთან ახლოს და არც ძალიან
თავისებებურებებს დაბლა - წყალთან ახლოს. იკაროსი,
წარმოქმნის მამის გაფრთხილების მიუხედავად,
კონკრეტული მზეს მეტისმეტად მიუახლოვდა. მზემ
გარემო ცვილი დაადნო და იკაროსმა ფრენა ვეღარ
ორგანიზმებში? გააგრძელა. ამან დედალოსი გულგატეხილი
დატოვა, მაგრამ გზა ფრენით განაგრძო და
კუნძულ სიცილიაზე დაეშვა. საუკუნეების
წინათ ფრენის ყველა მსურველი
ცდილობდა ჰაერში აფრენას ფრინველების
მსგავსად, რისთვისაც იმაგრებდა ფრთებს.
მრავალი თანამედროვე საფრენი აპარატი
ფრინველებთან მსგავსებით შეიქმნა.
თანამედროვე საფრენ აპარატებზე და
ფრინველებზე დაკვირვებით შექმენი
დიორამა, რომელშიც წარმოაჩენ
ფრინველებისა და საჰაერო სატრანსპორტო
საშუალებების ილუსტრაციებსა და
მაკეტებს. იმსჯელე ჰაერზე როგორც
გარემოზე, და ფრინველებსა და საფრენ
აპარატებს შორის მსგავსებასა და
განსხვავებაზე.

34
 შეფასების კრიტერიუმი
შეფასების კრიტერიუმი - - (კონკრეტულ
(ზოგადი) კომპლექსურ
სამიზნე ცნების მკვიდრი
დავალებაზე
წარმოდგენები
მოსწავლეს შეუძლია: მისადაგებული)
ნაშრომში ხაზგასმით
წარმოაჩინეთ:
სამიზნე ცნება - სხეული 1. ჰაერის თვისებებისა  როგორ
მკვიდრი წარმოდგენები: და ჰაერის შემადგენელი დაადგინეთ მარტივი
1. ყველაფერი, რაც ჩვენს ირგვლივ ნივთიერებების შესახებ ექსპერიმენტებით,
არის, სხეულია; მსჯელობა; რომ ჰაერი არსებობს,
2. ყველა სხეული შედგება ერთი
2. საჰაერო ტრანსპორტის რა კომპონენტებისგან
ან რამდენიმე მასალისგან /
ნივთიერებისაგან, რომლებიც აღწერა და ერთმანეთთან შედგება ჰაერი და
ერთმანეთისგან განსხვავდება შედარება მათი როგორია მისი
თვისებებით: (სითბოს, სინათლისა, მახასიათებლების თვისებები? (ს.ც.
დენის გატარების უნარით, მიხედვით. სხეული, მკ.წ. 1,2)
აგრეგატული მდგომარეობით, ფერით, 3. ფრინველების  რა აქვთ საერთო
სუნით, გემოთი, წყალში ხსნადობით, აგებულებასა და და განმასხვავებელი
და ა.შ.); სასიცოცხლო ფრინველებსა და
3. სხეულები თვისებებზე მსჯელობა; საჰაერო საფრენ
ურთიერთდაკავშირებული
4. ფრინველებისთვის აპარატებს? (ს.ც.
ნაწილებისაგან შედგება, რომელთაგან
თითოეულს საკუთარი ფუნქცია აქვს; გარემოს მნიშვნელობაზე სხეული - მკ.წ 2, 3, 4 ს.ც.
4. ადამიანის მიერ შექმნილი სხეული და მათი გარემოსთან ორგანიზმი, საბინადრო
დანიშნულებას მასში შემავალი შეგუებულობის შესახებ გარემო - მკ.წ. 1, 2, 3, 4)
მასალების / ნივთიერებების მსჯელობა  რა თვისებები უნდა
თვისებები განსაზღვრავს. 5. ჰაერის დაბინძურებასა გააჩნდეს მასალებს,
სამიზნე ცნება - ორგანიზმი, საარსებო და ამ დაბინძურების რომლისგანაც
გარემო თავიდან აცილების მზადდება საფრენი
მკვიდრი წარმოდგენები: შესაძლებლობებზე აპარატები და რატომ?
1. ცოცხალი სამყარო
მსჯელობა. (ს.ც. სხეული - მკ.წ. 1, 2)
მრავალფეროვანია და მასში
ერთიანდება ყველა ორგანიზმი:  რამ შეიძლება
არსებობს ორგანიზმთა გამოიწვიოს ჰაერის
განსხვავებული ჯგუფები, მათი დაბინძურება და რას
დაჯგუფება კი ხდება მსგავსი ნიშან- ურჩევდით გარშემო
თვისებების მიხედვით; მყოფებს ჰაერის
2. ნებისმიერი ორგანიზმი ხასიათდება დაბინძურების თავიდან
აგებულების თავისებურებით და აცილების მიზნით?
შედგება ნაწილებისგან, რომელთაგან
(ს.ც. გარემოს დაცვა -
თითოეულს აქვს კონკრეტული
ფუნქცია აქვს;
მკ.წ. 2)
3. ყველა ორგანიზმისთვის
დამახასიათებელია სასიცოცხლო
თვისებები - კვება, სუნთქვა, ზრდა-
განვითარება, გამრავლება, მოძრაობა;
4. თითოეულ ორგანიზმს სჭირდება
მისთვის შესაბამისი საარსებო გარემო.
სამიზნე ცნება - გარემოს დაცვა

35
მკვიდრი წარმოდგენები:
1. ადამიანს და სხვა
ორგანიზმებს სიცოცხლისა და
ჯანმრთელობისთვის სუფთა და
უსაფრთხო გარემო სჭირდებათ;
შეცვლილი, დაზიანებული გარემო
არახელსაყრელი ხდება მისი
ბინადარი ორგანიზმებისთვის, რასაც
მათი რიცხობრიობის შემცირება ან
გადაშენება მოჰყვება;
2. ადამიანი, თავისი
საქმიანობით, ნებით თუ უნებლიედ
ზემოქმედებს გარემოზე (ტყეების
გაჩეხვით, უკონტროლო ნადირობით,
საწვავი წიაღისეულის ჭარბი
გამოყენებით, დაბინძურებით) და
აზიანებს მას. ზოგჯერ გარემოს
აზიანებს ბუნებრივი კატასტროფებიც
(ხანძრები, მიწისძვრები, ვულკანები,
წყალდიდობები).
3. ადამიანი ვალდებულია
გაუფრთხილდეს გარემოს და
მის ბიომრავალფეროვნებას,
რაციონალურად გამოიყენოს და
ამავდროულად მაქსიმალურად
შეინარჩუნოს ყველა ბუნებრივი
რესურსი.

კომპლექსური დავალების განხორციელების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები,

შეკითხვები)
ეტაპი I – კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა4

რესურსები/განსახილველი ქეისები:
რესურსი 1.
• დიორამა, სასწავლო აქტივობა, ლელა კოტორაშვილი, ინტერნეთგაზეთი maswavlebeli.
ge, 4 ივლისი, 2018, http://mastsavlebeli.ge/?p=18552 ბოლო თარიღის მიმართვა 08.08.2022
• როგორ გამოიყურება დიორამა, https://www.youtube.com/watch?v=-Loj-YoSbfw,
• დიორამისთვის ფრინველების მარტივი მოდელების გაკეთება https://www.youtube.
com/watch?v=zPdqlj5VwgE ბოლო თარიღის მიმართვა 08.08.2022

რესურსი 2.
• დიორამა იგავ-არაკზე https://www.facebook.com/tamar.beridze.771/vid-
eos/1876995309101972/
• დიორამის წარდგენა „საჰაერო ტრანსპორტი“, https://www.youtube.com/watch?v=I-Ic-
3JMq9Qs,

4. I ეტაპზე ყველა მოსწავლემ უნდა მიიღოს დავალება და შეათანხმოს, რა ფორმით წარმოადგენს

დავალებას. შესაძლებელია კომპლექსური დავალების პირობის ადაპტირება მოსწავლის
საჭიროებების მიხედვით.

36
კომპლექსური დავალების პირობის გააზრებაზე ორიენტირებული შეკითხვები
• რა მიზნით იქმნება დიორამა, რა არის მისი დანიშნულება?
• რა მახასიათებლები აქვს დიორამას?
• რა განასხვავებს დიორამას წარდგენის სხვა ხერხებისგან?
• რამდენად მნიშვნელოვანია სხვადასხვა ეფექტის გამოყენება დიორამაში სათქმელის
გამოსაკვეთად? (მაგ., სხვადასხვა ზომის თუ ფერის სხეულების მოდელების/მაკეტების
დამზადება, წარწერებისა და ილუსტრაციების მიზნობრივი განლაგება, და სხვა).
• გაიხსენე, თუ გაქვს შექმნილი დიორამა და რა მიზნით?
• რაში დაეხმარება დიორამით მიწოდებული ინფორმაცია თანატოლებს და რა შედეგი
შეიძლება მოიტანოს ამ პროცესმა?
• რა დეტალებს/ფაქტორებს გაითვალისწინებ დიორამის შედგენისას?
• რა ეტაპები უნდა გაიაროთ დიორამის შესაქმნელად?
• როგორ აისახება მოდელებით და ილუსტრაციებით დიორამაში ფრინველებისა და
საფრენი აპარატების მსგავსება/განსხვავება?

კომპლექსური დავალება
• თქვენი სიტყვებით ჩამოაყალიბეთ, რას შეეხება დღეს მოცემული დავალება, რომელზეც
რამდენიმე გაკვეთილის განმავლობაში უნდა იმუშაოთ?
• მსგავსი ფორმის, ან შინაარსის დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია?
• კომპლექსური დავალების პირობის თანახმად, ვისთვის უნდა შექმნათ დიორამა და
ვის წინაშე წარადგენთ მას?

ეტაპი II – კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა5

ნაბიჯი 1
 როგორ დაადგინეთ მარტივი ექსპერიმენტებით, რომ ჰაერი არსებობს, რა
კომპონენტებისგან შედგება ჰაერი და როგორია მისი თვისებები? (ს.ც. სხეული, მკ.წ. 1,2)
ქვეცნება:
• არაგამჭვირვალე,
• გამჭვირვალე,
• უფერო, უსუნო,
• მსუბუქი
• მოძრაობა
ქვესაკითხი:
• ჰაერის არსებობის დადგენა მარტივი ექსპერიმენტების საშუალებით
• ჰაერის და მისი შემადგენელი კომპონენტების თვისებებზე დაკვირვება მარტივი
ექსპერიმენტების საშუალებით
• ჰაერის მნიშვნელობა

რესურსები 1. სახელმძღვანელო
რესურსი 2. ტელესკოლის გაკვეთილ
ჰაერი #ტელესკოლა, https://www.youtube.com/watch?v=jUKJoOosNbk
რესურსი 3. მარტივი ექსპერიმენტები - დაკვირვების ფურცლები:

5. ამ ეტაპზე მასწავლებელი და მოსწავლეები მუშაობენ კომპლექსური დავალების შესრულებაზე.

სასწავლო პროცესში:
• ეცნობიან და განიხილავენ დავალებასთან დაკავშირებულ რესურსებს;
• ხორციელდება შესაბამისი საკლასო აქტივობები და საშინაო დავალებები.
მუშაობის პროცესში მოსწავლეები მუდმივად იღებენ განმავითარებელ კომენტარს. სწავლება და
შეფასება არ წარმოადგენს ერთმანეთისგან მკვეთრად გამიჯნულ პროცესს

37
1. დაკვირვების ფურცელი - ცდა „მე ვგრძნობ ჰაერს“ (მარაო)
ცდა 1 „მე ვგრძნობ ჰაერს“ (მარაო).docx
2. დაკვირვების ფურცელი - ცდა „მე ვხედავ ჰაერს“ (ბუშტუკები წყალში)
ცდა 2 მე ვხედავ ჰაერს ბუშტუკები წყალში.docx
3. დაკვირვების ფურცელი - ცდა „რისი სუნი აქვს ჰაერს?“ (ფორთოხალი/სუნამო)
ცდა 3 რისი სუნი აქვს ჰაერს.docx
4. დაკვირვების ფურცელი - ცდა „აქვს თუ არა ჰაერს წონა?“
ცდა 4 აქვს თუ არა ჰაერს წონა.docxhttps://emis188-my.sharepoint.com/:w:/g/personal/berid-
ze_tamar3_teachers_gov_ge/ER_1gWjEddpHv0cYC4XC8xcBBUQp6UQffa-4WSHlLTNkCA?e=-
jig60s
5. დაკვირვების ფურცელი - ცდა „რა უფრო მძიმეა/მსუბუქია - ჰაერი თუ წყალი?“
ცდა 5 რა უფრო მძიმე_მსიბუქი - ჰაერი თუ წყალი.docx
6. დაკვირვების ფურცელი - ცდა იკუმშება თუ არა ჰაერი?
ცდა 6 იკუმშება თუ არა ჰაერი.docx
7. დაკვირვების ფურცელი - ცდა „რატომ ჩაქრა სანთელი?“
ცდა 7 რატომ ჩაქრა სანთელი.docx

რესურსი 4. კრებსითი ცხრილი ჰაერის თვისებებზე:

ჰაერის თვისებები კი არა

ფერი/გამჭვირვალობა
სუნი
გემო
ფორმა
დრეკადობა/კუმშვადობა
წონა

აქტივობა:
• საინფორმაციო ტექსტის გაცნობა;
• ტელესკოლის გაკვეთილის გაცნობა;
• ნახატების შექმნა: ვის სჭირდება ჰაერი?
• მარტივი ექსპერიმენტები ჰაერის არსებობაზე: 1. „მე ვგრძნობ ჰაერს“, 2. „მე ვხედავ
ჰაერს“
• თემატური სიტყვების კედელი: ჰაერის მოძრაობასთან დაკავშირებული სიტყვები -
ქარი, ნიავი, სიო, „რა ქარმა გადმოგაგდო?“, თბილი ჰაერი, ცივი ჰაერი
• პატარა (4-5 წინადადებიანი) მოთხრობის შედგენა საჰაერო ბურთთან დაკავშირებით
• მარტივი ექსპერიმენტი ჰაერის შედგენილობაზე „ჰაერში ჟანგბადის/ნახშირორჟანგის
აღმოჩენა“ - რატომ ჩაქრა სანთელი?
• ჰაერის თვისებების ასოციაციური რუკის შედგენა „რა ვიცით ჰაერის თვისებების
შესახებ“
• მარტივი ექსპერიმენტების ჩატარება ჰაერის თვისებებზე და დაკვირვების ფურცლების
შევსება
• ინფორმაციის ორგანიზება ჰაერის თვისებების შესახებ ცხრილის სახით
• სქემის შედგენა: რატომ არის ჰაერი მნიშვნელოვანი?

38
სამიზნე ცოდნის (დეკლარატიული, პროცედურული, პირობისეული) კონსტრუირებაზე
ორიენტირებული შეკითხვები:
• მითის მიხედვით, სად აიჭრა დედალოსი?
• სად გვხვდება ჰაერი?
• ვის სჭირდება ჰაერი და რატომ?
• არის თუ არა ჰაერი წყალში? ნიადაგში?
• შესაძლებელია თუ არა ჰაერის დანახვა? შეგრძნება? როგორ შეიძლება ვიგრძნოთ ჰაერი?
• რა არის ქარი?
• რა შემთხვევაში ეუბნებიან ადამიანს „რა ქარმა გადმოგაგდო?“
• რა არის საჰაერო ბურთი? რითი არის ის ავსებული?
• რომელი ჰაერით ავსებული ბუშტი აფრინდება ზევით?
• რატომ ადის საჰაერო ბურთი ზემოთ?
• რა მოუვა საჰაერო ბურთს ჰაერის გაცივების შემთხვევაში?
• რომელი მეტ ფართობს იკავებს: თბილი თუ ცივი ჰაერი?
• რა თვისებებით ხასიათდება ჰაერი?
• აქვს თუ არა ჰაერს ფერი? სუნი? წონა? შეიძლება თუ არა ჰაერის შეკუმშვა?
• როგორ დავადგინეთ, რომ სუფთა ჰაერს სუნი არ აქვს და იმ სურნელოვანი
ნივთიერებების სუნს იღებს, რომელშიც მასში არის გაბნეული?
• აქვს თუ არა ჰაერს წონა? როგორ დავადგინეთ ეს?
• შესაძლებელია თუ არა ჰაერის შეკუმშვა? როგორ დავადგინეთ ცდის საშუალებით, რომ
ჰაერი დრეკადია? რას ნიშნავს დრეკადი?
• რატომ არის ჰაერის ეს თვისება - დრეკადობა, ანუ შეკუმშვის უნარი - მნიშვნელოვანი
და რომელ მოწყობილობებში ხდება ამ თვისების გამოყენება?
• რომელი ნივთიერებაა უფრო მძიმე/მსუბუქი - ჰაერი თუ წყალი? როგორ დავადგინეთ
ეს?
• როგორ დავადგინეთ ცდის საშუალებით, რომ ჰაერს რთული შედგენილობა აქვს და
სხვა ნივთიერებებისგან შედგება?
• რატომ ჩაქრა სანთელი, როდესაც მას ქილა დავაფარეთ? რამდენ ხანში ჩაქრა? ქილაში
შეტანილ მბჟუტავ კვარს რა დაემართა?
• რა ჰქვია იმ აირს, რომელიც შედის ჰაერის შედგენილობაში და სანთლის წვას ხელს
უწყობს?
• ჰაერის რომელი კომპონენტია საჭირო სიცოცხლისათვის/ სუნთქვისათვის/წვისთვის?
• რომელ ნივთიერებას ამოისუნთქავენ სუნთქვისას ცოცხალი არსებები?
• რა მნიშვნელობა აქვს ჰაერს? რატომ ეძახიან ჰაერს მე-6 ოკეანეს?

ნაბიჯი 2
 რა აქვთ საერთო და განმასხვავებელი ფრინველებსა და საჰაერო საფრენ აპარატებს?
(ს.ც. სხეული - მკ.წ 2, 3, 4 ს.ც. ორგანიზმი, საბინადრო გარემო - მკ.წ. 1, 2, 3, 4)

ქვეცნება:
• ნივთიერების თვისებები
• ცოცხალი და არაცოცხალი სხეულები,
• ბუნებრივი და ხელოვნური სხეულები, მასალები,
• სულიერი,
• უსულო,
• ფორმა,
• სიმსუბუქე

39
ქვესაკითხი:
• ფრინველების აგებულება და მათი საარსებო გარემოსთან შეგუებულობა
• საჰაერო სატრანსპორტო საშუალებები და მათი გამოყენების სფეროები

რესურსი 1 - სახელმძღვანელო
რესურსი 5. კროსენსი

კროსენსი: 1 ფრინველი და საჰაერო აპარატები.png

სურ.1 „ფრინველი და საჰაერო აპარატები“

კროსენსი: 2 საჰაერო აპარატები.png

სურ.2 კროსენსი „საჰაერო აპარატები“

კროსენსი: 3 შედარება ფრინველების აპარატებთან.PNG

სურ. 3 „შედარება ფრინველების აპარატებთან“
რესურსი 6 - ვიდეო - მულტფილმი:
• როგორ დაფრინავენ ჩიტები? https://www.youtube.com/watch?v=L-e5RzF8tcg
• რატომ არ შეგვიძლია ჩიტებივით ფრენა?
https://www.youtube.com/watch?v=X--x84UMf6U
რესურსი 7 - გრაფიკული მაორგანიზებელი.

ცხრილი - საფრენი აპარატების და ფრინველების შედარება

ფრინველები საფრენი აპარატები

სხეულის ნაწილები

ენერგიის წყარო
ჰაერის რა თვისებები
სჭირდება არსებობა/
ფუნქციონირებისათვის
რომელი აბინძურებს გარემოს
და როგორ?

40
აქტივობა:
• საინფორმაციო ტექსტის გაცნობა
• კრონენსზე მუშაობა (ჯგუფური / ინდივიდუალური სამუშაო)
• ანიმაციური ფილმის გაცნობა
• დისკუსია თემაზე: როგორ დაფრინავენ ჩიტები? 1- ვიდეოზე დაყრდნობით; რატომ არ
შეგვიძლია ჩიტებივით ფრენა? 2- ვიდეოზე დაყრდნობით.
• ცხრილზე მუშაობა - მსგავსება-განსხვავება

სამიზნე ცოდნის (დეკლარატიული, პროცედურული, პირობისეული) კონსტრუირებაზე

ორიენტირებული შეკითხვები:
• იპოვეთ თანმიმდევრობა და ლოგიკური ჯაჭვი, რატომაა გაერთიანებული
ეს ფრინველების და საჰაერო აპარატების ფოტოები ერთად და რა საერთო და
განმასხვავებელი ნიშნები აქვთ მათ?
• საჰაერო ტრანსპორტის სხვა რა საშუალებებს იცნობთ?
• რით განსხვავდება დელტაპლანი ფრანისაგან?
• როგორ მზადდება პარაპლანი?
• ჭირდება თუ არა საწვავი მას?
• ფოტოებზე მოცემული საჰაერო საფრენი აპარატებიდან ყველაზე მეტად რომელი ჰგავს
ფრინველს და რითი?
• მოძრაობის როგორი სახეები ვიცით?
• როგორი სახის მოძრაობები შეიძლება განავითაროს ცოცხალმა ორგანიზმმა ჰაერში?
• რა იცით ფრინველების შესახებ?
• ყველა ფრინველი დაფრინავს?
• გარდა ფრინველებისა, რომელი ცოცხალი ორგანიზმები დაფრინავენ?
• რის საშუალებით ფრენენ ფრინველები?
• როგორი სახის საფრენ აპარატებს იცნობთ, რითი განსხვავდებიან ისინი
ერთმანეთისგან?
• რა სახის საფრენ აპარატებს იცნობთ ფრთების გარეშე?
• რა აქვთ საერთო ფრინველებსა და საჰაერო საფრენ აპარატებს?
• რითი განსხვავდებიან ფრინველები საფრენი აპარატებისაგან?

ნაბიჯი 3
 რა თვისებები უნდა გააჩნდეს მასალებს, რომლისგანაც მზადდება საფრენი აპარატები
და რატომ? (ს.ც. სხეული - მკ.წ. 1, 2)
ქვეცნება:
ბუნებრივი და ხელოვნური მასალები, არაგამჭვირვალე, გამჭვირვალე, სიმსუბუქე
საჰაერო ტრანსპორტი (თვითმფრინავი, აეროპლანი, დელტაპლანი, პარაშუტი, რაკეტა)
ქვესაკითხი:
• საფრენი აპარატის შემადგენელი მასალა და მისი თვისებები.

რესურსი 1 - სახელმძღვანელო
რესურსი 8. პრაქტიკული სამუშაოსთვის
• თვითმფრინავი მაკეტების ნიმუშები თვითმფრინავის დამზადება.pptx
• როგორ დავხატოთ ფრანი? https://www.youtube.com/watch?v=AE5PwVV1hUs
• თვითმფრინავი (როგორ გავაკეთოთ ქაღალდის თვითმფრინავი?
https://www.youtube.com/watch?v=qL5QbIVMUIo&t=129s
• როგორ გავაკეთოთ თვითმფრინავი: https://www.youtube.com/watch?v=LUI5Ef0n548
• როგორ შევქმნათ ქაღალდის თვითმფრინავი https://www.youtube.com/watch?v=KD-
1nE70b-t4

41
• როგორ გავაკეთოთ ქაღალდის ჩიტი https://www.youtube.com/watch?v=5n64xhcD_wg
• თვითმფრინავის დამზადების ფოტოინსტრუქცია:

რესურსი 9 - სადემონსტრაციო ცდა - რატომ დაფრინავენ თვითმფრინავები?

(რეაქტიული თვითმფრინავის მოძრაობის პრინციპი)
თანამედროვე თვითმფრინავები მოძრაობენ პრინციპით, რომელსაც მრავალჯერ
დავკვირვებივართ. გინდათ ამ პრინციპის გაგება? ჩავატაროთ მარტივი ექსპერიმენტი.
რესურსი: ბუშტი
დემონსტრაცია: აიღეთ ბუშტი, გაბერეთ ის; არ შეკრათ და ხელიდან გაუშვით. რა
მოხდება? ჰაერი გამოსვლას დაიწყებს ბუშტიდან და ეს ბუშტს წინ უბიძგებს;
აქტივობა
• საინფორმაციო ტექსტის გაცნობა
• სადემონსტრაციო ექსპერიმენტი „თვითმფრინავის მოძრაობის პრინციპი“
• პრაქტიკული სამუშაო: საფრენი აპარატების მოდელების დამზადება დიორამისთვის
ფოტოინსტრუქციის დახმარებით
• პრაქტიკული სამუშაო: ფრინველების მოდელების დამზადება დიორამისთვის
ფოტოინსტრუქციის / ვიდეოინსტრუქციის დახმარებით
• საშინაო დავალება სახელმძღვანელოდან: ფრანის/თვითმფრინავის დამზადება

სამიზნე ცოდნის (დეკლარატიული, პროცედურული, პირობისეული) კონსტრუირებაზე

ორიენტირებული შეკითხვები:

• მითის მიხედვით რატომ ჩამოვარდა იკაროსი?

• რა თვისება ახასიათებს ცვილს?
• როგორია ფრინველის ბუმბულის აგებულება?
• ფრინველების ბუმბულებს შორის არის თუ არა ჰაერი?
• რა როლს ასრულებს ბუმბული ფრენისას?
• კიდევ რა როლი აკისრია მას?
• რისგან იცავს იგი ფრინველებს?
• რა მასალებია საჭირო ფრანის / თვითმფრინავის დასამზადებლად?
• როგორი თვისებებით ხასიათდება ფრანის / თვითმფრინავის დასამზადებლად საჭირო
მასალა?
• როგორ დავამზადოთ ფრანი / თვითმფრინავი?
• რა თანმიმდევრული პროცედურებით უნდა შექმნა ფოტოზე გამოსახული საფრენი
აპარატი?
• როგორი თვისებით უნდა გამოირჩეოდეს საფრენი აპარატის მასალა და რატომ?
• სხეულის როგორი ფორმა უნდა ჰქონდეს საჰაერო ტრანსპორტს?
• რომელ ცოცხალ ორგანიზმს მოგაგონებთ ფორმით საჰაერო ტრანსპორტი?
• ჰაერის რომელი თვისება უწყობს ხელს თვითმფრინავებს იმოძრაონ ჰერში? (შეკუმშვის
უნარი)

42
ნაბიჯი 4
 რამ შეიძლება გამოიწვიოს ჰაერის დაბინძურება და რას ურჩევდით გარშემო მყოფებს
ჰაერის დაბინძურების თავიდან აცილების მიზნით? (ს.ც. გარემოს დაცვა - მკ.წ. 2)

ქვეცნება:
• სუფთა და დაბინძურებული გარემო.
• რესურსების დაზოგვა.
• მასალების წვის შედეგები
• პრევენცია

ქვესაკითხი:
• საჰაერო ტრანსპორტის ძრავებში წვის შედეგად ჰაერის დაბინძურება
• ჰაერის დამაბინძურებლები
• როგორ უკავშირდება ჰაერის დაბინძურება ჯანმრთელობის პრობლემებს

რესურსი 1 - სახელმძღვანელო
რესურსი 10 - ვიდეო რესურსები - ანიმაციური ფილმები
ვიდეო 1 (გარკვეული ფრაგმენტების ჩვენება)
• ჰაერის დაბინძურება, https://www.youtube.com/watch?v=zB5csRVvPNY
• ჩემი სამყარო, https://www.youtube.com/watch?v=nw7FtuLR6LA
ვიდეო 2
• თეთრი ბილიკები ცაში https://www.youtube.com/watch?v=0yE-AU8kNv4&t=57s
ვიდეო 3 გარკვეული ფრაგმენტების ჩვენება
• ყველაზე საოცარი ელექტროთვითმფრინავი https://www.youtube.com/watch?v=mz-
4rMq9yt7Y
ვიდეო 4
• როგორ ცვლის ადამიანი გარემოს, # ტელესკოლა https://www.youtube.com/
watch?v=R-2TkzKHLFE
რესურსი 11 – დაკვირვების ფურცლები
დაკვირვების ფურცელი ცდა „მცენარეები და სუფთა ჰაერი“
ცდა 8 მცენარეები და სუფთა ჰაერი.docx
დაკვირვების ფურცელი ცდა „როგორ ბინძურდება ჰაერი?“

ცდა 9 როგორ ბინძურდება ჰაერი.docx

რესურსი 12
წინადადებების მარაო
დაასრულეთ წინადადება
ჰაერი - ეს არის ...............................
ჰაერი ძირითადად შედგება .............................
ჰაერის გარეშე არ ხდება .............................და ..................................
ნივთიერების წვისას იხარჯება ჰაერში შემავალი ................................
ჰაერში სანთლის წვისას წარმოიქმნება ..........................
ჰაერი - ბუნების უძვირფასესი განძია და მას სჭირდება ...........................
აქტივობა
• საინფორმაციო ტექსტთან, სურათებთან, ცხრილებთან მუშაობა
• სავარჯიშოებზე მუშაობა
• საშინაო ექსპერიმენტი „მცენარეები და სუფთა ჰაერი“

43
• თემატური სიტყვების კედლის შექმნა (უცხო სიტყვების განმარტებებით) -ანიმაციური
ფილმების საფუძველზე “ჰაერის დაბინძურება“ (ვიდეო ფილმის “თეთრი ბილიკებს
ცაში“ და “ყველაზე საოცარი ელექტროთვითმფრინავი “
• დისკუსია ჰაერის დაბინძურებაზე
• ინფორმაციის გრაფიკული მაორგანიზებელის - T-დიაგრამის შედგენა ვიდეო 4-ის
“როგორ ცვლის ადამიანი გარემოს“ საფუძველზე;
• წინადადებების მარაოს დასრულება

ცოდნის (დეკლარატიული, პროცედურული, პირობისეული) კონსტრუირებაზე

ორიენტირებული შეკითხვები
• რა არის გარემო? წინარე ცოდნის აქტუალიზაციისათვის
• ჰაერის რომელი კომპონენტის გამოყოფას უწყობენ ხელს მცენარეები? (საშინაო
ექსპერიმენტის საფუძველზე)
• სჭირდება თუ არა ძრავაში საწვავის წვას ჰაერი?
• ჰაერის დაბინძურებასა და ამ დაბინძურების თავიდან აცილების შესაძლებლობებზე
მსჯელობა.
• რითი შეიძლება ჩავანაცვლოთ საწვავზე მომუშავე საჰაერო ტრანსპორტის სახეები?
(ეკოლოგიურად სუფთა ენერგიის წყაროზე მომუშავე ალტერნატიული სატრანსპორტო
საშუალებებით)
• რას ურჩევდით თანატოლებს ჰაერის დაბინძურების თავიდან აცილების მიზნით?
• რა არის გარემო და რა მნიშვნელობა აქვს სუფთა გარემოს ცოცხალი სამყაროსთვის?
• რა იწვევს ჰაერის დაბინძურებას?
• ახსენი რა კავშირია ხეების მოჭრას და ჰაერის დაბინძურებას შორის?
• რა დაავადებები შეიძლება გამოიწვიოს ჰაერის დაბინძურებამ?
• რა წინასწარი ზომების მიღება შეიძლება (პრევენციული) დაბინძურების თავიდან
ასაცილებლად?
• რატომ ტოვებენ თვითმფრინავები თეთრ ბილიკებს ცაში?
• როგორ მოქმედებს თვითმფრინავები გარემოზე?
• დაფიქრდი - რომელი საჰაერო ტრანსპორტი არ გამოიწვებს ჰაერის დაბინძურებას და
რატომ?
• რა საერთო აქვს მობილურ ტელეფონსა და ელექტროვერტმფრენს ან თვითმფრინავს?
(დატენვას საჭიროებს)

კომპლექსური დავალების შესრულების და პრეზენტაციის პროცესში მასწავლებლის

მიერ დასმული შეკითხვები კონკრეტულ მოსწავლესთან ინდივიდუალური მუშაობის
საწარმოებლად

აღწერე, როგორ მიმდინარეობს/წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი;

• როგორ გეგმავ/დაგეგმე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესი? რას
ვითვალისწინებდი სამუშაო პროცესის დაგეგმვისას?
• დაგეხმარა თუ არა პირველადი გეგმა მუშაობის პროცესში?
• რა დეტალებზე აკეთებდი აქცენტს დიორამის მოსამზადებლად?
• წარიმართა თუ არა კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესი დაგეგმილის
შესაბამისად?
• გახდა თუ არა საჭირო თავდაპირველად შემუშავებულ გეგმებში ცვლილებების შეტანა?
• რატომ არის საჭირო დავალების პირველადი ვერსიის შექმნა?
• რით განსხვავდება შესრულებული დავალების პირველადი ვერსია საბოლოოსგან?
• რა ფაქტორებმა გამოიწვია/შეუძლია გამოიწვიოს პირველადი დასკვნების გადასინჯვა?
• რა პროდუქტი შექმენით კომპლექსური დავალების სახით?

44
• რატომ ფიქრობ, რომ შენ მიერ შექმნილი პროდუქტი დიორამაა?

ახსენი, რატომ შექმენი დიორამა? რა საკითხის შესახებ გამოხატე შენი ცოდნა

კომპლექსური დავალების საშუალებით?
• რატომ განახორციელეთ კომპლექსური დავალება?
• რა გრძელვადიან და მოკლევადიან მიზნებს ისახავდით კომლექსურ დავალებაზე
მუშაობის პროცესში?
• ვისთვის და რატომ არის ეს პროდუქტი სასარგებლო და საინტერესო?
• რა იცოდი შესასწავლი საკითხის შესახებ? რა გაიგე ახალი? დამატებით რის გაგებას
ისურვებდი?
• რა დასკვნებამდე მიხვედი კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში? რითი
დასტურდება შენ მიერ გაკეთებული დასკვნების მართებულობა/თანმიმდევრულობა?
(მაგ. ფრინველების აგებულება გახდა შთაგონება საჰაერო სატრანსპორტო საშუალებების
შექმნისთვის);
• რა ხერხები გამოიყენე სასწავლო მასალის უკეთ გასააზრებლად? / კომპლექსური
დავალების უკეთ შესასრულებლად?
რა დაბრკოლებებს წაააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში? რა დაგეხმარათ
კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• ვის წინაშე იყავით ანგარიშვალდებული სამუშაო პროცესში (მასწავლებლის,
თანაკლასელების, სამეზობლო თემის)?
• რა საერთო მიზანი გქონდათ შენ და შენს მასწავლებელს კომპლექსურ დავალებაზე
მუშაობის პროცესში?
• გქონდათ თუ არა საერთო მიზნები თანაკლასელებთან ერთად? იყო თუ არა
საინტერესო და სასიამოვნო თქვენთვის კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესი?
• რა გააკეთეთ დამოუკიდებლად კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• რა გამოგივიდათ კარგად კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• ვინ და როგორ დაგეხმარათ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში? ვისთან
ითანამშრომლეთ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში? (რა დახმარება
გაუწიეთ თანაკლასელებს/სამეზობლო თემის წევრებს/მასწავლებელს; რა მხარდაჭერა
მიიღეთ მათგან);
• წააწყდით თუ არა კონფლიქტურ სიტუაციებს კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში? როგორ შეძელით კონფლიქტის დარეგულირება?
• წააწყდით თუ არა გაურკვევლობებს კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
როგორ გაერკვიეთ ბუნდოვანებით მოცულ საკითხებში?
• შეხვდით თუ არა განსხვავებულ მოსაზრებებს კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის
პროცესში? რამდენად შეძელით თანამშრომლობა განსხვავებული შეხედულებების
ადამიანებთან? რა დაგეხმარება, რომ უკეთ გაიგო თანაკლასელების, მასწავლებლის
სათქმელი?
• გააანალიზეთ რა წესებს/კანონებს იცავდით და რატომ კომპლექსურ დავალებაზე
მუშაობის პროცესში? (მაგალითად, რამდენად მოახერხეთ აზრთა სხვადასხვაობის
ვითარებაში ორიენტირებული ყოფილიყავით პრობლემაზე და არა კომუნიკაციაში
ჩართულ ადამიანებზე? რით და როგორ გამოხატავდი ადამიანების მიმართ
პატივისცემას კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში)?
• ხვდებით თუ არა თემში წინმსწრებად ჩამოყალიბებულ (დადებით, ან უარყოფით)
დამოკიდებულებას შესწავლის ობიექტად შერჩეული საკითხისადმი? რა განაპირობებს
ასეთი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას?
• რით დაგეხმარათ მასწავლებელთან, სხვა მოსწავლეებთან დიალოგი კომპლექსური
დავალების შესრულებაში?

45
• რით შეიძლება დახმარება გაუწიოს თქვენმა შეკითხვებმა თანაკლასელებს სათქმელის
უკეთ ჩამოყალიბებაში?
• რა ფაქტორები გაითვალისწინე/უნდა გაითვალისწინოთ საიმისოდ, რომ თქვენი
კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია მსმენელისთვის გასაგები და მისაღები
ყოფილიყო (მაგ.: ფუნქციური სამეტყველო ქმედების (თხრობა, აღწერა, მსჯელობა)
სწორად შერჩევა, სენსიტიური ნიუანსების წინ წამოწევა; ჟესტიკულაციის, მიმიკის,
არავერბალური სიგნალების გამოყენება)
• გამოიყენეთ თუ არა ტექნოლოგიები კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
რაში დაგეხმარათ ტექნოლოგიების გამოყენება?
• რას გააკეთებდი სხვაგვარად ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
• შენი აზრით, რით ჰგავს და რით განსხვავდება შენი დავალება შენი თანაკლასელების
ნაშრომებისაგან? როგორ წარმოაჩენ ამ განსხვავებებს შეკითხვების სახით?
• შეაფასეთ, რამდენად გამოგივიდათ ის, რაც მასწავლებლისგან გქონდათ დავალებული?

 ra SemTxvevaSi miiCneva erovnuli saswavlo gegmis Sedegebi miR-

weulad?
am SekiTxvaze pasuxis gacemaSi gvexmareba erovnuli saswavlo gegmis
Sedegebis miRwevis taqsonomia, romelic xuT dones gulisxmobs: pre-
struqturuls, unistruqturuls, multistruqturuls, mimarTebiT da
abstraqtul doneebs.
TiToeuli maTgani warmoaCens samizne cnebis flobis dones / samizne
cnebasTan dakavSirebuli sakiTxis/sakiTxebis gaazrebis xarisxs. pirvel
sam doneze samizne cnebasTan dakavSirebuli sakiTxebis gaazrebis xarisxi
ar aris damakmayofilebeli. cnebis daufleba/Sedegis miRweva igivdeba
mimarTebiT da abstraqtul doneebTan.
პრესტრუქტურული დონე
მოსწავლეს საკითხთან დაკავშირებით არ აქვს რელევანტური ინფორმაცია.
უნისტრუქტურული დონე
მოსწავლეს აქვს მხოლოდ ერთი არასტრუქტურირებული ასოციაცია/წარმოდგენა
განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით
მულტისტრუქტურული დონე
მოსწავლეს აქვს მხოლოდ რამდენიმე, ერთმანეთთან დაუკავშირებელი, უსისტემო
ასოციაცია/წარმოდგენა განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით.
მიმართებითი დონე
მოსწავლეს შეუძლია:
• სამიზნე ცნებასთან დაკავშირებული ფაქტებისა და მოვლენების კრიტიკულად და
ურთიერთდაკავშირებულად გააზრება და გაანალიზება;
• სამიზნე ცნების მკვიდრი წარმოდგენების ურთიერთდაკავშირებულად გაანალიზება;
• კონკრეტულ სამიზნე ცნებასთან დაკავშირებული ინფორმაციის კონტექსტუალიზება
(საგნის სხვა სამიზნე ცნებებთან დაკავშირება).
• მიმართებითი დონეზე საკითხის/სამიზნე ცნების გააზრება ნიშნავს ეროვნული სასწავლო
გეგმით განსაღვრული შედეგის მიღწევას. თუმცა, შესაძლებელია მოსწავლე უფრო
შორსაც წავიდეს, ანუ იმ განზოგადებებისკენ, რომელიც აბსტრაქტული დონისთვისაა
განსაზღვრული.
აბსტრაქტული დონე
მოსწავლეს შეუძლია სამიზნე ცნებასთან დაკავშირებული ცოდნისა და გამოცდილების
ეროვნული სასწავლო გეგმის ზესაგნობრივ (მაკრო) ცნებებთან.

46
 zesagnobrivi (makro)cnebebi aseve ukavSirdeba evrokavSiris mier gan-
sazRvrul XXI saukunis rva sakvanZo kompetencias.

XXI საკუნის ზესაგნობრივი კრიტერიუმი - ე.ს.გ. შედეგების მე-5 დონე

საკვანძო (მაკრო) ცნებები მოსწავლემ უნდა შეძლოს
(ევროსაბჭოს)
კომპეტენციები
წიგნიერება კონსტრუქტი • კონსტრუქტი - ინფორმაციის გააზრება,
ციფრული (მნიშვნელობის საკუთარი გამოცდილებით მისი
წიგნიერება მინიჭება) მნიშვნელობის გადააზრება/ გაღრმავება;
• ნარატივი - ინფორმაციის
ნარატივი კონსტრუირება/ნარატივად გარდაქმნა,
(ინფორმაციის საკუთარი ნარატივის ჩამოყალიბება,
კონსტრუირება) რომელშიც ასახული იქნება საკითხთან
დაკავშირებული ფაქტობრივი მასალა
საკუთარი მიზნებისა და აუდიტორიის
გათვალისწინებით.
მულტილინგვური კულტურული გაიაზროს, თუ როგორ აღიქვამენ ერთსა
წიგნიერება მრავალფეროვნება და იმავე ინფორმაციას სხვა კულტურის
კულტურული ადამიანები.
ცნობიერება და
თვითგამოხატვა
რაოდენობრივი მოდელი კანონზომიერებების აღმოჩენა და
წიგნიერება კვლევა მოდელირება ახალ სიტუაციასთან
მიმართებით; სასწავლო მასალის
დაკავშირება სხვა სამეცნიერო
ცოდნასთან.
პერსონალური, სტრატეგია სტრატეგიების შერჩევა საკითხის
სოციალური და შესასწავლად ან დავალების
სწავლის სწავლის შესასრულებლად
კომპეტენცია
სამოქალაქო მოქალაქე გააანალიზოს, რა გავლენა მოახდინა მის
კომპეტენცია მოქალაქეობრივ მსოფლმხედველობაზე
შეძენილმა ცოდნამ.
მეწარმეობა ინოვაციური შეძენილი ცოდნის გამოყენებითი
პროექტი ასპექტების მოძიება საკუთარი, ან
საზოგადოებრივი საჭიროებებისთვის.

zesagnobriv (makro) cnebebze msjelobisas aucilebelia ramdenime gare-

moebis gaTvaliswineba:
• isini arasodes muSavdeba damoukidebeli cnebebis saxiT. maTi gaazreba
xdeba sagnobriv samizne cnebebze muSaobis procesSi;
• zesagnobrivi (makro) cnebebi ar ukavSirdeba romelime erT sagans, an
samizne cnebas. magaliTad, wignierebasTan dakavSirebuli makrocnebebia:
konstruqti da narativi, romlebze muSaobac aqtualuria yvela sagnis
samizne cnebisTvis da sagnobrivi sakiTxisTvis. zustad igive iTqmis sxva
kompetenciebis / zesagnobrivi (makro) cnebis Sesaxeb. rodesac sagnobriv

47
sakiTxze da masTan dakavSirebul samizne cnebaze vmuSaobT, garda imi-
sa, rom moswavle qmnis konstruqtebs da ayalibebs narativs, anu muSaobs
~wignierebaze~, amave dros:
- aRmoaCens kanonzomierebebs, akeTebs modelirebas da ukavSirebs axal
masalas sxva samecniero konstruqciebs (raodenobrivi wigniereba);
- eZebs SeZenili codnis gamoyenebiT aspeqtebs sakuTari, an sazogadoe-
brivi saWiroebebisTvis (mewarmeoba);
- arCevs strategiebs sakiTxis Sesaswavlad Tu davalebis Sesasruleb-
lad (personaluri, socialuri da swavlis swavlis kompetencia);
- fiqrobs, ra gavlenas axdens SeZenili codna misi, rogorc moqalaqis,
safiqralsa da sakeTebelze (moqalaqeoba );
- fiqrobs, rogor SeiZleba gaiazron gansxvavebulad igive informacia
sxva kulturis adamianebma (multilingvuri kompetencia, kulturuli
cnobiereba da TviTgamoxatva).

zesagnobriv (makro) cnebebTan dakavSirebuli ganzogadebebi, ra Tqma

unda, erTi kompleqsuri davalebis, an erTi saswavlo wlis ganmavlobaSi
ar miiRweva. maTze maswavlebeli da moswavle mTeli saskolo periodis man-
Zilze muSaobs.

sagnobriv samizne da zesagnobriv (makro) cnebebze muSaoba xels uwyobs

im prioritetebis moswavlemde mitanas, romlebic zogadi ganaTlebis
erovnuli miznebiTa da saerTaSoriso dokumentebiT aris gansazRvruli
(upirveles yovlisa, evrosabWos sakvanZo kompetenciebiT gansazRvruli
moTxovnebis realizebas6.)
samizne cnebebze muSaobis procesSi, saWiroa, erTi mxriv, zesagnobriv
(makro) cnebebze orientireba, meore mxriv ki ~im meTodologiuri moTx-
ovnebis gaTvaliswineba, romelic gzamklvevis meore TavSia Camoyal-
ibebuli. sxvagvarad rom vTqvaT, mesame Tobis erovnuli saswavlo gegmis
mixedviT grZelvadian miznebze (samizne cneba, safexuris Sedegi) muSao-
ba gulisxmobs erTi mxriv funqciur-komponentur unarebsa (kritikuli
azrovneba, SemoqmedebiToba, kolaboracia, komunikacia da sxva) da meta-
kogniciaze yuradRebis gamaxvilebas, meore mxriv ki samizne cnebebTan
dakavSirebuli konkretuli saswavlo Sinaarsebis/sagnobrivi sakiTxebis
damuSavebas.

6. saqarTvelos erovnuli saswavlo gegma efuZneba Semdeg adgilobriv da saerTaSoriso

dokumentebs:
• zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi - aRwers, Tu rogori moqalaqe unda aRzardos skol-
am;
• mdgradi ganviTarebis miznebi - ayalibebs im principebs, romlebsac saganmanaTleblo
sistememebi unda akmayofilebdnen;
• 21-e saukunis sakvanZo kompetenciebi - gansazRvravs im kompetenciebs, romlebic adamians
Tanamedrove samyaroSi TviTrealizebisTvis sWirdeba.
saerTaSoriso dokumentebis moTxovnebi kidev ufro metad dazustebulia sxva dokumen-
tebSi, esenia:
• demokratiuli kompetenciebis CarCo - romelic azustebs samoqalaqo da socialuri kom-
petenciebis mixedviT moTxovnebs.

48
 erovnuli saswavlo gegmaSi Sinaarsebi mocemulia savaldebulo sa-
gnebis mixedviT (dawyebiTze iswavleba 11 savaldebulo sagani; sabazoze
- 13). sagnobrivi samizne cnebebi da safexuris Sedegebi swored maTze
dayrdnobiT yalibdeba. saerTaSoriso da saavtoro skolebs ufleba aqvT,
mxedvelobaSi ar miiRon sagnobrivi samizne cnebebi da safexuris Sedege-
bi da saswavlo procesi mxolod zesagnobriv (makro) cnebebze orientire-
biT dagegmon. aseT SemTxvevaSi isini Tavad gamoyofen Sedegebsa da samizne
cnebebs im sagnebisTvis, romelTa swavlebasac konkretuli skolis kuri-
kulumi gulisxmobs.
erovnuli saswavlo gegma uSvebs SesaZleblobas, rom uSualod zesa-
gnobriv (makro) cnebebze orientirebiT daigegmos aseve sxvadasxva tipis
kurikulumebi: mZime da mravlobiTi gonebrivi darRvevebis mqone moswav-
leebisTvis, sensoruli kurikulumi da kurikulumi ganaTlebis meore Ses-
aZleblobis programisTvis.

 rogor unda Sefasdes moswavlis miRwevebi?

swavla-swavlebis procesis grZelvadian miznebze orientirebasTan
uSualod aris dakavSirebuli moswavlis Sefaseba. swavleba da Sefaseba
erTi medlis ori mxarea da ar warmoadgens erTmaneTisgan izolirebul
or komponents. moswavle SeiZleba Sefasdes uSualod saswavlo procesSi,
specialurad daniSnuli gamokiTxvebisa da sakontrolo werebis gareSe.
aRsaniSnavia isic, rom ganmaviTarebel SefasebaSi Semfasebeli SeiZleba
iyos rogorc maswavlebeli, aseve moswavlec. magaliTad, moswavleebs unda
mieceT saSualeba, gascen da miiRon ukukavSiri TavianTi Tanakleselebi-
sgan da aseve aqtiurad gamoiyenon metakognituri da kognituri strate-
giebi TviTSefasebis mizniT.
swavlis procesis SefasebaSi amgvari CarTuloba moswavles gamou-
muSavebs damoukideblad swavlis unar-Cvevebs, daexmareba swavlis strat-
egiebis aTvisebaSi, saSualebas miscems, gacnobierebulad Seuwyos xeli
sakuTar winsvlasa da warmatebas. SefasebaSi CarTvis ZiriTadi mizania mos-
wavlis gaTviTcnobiereba swavlis procesebSi, rac mas Seaswavlis am pro-
cesebis gaazrebulad da damoukideblad marTvas.

49
 erovnul saswavlo gegmaSi gamoiyeneba ori tipis Sefaseba: ganmaviTare-
beli da ganmsazRvreli.

საკლასო შეფასება გარე შეფასებები

განმავითარებელი განმავითარებელი განმსაზღვრელი განმსაზღვრელი

თუ
განმსაზღვრელი?
შეფასების ფორმები მასწავლებელი: მასწავლებელი: ქულით გარე შემფასებელი:
და შემფასებლები ზეპირსიტყვიერი ან ან/და კომენტარით ერთიანი ეროვნული
წერილობითი უკუკავშირი, შეფასებული შემაჯამებელი გამოცდები,
წამახალისებელი შეფასებები (ქულას სტანდარტიზებული
მითითებები, ცოდნის/ შეიძლება ახლდეს ტესტები, Cambridge
გაგების შემამოწმებელი კომენტარი ძლიერი KET, PET, FCE; PISA,
კითხვები, რუბრიკები, და სუსტი მხარეების PIRLS, TIMMS
ქვიზები და ა.შ. აღწერით, ხარვეზების
მოსწავლეები: გამოსასწორებელი
თვითშეფასება, მითითებებით)
თვითრეგულირებული
სწავლა (მეტაკოგნიცია
და თვითრეგულაცია),
ურთიერთშეფასება
ამოცანები ცოდნის კონსტრუირებისა ცოდნათა აკადემიური წლის
და ცოდნათა ურთიერთდაკავშირების მანძილზე ცოდნის
ურთიერთდაკავშირების უნარის შეფასება; შემაჯამებელი
პროცესის შეფასება; ცოდნის სამივე შეფასება;
წინარე ცოდნის/ კატეგორიის გამოყენების მოსწავლეების
წარმოდგენების დადგენა; უნარის შეფასება; სელექცია
მოსწავლის მიერ თავისივე უნივერსიტეტებში
ძლიერი და სუსტი ცოდნის ერთობლიობათა ჩასარიცხად, ა.შ.
მხარეების დადგენის ფუნქციურად გამოყენების
უნარის შეფასება; უნარის შეფასება.
მოსწავლის მიერ საკუთარი კურიკულუმის,
წინსვლის ხელშესაწყობად გამოყენებული
გააზრებული ნაბიჯების ინსტრუქციული
გადადგმის უნარის სტრატეგიების
შეფასება; ეფექტურობის შეფასება
ცოდნის სამივე და ა.შ.
კატეგორიის ათვისების
პროცესის შეფასება;
ცოდნის ერთობლიობათა
ფუნქციურად გამოყენების
უნარის შეფასება.
მიზნები სწავლის ხარისხის მოსწავლის აკადემიური სასერტიფიკატო
გაუმჯობესება; მიღწევის დონის დადგენა შეფასება,
მოსწავლის წინსვლისა და საგნობრივი სასწავლო მოსწავლეების
განვითარების ხელშეწყობა. გეგმის შედეგებთან მიღწევის დონის
მიმართებაში. შეფასება.

aRsaniSnavia isic, rom SesaZlebelia yoveli ganmsazRvreli Sefasebis

Sedegi, iqneba es niSani Tu rekomendacia, gamoyenebuli iqnes ganmaviTare-
beli miznebisTvisac.
ganmaviTarebeli Sefasebis warmoebisas maswavlebelma aucileblad

50
unda gaiTvaliswinos ganmaviTarebeli Sefasebis 5 strategia/faqtori:
• romel mizanzea (grZelvadiani/Sualeduri) orientirebuli ganmavi-
Tarebeli Sefaseba;
• ramdenad aZlevs saswavlo procesSi Sesrulebuli davalebebi mos-
wavles codnis/sakuTari SesaZleblobebis warmoCenis saSualebas da ram-
denad Seuwyo xeli kompleqsur davalebaze muSaobis procesma moswavlis
funqciuri unarebis ganviTarebas?
• ramdenad efeqturad gamoiyeneba ganmaviTarebeli ukukavSiri moswav-
lis winsvlisa da ganviTarebis xelSesawyobad?
• ramdenad iyeneben moswavleebi urTierTSefasebis strategiebs?
• ramdenad aqcevs moswavle yuradRebas metakognitur aspeqtebs?

საით მიემართება რა ეტაპზეა ახლა როგორ მივაღწიოთ მიზანს

მოსწავლე მოსწავლე

მასწავლებელი რა სასწავლო • რამდენად აძლევს • რამდენად ეფექტურად

მიზნებთან, მათ სასწავლო პროცესში გამოიყენება
შორის გრძელვადიან შესრულებული განმავითარებელი
მიზნობრივ დავალებები უკუკავშირი
ორიენტირთან, მოსწავლეს მოსწავლის წინსვლისა
მიმართებით ცოდნის/საკუთარი და განვითარების
ყალიბდება შესაძლებლობების ხელშესაწყობად?
განმავითარებელი წარმოჩენის
შეფასება? საშუალებას და
რამდენად შეუწყო
ხელი კომპლექსურ
დავალებაზე მუშაობის
პროცესმა მოსწავლის
ფუნქციური უნარების
განვითარებას?

თანატოლი რამდენად იყენებენ მოსწავლეები ურთიერთშეფასების

სტრატეგიებს?
მოსწავლე რამდენად აქცევს მოსწავლე ყურადღებას
მეტაკოგნიტურ ასპექტებს?

ganmaviTarebeli Sefasebis nawils warmoadgens aseve maswavleblis TviT-

refleqsia, anu imis analizi, Tu ramdenad moaxdina maswavleblis saqmiano-
bam zegavlena moswavlis miRwevebze; ra unda iqnas gaTvaliswinebuli Semd-
gom periodSi saswavlo procesis dagegmvisas.

51
განმავითარებელი შეფასება

მიზნობრივი ორიენტირი მეტაკოგნიცია ფუნქციური/კომპონენტური

უნარები
მოსწავლის მიღწევების აღწერა -

რჩევა მოსწავლეებს-

მასწავლებლის თვითრეფლექსია -

swavlis xarisxis gaumjobesebis xelSesawyobad upiratesoba unda mieni-

Wos ganmaviTarebel Sefasebas, romelic afasebs moswavles Tavis winare Se-
degebTan mimarTebiT, zomavs individualur winsvlas da, amdenad, aZlevs
moswavles codnis etapobrivad agebis (konstruirebis) saSualebas.
moswavlis miRwevebis gaanalizebaSi maswavlebels daexmareba erovnuli
saswavlo gegmis Sedegebis miRwevis zemoT naxsenebi taqsonomia, romlis
saSualebiTac konkretul sakiTxTan mimarTebiT samizne cnebis gaazrebis
xarisxi aRiwereba.

mimarTuleba 2. meTodologiuri orientirebi

erovnuli saswavlo gegmis meTodologiuri nawili orientirdeba Sem-
deg sakiTxebze:
 principebi, romlebsac unda efuZnebodes swavla-swavlebis proce-
si; (xarisxiani ganaTleba)
 inkluziuri ganaTleba (ganaTlebis Tanabari xelmisawvdomoba);
 metakognicia da funqciur-komponenturi unarebi;
 saganTa Soris integracia da prioritetuli Temebi;
 teqnologiebis gamoyeneba saswavlo procesSi.

garda grZelvadiani miznebisa erovnuli saswavlo gegma gansazRvravs

meTodologiur orientirebs.

principebi, romlebsac unda euZnebodes swavla-swavlebis procesi:

erovnul saswavlo gegmaSi moTxovnebi meTodologiur orientirebTan
dakavSirebiT Camoyalibebulia 5 saganmanaTleblo principis saxiT:
1) swavla-swavleba xels unda uwyobdes moswavleTa Sinagani Zalebis
gaaqtiurebas;
2) swavla-swavleba xels unda uwyobdes codnis etapobrivad konstru-
irebas winare codnaze dafuZnebiT;
3) swavla-swavleba xels unda uwyobdes codnaTa urTierTdakavSirebasa
da organizebas;
4) swavla-swavleba unda uzrunvelyofdes swavlis strategiebis dau-
flebas (swavlis swavlas);

52
 5) swavla-swavleba unda moicavdes codnis samive kategorias: deklara-
tiuls, procedurulsa da pirobiseuls.

am principebis saswavlo procesSi realizebisTvis gamoyenebul unda

iqnes kompleqsuri (proeqtuli, avTenturi konteqstis, kvlevaze an/da
problemaze dafuZnebuli) davalebebi, romlebic xasiaTdeba Semdegi
TvisebebiT:

inkluziuri ganaTleba

erovnuli saswavlo gegmis xuTi saganmanaTleblo principis realize-

ba unda moxdes inkluziur garemoSi, rac Tanabrad xelmisawvdoms xdis
xarisxian ganaTlebas yvela moswavlisTvis.

inkluziuri ganaTlebis praqtikaSi realizebas xels uwyobs:

• samizne cneba da Sedegis buneba - TiToeuli sagnis Sedegebi da samizne
cnebebi gansazRvrulia safexuris da ara konkretuli wlis an Temis far-
glebSi. Sedegebze gangrZobiTad, mTeli safexuris manZilze, mimdinareobs
muSaoba; is ar warmoadgens moklevadian niSnuls, romelic aucilebeli
winapirobaa momdevno Sedegze gadasasvlelad. mag.: misaRwev Sedegze - mos-
wavlem unda SeZlos praqtikuli aqtivobebisa da elementaruli kvleviTi
unar-Cvevebis gamoyeneba sxeulebis Semadgeneli nivTierebebis / masalebis
Tvisebebis aRsawerad da fizikuri movlenebis martivi kanonzomierebebis
dasadgenad - muSaoba mTeli saswavlo kursis ganmavlobaSi mimdinareobs.
maswavleblis amocanaa, am kompetenciasTan mimarTebiT moswavlis winsv-
lis uzrunvelyofa da ara mkacrad gansazRvruli niSnulebis ~gadalaxva~.
• funqciuri konteqsti - erovnul saswavlo gegmaSi Temebi warmoadgens
gamamTlianebel konteqsts, romlis farglebSic unda moxdes Sedegis gaaz-

53
reba. es kurikulums aaxloebs cxovrebiseul situaciebTan da xels uwyobs
funqciuri unarebis ganviTarebas;
• kompleqsuri davaleba, rogorc Sualeduri saswavlo miznis miRw-
evis aucilebeli instrumenti - maswavlebels SeuZlia sakuTari klasis
moswavleebs maTi interesebisa da SesaZleblobebis Sesabamisi davaleba
SesTavazos, calkeuli moswavleebisTvis ki am davalebis adaptirebuli
versia moamzados (igulisxmeba ar amxolod sssm, aramed klasis nebismieri
moswavle).

metakognicia da funqciuri/komponenturi unarebi

erovnuli saswavlo gegma gamokveTs 5 funqciur unars da maTTan daka-
vSirebul kognitur operaciebs, romlebze specialuri yuradRebis gamax-
vilebis gareSe ver moxerxdeba samizne cnebebis ganviTareba. am unarebze
muSaoba yvela sagnis maswavlebels moeTxoveba yvela safexurze, TiToeul
samizne cnebasTan mimarTebiT. yvela kompleqsuri davaleba gulisxmobs
sakvanZo SekiTxvis gansazRvrasac, romelze fiqric laitmotivad gasdevs
kompleqsur davalebaze muSaobis process. mag.: zemoT ganxilul komple-
qsur davalebasTan mimarTebiT (romelic ekologiuri energiis wyaroe-
bis upiratesobis Sesaxeb video-rgolis Seqmnas isaxavda miznad) sakvanZo
SekiTxvaa:
• rogor warmovaCino videorgolis saSualebiT ganaxlebadi da
ekologiuri energiis wyaroebis upiratesoba sxva alternatiul Sesa-
ZleblobebTan?

SekiTxvaSi mniSvnelovania imis gansazRvra, Tu ras Seimecnebs moswavle

da rogor SeZlebs dasaxuli amocanis ganxorcielebas (zogjer es kompo-
nentebi SesaZloa or SekiTxvaSic iyos warmodgenili). SekiTxvaze aqcen-
tirebisas swavla-swavlebis procesSi Semodis funqciur-komponenturi
unarebi.

ფუნქციური უნარი - კოგნიტური ოპერაციები / კომპონენტები

კრიტიკული აზროვნება
დაკვირვება გახსენება
ამოცნობა
კანონზომიერების აღმოჩენა და შედარება და დაპირისპირება (კონტრასტი)
განზოგადება კლასიფიცირება
რელევანტური და არარელევანტური ინფორმაციის
იდენტიფიცირება
დასკვნების ჩამოყალიბება პირველადი დასკვნა
კანონზომიერებების საფუძველზე ვარაუდის გამოთქმა

54
დასკვნების შეფასება დაკვირვების თანმიმდევრულობის შემოწმება
საფუძველზე
ტენდენციურობის, სტერეოტიპების, კლიშეებისა და
პროპაგანდის იდენტიფიცირება

უსაფუძვლო დაშვებების იდენტიფიცირება

გადამეტებული განზოგადების ან მცირედ განზოგადების
ამოცნობა

დასკვნების ფაქტებით დადასტურება

ფუნქციური უნარი - კოგნიტური ოპერაციები/კომპონენტები

შემოქმედებითობა
თავისუფლად აზროვნება კითხვების დასმა
იდეების გენერირება; პრობლემის გადაჭრის გზების
დასახელება; ალტერნატიული პასუხების ძიება და
პრობლემის გადაჭრის გზების შემოთავაზება
ფლექსიურობა პრობლემის დანახვა და შეფასება სხვადასხვა
პერსპექტივიდან
მოდგომების მრავალფეროვნება (approach)

ორიგინალობა უნიკალური და ახალი იდეის გენერირება

სხვადასხვა ელემენტებისგან უნიკალური კომბინაციების

შექმნა

დეტალებზე ყურადღების იდეების განვითარება და გამდიდრება დეტალიზაციის

გამახვილება ხარჯზე

ფუნქციური უნარი - კომუნიკაცია კოგნიტური ოპერაციები/კომპონენტები

ინფორმაციის ნათლად და მიზნობრიობა (ინფორმირება, ინსტრუქტირება,

შინაარსიანად გამოხატვა მოტივირება, დარწმუნება)

მეტყველების ტიპის შერჩევა - აღწერა, თხრობა,

მსჯელობა

აქტიური მოსმენა (კავშირის დამყარება, ნდობის

მოპოვება, დიალოგში გაყოლა (ანუ მონიტორინგი),
მიზნობრივი ფრაგმენტულობა)

კონტექსტუალიზება (საკომუნიკაციო სიტუაციის

გაანალიზება და გამოხატვის რელავანტური საშუალების
შერჩევა (სათანადო ფუნქციური სამეტყველო ქმედების
გამოყენება)

არავერბალური სიგნალები (სხეულის ენა, მიმიკა,

ჟესტიკულაცია და ა.შ.)

55
 ღიაობა
თავდაჯერებულობა
კეთილგანწყობა

ემპათია (სხივის თვალით დანახვა) თვითრეფლექსია/უკუკავშირი

ურთიერთობის მონიტორინგი

აღიარება თანასწორობა
პასუხისმგებლობა
ტოლერანტობა (განსხვავებულის მიმღებლობა)
ორიენტაცია პრობლემაზე და არა კომუნიკაციაში ჩართულ
სუბიექტზე

ფუნქციური უნარი - თანამშრომლობა კოგნიტური ოპერაციები/კომპონენტები

ერთად მუშაობა პირისპირ და ტექნოლოგიების გამოყენებით იდეებისა და
რესურსების გაზიარების გზით
საერთო პასუხისმგებლობა საერთო მიზანი
ანგარიშვალდებულება შედეგთან მიმართებით

არსებითი გადაწყვეტილებები წინარე ცოდნის გამოყენება გადაწყვეტილებების მიღების

(შინაარსი, პროცესი, პროდუქტი) მიზნით
როლებისა და პასუხისმგებლობების განაწილება
პროდუქტის დიზაინი, ბუნება და გამოყენებითობა
ურთიერთდამოკიდებულობა (ანგარიშვალდებულების
ორი დონე - ინდივიდუალური და ჯგუფური)

ფუნქციური უნარი - მოქალაქეობა კოგნიტური ოპერაციები/კომპონენტები

უზენაესი ეთიკის პრინციპები ადამიანის ღირსება
გაურკვევლობებისადმი შემწყნარებლური
დამოკიდებულება
ანგარიშვალდებულება პასუხისმგებლობა
საზოგადოებისადმი და კონფლიქტების მართვა
თანაშემოქმედებითობა
კანონის უზენაესობის დაფასება
თემის პრიორიტეტების გააზრება ლოკალური თემისთვის აქტუალური პრობლემები
ქვეყნისთვის აქტუალური პრობლემები;
მსოფლიოს ცოდნა და შემეცნება

ფუნქციური/კომპონენტური უნარი - კოგნიტური ოპერაციები/კომპონენტები

ხასიათი ნებისყოფა/ნებელობა
იდენტობა საკუთარი შესაძლებლობებისა და ინტერესების
გაცნობიერება (ვინ ვარ მე)
გადაწყვეტილების მიღება თვითრეალიზაციისთვის
(რასთან ვაფილირდები)

56
თვითრეგულაცია მიზნების დასახვა
დაგეგმვა
თვითეფექტურობის
განცდა
სწავლის სტრატეგიები

მონიტორინგი და შეფასება

დახმარებისთვის სხვებისთვის მიმართვა

თვითაქტუალიზაცია ენთუზიაზმი ყველა საქმის მიმართ

ავტონომიურობა
საკუთარი თავის პოზიტიური შეფასება
ადამიანებისა და სამყაროს მიმართ კეთილგანწყობა
პროცესზე ორიენტირებულობა

funqciur unarebze muSaoba ar xdeba izolirebulad. moswavles Ti-

Toeul kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi uwevs maTi sinergiuli
gamoyeneba. funqciur-komponenturi unarebi sakiTxis Rrmad gaazrebis sa-
Sualebas warmoadgens, Tumca, meore mxriv sakiTxi Tavad warmoadgens maTi
ganviTarebis saSualebas.

aqve yuradReba unda gamaxvildes metakogniciaze. metakognicia aris

azrovnebis procesebis monitoringi da marTva (kontroli). imisaTvis,
rom moswavlem warmatebiT marTos azrovnebis procesebi, man unda SeZlos
damokidebulebis (yofa-qcevis) da grZnobebis marTvac - am process TviT-
regulireba hqvia. misi vizualizacia Semdegi gziTaa SesaZlebeli:

კოგნიტური პროცესები/ ყოფა-ქცევა გრძნობები

აზროვნება
მონიტორინგი
მეტაკოგნიცია თვითრეგულაცია
კონტროლი/გამოყენება

rogorc zemoT cxrilSi Cans, metakognicia da TviTregulacia erT-

maneTTan mWidrod aris dakavSirebuli, rac imas niSnavs, rom metakogni-
turi strategiebis efeqturad gamoyenebisTvis aucilebelia moswavlem
erToblivad SeZlos sakuTari grZnobebis da yofaqcevis kontroli da
marTva. am erTobliv process ki TviTregulirebuli swavla ewodeba. es
procesi TavisTavad amgvarad SeiZleba iqnas gamosaxuli:

57
 metakogniciis unarebis ganviTarebisTvis maswavlebelma periodulad
sami tipis aqtivoba unda Caataros. es aqtivobebia:
• strategiebis modelireba - maswavlebeli moswavleebTan erTad as-
rulebs davalebas da misi Sesrulebisas ~xmamaRla fiqrobs~ imaze, Tu ro-
gor Seasrulos es aqtivoba (mag., kargad gavecnoT pirobas da davakvirdeT,
ras moiTxovs igi; aqvs Tu ara pirobas Tanxmlebi masala, mag., suraTebi? sa-
nam teqsts wavikiTxavT, xom ar sjobs, jer suraTebs gavecnoT da vnaxoT,
ra informaciis Semcvelia es suraTebi? da misT).
• winmswrebi metakognituri pauza, anu davalebis Sesrulebamde
dafiqreba da msjeloba gadasadgmel nabijebze - mas Semdeg, rac moswav-
leebi gaecnobian davalebis pirobas, SevasrulebinebT metakognituri xa-
siaTis amgvar aqtivobas: maT jgufurad unda gansazRvron is gza, roml-
iTac davalebas Seasruleben, saxeldobr: detalurad aRweron davalebis
Sesrulebis etapebi (ras Seasruleben ris Semdeg da sxv.) da strategiebi,
romlebsac gamoiyeneben TiToeul etapze. jgufebma unda warmoadginon
TavianTi namuSevrebi da imsjelon SerCeuli gzebisa Tu strategiebis mi-
zanSewonilobaze.
• Semdgomi metakognituri pauza, anu davalebis Sesrulebis Semdeg
dafiqreba da msjeloba gadadgmul nabijebze - mas Semdeg, rac moswav-
leebi Seasruleben konkretul davalebas, maT unda gaixsenon da aRweron
ganvlili gza: ra gaakeTes ris Semdeg? ra xerxebi gamoiyenes muSaobisas?
ra gauWirdaT an ra gauadvildaT? Sesrulebuli moqmedebebis aRweris
Sedegad moswavleebi gaacnobiereben im faqts, rom miznis misaRwevad ar-
sebobs sxvadasxva gza da xerxi, romlebzec davalebis Sesrulebamde unda
dafiqrdnen (optimaluri gadawyvetilebis misaRebad). metakognituri pau-
za moswavleebs ganuviTarebs swavlis unarebsa da qmedobaunarianobas.

samizne cnebebze muSaobis procesSi saWiroa, aseve, zrunva TviTreg-

ulirebis unarebis ganviTarebaze, risTvisac moswavlem periodulad Sem-
degi kiTxvebi unda dausvas sakuTar Tavs:
strategia: odesme Tu gamomiyenebia es strategia warmatebulad? ra-
tom gamodga es strategia warmatebuli? rogor davrwmunde, rom amjerad-
ac warmatebulad gamoviyeneb ama Tu im strategias?

58
 kompleqsuri davalebis dros: rogor varTmev davalebas Tavs? zo-
gadad amgvar davalebebSi ra Secdomebs vuSveb? rogor avarido Tavi am
Secdomebs? am kompleqsur davalebaSi ra miWirs yvelaze metad? ra aris
yvelaze rTuli? ratom? ra gamomdis kargad da ratom?
motivacia: kompleqsuri davalebis Sesrulebis dros rogor vgrZnob
Tavs? var motivirebuli, rom Sevasrulo davaleba maRal xarisxze? ra
SemiZlia movimoqmedo axla motivaciis asamaRleblad? davalebis Ses-
rulebis Semdgom: rogor viyo ufro motivirebuli Semdgomi kompleqsuri
davalebisTvis?

TviTregulirebuli swavlisTvis saWiroa moswavlem moaxdinos ref-

leqsia Semdeg kiTxvebze:
• ra viswavle dRes/am kviraSi/am semestrSi?
• ra grZnoba meufleba, rodesac vici, rom raRac axali Sevimecne?
• ra dro damWirda garkveuli sakiTxis saswavlad? damWirda Tu ara
ufro meti, vidre Tavidan megona?
• ra sxvaobaa swavlasa da damaxsovrebas Soris?
• ra strategiebis gamoyeneba SemiZlia, rom ukeT davimaxsovro faqtebi?

saganTa Soris integrireba da prioritetuli Temebi

garda inkluziuri ganaTlebisa da swavla-swavlebis xuTi principisa,

erovnuli saswavlo gegmis meTodologiuri nawilis moTxovnaa, yuradRe-
bis gamaxvileba iseT kategoriebze, rogorebicaa:
• saganTa Soris integracia;
• prioritetuli Temebi;
• teqnologiebis miznobrivi gamoyeneba.

saganTa Soris integracia

integrireba didad exmareba moswavles sakiTxis Rrmad da mravalmx-
rivad gaazrebaSi. erovnuli saswavlo gegmis mixedviT integrireba sami sx-
vadasxva gziT SeiZleba:
1. saswavlo masalis dakavSireba Temis erTian konteqstTan - ganzoga-
debebis gakeTeba ramdenime sagnisTvis erT saerTo konteqstTan mimarTebiT
(SesaZlebelia, ~bunebismetyvelebis~ Tema ~haeri, rogorc saarsebo gare-
mo~ bunebaSi SeiZleba daukavSirdes igive, an msgavsi dasaxelebis Temas qa-
rTul enasa da literaturaSi, magaliTad iakob gogebaSvilis moTxrobas
- frinvelebis mogzauroba)
2. erT sakiTxTan mimarTebiT sxvadasxva sagnis integrirebis arealis
gamokveTa - erTi sagnobrivi sakiTxis gamoyeneba ramdenime sagnis samizne
cnebaze orientirebisTvis (magaliTad sakiTxi ~narCenebis marTva~ SeiZle-
ba moswavlem sxvadasxva waxnagebiT Seiswavlos sagnebSi ~bunebismetyvele-
ba~ da ~me da sazogadoeba~);

59
 3. integrireba kompleqsuri davalebis pirobaze dayrdnobiT - erTi
kompleqsuri davalebis konteqstis gamoyeneba ori sxvadasxva sagnis
sakiTxebis urTierTdakavSirebulad dasamuSaveblad (magaliTad, ucxo
enisa da bunebismetyvelebis integrireba - CLIL meTodis gamoyenebiT)

erovnuli saswavlo gegma ar awesebs mkacr moTxovnebs integrirebasTan

dakavSirebiT. es aris procesi, romelic yvela skolam unda ganaviTaros
sakuTari prioritetebidan da SesaZleblobebidan gamomdinare.

integrirebis zemoxsenebuli meqanizmebi SeiZleba gamoyenebul iqnas

erovnuli saswavlo gegmis prioritetuli Temebis formalur ganaTlebaSi
Semosayvanad.

prioritetuli Temebi
zogadi ganaTlebis erovnuli miznebidan gamomdinare, erovnuli saswav-
lo gegma gamoyofs prioritetul Temebs, romelTac didi mniSvneloba aqvs
moswavlis samoqalaqo cnobierebis Camosayalibeblad:
a) kulturuli memkvidreobis dacva;
b) garemos dacva;
g) jansaRi cxovreba;
d) samoqalaqo usafrTxoeba;
e) konfliqtebis marTva;
v) finansuri wigniereba;
z) kulturuli mravalferovneba;
T) adamianis uflebebi.

prioritetul saswavlo Temebze aqcentirebuli muSaoba unda mimdin-

areobdes saskolo proeqtebis ganxorcielebiT. saskolo proeqtebis
gansaxorcieleblad skolebi swavloben sakuTar saWiroebebs da gegmaven
aqtivobebs gamokveTili problemebis gadasaWrelad/skolis gansaviTare-
blad; es aqtivobebi xels uwyobs, erTi mxriv, moswavleTa cnobierebis am-
aRlebas prioritetul TemebTan mimarTebiT da meore mxriv ki - skolis
saorganizacio kulturis ganviTarebas.

saskolo proeqtebze muSaobisas skolebma unda gaiTaliswinon Semdegi

kriteriumebi:
• ramdenad orientirebulia saskolo proeqti demokratiuli kultur-
is kompetenciebis ganviTarebaze;
• ramdenad orientirebulia proeqti erovnuli saswavlo gegmis samizne
cnebasTan/cnebebsa da mkvidr warmodgenebze;
• uwyobs Tu ara proeqti xels erovnuli saswavlo gegmis prioritetul
Temaze/Temebze moswavleTa cnobierebis amaRlebas;

60
 • ramdenad gamokveTs proeqti interdisciplinur kavSirebs, aseve
klasebs/safexurebs Soris kavSirebs;
• ramdenad iTvaliswinebs proeqti skolis struqturul erTeulebTan
(kaTedrebi, sameurveo sabWo, pedagogiuri sabWo, moswavleTa TviTmmarT-
veloba da sxva) TanamSromlobas da saskolo sazogadoebis/Temis CarTu-
lobas;
• ramdenad aviTarebs proeqti TemTan/gare organizaciebTan TanamS-
romlobis SesaZleblobebs;
• ramdenad iTvaliswinebs saskolo proeqti formaluri da araformal-
uri ganaTlebis komponents;
• ramdenad aqvs yvela moswavles Tanabrad CarTvis SesaZlebloba;
• ramdenad moaiazrebs proeqtis idea da Sedegebi kavSirs skolis ganvi-
TarebasTan.

teqnologiebis miznobrivi gamoyeneba

teqnologiebi swavla-swavlebis procesSi or funqcias asrulebs:

1. maTi saSualebiT saswavlo procesi ufro saintereso xdeba mos-
wavlisTvis;
2. maTi saSualebiT ufro efeqturad mimdinareobs komunikacia sasko-
lo sazogadoebis wevrebs Soris.

erovnuli saswavlo gegmis danergvis procesSi maswavleblebma cifru-

li teqnologiebi SeiZleba gamoiyenon kompleqsuri davalebebisa da Tem-
aturi matricebis Sesaqmnelad.

mimarTuleba 3. zrunvasa da mxardaWeraze orientirebuli saskolo

kulturis ganviTareba

saskolo kultura
erovnuli saswavlo gegmis moTxovnaa pozitiuri saswavlo garemos Seqm-
na, romelic cxovrebiseuli magaliTebis saSualebiT dadebiTad imoqmedebs
moswavlis pirovnul ganviTarebaze. wlis ganmavlobaSi intensiurad unda
xdebodes misi miRwevebis kvleva; mis interesebsa da SesaZleblobebze sas-
wavlo amocanebis morgeba.

aseTi garemos Sesaqmnelad gadamwyveti mniSvneloba aqvs saskolo sazo-

gadoebis wevrebis (skolis administraciis, maswavleblebis, mSoblebis,
moswavleebis) TanamSromlobas. yvela skola warmoadgens sazogadoebas,
sadac dauwereli wesebi moqmedebs. es wesebi qceviT modelebs qmnis moswav-
leebisTvis. skolaSi urTierTobaTa sistema (~faruli kurikulumi~) unda

61
emyarebodes zrunvasa da mxardaWeras. skolaSi maswavleblebis, adminis-
traciisa da mSoblebis urTierTqmedeba moswavleebisTvis unda iZleodes
magaliTebs, romlebic maT karg moqalaqeebad Camoyalibebas Seuwyobs
xels.

maswavleblebi - erovnuli saswavlo gegmis moTxovnebis mixedviT unda

Seiqmnas skolis kurikulumi, romelic warmoadgens mTlianad kaTedris/
skolis da ara erTi konkretuli maswavleblis Semoqmedebas. aseTi tipis
dokumentis ganviTarebaSi CarTuli unda iyos mTeli kaTedra; kerZod,
kaTedruli muSaobis Sedegad:
• unda ganisazRvrebodes Sualeduri saswavlo miznebi grZelvadiani
miznobrivi orientirebis Sesabamisad;
• unda xdebodes moswavleebis miRwevebis analizi;
• maswavleblebis TviTrefleqsiis safuZvelze unda xdebodes kuriku-
lumis ganviTareba (resursebis gaziareba, warmatebuli praqtikis gacnoba,
saganTa Soris integrirebaze muSaoba da sxva).

skolis administracia - skolis administraciisa da kaTedrebis TanamS-

romlobiT unda xdebodes im saWiroebebis Seswavla, romlebic saskolo
kurikulumis danergvasTanaa dakavSirebuli.

mSoblebi - kurikulumis ganviTarebaSi monawileobas unda iRebdnen

mSoblebic. maTi CarTulobiT unda moxdes imis gaanalizeba, Tu ramdenad
erTvebian moswavleebi saswavlo procesSi; ramdenad uadvildebaT/uWirT
maT saskolo kurikulumiT gansazRvruli saswavlo amocanebis daZleva.

reformis warmatebiT gansaxorcieleblad mniSvnelovania, skola war-

moadgendes erTian gunds, romelsac aqvs maRali pasuxismgebloba da Semo-
qmedebiTi Tavisufleba. zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba unda iyos
avtonomiuri erTeuli, romelic gamudmebiT ikvlevs sakuTar saWiroebebs
da gansazRvravs ganviTarebis mimarTulebebs. skola SemoqmedebiTad unda
ekidebodes erovnuli saswavlo gegmis moTxovnebs, zrunavdes ganaTlebis
xarisxis marTvaze da qmnides Sinaarsobriv dokumentebs7.

mniSvnelovania, aseve, skolis adgili sazogadoebriv cxovrebaSi. skola

ar unda warmoadgendes karCaketil organizacias. igi, erTi mxriv, social-
ur-kulturuli centri unda iyos Temis axalgazrdebisTvis, meore mxriv
ki samTavrobo da arasamTavrobo organizaciebis, kerZo seqtoris zrunvis
obieqti.

7. zemoxsenebuli prioritetebis realizebisTvis ikveTeba samoqmedo principebi, rom-

lebsac avtorizaciis ganaxlebuli standartebi da skolis lideris axali koncefcia gan-
sazRvravs.

62
 saskolo kulturis ganviTareba

erovnuli saswavlo gegmis danergvis procesSi gamoiyeneba skolis ba-

zaze profesiuli ganviTareba da skolis mTlianobiTi ganviTarebis xe-
dva (whole school approach):
• skolis bazaze profesiuli ganviTareba - gulisxmobs maswavleblis
profesiul daxelovnebasTan dakavSirebuli aqtivobebis mWidro urT-
ierTkavSirs skolis ganviTarebis strategiasTan, erovnuli saswavlo ge-
gmis danergvis kuTxiT arsebuli problemebis gadaWrasTan;
• skolis mTlianobiTi ganviTarebis xedva (whole school approach) -
gulisxmobs midgomas, roca saskolo sazogadoeba aris erTiani, Sekruli,
TanamSromlobiTi da misi qmedeba mudmivad mimarTulia moswavleTa ganvi-
Tarebaze, maTi swavlis, qcevisa da keTildReobis gaumjobesebaze. yvela
skolas aqvs gansxvavebuli saWiroebebi da konteqsti da es aisaxeba skolis
strategiasa da samoqmedo gegmebSi.

maTi saSualebiT ganaTlebis reforma orientirdeba erTi mxriv maswav-

leblis yoveldRiur praqtikaze, meore mxriv ki iseT procesebze, rogore-
bicaa:
• xarisxis marTva;
• samzadisi IV, VI, IX klasebSi sadiagnostiko SefasebisTvis;
• transformaciuli da distribuciuli liderobis praqtikis dam-
kvidreba skolebSi;
• maswavlebelTa profesiuli daxelovneba;
• mSobelTa CarTuloba.

2019-2020 wlebSi erovnuli saswavlo gegmis danergvis procesSi Seiqm-

na sarekomendacio praqtika, romlis mixedviTac maswavleblebi erovnuli
saswavlo gegmis danergvis eqspertebTan TanamSromlobiT qouCingis re-
JimSi axorcieleben erT kompleqsur davalebas. samuSao procesi imgvarad
aris gaazrebuli, rom kompleqsuri davalebis ganxorcielebis paralelu-
rad, xels uwyobs swavlebis xarisxis amaRlebasac da zemoT CamoTvlil
procesebsac.

zogadi ganaTlebis xarisxis uzrunvelyofa

zogadi ganaTlebis xarisxis marTva mravalkomponentiania da komple-

qsur midgomebs iTvaliswinebs. is iTvaliswinebs, rogorc xarisxis uz-
runvelyofis gare meqanizmis Sinaarsobriv da procedurul daxvewas, is
skolis pasuxismgeblobis, misi avtonomiurobis zrdas da skolis menej-
mentis sruliad axlebur gaazrebas. xarisxis marTva uSualod ukavSirdeba
erovnuli saswavlo gegmis danergvis process. avtorizaciis oTxi stand-

63
artidan erT-erTia saskolo kurikulumi, romelic kompleqsurad afasebs
calke aRebuli safexuris saskolo saswavlo gegmas, romlis ganviTarebac
saswavlo procesis kompleqsur davalebebze dafuZnebas gulisxmobs.
avtorizaciis standarti aqcents akeTebes iseT sakiTxebze, rogorebi-
caa:
• kurikulumis SemuSavebaSi saskolo sazogadoebis CarTuloba;
• Sesabamisoba erovnuli saswavlo gegmis sagnobrivi standartebis
moTxovnebTan;
• saswavlo procesis konstruqtivistul principebze dafuZneba;
• pozitiuri saswavlo garemos Camoyalibeba;
• saswavlo procesis Sefaseba da monitoringi;
• kurikulumis ganviTareba;

avtorizaciis axal standartebTan mimarTebT skolebi axorcieleben

TviTSefasebas. TviTSefaseba 360 gradusian models efuZneba, romelSic
garda skolis administraciisa, sakuTari kompetenciis farglebSi moswav-
leebic, maTi mSoblebi da maswavleblebi miiReben monawileobas. erovnu-
li saswavlo gegmis danergvis instrumentebi da kompleqsur davalebaze
muSaobis sarekomendacio praqtika qmnis vels, romlis saSualebiTac Ses-
aZlebeli xdeba yvela zemoT CamoTvlili mimarTulebis TviTSefasebis
formatSi gaanalizeba.

samzadisi IV, VI, IX klasebSi sadiagnostiko SefasebisTvis

2022 wlidan skolebSi igegmeba sadiagnostiko Sefasebis Catareba IV, VI,

IX klasebSi, yvela saganSi, yvela moswavlisTvis yvela kompetenciis mimar-
TulebiT. diagnostireba Catardeba yovelwliurad, Sedegad skoleebi
miiReben profils, romelSic gamoCndeba maTi miRwevebi. erovnuli saswav-
lo gegmis danergvis instrumentebi efuZneba davalebaTa tipebs, romlis
analogiebic sadiagnostiko testebSi gamoiyeneba. Sesabamisad, danergvis
instrumentebiT muSaoba gulisxmobs sadiagnostiko testebisTvis mza-
debis efeqturi saSualebaa.

skolis lideris koncefciis danergva; transformaciuli da dis-

tribuciuli liderobis praqtikis damkvidreba skolebSi

ganaTlebis reformis farglebSi zemoT CamoTvlili prioritetebis

realizebisTvis gamoiyeneba sistemuri da transformaciuli liderobis
koncefcia. saskolo sazogadoebis gardaqmna Zalze rTuli procesia, rom-
lis ganxorcielebasac sakuTari ~cvlilebebis Teoria~ sWirdeba. ~cvli-
lebebis Teoria~, romelsac erovnuli saswavlo gegmis danergvis procesi
eyrdnoba, efuZneba transformaciuli liderobis princips, romelic Ti-

64
Toeul skolaSi gulisxmobs `cvlilebebis agentebad~ saxeldebuli adami-
anebis gaCenas. eseni arian pedagogebi da skolis administraciis xelmZR-
vanelebi, romlebic skolebSi `situaciur liderebad~ iqcnen, gamomdinare
iqedan, rom sxvaze metad auRes alRo saskolo kurikulumis ganviTarebis
process.
zemoaRniSnuli procesebis xelSesawyobad skolis xelmZRvanelebma
unda mimarTon skolis Sida distribuciuli liderobis koncefcias, ro-
melic sxvadasxva poziciisa da statusis mqone adamianebis kvalifikaciis
aRweraze metad yuradRebas amaxvilebs situaciur aspeqtebze. aseTi mid-
gomis aucilebeli Tanmdevi procesebia:
• funqciebis delegireba saswavlo nawilze, moadgileze adminis-
traciul da safinanso sakiTxebSi;
• sagnobrivi kaTedrebis gaZliereba saskolo saswavlo gegmis
SemuSavebis da ganxorcielebis, maswavlebelTa Sefasebis da profesiuli
ganviTarebis TvalsazrisiT;
• koleqtiuri pasuxismgeblobis sistemis danergva skolis maswav-
leblebSi.
kompleqsur davalebebze da saskolo kurikulumze muSaobis procesSi
gadamwyveti mniSvneloba kolega-maswavleblebTan TanamSromlobas aqvs
(peer-coaching), reformis farglebSi kaTedris wevrebs erTi da igive
amocanebi aqvT dakisrebuli, rac xels uwyobs transformaciuli lider-
ebis gamokveTas. erovnuli saswavlo gegmis danergvis instrumentebi da
kompleqsur davalebaze muSaobis sarekomendacio praqtika qmnis viTare-
bas, romelSic situaciuri liderebi SeiZleba gamoikveTon. situaciuri/
transformaciuli liderebis pozicia skolaSi SeiZleba oficialurad ar
iyos markirebuli, Tumca, swored maTi intensiuri monawileobiT unda mox-
des skolebSi strategiuli xedvebis ganviTareba, rac skolas realurad
Zlier avtonomiur erTeulad aqcevs.

maswavlebelTa profesiuli daxelovneba

kompleqsuri davalebis Seqmnisa da ganxorcielebis procesSi maswavle-

beli aqtiurad iviTarebs yvela im kompetencias, romelsac pedagogis pro-
fesiuli standarti saswavlo procesis dagegmvisa da warmarTvis mimar-
TulebiT gansazRvravs. es kompetenciebi ukavSirdeba oTxs komponents:
1. swavla-swavlebis miznebi (ra mizniT vaswavli?);
2. saswavlo resursebi (ra masalaze dayrdnobiT vaswavli?);
3. swavla-swavlebis meTodebi da strategiebi (rogor vaswavli?);
4. moswavleebis miRwevebis Sefaseba (rogor vafaseb?).
saskolo proeqtze muSaobis procesSi ki maswavlebeli zrunavs saskolo
Temis saWiroebebze, aqtiurad iviTarebs yvela im kompetencias, romleb-
sac am mimarTulebiT maswavleblis profesiuli standarti gansazRvravs,
kerZod:

65
 • erovnul saswavlo gegmasa da skolis strategiul gegmaSi gacxadebul
prioritetebTan mimarTebiT ikvlevs skolis saWiroebebs;
• zrunavs moswavleTa cnobierebis amaRlebaze prioritetul TemebTan
mimarTebiT;
• ecnoba samecniero literaturas gamokveTil problemebTan
mimarTebiT;
• zrunavs pozitiuri saswavlo garemos Seqmnaze da skolis saorgani-
zacio kulturis ganviTarebaze.
maswavleblis profesiul daxelovnebaze mimarTuli aqtivobebi orien-
tirebulia skolaze, rogorc erTian gundze da ara erTeul maswavlebel-
ze. erovnuli saswavlo gegmis danergvis instrumentebi da kompleqsur
davalebaze muSaobis sarekomendacio praqtika efeqturad SeiZleba iqnas
gamoyenebuli skolis bazaze profesiuli ganviTarebis instrumentad.

mSobelTa CarTuloba

kompleqsur davalebaze muSaobis procesi aZlierebs maswavleblebis

TanamSromlobas mSoblebTan da saskolo sazogadoebis sxva wevrebTan.
saswavlo procesSi mSobelTa CarTulobas Zalian didi mniSvneloba aqvs.
garda imisa, rom is dadebiTad aisaxeba moswavleebis moswrebaze, mSobelTa
CarTuloba uaRresad pozitiur zegavlenas axdens saskolo kulturaze da
saswavlo programebis xarisxze.

mSobelTa CarTulobis maRal xarisxze metyvelebs maTi CarTuloba

sakanonmdeblo procesebSi. es Zalian mniSvnelovania, vinaidan kuriku-
lumi (rogorc saskolo, ise erovnul doneze) Tanxmobis dokuments war-
moadgens. is aris ~konstituciis~ tipis dokumenti, romelic gansazRvravs
saskolo Temis wevrebis urTierTqmedebis principebs. rac ufro mkafioa
saskolo TemisTvis saskolo kurikulumis Sinaarsi, miT ufro orientire-
bulia saswavlo procesebi arsebiT sakiTxebze.

mesame Taobis erovnuli saswavlo gegmis danergvis procesSi mSobelTa

CarTulobis uzrunvelsayofad saskolo kurikulumis idea gamoiyeneba.
kerZod, saswavlo wlis dawyebamde mSoblebs egzavnebaT saskolo kuriku-
lumidan im kompleqsuri davalebebis CamonaTvali, romlebzec maT Svilebs
wlis ganmavlobaSi mouwevT muSaoba. Semdeg ki isini sakuTar mosazrebas ga-
moTqvamen bavSvebis interesebisa da SesaZleblobebis Sesaxeb.

daskvna

daskvnis saxiT unda aRiniSnos, rom erovnuli saswavlo gegmis daenrgva

xuT doneze gulisxmobs cvlilebebis ganxorcielebas:

66
დანერგვის დონეები
ნანო მოსწავლის მიერ მიღწეული სასწავლო გეგმა
მიკრო საკლასო ოთახი/მასწავლებელი/საგნის კურიკულუმი
მეზო სკოლის ადმინისტრაციის დონე
მაკრო ეროვნული დონე (განათლების სისტემა)
სუპრა საერთაშორისო დონე

pirvel sam doneze cvlilebebi mimdinare saskolo saswavlo gegmaSi

aisaxeba. swored saskolo saswavlo gegmaa imis markeri, Tu rogor mimdin-
areobs erovnuli saswavlo gegmis danergvis procesi. saskolo kuriku-
lumebis ganviTarebis dinamikis Sesawavla erTi mxriv qmnis gamocdile-
bas, meore mxriv ki iZleva informacias, romlis safuZvelzec unda moxdes
erovnuli saswavlo gegmis Semdgomi ganaxleba-ganviTareba, misi kidev
ufro metad misadageba saqarTvelos skolebis saWiroebebTan.

67
 Tema - xmeleTi, rogorc garemo

(meTodologiuri gzamkvlevi)

cnebaTa ierarqia da kavSiri Temis Sinaarsobriv konteqstTan (cnebebis

kavSiri Temis SinaarsTan)

Tema N3 – xmeleTi, rogorc garemo (II klasi)

Temis farglebSi Sedegebis miRwevis indikatorebi samizne cnebebis
mixedviT:

sxeuli - moswavlem unda SeZlos:

 saxmeleTo satransporto saSualebebis aRwera da erTmaneTTan
Sedareba;
 martiv eqsperimentebze dayrdnobiT masalebis Tvisebebze (formis
cvlileba, wyalSi xsnadoba, Tbogamtaroba...) msjeloba;
 martivi eqsperimentebis gamoyenebiT niadagis komponentebis CamoTvla.

movlena - moswavlem unda SeZlos:

 miwisZvris da mewyeris dros usafrTxo qcevis mniSvnelobaze msjeloba.
 sivrceSi orientireba - moswavlem unda SeZlos:
 xmeleTis obieqtebis aRwera;
organizmi, saarsebo garemo - moswavlem unda SeZlos:
 xmeleTis binadari organizmebis agebulebasa da sasicocxlo Tvisebebze
msjeloba;
 xmeleTis binadari organizmebisTvis garemos mniSvnelobaze da maTi
garemosTan Seguebulobis Sesaxeb msjeloba.

garemos dacva - moswavlem unda SeZlos:

 xmeleTis dabinZurebis magaliTebis aRwera da am dabinZurebis Tavidan
acilebis SesaZleblobebze msjeloba.

68
Temis farglebSi dasamuSavebeli qvecnebebi cnebebis mixedviT
cneba qvecneba
sxeuli aracocxali sxeulebi; bunebrivi da xe-
lovnuri sxeula/nivTiereba; nivTierebis/
masalis Tviseba; agregatuli mdgomareoba;
sxeulis fizikuri Tviseba
movlena rxeviTi moZraoba; sxeulTa urTierTqmede-
ba; agregatuli mdgomareobis cvlileba;
amindis cvalebadoba; bunebrivi safrTxe;
sivrceSi orientireba geografiuli obieti; saorientacio sa-
Sualebebi
organizmi da saarsebo organizmTa jgufebi; sxeulis nawilebi; sa-
garemo sicocxlo Tvisebebi, bunebrivi garemo, xe-
lovnuri garemo, janmrTeloba da higiena;
garemos dacva garemos dabinZureba; bunebrivi resursebi;
janmrTeloba; resursebis racionaluri ga-
moyeneba;

Temis farglebSi dasamuSavebeli sakiTxebi, qvesakiTxebi

sakiTxebi qvesakiTxebi
xmeleTis nawilebi da xmeleTze arsebuli sxeulebi da maTi Semad-
transporti geneli masalebis Tvisebebi
bunebrivi resursebis gamoyeneba
niadagis fizikuri Tvisebebis daxasiaTeba
xmeleTis obieqtebisa da maTi Semadgeneli naw-
ilebis aRwera
xmeleTis transportis saxeebi
bunebrivi da xelovnuri garemos msgavse-
ba-gansxvavebebi
sicocxle xmeleTze cxovelebi, maTi sasicocxlo Tvisebebi da
Seguebuloba
mcenareebi, maTi sasicocxlo Tvisebebi da
Seguebuloba
sokoebis mravalferovneba
mikroorganizmebis mravalferovneba
sufTa da usafrTxo sxvadasxva bunebrivi movlenebiT (miwisZvra,
xmeleTi mewyeri) gamowveuli cvlilebebi
usafrTxoeba stiqiuri movlenebis dros
dabinZurebuli garemos gavlena cocxal bune-
baze

69
sakiTxebisa da qvesakiTxebis mimarTeba qvecnebebsa da cnebebTan
cneba qvecneba (zogadi) qvecneba (konkretuli) qvesakiTxebi sakiTxebi
sxeuli aracocxali sxeuli transporti xmeleTze xmeleTis
arsebuli nawilebi
xelovnuri masala/ plastmasa sxeulebi da da trans-
nivTiereba Rezini maTi Semadgene- porti
polieTileni li masalebis
Tvisebebi
mina
bunebrivi masala/ magniti
nivTiereba sawvavi, metali, xe
gamWvirvale,
aragamWvirvale
nivTierebis/masa- wyalgamtari, wyalgaum-
lis Tviseba tari
agregatuli mdgo- myari
bunebrivi
mareoba;
resursebis
sxeulis fizikuri mZime gamoyeneba
Tviseba msubuqi
niadagis
movlena agregatuli mdgo- gamyareba sicocxle
fizikuri
mareobis cvlileba xmeleTze
Tvisebebis
bunebrivi safrTxe stiqiuri movlena daxasiaTeba
miwisZvra
xmeleTis
mewyeri
obieqtebisa da
usafrTxoebis wesebi maTi Semadgene-
sxeulTa urTierTq- mimarTuleba, moqaCva, li nawilebis
medeba moZraoba, mdebareoba aRwera

xmeleTis
transportis
saxeobebi
sivrceSi geografiuli obi- xmeleTi xmeleTis
orien- eti transportis
tireba kontinenti saxeobebi

qQalaqi, skveri, gzebi,

gvirabebi, xidebi,
bunebrivi
sofeli
da xelovnu-
mTa ri garemos
msgav­seba-
mwvervali
gansxvavebebi
kalTa
ferdobi

70
 saorientacio sa- globusi cxovelebi, sufTa da
Sualebebi ruka maTi sasicocx- usafrTxo
lo Tvisebebi xmeleTi
orga- organizmTa jgufe- mikroorganizmebi da Seguebu-
nizmi da bi sokoebi loba
saarsebo
garemo mcenareebi
mcenareebi,
xerxemliani cxovelebi maTi sasicocx-
uxerxemlo cxovelebi lo Tvisebebi
sxeulis nawilebi TaTi, brWyalebi, flo- da Seguebu-
qvi, kidurebi, eSvebi, loba
bakani, niJara, xerxema-
li, bumbuli, balani sokoebis
mraval-
fesvi, Rero, foToli, ferovneba
wiwvi, yvavili, nayofi,
Tesli mikroor-
sasicocxlo Tvise- kveba ganizmebis
bebi sunTqva mraval-
ferovneba
zrda-ganviTareba
gamravleba sxvadasxva
bunebrivi
moZraoba xmeleTze
movlenebiT
xmeleTze cxovrebasTan (miwisZvra, mew-
Seguebuloba yeri) gamowveu-
bunebrivi garemo tye, veli, mindori li cvlilebebi
da usafrTx-
xelovnuri garemo botanikuri baRi, zoo-
oeba stiqiuri
parki
movlenebis
saTburi, ferma, bostani dros
baRi, venaxi
dabinZurebuli
janmrTeloba higiena
garemos gav-
janmrTeloba Sxamiani sokoebi lena cocxal
fizikuri aqtivoba bunebaze
infeqciuri daavadeba
garemos bunebrivi resursi racionalurad gamoy-
dacva eneba
kirqva, Tixa, qviSa,
samSeneblo qvebi
garemos dabinZure- xmeleTis dabinZureba
ba garemosdacviTi
RonisZieba
daxarisxeba
reciklireba
Semcireba
xelmeored gamoyeneba
narCenis gadamuSaveba

71
 Tema - xmeleTi, rogorc garemo
Tematuri matricis Tavfurceli

Tema: xmeleTi, rogorc garemo saaTebis savaraudo raodenoba:

ZiriTadi resursi: 30 saaTi

samizne cneba sakiTxi 1 sakiTxi 2 sakiTxi 3

xmeleTis nawilebi, sicocxle xmele- sufTa da usa-
obieqtebi da trans- Tze frTxo xmeleTi
porti
sxeuli qvesakiTxi: xmeleTze
arsebuli sxeulebi da
maTi Semadgeneli ma-
salebis Tvisebebi;
zogadi qvecneba:
xelovnuri masala/niv-
Tiereba
kerZo qvecneba: plas-
tmasa, rezini, po-
lieTileni, mina
zogadi qvecneba: bune-
brivi masala/nivTiere-
ba
kerZo qvecneba: magni-
ti, sawvavi, metali, xe
zogadi qvecneba: agre-
gatuli mdgomareoba;
kerZo qvecneba: myari,
zogadi qvecneba: sxeu-
lis fizikuri Tviseba
kerZo qvecneba: mZime,
msubuqi
qvesakiTxi: niadagis
fizikuri Tvisebebis
daxasiaTeba
zogadi qvecneba: sxeu-
lis fizikuri Tviseba
kerZo qvecneba: niada-
gis fizikuri Tviseba,
gamWvirvale, aragam-
Wvirvale, wyalgamtari,
wyalgaumtari,
qvesakiTxi: xmeleTis
transportis saxeebi
zogadi qvecneba:
transportis maxa­
siaTeblebi
kerZo qvecneba: velo-
sipedis nawilebi

72
Mmovlena qvesakiTxi: sxva-
dasxva bunebrivi
movleniT ga-
mowveuli cvlile-
bebi
qvesakiTxi: usa-
frTxoeba stiqi-
uri movlenebis
dros

zogadi qvecneba:
bunebrivi safrTxe
kerZo qvecneba:
stiqiuri movlena,
miwisZvra, mewyeri,
usafrTxoebis
wesebi
zogadi qvecneba:
agregatuli mdgo­
mareobis cvli-
leba
kerZo qvecneba:
gamyareba
sivrceSi ori- qvesakiTxi: xmeleTis
entireba obieqtebisa da maTi
Semadgeneli naw-
ilebis aRwera
zogadi qvecneba:
geografiuli obieq-
ti
kerZo qvecneba:
xmeleTi, kontinen-
ti, mTa, mwvervali,
kalTa, ferdobi,
qalaqi, sofeli

qvesakiTxi: xmeleTis
transportis saxeo-
bebi
zogadi qvecneba:
saorientacio sa-
Sualebebi
kerZo qvecneba:
globusi, ruka
qvesakiTxi: bunebrivi
da xelovnuri gare-
mos msgavseba-gansx-
vavebebi
zogadi qvecneba:
geografiuli obieq-
ti
kerZo qvecneba: qa-
laqi, sofeli, skveri,
gzebi, gvirabebi,
xidebi

73
organizmi, qvesakiTxi: cxo­
saarsebo gare- velebi, maTi sasi-
mo cocxlo Tvisebebi
da Seguebuloba
zogadi qvecneba:
organizmTa jgufebi
kerZo qvecneba: cxo­
velebi
zogadi qvecneba:
sxeulis nawilebi
kerZo qvecneba:
TaTi, brWyalebi,
floqvi, kidurebi,
eSvebi, bakani, niJara,
xerxemali, balani,
sxeulis forma
zogadi qvecneba: sa-
sicocxlo Tvisebebi
kerZo qvecneba:
kveba, sunTqva, zr-
da-ganviTareba, gam-
ravleba, moZraoba
xmeleTze, xmeleTze
cxovrebasTan Segue-
buloba

qvesakiTxi:
mcenareebi, maTi sa-
sicocxlo Tvisebebi
da Seguebuloba
zogadi qvecneba:
organizmTa jgufebi
kerZo qvecneba:
mcenareebi
zogadi qvecneba:
sxeulis nawilebi
kerZo qvecneba: fes-
vi, Rero, foToli,
wiwvi, yvavili, nayo-
fi, Tesli, sxeulis
forma

74
zogadi qvecneba: sa-
sicocxlo Tvisebebi
kerZo qvecneba: kve-
ba, sunTqva, zrda-gan-
viTareba
qvesakiTxi: sokoebis
mravalferovneba
zogadi qvecneba: or-
ganizmTa jgufebi
kerZo qvecneba:
sokoebi
zogadi qvecneba:
janmrTeloba
kerZo qvecneba: Sxam-
iani sokoebi

qvesakiTxi: mikrobTa
mravalferovneba
zogadi qvecneba: or-
ganizmTa jgufebi
kerZo qvecneba:
mikroorganizmebi

qvesakiTxi: bunebrivi
da xelovnuri gare-
mos daxasiaTeba
zogadi qvecneba:
bunebrivi garemo,
kerZo qvecneba: tye,
veli, mindori,
zogadi qvecneba: xe-
lovnuri garemo,
kerZo qvecneba:
botanikuri baRi,
zooparki, saTburi,
ferma, bostani, baRi,
venaxi
zogadi qvecneba:
sabinadro garemo,
kerZo qvecneba:
soro, bunagi.

75
garemos qvesakiTxi: bune- qvesakiTxi: qvesakiTxi:
dacva brivi resursebis dabinZurebuli dabinZurebuli
gamoyeneba garemos gavlena garemos gavlena
zogadi qvecneba: cocxal bunebaze cocxal bunebaze
bunebrivi resur- zogadi qvecneba: zogadi qvecneba:
si garemos dabinZure- garemos dabinZure-
kerZo qvecneba: ba; ba
racionalurad ga- kerZo qvecneba: xme- kerZo qvecneba::
moyeneba, kir-qva, leTis dabinZureba, xmeleTis
Tixa, qviSa, dabinZureba
samSeneblo qvebi garemosdacviTi
RonisZieba
daxarisxeba
reciklireba
Semcireba
xelmeored gamoy-
eneba
narCenis gada-
muSaveba

kompleqsuri kompleqsuri kompleqsuri kompleqsuri

davaleba davaleba 1 davaleba 2 davaleba 3
~imogzaure CemTan ~me aq mirCevnia~ ~mwvane maSvelebi~
erTad~

76
 kompleqsuri davaleba 1. `imogzaure CemTan erTad~

Sualeduri mizani 1.

ZiriTadi produqti gansaxilveli sakvanZo saxelmZRvane-

sakiTxi SemTxveva/mag- SekiTxva / lo
aliTi SekiTxvebi
xmeleTis naw- naxati – mogzau- moswavle naxa- rogor Sevqmna moswavlis wigni:
ilebi, obieqte- robis Sesaxeb tiT gadmoscems iseTi naxati, gv.7-39;
bi da transpor- adgils, sadac rom warmovaCi- moswavlis rveu-
ti imogzaura da no Cemi mogzau- li: gv. 8-32
msjelobs mis robis ambavi?
Sesaxeb
samizne cnebasTan dakav- Sefasebis kriteriumebi Sefasebis kriteriumebi
Sirebuli mkvidri warmod- (zogadi) (kompleqsur davalebasTan
genebi mimarTebiT dakonkretebu-
li)
moswavlem unda gaacnobi-
eros, rom moswavles SeuZlia naSromis prezentaciisas
xazgasmiT warmoaCine:

sxeuli sxeuli • ratom Tvli, rom naxatze

• yvelaferi, rac Cvens • imsjelos sxeulis maxasi- warmodgenili gamosaxule-
irgvliv aris, sxeulia; aTeblebze bebi sxeulebia (sxeuli)
• yvela sxeuli Sedgeba erTi • romeli nivTierebebis/
an ramdenime masalisgan/ • imsjelos masalis Tvise- masalisgan Sedgeba Sen mier
nivTierebisgan, romlebic bebze daxatuli sxeulebi (sxeuli)
erTmaneTisgan gansxvavdeba • ra mniSvneloba aqvs am
TvisebebiT: (siTbos, sinaT- • imsjelos sxeulis naw- nivTierebis Tvisebebs sxe-
lisa da denis gatarebis ilebis urTierTkavSiris ulebis funqciaze (sxeuli)
unariT, agregatuli mdgo- Sesaxeb • ratom aris geografiuli
mareobiT, feriT, suniT, obieqti mTa/okeane/zRva/
gemoTi, wyalSi xsnadobiT • imsjelos, ra mniSvneloba mdinare da rogor uwyobs
da a.S.; aqvs sxeulis masalis Tvise- xels mdebareobis gansaz-
• sxeulebi urTierTdaka- bas am sxeulis daniSnulebi- Rvra sivrceSi sworad da
vSirebuli nawilebisgan sTvis mizanmimarTulad gadaadg-
Sedgeba, romelTagan Ti- ilebas (sivrceSi orien-
Toeuls sakuTari funqcia tireba)
aqvs; sivrceSi orientireba
• adamianis mier Seqmnili • imsjelos geografiuli
sxeulis daniSnulebas masSi obieqtis maxasiaTeblebze,
Semavali masalebis/nivTier- sivrceSi orientirebisTvis
ebebis Tvisebebi gansaz- maT mniSvnelobaze
Rvravs

77
sivrceSi orientireba
• geografiuli obieq-
ti (mTa, tye, xeoba, vake,
mdinare, tba, zRva, okeane)
dedamiwis bunebrivi war-
monaqmnebia; geografiuli
obieqtis mdebareobis gan-
sazRvra saWiroa sivrceSi
sworad da mizanmimarTulad
gadaadgilebisTvis;
• globusis, rukis, adgilis
gegmis meSveobiT SegviZlia
urTierTmimarTeba davadg-
inoT sxvadasxva obiqtebs/
geografiul obieqtebs
Soris;

Kkompleqsuri davalebis piroba ~imogzure CemTan erTad’’

daxate SenTvis saintereso adgili, romelic moinaxule, warmoadgine naxati da
mouyevi megobrebs Seni mogzaurobis Sesaxeb.
samizne cneba – sxeuli
samizne cneba – sivrceSi orientireba
naSromis prezentaciisas xazgasmiT warmoaCine:
• ratom Tvli, rom naxatze warmodgenili gamosaxulebebi sxeulebia? (sxeuli)
• romeli nivTierebebis/masalisgan Sedgeba Sen mier daxatuli sxeulebi? (sxe-
uli)
• ra mniSvneloba aqvs am nivTierebis Tvisebebs sxeulebis funqciaze (sxeuli)?
• ratom aris geografiuli obieqti mTa/okeane/zRva/mdinare da rogor uwyobs
xels mdebareobis gansazRvra sivrceSi sworad da mizanmimarTulad gadaadgile-
bas? (sivrceSi orientireba)

Kkompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi:

Eetapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba
Aaqtivoba 1. Ggonebrivi ieriSi – naxatia Tu foto? resursi foto 1 foto 2
foto 1. iremi wyals svams:
https://drive.google.com/file/d/1TqfqXGBBqat2OGFY4qxzTCA2c22fU0bf/view?us-
p=sharing
foto 2. Nniko firosmanis naxati ~Sveli~:
https://drive.google.com/file/d/1j2MyOutRNrLsjFAkykp2ocy-JIvQ2BWQ/view?us-
p=share_link
ratom fiqrob, rom naxatia?
ra gansxvavebaa naxatsa da fotos Soris?
ra maxasiaTeblebi aqvs naxats?
ra SeiZleba iyos gamosaxuli naxatze?
ra dagixatavs? ra mogwons naxatSi?

etapi II – kompleqsur davalebaze muSaoba

78
sxeuli sivrceSi orientireba
zogadi qvecneba: xelovnuri masala/ zogadi qvecneba: geografiuli obieq-
nivTiereba ti
kerZo qvecneba: plastmasa, rezini, kerZo qvecneba: xmeleTi, kontinenti,
polieTileni, mina mTa, mwvervali, kalTa, ferdobi,
zogadi qvecneba: bunebrivi masala/ qvesakiTxi: xmeleTis obieqtebisa da
nivTiereba maTi Semadgeneli nawilebis aRwera
kerZo qvecneba: magniti, sawvavi, meta-
li, xe zogadi qvecneba: saorientacio sa-
zogadi qvecneba: agregatuli mdgo- Sualebebi
mareoba; kerZo qvecneba: globusi, ruka
kerZo qvecneba: myari, qvesakiTxi: xmeleTis transportis
zogadi qvecneba: sxeulis fizikuri saxeobebi
Tviseba
kerZo qvecneba: mZime, msubuqi, zogadi qvecneba: geografiuli obieq-
qvesakiTxi: xmeleTze arsebuli sxe- ti
ulebi da maTi Semadgeneli masalebis kerZo qvecneba: qalaqi, sofeli,
Tvisebebi; skveri, gzebi, gvirabebi, xidebi,
qvesakiTxi: bunebrivi resursebis gam- qvesakiTxi: bunebrivi da xelovnuri
oyeneba garemos msgavseba-gansxvavebebi

zogadi qvecneba: sxeulis fizikuri

Tviseba
kerZo qvecneba: gamWvirvale, aragam-
Wvirvale, wyalgamtari, wyalgaumtari,
niadagis fizikuri Tvisebebi
qvesakiTxi: niadagis fizikuri Tvise-
bebis daxasiaTeba

moswavlis wigni: gv.7-39;

moswavlis rveuli: gv. 8-32
nabiji 1. ratom Tvli, rom naxatze warmodgenili gamosaxulebebi sxeulebia
(sxeuli)
aqtivobebi
• gonebrivi ieriSi – gaixsene sxeulebi da daasaxele
• kiTxva -pasuxi
• saiformacio teqstis damuSaveba – ra aris garemo? resursi: moswavlis wigni
Sesavali
• muSaoba rveulSi grafikuli organizatorebiT , mcire esses Seqmna - resursi
• moswavlis rveuli Sesavali
• gamoxate Seni emocia naxatiT – resursi maswavleblis mier winaswar momza-
debuli mcire zomis baraTebi .

kiTxvebi:
• romelia dasaxelebuli sxeulebidan cocxali? Aaracocxali?
• ra axasiaTebs cocxal sxeulebs?
• rogor SeiZleba avamoZraoT aracocxali sxeuli?A
• arsebobs Tu ara sxeuli damoukideblad? ra aris garemo?
• rogor amovicnoT garemo naxatze da fotoze?

79
nabiji 2.
romeli nivTierebebis/masalisgan Sedgeba Sen mier daxatuli sxeulebi? (sxeu-
li)
ra mniSvneloba aqvs am nivTierebis Tvisebebs sxeulebis funqciaze? (sxeuli)

aqtivobebi:
• gonebrivi ieriSi – ra axasiaTebs aracocxal sxeulebs?
• sanformacio teqstis damuSaveba – resursi moswavlis wigni 1.ra Tvisebebi
aqvs aracocxal sxeulebs
• aracocxali sxeulebis Tvisebebis aRwera – resursi moswavlis rveuli 1. ra
Tvisebebi aqvs aracocxal sxeulebs
• gonebrivi ieriSi – risgan Sedgeba sxeuli?
• sainformacio teqstis damuSaveba – resursi moswavlis wigni 2.risgan Sedge-
ba sxeuli?
• Ppraqtikuli muSaoba grafikuli organizatorebi, gamocnoba – resursi mos-
wavlis rveuli 2.risgan Sedgeba sxeuli?
• Kkvleva - romeli masalisgan damzadebul nivTebs izidavs magniti? resur-
si moswavlis rveuli da maswavleblis mier winaswar SerCeuli zogierTi
sagani.
• sainformacio teqstis damuSaveba – resursi moswavlis wigni §3. xe da xis
masala
• praqtikuli muSaoba - grafikuli organizatorebi, amocnoba, Sedareba re-
sursi moswavlis rveuli §3. xe da xis masala
• kvleva - ra mosdis wyalSi sxvadasxva masalisagan damzadebul mcire zomis
sxeulebs? resursi- moswavlis rveuli 3.xe da xis masala
• mxatvruli modelebis Seqmna - modelebis gamofena - resursi - rveulSi §3.xe
da xis masala fotoebi . - winaswar Segrovebuli girCi, naWuWi an sxva , saRe-
bavi,plastilini da sxva
• gonebrivi ieriSi - rogor viyenebT sxvadasxva masalas?
• sainformacio teqstis damuSaveba - resursi - moswavlis wigni §4. rogor
viyeneT masails Tvisebebs
• praqtikuli samuSao - resursi moswavlis mowavlis rveuli §4. rogor vi-
yeneT masalis Tvisebebs
• kvleva - ra Tvisebebi aqvs plastilins? - resursi rveuli §4. rogor viyeneT
masalis Tvisebebs
• gonebrivi ieriSi - sad ginaxavs qviSa? alternatiuli aqtivoba - vaCvenoT
Tixis patara nakeToba da qviSis saaTi, vkiTxoT, risganaa damzadebuli da
raSi gamoiyeneba?
• sainformacio teqstis damuaveba - resursi moswavlis wigni §5.vecnobiT
bunebriv resursebs
• kvleva - ra TvisebebiT gansxvavdeba Tixa da qviSa? resursi moswavlis rveu-
li 5. vecnobiT bunebriv resursebs (SesaZloa Cveulebrivi Tixis nacvlad
gamoyenebuli iyos saZerwi Tixa)
• modelireba - Tixis nakeTobis Seqmna an moxatva - resursi moswavlis rveuli
§5.vecnobiT bunebriv resursebs davaleba 6.
• gonebrivi ieriSi - ra masalisagan agebuli saxlebi hqondaT zRapris sami
goWis gmirebs? rogori unda iyos saxli?
• sainformacio teqstis damuSaveba - §6. qvebi bunebaSi

80
• TamaSi - gamocana - ra devs Sav yuTSi? - resursi- 1. maswavleblis mier winas-
war SerCeuli yuTi, sasurvelia Savi feris , Sig winasar Cadebuli carcis na-
texiT resursi 2. gamocanis teqsti - (Tu kargad daakvirdebi, mas yvelgan ipovi:
Wersa da kedlebze, karierebSi, xeebze da saklaso oTaxSi. misi saSualebiT
SegiZlia wero, xato, SeRebo. is fanqars hgavs, radgan kvals tovebs da swrafad
pataravdeba, magram cocxali ar aris. miniSneba: is Cvens saklaso oTaxSicaa)
• kvleva - ra Tvisebebi aqvs carcs? resursi moswavlis rveuli §6. qvebi bunebaSi
• saklaso kinoTeatri – stumrad Tsu mineralogiis muzeumSi
resursi 1.
https://www.youtube.com/watch?v=3Aq67qPwlL4 Zvirfasi qvebi
resursi 2.
https://www.youtube.com/watch?v=tI9K_Thxpjk
• praqtikuli samuSao - kvleva – resursi moswavlis wigni da rveuli §7. vikv-
levT niadags
mocemuli eqsperimentebi saCvenebeli xasiaTisaa, ZiriTadad maswavlebeli at-
arebs cdebs , moswavleebi asruleben asistentebis rols. usafrTxoebis gaT-
valiswinebiT me-3 esperimenti srulad maswavleblis mier tardeba.
• daasrule fraza: me mikvars kvleva, radgan…….….
kiTxvebi
• ra Tvisebebi aqvs sxeulebs? riTi hgavs da gansxvavdeba cocxali da
aracocxali sxeulebi?
• risgan Sedgeba sxeulebi?
• ra Tvisebebi axasiaTebs metalebs?
• rogor mivxvdeT, rom sxeuli metalisgan aris damzadebuli?
• riT ganxsvavdeba metalebi erTmaneTisagan?
• rogor viyenebT metalebs?
• rogor gansazRvravs sxeulis Tvisebas metalis masala?
• ra saerTo aqvs xes da xis masalas? qaRalds?
• rogor davadgino, Tbogamtaria Tu ara sxeuli? Ddrekadia Tu ara? wyalgam-
taria Tu ara? miizideba Tu ara?
• rogor davadgino niadagis Semadgenloba?
• rogor ganisazRvreba sxeulis Tviseba misi masalebiT?
• ratom iyeneben sxeulebis dasamzadeblad sxvadasxva masalas?
• ra etapebs gadis mineralebi mopovebidan gamoyenebamde?
• raSi da rogor viyenebT samSeneblo qvebs?
• ratom aris mniSvneloani rom damzadebuli sxeulebi iyos gamZle, usa-
frTxo da moxerxebuli?
• ratom aris mniSvnelovani, rom saxlebi iyos mtkice da usafrTxo masalis-
gan Seqmnili?
nabiji 3. ratom aris geografiuli obieqti mTa/okeane/zRva/mdinare da rogor
uwyobs xels mdebareobis gansazRvra sivrceSi sworad da mizanmimarTulad
gadaadgilebas (sivrceSi orientireba)?

aqtivobebi:
• gonebrivi ieriSi: - ras niSnavs sityva mogzauri?
• virtualuri mogzauroba mTebSi – resursi elprezentacia
eleqtronuli prezentacia mogzauroba mTebSi
https://docs.google.com/presentation/d/1PgQ5IO3mJXPGBDuMTY_Vr8uyz0-BKHwl/
edit?usp=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true
• sainformacio teqstis damuSaveba – resursi 1. moswavlis wigni 8. varCevT
xmeleTis nawilebs

81
• grafikuli organizatori – resursi 1. Gmaswavleblis mier winaswar momza-
debuli skolis globusi, resursi 2. moswavlis rveuli 8. varCevT xmeleTis
nawilebs
•gonebrivi ieriSi - daakvirdi `briliantis xids~ ( moswavlis wigni gv.33) . ratom
daarqves `briliantis xidi~? ratom xidi? ra masalisganaa agebuli `brilianti~?
ra Tviseba aqvs minas? ra SegviZlia davinaxoT minis miRma? ra SegviZlia davinax-
oT `briliantis xididan~?
• Ggonebrivi ieriSi - rogor amovicno naxatze qalaqi da sofeli?
• sainformacio teqstis damuSaveba – resursi moswavlis wigni 9.adamiani cv-
lis garemos - qalaqi da sofeli
• praqtikuli samuSao – vadarebT saTburs, fermas, vukavSirebT maTze zrun-
vas adamianis saqmianobas, naxatis Seqmna maxasiaTeblebiT, resursi moswavlis
rveuli §9.adamiani cvlis garemos - qalaqi da sofeli
• werilis miwera TanatolisaTvis garemos verbaluri aRweriT - resursi mos-
wavlis rveuli §9. adamiani cvlis garemos - qalaqi da sofeli davaleba 4.
• Ggonebrivi ieriSi - G risTvis gvWirdeba marSruti?
• TamaSi saklaso oTaxSi an ezoSi – resursi maswavleblis mier winaswar Seqmni-
li instruqciebi, rogor miiyvanos moswavleebi garkveul obieqtamde sxvadasx-
va marSrutiT., klasSi SeiZleba daixazos carciT, gakeTdes miniSnebebi isriT an
logoebiT, sagzao niSnebiT da sxva.
• sainformacio teqstis damuSaveba – resursi moswavlis wigni §10. vecnobi
xmeleTis transports
• praqtikuli samuSaoebi - resursi moswavlis rveuli 10. vecnobi xmeleTis
transports
• diskusia – rogor varCevT transports mogzaurobisTvis? A
• aqtivoba Caalage zurgCanTa – maswavleblis mier winaswar gamzadebuli ba-
raTebi, sadac moswavleebi asaxeleben saWiro nivTebs.
• gonebrivi ieriSi – ra SegiZlia naxo erT dReSi? resursi videorgoli - msof-
lio erT dReSi
https://www.youtube.com/watch?v=RP8MATg7geM&t=4s
damatebiTi bmuli
https://www.youtube.com/watch?v=RP8MATg7geM&t=130s

kiTxvebi:
• xmeleTis ra nawilebs icnob?
• riT gansxvavdeba xmeleTis nawilebi erTmaneTisagan?
• rogor cvlis adamiani garemos? ratom cvlis adamiani garemos?
• rogor ganvasxvavo bunebrivi da xelovnuri garemo? ra maxasiaTeblebi
aqvs xelovnur garemos?
• ras da ratom saqmianobs adamiani xelovnur garemoSi ?
• rogor vorientirebT sivrceSi? rogor viyenebT marSruts?
• rogor varCevT nivTebs samogzaurod? Mmasalis ra Tvisebebi ganapirobebs
nivTebis arCevans?
• rogor varCevT transports mogzaurobisTvis? Mmasalis ra Tvisebebi ganap-
irobebs transportis arCevans?
• ratom mogzaurobs adamiani?

82
aRwere, rogor mimdinareobs/warimarTa davalebaze muSaobis procesi;
• rogor gegmav/dagegme kompleqsur davalebaze muSaobis procesi? ras iTval-
iswinebdi samuSao procesis dagegmvisas?
• dagexmara Tu ara pirveladi gegma muSaobis procesSi?
• ra detalebze akeTebdi aqcents naxatis mosamzadeblad?
• warimarTa Tu ara kompleqsur davalebaze muSaobis procesi dagegmilis Sesa-
bamisad?
• gaxda Tu ara saWiro Tavdapirvelad SemuSavebul gegmebSi cvlilebebis Seta-
na?
• ratom aris saWiro davalebis pirveladi versiis Seqmna?
• riT gansxvavdeba Sesrulebuli davalebis pirveladi versia saboloosgan?
• ra faqtorebma gamoiwvia/SeuZlia gamoiwvios pirveladi daskvnebis gadasinj-
va?
• ra produqti Seqmeni kompleqsuri davalebis saxiT?
• ratom fiqrob, rom Sen mier Seqmnili produqti naxatia?
ra sakiTxis Sesaxeb gamoxate Seni codna kompleqsuri davalebis saSualebiT?
• ratom ganaxorcieleT kompleqsuri davaleba?
• ra grZelvadian da moklevadian miznebs isaxavdiT komleqsur davalebaze
muSaobis procesSi?
• visTvis da ratom aris es produqti sasargeblo da saintereso?
• ra icodi Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? damatebiT ris gagebas
isurvebdi?
• ra daskvnebamde mixvedi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? riTi das-
turdeba Sen mier gakeTebuli daskvnebis marTebuloba/Tanmimdevruloba?
• ra xerxebi gamoiyene saswavlo masalis ukeT gasaazreblad? / kompleqsuri
davalebis ukeT Sesasruleblad?
ra dabrkolebebs waaawydi davalebaze muSaobis procesSi? ra dagexmaraT komp-
leqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vis winaSe iyaviT angariSvaldebuli samuSao procesSi (maswavleblis, Tanak-
laselebis, samezoblo Temis)?
• ra saerTo mizani gqondaT Sen da Sens maswavlebels kompleqsur davalebaze
muSaobis procesSi?
• gqondaT Tu ara saerTo miznebi TanaklaselebTan erTad? iyo Tu ara saintere-
so da sasiamovno TqvenTvis kompleqsur davalebaze muSaobis procesi?
• ra gaakeTeT damoukideblad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• ra gamogividaT kargad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vin da rogor dagexmaraT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? visTan
iTanamSromleT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? (ra daxmareba
gauwieT Tanaklaselebs/samezoblo Temis wevrebs/maswavlebels; ra mxardaWera
miiReT maTgan);

samizne cneba sxeuli

kriteriumi sivrceSi orientireba

83
 kriteriumi aRwera
abstraqtuli done Mmoswavlem kargad gaigo da gaiazra
moswavles siRrmiseulad aqvs gaazrebu- davalebis piroba, gaiazra sxeulebis da
li sakiTxis arsi / arsobrivi maxasiaTe- masalebis Tvisebebi erTmaneTTan kavSir-
blebi, rac mas am codnis ganzogadebisa da Si, gaiazra xmleTis obieqtebis ZiriTadi
misi dekonteqstualizebis/sxva msgavs mag- maxasiaTeblebi, garemos cvlilebebi da
aliTebTan Sedarebis saSualebas aZlevs. daukavSira adamianis saqmianobas, gaiazra
ukavSirebs gansaxilvel sakiTxs sakuTar xmeleTis transportis mniSvneloba da dau-
pirad gamocdilebas. kavSira maTi gamoyenebis areals, isaubra
mogzaurobis marSrutze, transportze da
im nivTebze, ra da ratom SearCia samogzau-
rod. miRebuli codna asaxa naxatSi

mimarTebiTi done Mmoswavlem kargad gaigo da gaiazra

moswavles esmis gansaxilveli sakiTxis davalebis piroba, gaiazra sxeulebis da
arsi; xedavs urTierTmimarTebebs sakiTx- masalebis Tvisebebi erTmaneTTan kavSirSi,
Tan dakavSirebul arsebiT struqturul Tumca gauWirda damoukideblad kvlevis
erTeulebs Soris. daskvnebis Camoyalibeba, gaiazra xmleTis
obieqtebis ZiriTadi maxasiaTeblebi, gare-
mos cvlilebebi da daukavSira adamianis
saqmianobas, gaiazra xmeleTis transportis
mniSvneloba da daukavSira maTi gamoyenebis
areals, isaubra mogzaurobis marSrutze,
transportze da nivTebze, Tumca gauWirda
daesabuTebina, ra da ratom SearCia samog-
zaurod.
multistruqturuli done Mmoswavlem ZiriTadad kargad gaigo
moswavles aqvs mxolod ramdenime, erTma- davalebis piroba, gaiazra sxeulebis da
neTTan daukavSirebeli, usistemo asocia- masalebis Tvisebebi, Tumca gauWirda erT-
cia/warmodgena gansaxilvel sakiTxTan da- maneTTan dakavSireba, gaiazra xmleTis obi-
kavSirebiT. eqtebis ZiriTadi maxasiaTeblebi, garemos
cvlilebebi, daaxasiaTa adamianis saqmia-
noba calkeul garemoSi, isaubra calkeuli
xmeleTis transportis mniSvnelobaze da
maTi gamoyenebis arealze, Tumca gauWir-
da, mogzaurobis marSruti da transporti
daekavSirebina xmeleTis obieqtebTan, namu-
Sevris wardgenisas gauWirda msjeloba, ra
nivTebi da ratom SearCia samogzaurod.

unistruqturuli done Mmoswavlem kargad ver gaigo davalebis

moswavles aqvs mxolod erTi arastruq- piroba, ver gaiazra ra kavSiria sxeuleb-
turirebuli asociacia / warmodgena gansax- sa da masalebis Tvisebebs Soris, kvlevis-
ilvel sakiTxTan dakavSirebiT. as gauWirda procesis aRwera da daskvnis
gakeTeba, daasaxela xmleTis obieqtebis
calkeuli maxasiaTebeli, garemos cvlile-
bebi, transportis saxeebi, gauWirda mog-
zaurobis marSruti da transporti daekav-
Sirebina xmeleTis obieqtebTan, namuSevris
wardgenisas warmoadgina nivTebi, Tumca
gauWirda daesabuTebina, ratom SearCia
samogzaurod
pre-struqturuli done moswavlis mier Sesrulebuli davaleba ar
moswavles sakiTxTan dakavSirebiT ar aqvs Seesabameba mocemul sakiTxs.
relevanturi informacia.

84
 kompleqsuri davaleba 2. „me aq mirCevnia~

Sualeduri mizani 2

ZiriTadi produqti gansaxilveli sakvanZo saxelmZRvane-

sakiTxi SemTxveva/mag- SekiTxva / lo/damxmare
aliTi SekiTxvebi resursi
sicocxle modeli – sa- moswavle qmnis rogor arian moswavlis wigni:
xmeleTze binadro garemo organizmebis Seguebulni or- gv. 40-62.
sabinadro gare- ganizmebi xme- moswavlis rveu-
mos models leTis garemoSi li: gv. 34-56.
cxovrebas?
rogor davic-
vaT sabinadro
garemo? biom-
ravalferovne-
ba?

samizne cnebasTan dakav- Sefasebis kriteriumebi Sefasebis kriteriumebi

Sirebuli mkvidri warmod- (zogadi) (kompleqsur davalebasTan
genebi mimarTebiT dakonkretebu-
li)
moswavlem unda gaacnobi-
eros, rom moswavles SeuZlia naSromis prezentaciisas
xazgasmiT warmoaCine:

organizmi, saarsebo gare- organizmi, saarsebo gare- • ra niSnebis mixedviT daa-

mo mo jgufe organizmebi Sen mier
• cocxali samyaro mraval- • imsjelos organizmTa Seqmnil sabinadro gare-
ferovania da masSi er- mravalferovnebisa da da- moSi (organizmi, saarsebo
Tiandeba yvela organizmi; jgufebebis Sesaxeb garemo)
arsebobs organizmTa gansx- • imsjelos organizmTa age-
vavebuli jgufebi, maTi bulebis Taviseburebebisa • organizmTa agebulebis
dajgufeba ki xdeba msgavsi da funqcionirebis Sesaxeb Tavisebureba, sxeulis
niSan-Tvisebebis mixedviT; • imsjelos organizmTa Semadgeneli nawilebis
• nebismieri organizmi sasicocxlo Tvisebebis funqciebi da sasicocx-
xasiaTdeba agebulebis Sesaxeb lo Tvisebebi, romelic
TaviseburebiT da Sedgeba asaxulia Sens naSromSi (or-
nawilebisgan, romelTagan • imsjelos organizmTa ganizmi, saarsebo garemo)
TiToeuls aqvs konkretuli xelsayreli saarsebo gare- • Sen mier Seqmnili sabinad-
funqcia; mosa da garemosTan Segueb- ro garemo da masSi arsebul
• yvela organizmisTvis da- ulobebis Sesaxeb organizmTa Seguebuloba
maxasiaTebelia sasicocxlo (organizmi, saarsebo gare-
Tvisebebi – kveba, sunTqva, mo)
zrda-ganviTareba, gamrav- • rogor unda imoqmedos
leba, moZraoba; adamianma Sen mier Seqmnili
• TiToeul organizms sabinadro garemosa da misi
sWirdeba misTvis Sesabamisi biomravalferovnebis dasa-
saarsebo garemo; cavad (garemos dacva)

85
garemos dacva garemos dacva
• adamians da sxva orga- • imsjelos garemosa da
nizmebs sicocxlisa da biomravalferovnebis
janmrTelobisTvis sufTa dacvis da maTi racionalu-
dausafrTxo garemo sWird- rad gamoyenebis mniSvnelo-
ebaT; Secvlili, dazianebu- baze
li garemo araxelsayreli
xdeba misi binadari orga-
nizmebisTvis, rasac maTi
ricxobriobis Semcireba an
gadaSeneba mohyveba;
• adamiani, Tavisi saqmia-
nobiT, nebiT Tu uneblied
zemoqmedebs garemoze
(tyeebis gaCexviT, ukon-
trolo nadirobiT, sawvavi
wiaRiseulis Warbi gam-
oyenebiT, dabinZurebiT)
daazianebs mas. zogjer
garemos azianebs bunebrivi
katastrofebic (xanZrebi,
miwisZvrebi, vulkanebi,
wyaldidobebi);
• adamiani valdebulia
gaufrTxildes garemos da
mis biomravalferovnebas,
racionalurad gamoiyenos
SeinarCunos yvela bune-
brivi resursi;

Kkompleqsuri davalebis piroba `me aq mirCevnia~

Seqmeni SenTvis sasurveli sabinadro garemos modeli, sadac warmoaCen am gare-
mosTvis damaxasiaTebeli cocxal samyaros Taviseburebebs.
samizne cneba – organizmi, saarsebo garemo
samizne cneba – garemos dacva

naSromis prezentaciisas xazgasmiT warmoadgine:

• ra niSnebis mixedviT daajgufe organizmebi Sen mier Seqmnil saarsebo garemo-
Si (organizmi, saarsebo garemo)?
• organizmTa agebulebis Tavisebureba, sxeulis Semadgeneli nawilebis fun-
qciebi da sasicocxlo Tvisebebi, romelic asaxulia Sens naSromSi (organizmi,
saarsebo garemo)?
• rogoria Sen mier Seqmnili saarsebo garemo da am garemosTan masSi arsebul
organizmTa Seguebuloba (organizmi, saarsebo garemo)?
• rogor unda imoqmedos adamianma Sen mier Seqmnili saarsebo garemosa da
misi biomravalferovnebis dasacavad (garemos dacva)?

86
 kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi,
SekiTxvebi)
etapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba
Aaqtivobebi
• ici, ra aris modeli ?
• ginaxavs risime modeli?
• riT gansxvavdeba modeli wardgenis sxva formisgan, magaliTad naxatis-
gan?
• giTamaSia fazliT an agiwyvia kubebisgan figurebi? rogor fiqrob, ra
gansxvavebaa maT Soris?
• roca aTvaliereb naxats an qandakebas, romeli ufro metad asaxavs re-
alobas?
• rogor fiqrob, roca ginda, aaSeno saxli, mis ukeT warmosadgenad ra
sjobs – naxati Tu sivculi modeli?
• ras fiqrob, modelis Sesaqmnelad ra masala gamogadgeba ? – feradi qaR-
aldebi, naWrebi, totebi, plastelini, Tixa - kidev?
• rogor warmogidgenia sxeulebi modelis sivrceSi ganawilebuli?
• xis modelebis Seqmna nimuSis mixedviT - resursi 1. nimuSebi resursi
2. maswavleblis mier winaswar momzadebuli ferdi qaRaldebi, totebi an
gamzadebuli raime modeli (SesaZloa, ainStainis laboratoriis romelime
martivad aRsaqmeli modeli)

xeebi - sivculi modelebis nimuSebi:

https://docs.google.com/document/d/15ykAyjAuPCNzq7P_7CijV_CsMfxvT78k/
edit?usp=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true

etapi II – kompleqsur davalebaze muSaoba

organizmi, saarsebo garemo organizmi, saarsebo garemo

zogadi qvecneba: organizmTa jgufe- zogadi qvecneba: organizmTa jgufe-
bi bi
kerZo qvecneba: cxovelebi kerZo qvecneba: sokoebi
zogadi qvecneba: sxeulis nawilebi zogadi qvecneba: janmrTeloba
kerZo qvecneba: TaTi, brWyalebi, kerZo qvecneba: Sxamiani sokoebi
floqvi, kidurebi, eSvebi, bakani, qvesakiTxi: sokoebis mravalferovne-
niJara, xerxemali, bumbuli, balani, ba
sxeulis forma
zogadi qvecneba: sasicocxlo Tvise- zogadi qvecneba: organizmTa jgufe-
bebi bi
kerZo qvecneba: kveba, sunTqva, zr- kerZo qvecneba: mikroorganizmebi
da-ganviTareba, gamravleba, moZrao- qvesakiTxi: mikrobTa mravalferovne-
ba xmeleTze, xmeleTze cxovrebasTan ba
Seguebuloba

87
 qvesakiTxi: cxovelebi, maTi sasi- zogadi qvecneba: bunebrivi garemo,
cocxlo Tvisebebi da Seguebuloba kerZo qvecneba: tye, veli, mindori
zogadi qvecneba: xelovnuri gare-
zogadi qvecneba: organizmTa jgufe- mo,
bi kerZo qvecneba: botanikuri baRi,
kerZo qvecneba: mcenareebi zooparki, saTburi, ferma, bostani,
zogadi qvecneba: sxeulis nawilebi baRi, venaxi
kerZo qvecneba: fesvi, Rero, foTo- zogadi qvecneba: sabinadro garemo,
li, wiwvi, yvavili, nayofi, Tesli, kerZo qvecneba: soro, bunagi, bude
sxeulis forma
zogadi qvecneba: sasicocxlo Tvise- qvesakiTxi: bunebrivi da xelovnuri
bebi garemos daxasiaTeba
kerZo qvecneba: kveba, sunTqva, zr-
da-ganviTareba garemos dacva
qvesakiTxi: mcenareebi, maTi sasi- zogadi qvecneba: garemos dabinZure-
cocxlo Tvisebebi da Seguebuloba ba;
kerZo qvecneba: xmeleTis dabinZure-
ba,
qvesakiTxi: dabinZurebuli garemos
gavlena cocxal bunebaze

moswavlis wigni: gv. 40-62.

moswavlis rveuli: gv. 34-56.
nabiji 1. ra niSnebis mixedviT daajgufe organizmebi Sen mier Seqmnil sa-
binadro garemoSi (organizmi, saarsebo garemo)?
organizmTa agebulebis Tavisebureba, sxeulis Semadgeneli nawilebis fun-
qciebi da sasicocxlo Tvisebebi, romelic asaxulia Sens naSromSi (organizmi,
saarsebo garemo)?
Sen mier Seqmnili sabinadro garemo da masSi arsebul organizmTa Seguebu-
loba (organizmi, saarsebo garemo)?

aqtivobebi
• TamaSi - vin ufro swrafad gamoicnobs – resursi 1. miwaSi sul gvirabs
Txris, da Sig budobs uvneblad, amitomac eZaxian miwis mTxrels da .? (Txune-
la) resursi 2. Tu dawveba ver adgeba, Rames fexze ZiliT aTevs, pirSi rqebi
amosvlia, rasac vawvdiT, cxviriT gvarTmevs (spilo) xes atarebs TaviT, da-
dis, darbis, bRavis, xe ar isxams nayofs, foTolsa da yvavils (iremi) resursi
2. damatebiT bmuli gamocanebis mosamzadeblad https://kids.ge/riddles
• sainformacio teqstis da ilustraciebis damuSaveba - resursi 1. moswav-
lis wigni 11. vecnobiT ZuZumwovrebs resursi 2. Eelprezentacia
https://docs.google.com/presentation/d/1ypA-JS_1tT0O9GOBUHb3BsST5f_HSNhg/
edit?usp=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true
• saklaso kinoTeatri – resursi videofilmi veluri cxovelebis xmebiT
https://www.youtube.com/watch?v=14LDUtA7G84
• grafikul organizatorebze da ilustraciebze muSaoba, praqtikuli
samuSao - dakvirveba – resursi moswavlis rveuli 11. vecnobiT ZuZumwovrebs
• sainformacio teqstis damuSaveba – resursi moswavlis wigni 12. qvewarmav-
lebi xmeleTze,

88
 • ilustraciebis damuSaveba - resursi moswavlis rveuli 12. qvewarmavle-
bi xmeleTze
• sainformacio teqstis damuSaveba – resursi moswavlis wigni 13. UxmeleTis
uxerxemlo organizmebi
• ilustraciebis damuSaveba - resursi moswavlis rveuli 13. UxmeleTis ux-
erxemlo organizmebi
• kvleva - Wiayelas reaqcia sinaTleze da moZraoba niadagSi resursi mos-
wavlis rveuli 13. xmeleTis uxerxemlo organizmebi davaleba 5.
• praqtikuli samuSao – qaRaldis Wiayelas modelireba -
https://pin.it/1EtGVAm
• TamaSi – vis raSi exmareba? resursi maswavleblis mier winaswar baraTebze
dawerili frazebi
https://docs.google.com/document/d/1_382d7TGYZfG99_WlSHtPBSApIOOGwKT/
edit?usp=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true
• sainformacio teqstis damuSaveba - resursi moswavlis wigni 14. vecnobiT
xmeleTis mcenareebs
• grafikul organizatorebze muSaoba – resursi 1. moswavlis rveuli 14.
vecnobiT xmeleTis mcenareebs resursi 2. teleskola – mcenareebi
https://www.youtube.com/watch?v=V9yz9bDYkkM
• sainformacio teqstis damuSaveba - resursi moswavlis wigni 15. wiwvovani
da yvavilovani mcenareebi
• grafikul organizatorebze muSaoba - resursi moswavlis rveuli 15. wi-
wvovani da yvavilovani mcenareebi
• azrobrivi rukis Seqmna – ra daniSnuleba aqvs mcenareebs – resursi – mas-
wavlebeli winaswar amzadebs flipCartis furcels SuaSi gamoxatuli mwvane
mcenariT da warweriT – mcenareTa daniSnuleba – aseve webovan qaRaldebs
moswavleebisaTvis
• sainformacio teqstis damuSaveba - resursi moswavlis wigni §16. vecno-
biT sokoebis samefos
• diskusia – ratom ar aris soko mcenare
• ilustraciebsa da grafikul organizatorebze muSaoba - resursi moswav-
lis rveuli §16.vecnobiT sokoebis samefos
moswavlis rveuli kiTxva 2. is dasamuSaveblad maswavlebeli awyobs mini-di-
skusias. sadiskusio kiTxvebi: ras niSnavs saSiSi? ra SeiZleba xisTvis iyos saSi-
Si? ram SeiZleba daasustos xe? gaixsene, ras niSnavs paraziti? ginaxavs xeze amo-
suli soko?daakvirdi fotoebs. romeli maTgania xeze dasaxlebuli? aris Tu ara
aseTi soko paraziti? aris Tu ara aseTi soko xisTvis saSiSi?
resursi eleqteonuli prezentacia - rogor amovicnoT paraziti soko
https://docs.google.com/presentation/d/1gl4qUu0UUes5aCgeyBxnW1b974E_wUGX/
edit?usp=drive_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true
• gonebrivi ieriSi – sad aris gavrcelebuli organizmebi?
• sainformacio teqstis damuSaveba - resursi moswavlis wigni §17. tye, veli,
mdelo
• ilustraciebsa da grafikul organizatorebze muSaoba – resursi moswav-
lis rveuli 17. tye, veli, mdelo
• essebis wardgena – melakudas erTi dRe – resursi moswavlis rveuli §17.
tye, veli, mdelo davaleba 2.
• ra aklia? vecnobiT bunebaSi qcevis wesebs - resursi moswavlis rveuli §17.
tye, veli, mdelo
• gonebrivi ieriSi – yvela organizmis danaxva SegviZlia TvaliT?
• sainformacio teqstis damuSaveba - resursi moswavlis wigni 18.TvaliT
uxilavi samyaro xmeleTze

89
 • ilustraciebsa da grafikul organizatorebze muSaoba - resursi moswav-
lis wigni 18. TvaliT uxilavi samyaro xmeleTze
• diskusia – rogor davicvaT janmrTeloba TvaliT uxilavi mavne samyarosa-
gan?
kiTxvebi:
• rogor vajgufebT organizmebs?
• rogor gavarCioT ZuZumwovrebi da qvewarmavlebi erTmaneTisagan?
• rogor gavarCioT qvewarmavlebis jgufebi erTnameTisagan?
• rogor arian Seguebulebi ZuZumwovrebi da qvewarmavlebi sabinadro
garemos?
• ram gamoiwvia xmeleTis binadrebis sxeulis nawilebis Taviseburebebi?
• raSi da rogor exmareba ZuZumwovrebsa da qvewarmavlebs sxeulis naw-
ilebi?
• rogor gavarCioT xmeleTs binadari uxerxemloebi erTmaneTisagan?
• ratom vTvliT, rom Wiayela sasargeblo uxerxemloa? Eratom vTvliT, rom
baRis lokokina mavnebeli uxerxemloa?
• cxovrebis rogori wesi axasiaTebs parazitebs?
• ratom vTvliT, rom organizmic garemoa?
• ra ganasxavebs mdelo, tyes, vels?
• ra ganasxvavebs xmeleTis mcenareebs?
• ra daniSnuleba aqvs mcenaris organoebs ? ra daniSnuleba aqvs mcenareebs
adamianisaTvis?
• ratom vTvliT sokoebs calke jgufad? ra ganasxvavebs sokoebs mcenaree-
bisagan? ra ZiriTadi niSniT ganvasxvavoT saWmelad vargisi da Sxamiani sokoe-
bi? ratom unda vufrTxildeT ucnob sokoebs?
• rogor unda moviqceT bunebaSi yofnis dros?
• ra sargebeli aqvs uxilav samyaros?
• rogor davicvaT Tavi uxilavi mikrosamyarosagan?
• ratom unda davicvaT higienis wesebi?

nabiji 2. rogor unda imoqmedos adamianma Sen mier Seqmnili sabinadro gare-
mosa da misi biomravalferovnebis dasacavad (garemos dacva)?

aqtivobebi
• gonebrivi ieriSi – ra moxdeba Tu gaqreba tyeebi?
• grafikul organizatorze muSaoba - ra gvWirdeba yvelas erTad? resursi -
maswavlebeli winaswar amzadebs flipCartis furcels cxriliT, romelsac avse-
ben.
ra sWirdeba adamians? rogor moipovebs

ra sWirdeba organizmebs? rogor moipovebs

• sainformacio teqstis damuSaveba – resursi moswavlis wigni 19.rogor

vizrunoT xmeleTis binadrebze
• ilustraciebsa da grafikul organizatorebze muSaoba – resursi moswav-
lis rveuli 19.rogor vizrunoT xmeleTis binadrebze

90
 • Ddiskusia – risTvis iqmneba zooparki da botanikuri baRi? resursi
https://www.youtube.com/watch?v=YH3OyXvZZOA
• veluri bunebis dacvis simbolos gaazreba da pandas naxatis Seqmna – resur-
si moswavlis rveuli 19. rogor vizrunoT xmeleTis binadrebze.
kiTxvebi:
• ra ganaxvavebs xelovnur da bunebriv garemos?
• ra resursebi sWirdeba adamians, saidan da rogor moipovebs?
• ra resursebi sWirdeba adaminis mzrunvelobis qveS myof organizms,
saidan da rogor moipovebs?
• ra resursebi sWirdeba velur bunebaSi myof organizmebs, saidan da ro-
gor moipovebs?
• ra mizniT iqmneba zooparkebi da botanikuri baRebi?
• raSi gamoixateba adamianTa daudevari qmedeba veluri bunebis mimarT?
• ratom iqca panda veluri bunebis dacvis simbolod?
• ra roli ekisrebaT mecnierebs sabinadro garemos dacvaSi?
• rogor SevinarCunoT sabinadro garemo?
• rogor davicvaT xmeleTis binadrebi?
• ratom urCevniaT xmeleTis binadar cxovelebs velur bunebaSi cxovre-
ba?
• ratom aris aucilebeli bunebrivi sabinadro garemos SenarCuneba?

aRwere, rogor mimdinareobs/warimarTa davalebaze muSaobis procesi;

• rogor gegmav/dagegme kompleqsur davalebaze muSaobis procesi? ras iT-
valiswinebdi samuSao procesis dagegmvisas?
• dagexmara Tu ara pirveladi gegma muSaobis procesSi?
• ra detalebze akeTebdi aqcents modelis mosamzadeblad?
• warimarTa Tu ara kompleqsur davalebaze muSaobis procesi dagegmilis Se-
sabamisad?
• gaxda Tu ara saWiro Tavdapirvelad SemuSavebul gegmebSi cvlilebebis Se-
tana?
• ratom aris saWiro davalebis pirveladi versiis Seqmna?
• riT gansxvavdeba Sesrulebuli davalebis pirveladi versia saboloosgan?
• ra faqtorebma gamoiwvia/SeuZlia gamoiwvios pirveladi daskvnebis gadasin-
jva?
• ra produqti SeqmeniT kompleqsuri davalebis saxiT?
• ratom fiqrob, rom Sen mier Seqmnili produqti modelia?

ra sakiTxis Sesaxeb gamoxate Seni codna kompleqsuri davalebis sa-

SualebiT?
• ratom ganaxorcieleT kompleqsuri davaleba?
• ra grZelvadian da moklevadian miznebs isaxavdiT komleqsur davalebaze
muSaobis procesSi?
• visTvis da ratom aris es produqti sasargeblo da saintereso?
• ra icodi Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? damatebiT ris gagebas
isurvebdi?
• ra daskvnebamde mixvedi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? riTi
dasturdeba Sen mier gakeTebuli daskvnebis marTebuloba/Tanmimdevruloba?
• ra xerxebi gamoiyene saswavlo masalis ukeT gasaazreblad? / kompleqsuri
davalebis ukeT Sesasruleblad?

91
 ra dabrkolebebs waaawydi davalebaze muSaobis procesSi? ra dagexmaraT
kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vis winaSe iyaviT angariSvaldebuli samuSao procesSi (maswavleblis, Tanak-
laselebis, samezoblo Temis)?
• ra saerTo mizani gqondaT Sen da Sens maswavlebels kompleqsur davalebaze
muSaobis procesSi?
• gqondaT Tu ara saerTo miznebi TanaklaselebTan erTad? iyo Tu ara saint-
ereso da sasiamovno TqvenTvis kompleqsur davalebaze muSaobis procesi?
• ra gaakeTeT damoukideblad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• ra gamogividaT kargad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vin da rogor dagexmaraT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
visTan iTanamSromleT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? (ra daxmare-
ba gauwieT Tanaklaselebs/samezoblo Temis wevrebs/maswavlebels; ra mxardaW-
era miiReT maTgan)?

Sefaseba solo taqsonomiiT

samizne cneba organizmi,saarsebo garemo
kriteriumi
garemos dacva

92
 kriteriumi aRwera
abstraqtuli done Mmoswavlem kargad gaiazra davalebis piro-
moswavles siRrmiseulad aqvs gaazrebu- ba, gaanaliza mizez-Sedegobrivi kavSire-
li sakiTxis arsi / arsobrivi maxasiaTe- bi organizmis agebulebasa da sabinadro
blebi, rac mas am codnis ganzogadebisa da garemos Soris, sabinadro garemos dacvis
misi dekonteqstualizebis/sxva msgavs mag- aucilebloba daukavSira organizmTa
aliTebTan Sedarebis saSualebas aZlevs. dacvas, gaiazra adamianis pasuxismgeblobis
ukavSirebs gansaxilvel sakiTxs sakuTar sakiTxi sabinadro garemos dacvaSi, adami-
pirad gamocdilebas. anis janmrTeloba daukavSira sabinadro
garemos dacvas, gamoTqva varaudi, ra mox-
deba sabinadro garemos dazianebis da Sem-
cirebis SemTxvevaSi, isaubra zooparkebisa
da botanikuri baRebis mniSvnelobis Ses-
axeb, miRebuli codna asaxa SerCeuli or-
ganizmis warmodgenaSi sakuTar sabinadro
garemoSi
mimarTebiTi done Mmoswavlem kargad gaigo da gaiazra
moswavles esmis gansaxilveli sakiTxis davalebis piroba, gaanaliza mizez-Sede-
arsi; xedavs urTierTmimarTebebs sakiTx- gobrivi kavSirebi organizmis agebuleba-
Tan dakavSirebul arsebiT struqturul sa da sabinadro garemos Soris, sabinadro
erTeulebs Soris. garemos dacvis aucilebloba daukavSira
organizmTa dacvas, gaiazra adamianis pa-
suxismgeblobis sakiTxi sabinadro garemos
dacvaSi, adamianis janmrTeloba daukavSira
sabinadro garemos dacvas, isaubra zoo-
parkebisa da botanikuri baRebis mniSvnelo-
bis Sesaxeb, Tumca ver gamoTqva varaudi ra
moxdeba da ra Seicvleba sabinadro garemos
dazianebis an Semcirebis SemTxvevaSi.
multistruqturuli done Mmoswavlem kargad gaigo davalebis piro-
moswavles aqvs mxolod ramdenime, erTma- ba, ajgufebs da axasiaTebs xmeleTis or-
neTTan daukavSirebeli, usistemo asocia- ganizmebs, cdilobs gaiazros organizmis
cia/warmodgena gansaxilvel sakiTxTan da- calkeuli sxeulis nawilis mniSvnelo-
kavSirebiT. ba garemosTan SeguebulobaSi, asaxelebs
da mokled aRwers xmeleTis binadar
mcenareebs, sokoebs, saubrobs higienis
calkeul wesebze, Tumca uWirs, gaiazros
adamianis pasuxisgebloba sabinadro gare-
mos dacvasa da SenarCunebis saqmeSi.
unistruqturuli done Mmoswavlem kargad ver gaigo, ver daakav-
moswavles aqvs mxolod erTi arastruq- Sira sxeulis nawilebis mniSvneloba gare-
turirebuli asociacia / warmodgena gansax- mos SeguebulobasTan kavSirSi, asaxelebs
ilvel sakiTxTan dakavSirebiT. xmeleTis calkeul organizmebs, sau-
brobs mxolod mis mier SerCeul xmeleTis
binadarze, uWirs sabinadro garemos dacvis
aucileblobaze saubari
pre-struqturuli done M oswavlis mier Sesrulebuli davaleba ar
m
moswavles sakiTxTan dakavSirebiT ar aqvs Seesabameba mocemul sakiTxs
relevanturi informacia.

93
 kompleqsuri davaleba 3. `mwvane maSvelebi~

Sualeduri mizani 3.

ZiriTadi produqti gansaxilveli sakvanZo saxelmZRvane-

sakiTxi SemTxveva/mag- SekiTxva / lo
aliTi SekiTxvebi
sufTa da usa- posteri moswavle qmnis rogor gad- moswavlis wigni:
frTxo xmeleTi posters, ro- movce Cemi gv.63-75
melzec asaxavs codna pos- moswavlis rveu-
garemos Secv- teriT garemos li: gv.57-71
lis mizezebsa cvlilebebis
da Sedegebs. sakiTxze.

samizne cnebasTan dakav- Sefasebis kriteriumebi Sefasebis kriteriumebi

Sirebuli mkvidri warmod- (zogadi) (kompleqsur davalebasTan
genebi mimarTebiT dakonkretebu-
li)
moswavlem unda gaacnobi-
eros, rom moswavles SeuZlia naSromis prezentaciisas
xazgasmiT warmoaCine:

garemos dacva garemos dacva • ra mniSvneloba aqvs ada-

• adamians da sxva orga- • imsjelos, adamianisa da mianisa da sxva organizmebi-
nizmebs sicocxlisa da sxva organizmebis sicocx- saTvis sufTa da usafrTxo
janmrTelobisTvis sufTa lisa da janmrTelobisTvis garemos (garemos dacva)
da usafrTxo garemo sWird- sufTa da usafrTxo garemos • ra ganapirobebs bunebrivi
ebaT; Secvlili, dazianebu- mniSvnelobisa da Secvli- da stiqiuri movlenebis
li garemo araxelsayreli li, dazianebuli garemos warmoqmnas da ra gavlenas
xdeba misi binadari orga- zegavleniT organizmTa axdens is garemoze? (mov-
nizmebisTvis, rasac maTi ricxobriobis Semcirebis/ lena)
ricxobriobis Semcireba an gadaSenebis Sesaxeb • adamianis saqmianobis
gadaSeneba mohyveba; • imsjelos adamianis saqmi- gavlena garemos gavlena
• adamiani, Tavisi saqmia- anobiTa da sxvadasxva bune- biomravalferovnebaze,
nobiT, nebiT Tu uneblied brivi da stiqiuri movlen- maT ricxovnobaze (garemos
zemoqmedebs garemoze ebiT garemos dabinZurebisa dacva).
(tyeebis gaCexviT, ukon- da dazianebis Sesaxeb • rogor unda imoqmedos
trolo nadirobiT, sawvavi • imsjelos garemosa da adamianma garemosa da misi
wiaRiseulis Warbi gam- biomravalferovnebis biomravalferovnebis dasa-
oyenebiT, dabinZurebiT) dacvis da maTi racionalu- cavad (garemos dacva)
daazianebs mas. zogjer rad gamoyenebis mniSvnelo- • bunebrivi da stiqiuri
garemos azianebs bunebrivi baze movlenebiT dazianebuli
katastrofebic (xanZrebi, garemos gavlena biomraval-
miwisZvrebi, vulkanebi, movlena ferovnebaze, maT ricxovno-
wyaldidobebi); • imsjelos bunebrivi da baze (garemos dacva)
• adamiani valdebulia stiqiuri movlenebisa da
gaufrTxildes garemos da maTi gavlenis Sesaxeb
mis biomravalferovnebas,
racionalurad gamoiyenos
SeinarCunos yvela bune-
brivi resursi;
movlena (bold)
• bunebaSi mimdinare yovel-
gvar cvlilebas, anu movle-
nas sakuTari mizezi, Sedegi,
gansxvavebuli xangrZlivoba
aqvs da

94
ZiriTadad perioduli an
cikluri bunebiT xasiaTde-
ba. bunebrivi movlena Sei-
Zleba katastrofad iqces;
• sxvadasxva movlenis Se-
degad SeiZleba Seicvalos
sxeulis mdebareoba, forma,
feri, temperatura, niv-
Tierebis agregatuli mdgo-
mareoba da a.S.
• sxeulebi erTmaneTze
zemoqmedeben garkveuli
ZalebiT. zogierTi Zalis
moqmedebisTvis aucile-
belia zedapirebis Sexeba/
kontaqti. zogierTi Zala
garkveul manZilze - sxe-
ulTan kontaqtis gareSe
moqmedebs.
• arsebobs sinaTlis xe-
lovnuri da bunebrivi
wyaroebi. erTgvarovan
garemoSi sinaTle sworxaz-
ovnad vrceldeba;
• merxevi sxeuli warmoad-
gens bgeris wyaros. bgeris
gavrceleba damokidebulia
garemoze.

Kkompleqsuri davalebis piroba `mwvane maSvelebi~

Seqmeni posteri, sadac asaxav adamianis zemoqmedebiT da stiqiuri movlenebiT
gamowveul garemos cvlilebs. aseve, gamokveTe Secvlili garemos gavlena adami-
ansa da sxva organizmebze.
samizne cneba – garemos dacva
samizne cneba - movlena

naSromis prezentaciisas xazgasmiT warmoadgine:

• ra mniSvneloba aqvs adamianisa da sxva organizmebisaTvis sufTa da usafrTxo
garemos (garemos dacva)?
• adamianis saqmianobis gavlena garemos gavlena biomravalferovnebaze, maT
ricxovnobaze (garemos dacva).
• ra ganapirobebs bunebrivi da stiqiuri movlenebis warmoqmnas da ra gavlenas
axdens is garemoze? (movlena)
• rogor unda imoqmedos adamianma garemosa da misi biomravalferovnebis dasa-
cavad (garemos dacva)
• bunebrivi da stiqiuri movlenebiT dazianebuli garemos gavlena biomraval-
ferovnebaze, maT ricxovnobaze (garemos dacva).

95
 kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi,
SekiTxvebi)
etapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba
Aaqtivobebi
• G gonebrivi ieriSi
• Pposteris nimuSebis daTvaliereba – resursi 1. bavSvebis xeliT Seqmnili
posteri
https://docs.google.com/document/d/12WDHG8LezvSnrz3LQNj4kl_Cm1e2uvl3/edit?us-
p=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true
resursi 2. narCenebis daxarisxeba
https://drive.google.com/file/d/1v9sA6Uovun9qVKBHgDbPFZMt0Gmubrwx/view?us-
p=share_link
resursi 3. ekoposteri
https://drive.google.com/file/d/1LW1nvQ5vI-SYeG3kz3K3va4R9W_N8WFi/view?us-
p=share_link

kompleqsuri davalebis pirobis gaazrebaze orientirebuli SekiTxvebi:

• ginaxavs posteri?
• ra ZiriTadi maxasiaTeblebi aqvs posters?
• Seqmnili gaqvs Tu ara posteri adre da ra mizniT?
• riTi ganirCeva posteri naxatisgan?
• ras unda asaxavdes posteri?
• Ramdenad mniSvnelovania posterSinaxatebi/fotoebis/logoebis an sxva
efeqtebis gamoyeneba?
• ra etapebi unda gaiaro posteris Sesaqmnelad?
• rogori formiT unda gamoixatos ZiriTadi saTqmeli?
Kkompleqsuri davaleba
• Tqveni sityvebiT CamoayalibeT, ras Seexeba Tqveni davaleba, razec unda
imuSaoT ramdenime gakveTili?
• visTvis unda SeqmnaT da vis winaSe unda waradginoT posteri?

96
 etapi II – kompleqsur davalebaze muSaoba

garemos dacva Mmovlena

zogadi qvecneba: garemos dabinZure- zogadi qvecneba: bunebrivi safrTxe
ba kerZo qvecneba: stiqiuri movlena,
kerZo qvecneba:: xmeleTis miwisZvra, mewyeri, usafrTxoebis
dabinZureba, garemosdacviTi wesebi
RonisZieba, daxarisxeba, reciklire- qvesakiTxi: sxvadasxva bunebrivi mov-
ba, Semcireba, xelmeored gamoyeneba, leniT gamowveuli cvlilebebi
narCenis gadamuSaveba qvesakiTxi: usafrTxoeba stiqiuri
qvesakiTxi: dabinZurebuli movlenebis dros
moswavlis wigni: gv.63-75
moswavlis rveuli: gv.57-71
nabiji 1. ra mniSvneloba aqvs adamianisa da sxva organizmebisaTvis sufTa da
usafrTxo garemos (garemos dacva)
aqtivobebi
• gonebrivi ieriSi –ra aris bunebrivi movlena?
• sainformacio teqstis damuaSaveba – resursi moswavlis wigni 20.bune-
brivi da stiqiuri movlenebi xmeleTze
• ilustraciebis da kiTxvebis damuSaveba, azrobrivi rukis Seqmna – resursi
moswavlis rveuli 20.bunebrivi da stiqiuri movlenebi xmeleTze
TamaSi imitireba - rogor unda moviqceT stiqiuri movlenebis dros? re-
sursi 1 – baraTebi maswavlebeli awesebs TamaSi/imitirebis wesebs (amzadebs
sxvadasxva situaciis mixedviT baraTebs, sadac ganxiluli iqneba saklaso
oTaxSi an saskolo Senobis sxvadasxva nawilSi, ezoSi, skolis mimdebare ter-
itoriaze an sxva situaciebSi moxvedris dros ra wesebi unda daicvas mos-
wavlem ) resursi 2.
https://tbilisi.gov.ge/page/3188
• Ggonebrivi ieriSi – ra sargebeli an ziani moaqvs plastmasas?
• sainformacio teqstis damuSaveba - resursi moswavlis wigni 21. ra Sede-
gebi moaqvs xmeleTis dabinZurebas
• ilustraciebze da grafikul organizatorebze muSaoba - resursi 1. mos-
wavlis wigni 21. ra Sedegebi moaqvs xmeleTis dabinZurebas
aqve SevaxsenoT moswavleebs, rom saSiSroebis dros maT SeuZliaT, dare-
kon nomerze : 112 da iTxovon daxmareba.mSvidad auxsnan irgvliv ra xdeba da
miawodon misamarTi an adgilmdebarebis miniSneba.
resursi 2.
resursi 3.
• saklaso kinoTeatri – resursi 1.plastmasa – damabinZurebeli faqtori
https://www.youtube.com/watch?v=_6xlNyWPpB8 resursi 2.videorgoli narCenebis
marTva https://www.youtube.com/watch?v=TGO6qZ_aALs
resursi 3. videorgoli narCenebis marTva https://www.youtube.com/watch?v=Fm4-t_
GEEAA
• sainformacio teqstis damuSaveba - resursi 1. moswavlis wigni 22. rogor
davicvaT xmeleTi dabinZurebisgan
• ilustraciebze da grafikul organizatorebze muSaoba - resursi1. mos-
wavlis rveuli 22. rogor davicvaT xmeleTi dabinZurebisgan resursi 2.
https://www.youtube.com/watch?v=K-x4yG5Qo9M

97
 kiTxvebi:
• ra aris bunebrivi movlena?
• ra niSnebiT xasiaTdeba bunebrivi movlena?
• riT gansxvavdeba bunebrivi da stiqiuri movlenebi erTmaneTisagan?
• ra mizezi da Sedegebi axlavs bunebriv da stiqiur movlenebs?
• rogor ganvasxvaoT mewyeri da miwisZvra erTmaneTisagan?
• ra kavSirSi SeiZleba iyos miwisZvra da meweri erTmaneTTan?
• ra aris stiqiuri movlenebis - miwisZvra, mewyeri, qvaTacvena gamomwvevi
mizezi?
• rogori icvleba adamianTa cxovreba stiqiuri movlenebis Semdeg?
• usafrTxoebis ra wesebi unda davicvaT miwisZvris dros?
• usafrTxoebis ra wesebi unda davicvaT gzis im monakveTze,sadac qvaTacve-
naa?
• vin uwevs daxmarebas adamianebs da rogor moqmedeben maSvelebi stiqiuri
movlenebis dros?
• rogor icvleba garemo adamianTa zemoqmedebis mere?
• adamianTa romel qmedebebs axlavs mosalodneli stiqiuri movlenebis
warmoqmnis riski?
• rogori Sedegebis momtania narCenebiT dabinZurebuli garemo?
• ra abinZurebs garemos?
• ratom vTvliT garemos mTavar damabinZurebel faqtorad adamianis
qmedebas?
• iTvaliswinebs Tu ara adamiani Tavisi moqmedebiT gamowveul risks?
• rogor icavs adamiani garemos dabinZurebisagan?

nabiji 2. adamianis saqmianobis gavlena garemos gavlena biomravalferovneba-

ze, maT ricxovnobaze (garemos dacva).
rogor unda imoqmedos adamianma garemosa da misi biomravalferovnebis dasa-
cavad (garemos dacva)?
bunebrivi da stiqiuri movlenebiT dazianebuli garemos gavlena biomraval-
ferovnebaze, maT ricxovnobaze (movlena) (garemos dacva).

aqtivobebi:
• gonebrivi ieriSi – rogor cvlis adamiani garemos?
• sainformacio teqstis damuSaveba - resursi moswavlis rveuli 23. rogor
gamoviyenoT da SevinarCunoT sufTa da usafrTxo garemo?
• minidiskusia - mizezi da Sedegi - (maswavlebelma SesaZloa, gamoiyenos
kavSiris dasamyareblad sxvadasxva magaliTi da winaswar gaakeTos grafi-
kulad sqema mizezebi da Sedegebi. amasTan sqema SesaZloa Seavsos Sedegidan
mizezisken an piriqiT. konkretuli magaliTebisTvis SeiZleba gamoiyenos: Tu
Caidans orTqli asdis, e. i. wyali aduRda, Tu saavdro Rrubels davinaxavT,
iwvimebs, Tu aTs mivumatebT ocs, miviRebT ocdaaTs, Tu ias da yoCivardas vi-
poviT tyeSi, male gazafxuli mova, Tu kvamls davinaxavT, raRac daiwva, Cveni
qmedebiT SeiZleba sxvaze vizrunoT,an piriqiT. daskvna - yvela qmedebas (an
movlenas bunebaSi), an adamianis qcevas aqvs mizezi (ratom xdeba an viqceviT
ase) da Sedegi (ra mosdevs am qmedebas an cvlilebas).

98
 • ilustraciebisa da organizatoris damuSaveba – resursi moswavlis rveu-
li §23. rogor gamoviyenoT da SevinarCunoT sufTa da usafrTxo garemo?
• gonebrivi ieriSi – ras unda niSnavdes fraza - gaxdi mwvane da gaamwvane?
• sainformacio teqstis damuSaveba – resursi moswavlis wigni 24. Sen Segi-
Zlia, gaxde garemos damcveli
• saklaso diskusia: risgan mzaddeba qaRaldi? ra nivTebs amzadeben qaRald-
isgan? ratom unda movufrTxildeT qaRalds?
• ilustraciebsa da grafikul organizatorebze muSaoba - resursi moswav-
lis rveuli §24. Sen SegiZlia, gaxde garemos damcveli
• modelireba da namuSevrebis gamofena – vaCuqoT Zvel nivTebs axali si-
cocxle - resursi moswavlis rveuli 24. Sen SegiZlia, gaxde garemos damcve-
li fotoebis nimuSebi, resursi 2. Mmaswavlebeli winaswar amzadebs nivTebs,
romlis gadakeTeba SesaZlebelia praqtikul nivTebad.

kiTxvebi:
• rogor aisaxeba cocxal samyaroze garemos dabinZureba?
• ras gamowvevs cocxali samyaros mravalferovnebis Semcireba?
• risgan unda davicvaT garemo?
• rogor unda davicvaT garemo?
• ratom unda davicvaT garemo?

aRwere, rogor mimdinareobs/warimarTa davalebaze muSaobis procesi;

• rogor gegmav/dagegme kompleqsur davalebaze muSaobis procesi? ras iT-
valiswinebdi samuSao procesis dagegmvisas?
• dagexmara Tu ara pirveladi gegma muSaobis procesSi?
• ra detalebze akeTebdi aqcents posteris mosamzadeblad?
• warimarTa Tu ara kompleqsur davalebaze muSaobis procesi dagegmilis Se-
sabamisad?
• gaxda Tu ara saWiro Tavdapirvelad SemuSavebul gegmebSi cvlilebebis Se-
tana?
• ratom aris saWiro davalebis pirveladi versiis Seqmna?
• riT gansxvavdeba Sesrulebuli davalebis pirveladi versia saboloosgan?
• ra faqtorebma gamoiwvia/SeuZlia gamoiwvios pirveladi daskvnebis gadasin-
jva?
• ra produqti SeqmeniT kompleqsuri davalebis saxiT?
• ratom fiqrob, rom Sen mier Seqmnili produqti posteria?

ra sakiTxis Sesaxeb gamoxate Seni codna kompleqsuri davalebis sa-

SualebiT?
• ratom ganaxorcieleT kompleqsuri davaleba?
• ra grZelvadian da moklevadian miznebs isaxavdiT kompleqsur davalebaze
muSaobis procesSi?
• visTvis da ratom aris es produqti sasargeblo da saintereso?
• ra icodi Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? damatebiT ris gagebas
isurvebdi?
• ra daskvnebamde mixvedi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? riTi
dasturdeba Sen mier gakeTebuli daskvnebis marTebuloba/Tanmimdevruloba?
• ra xerxebi gamoiyene saswavlo masalis ukeT gasaazreblad? / kompleqsuri
davalebis ukeT Sesasruleblad?

99
 ra dabrkolebebs waaawydi davalebaze muSaobis procesSi? ra dagexmaraT
kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vis winaSe iyaviT angariSvaldebuli samuSao procesSi (maswavleblis, Tanak-
laselebis, samezoblo Temis)?
• ra saerTo mizani gqondaT Sen da Sens maswavlebels kompleqsur davalebaze
muSaobis procesSi?
• gqondaT Tu ara saerTo miznebi TanaklaselebTan erTad? iyo Tu ara saint-
ereso da sasiamovno TqvenTvis kompleqsur davalebaze muSaobis procesi?
• ra gaakeTeT damoukideblad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• ra gamogividaT kargad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vin da rogor dagexmaraT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
visTan iTanamSromleT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? (ra daxmare-
ba gauwieT Tanaklaselebs/samezoblo Temis wevrebs/maswavlebels; ra mxardaW-
era miiReT maTgan);

samizne cneba Mmovlena

kriteriumi garemos dacva

kriteriumi aRwera
abstraqtuli done Mmoswavlem kargad gaigo da gaiazra
moswavles siRrmiseulad aqvs gaazrebu- davalebis piroba, gaanaliza mizez-Sede-
li sakiTxis arsi / arsobrivi maxasiaTe- gobrivi kavSirebi bunebriv da stiqiur
blebi, rac mas am codnis ganzogadebisa da movlenebs Soris, adamianis mavne zemoq-
misi dekonteqstualizebis/sxva msgavs mag- medebasa da sabinadro garemos dabinZure-
aliTebTan Sedarebis saSualebas aZlevs. bas, dazianebas da biomravalferovnebis
ukavSirebs gansaxilvel sakiTxs sakuTar Semcirebas Soris, isaubra garemos cvli-
pirad gamocdilebas. lebebiT gamowveul Sedegebze da stiqiuri
movlenebis dros usafrTxoebaze, ivarauda
mosalodneli Sedegebi, im SemTxvevaSi, Tu
saTanadod ar ganxorcielda garemos dacva,
imsjela garemos dacvis gzebsa da mniSvne-
lobaze.
mimarTebiTi done moswavlem kargad gaigo da gaiazra
moswavles esmis gansaxilveli sakiTxis davalebis piroba, gaanaliza mizez-Sedego-
arsi; xedavs urTierTmimarTebebs sakiTx- brivi kavSirebi bunebriv da stiqiur mov-
Tan dakavSirebul arsebiT struqturul lenebs Soris, adamianis mavne zemoqmede-
erTeulebs Soris. basa da sabinadro garemos dabinZurebas,
dazianebas da biomravalferovnebis Sem-
cirebas Soris, isaubra garemos cvlile-
bebiT gamowveul mavne Sedegebze, stiqiuri
movlenebis dros usafrTxoebaze, Tumca
gauWirda gamoeTqva varaudi garemos uwyve-
ti damazianebeli faqtorebis moqmedebis
Sedegebze, daesabuTebina garemos dacvis
mniSvneloba

100
multistruqturuli done moswavlem kargad gaigo davalebis piroba,
moswavles aqvs mxolod ramdenime, erTma- ver moaxerxa mizez-Sedegobrivi kavSirebis
neTTan daukavSirebeli, usistemo asocia- damyareba bunebriv da stiqiur movlenebs
cia/warmodgena gansaxilvel sakiTxTan da- Soris, adamianis mavne zemoqmedebasa da sa-
kavSirebiT. binadro garemos dabinZurebas, dazianebas
da biomravalferovnebis Semcirebas Soris,
isaubra garemos cvlilebebiT gamowveul
mavne Sedegebze da stiqiuri movlenebis
dros usafrTxoebaze, gauWirda emsjela
garemos dacvis gzebsa da mniSvnelobaze
unistruqturuli done moswavlem kargad ver gaigo davalebis
moswavles aqvs mxolod erTi arastruq- piroba, ver moaxerxa mizez-Sedegobrivi
turirebuli asociacia / warmodgena gansax- kavSirebis damyareba bunebriv da stiqiur
ilvel sakiTxTan dakavSirebiT. movlenebs Soris, adamianis mavne zemoqmede-
basa da sabinadro garemos dabinZurebas da
biomravalferovnebis Semcirebas Soris, is-
aubra stiqiuri movlenebis dros usafrTx-
oebaze.
pre-struqturuli done M oswavlis mier Sesrulebuli davaleba ar
m
moswavles sakiTxTan dakavSirebiT ar aqvs Seesabameba mocemul sakiTxs.
relevanturi informacia.

101
 Tema – wyali, rogorc garemo
(meTodologiuri gzamkvlevi)

cnebaTa ierarqia da kavSiri Temis Sinaarsobriv konteqstTan

(cnebebis kavSiri Temis SinaarsTan)

Temis farglebSi Sedegebis miRwevis indikatorebi samizne cnebebis

mixedviT
Tema: wyali, rogorc garemo
sxeuli - moswavlem unda SeZlos:
 martivi eqsperimentis saSualebiT daadginos da daajgufos sxeulebi
wylis gamtarianobis mixedviT;
 wylis transportis aRwera da erTmaneTTan Sedareba maxasiaTeblebis
mixedviT;
 martiv eqsperimentebze dayrdnobiT wylis fizikuri Tvisebebis
(gamWvirvaloba, suni, feri, denadoba) aRwera da wylis mniSvnelobaze
msjeloba;
movlena - moswavlem unda SeZlos:
 wyaldidobisa, wyalmovardnis da Stormis aRwera;
 wyaldidobebis da wyalmovardnebis dros usafrTxo qcevis
mniSvnelobaze msjeloba.
sivrceSi orientireba - moswavlem unda SeZlos:
 wylis obieqtebis (mdinareebis, tbebis, zRvebis, okeaneebis) da maTi
Semadgeneli nawilebis (magaliTad, saTave, napiri, fskeri, SesarTavi)
mixedviT aRwera;
 zRvis da mdinaris wylis Sedareba da maT Soris arsebuli gansxvavebis
mizezebze msjeloba.
organizmi, saarsebo garemo - moswavlem unda SeZlos:
 wylis binadari organizmebis agebulebasa da sasicocxlo Tvisebebze
msjeloba;
 wylis binadari organizmebisTvis garemos mniSvnelobaze da maTi
garemosTan Seguebulobis Sesaxeb msjeloba;
 wyal-xmeleTa cxovelebis garemosTan Seguebulobaze msjeloba.
garemos dacva - moswavlem unda SeZlos:
 wylis dabinZurebis magaliTebis aRwera da am dabinZurebis Tavidan
acilebis SesaZleblobebze msjeloba.

102
Temis farglebSi dasamuSavebeli qvecnebebi cnebebis mixedviT
cneba qvecneba
sxeuli aracocxali sxeulebi; bunebrivi da xe-
lovnuri sxeula/nivTiereba; nivTierebis/
masalis Tviseba; agregatuli mdgomareoba;
sxeulis fizikuri Tviseba
movlena rxeviTi moZraoba; sxeulTa urTierTqmedeba;
agregatuli mdgomareobis cvlileba;
amindis cvalebadoba; bunebrivi safrTxe;
sivrceSi orientireba geografiuli obieti; saorientacio sa-
Sualebebi
organizmi da saarsebo organizmTa jgufebi; sxeulis nawilebi; sa-
garemo sicocxlo Tvisebebi, bunebrivi garemo, xe-
lovnuri garemo, janmrTeloba da higiena;
garemos dacva garemos dabinZureba; bunebrivi resursebi;
janmrTeloba; resursebis racionaluri ga-
moyeneba;

Temis farglebSi dasamuSavebeli sakiTxebi, qvesakiTxebi

sakiTxebi qvesakiTxebi
wyali da misi obieqtebi wylis obieqtebisa da maTi Semadgeneli naw-
ilebis aRwera
wyalSi moZravi satransporto saSualebebi
wylis fizikuri Tvisebebis daxasiaTeba
sicocxle wyalSi wylis binadari organizmebi, maTi sasicocxlo
Tvisebebi da Seguebuloba
wylis, rogorc bunebrivi da xelovnuri gare-
mos msgavseba-gansxvavebebi
usafrTxo wyali, wylis sxvadasxva bunebrivi (wvima, gvalva, Tovli,
resursebis marTva setyva, cisartyela) da stiqiuri movlenebiT
(cunami, cikloni, wyaldidoba, wyalmovard-
na, Stormi, zvavi) gamowveuli cvlilebebi da
usafrTxoeba
dabinZurebuli wylis gavlena cocxal buneba-
ze
wylis resursebis dacva. wylis mniSvneloba
mtknari da mlaSe wylebis msgavseba-gansxvave-
bebis mizezebi

103
sakiTxebisa da qvesakiTxebis mimarTeba qvecnebebsa da
cnebebTan
cneba qvecneba (zogadi) qvecneba (konkretuli) qvesakiTxebi sakiTxebi
sxeuli aracocxali sxeuli wylis transporti wylis obi- wyali
Ruza, afra, niCabi eqtebisa da misi
(okeane, zRva, obiqtebi
kaiuta, kabina, avzi tba, mdinare,
yinulis lolo aisbergi,
wyalsacavi) da
rifebi
maTi Semadgene-
xelovnuri masala/ plastmasa li nawilebis
nivTiereba rezini (saTave, napiri,
fskeri, Sesar-
polieTileni
Tavi, Senakadi)
bunebrivi masala/ bambis qsovili aRwera;
nivTiereba sawvavi, rkina, xe
nivTierebis/masa- gamWvirvale, aragam-
lis Tviseba Wvirvale
wyalgamtari, wyalgaum- wyalSi moZravi
tari satransporto
wylis fizikuri Tvise- saSualebebi;
bebi
agregatuli mdgo- myari
mareoba; Txevadi
airadi wylis fiziku-
ri Tvisebebis
sxeulis fizikuri mZime daaxasiaTeba
Tviseba msubuqi
movlena rxeviTi moZraoba bgeris gavrceleba
wyalSi
talRis gavrceleba
sxeulTa urTierTq- mimarTuleba
medeba moqaCva
wylis binadari
biZgi xerxemliani
moZraoba cxovelebi,
maTi sasicocx-
mdebareoba
lo Tvisebebi
agregatuli mdgo- aorTqleba da Seguebu-
mareobis cvlileba kondensacia loba
lRoba,
gamyareba

wylis binadari
uxerxemlo cx-
ovelebi, maTi
sasicocxlo
Tvisebebi da
Seguebuloba

104
 amindis cvaleba- Rrubeli
doba wvima
setyva
Tovli
cisartyela
bunebrivi safrTxe stiqiuri movlena wyal-xmeleTa sicocxle
Stormi cxovelebi, wyalSi
wyaldidoba maTi sasicocx-
lo Tvisebebi
Rvarcofi da Seguebu-
wyalmovardna loba
usafrTxoebis wesebi
sivrceSi geografiuli obi- okeane wylis binadari
orien- eqti mcenareebi,
tireba zRva
maTi sasicocx-
tba lo Tvisebebi
xeoba da Seguebu-
loba
mdinare
wyalsacavi TvaliT uxila-
myinvari vi sicocxle
wyalSi
aisbergi
saTave bunebrivi da
Senakadi xelovnuri
garemos ms-
fskeri gavseba-gansx-
SesarTavi vavebebi
kalapoti

saorientacio sa- globusi bunebrivi mov-

Sualebebi ruka lenebi (wvima,
gvalva, Tovli,
adgilis gegma setyva, cisar-
orga- organizmTa jgufebi mikroorganizmebi tyela)
nizmi da mcenareebi
saarsebo
garemo xerxemliani cxovelebi
uxerxemlo cxovelebi
sxeulis nawilebi kidurebi, lastebi,
farflebi
sxeulis forma
sasicocxlo Tvise- wylis cxovelebis kveba
bebi sunTqva filtvebiT,
kaniT, layuCebiT stiqiuri mov-
lenebi (cuna-
mi, cikloni,
wyaldidoba,
niRvari, zvavi)

105
 amindis cvaleba- wylis xerxemlianTa da usafrTxoeba
doba uxerxemloTa zrda-gan- wyaldidobebisa
viTareba da wyalmovard-
wylis xerxemlianTa da nebis dros
uxerxemloTa gamrav-
leba dabinZurebuli
wylis gavlena
moZraoba wyalSi cocxal bune- sicocxle
wyalSi cxovrebasTan baze wyalSi
Seguebuloba
bunebrivi garemo okeane
zRva wylis re-
tba sursebis dacva
mdinare dabinZurebi-
sgan da go-
xelovnuri garemo akvariumi nivruli gamoy-
wyalsacavi eneba

janmrTeloba higiena
fizikuri aqtivoba, mtknari da
curva mlaSe wylebis
msgavseba-gansx-
gakaJeba
vavebebis mize-
garemos garemos wylis dabinZureba zebi
dacva dabinZureba sasuqebi wyalSi usafrTxo
wyali,
garemosdacviTi wylis mniSvne- wylis re-
RonisZieba loba sursebis
janmrTeloba dabinZurebuli wyliT marTva
dainficireba
bunebrivi re- mtknari wyali
sursi
mineraluri wyali
sasmeli wyali
amowurvadi

resursis raciona- dazogva

luri gamoyeneba reciklireba
gawmenda
narCenis gadamuSaveba

106
 Tema - wyali, rogorc garemo

Tematuri matricis Tavfurceli

Tema: wyali, rogorc garemo saaTebis savaraudo raodenoba:

ZiriTadi resursi: 25 saaTi
samizne cneba sakiTxi 1 sakiTxi 2 sakiTxi 3
wyali da misi obiqte- sicocxle wyalSi usafrTxo wyali,
bi wylis resursebis
marTva

sxeuli qvesakiTxi: wylis obi-

eqtebisa da maTi Semad-
geneli nawilebis aRw-
era
zogadi qvecneba:
agregatuli mdgo-
mareoba;
kerZo qvecneba:
myari, Txevadi
qvesakiTxi: wyalSi
moZravi satranspor-
to saSualebebi
zogadi qvecneba:
aracocxali sxeuli
kerZo qvecneba:
wylis transporti,
Ruza, afra, niCabi, kai-
uta, kabina, avzi, Zravi
zogadi qvecneba:
xelovnuri masala/niv-
Tiereba
kerZo qvecneba:
plastmasa, rezini, po-
lieTileni
zogadi qvecneba:
bunebrivi masala/niv-
Tiereba
kerZo qvecneba:
bambis qsovili, sawva-
vi, rkina, xe
zogadi qvecneba:
sxeulTa urTierTq-
medeba
kerZo qvecneba:
mimarTuleba, moZrao-
ba, mdebareoba
qvesakiTxi: wylis
fizikuri daaxasiaTeba

107
 zogadi qvecneba:
agregatuli mdgo-
mareoba
kerZo qvecneba:
myari, Txevadi, airadi
zogadi qvecneba:
sxeulis fizikuri
Tviseba
kerZo qvecneba:
mZime, msubuqi,
zogadi qvecneba:
nivTierebis/masalis
Tviseba
kerZo qvecneba:
wyalgamtari, wyal-
gaumtari,
gamWvirvale, aragam-
Wvirvale

Mmovlena qvesakiTxi: wylis qvesakiTxi: sxva-

fizikuri daxasiaTeba dasxva bunebrivi
zogadi qvecneba: movleniT gamowveu-
rxeviTi moZraoba li cvlilebebi
kerZo qvecneba: zogadi qvecneba:
bgeris gavrceleba amindis cvalebadoba
talRis gavrceleba; kerZo qvecneba:
zogadi qvecneba: Rrubeli, wvima, se-
agregatuli mdgomare- tyva, Tovli, cisar-
obis cvlileba tyela
kerZo qvecneba: zogadi qvecneba:
aorTqleba, kondensa- bunebrivi safrTxe
cia, lRoba, gamyareba; kerZo qvecneba:
stiqiuri movlena,
qvesakiTxi: wyalSi Stormi, wyaldido-
moZravi satranspor- ba, Rvarcofi, wyal-
to saSualebebi movardna, niRvari,
zogadi qvecneba: Stormi, usafrTxoe-
sxeulTa urTierTq- bis wesebi
medeba zogadi qvecneba:
kerZo qvecneba: agregatuli mdgo-
mimarTuleba, moqaCva, mareobis cvlileba
moZraoba, mdebareoba kerZo qvecneba:
aorTqleba, kon-
densacia, lRoba,
gamyareba;

108
sivrceSi qvesakiTxi: wylis
orientireba obieqtebisa da maTi
Semadgeneli nawilebis
aRwera
zogadi qvecneba:
geografiuli obieqti
kerZo qvecneba:
okeane, zRva, tba, wy-
alsacavi, mdinare, Sen-
akadi, saTave, napiri,
fskeri, SesarTavi)

qvesakiTxi: wyalSi
moZravi satranspor-
to saSualebebi;
zogadi qvecneba:
saorientacio sa-
Sualebebi
kerZo qvecneba:
globusi, ruka, adgi-
lis gegma, kompasi
organizmi da qvesakiTxi: wylis qvesakiTxi:
saarsebo garemo binadari organizme- dabinZurebuli wy-
bi lis gavlena cocxal
zogadi qvecneba: bunebaze
organizmTa jgufebi zogadi qvecneba:
kerZo qvecneba: garemos dabinZure-
mcenareebi, cx- ba;
ovelebi, mikroorga- kerZo qvecneba:
nizmebi wylis dabinZureba;
zogadi qvecneba: sasuqebi wyalSi;
sxeulis nawilebi garemosdacviTi
kerZo qvecneba: RonisZieba
kidurebi, lastebi,
farflebi, sxeulis
forma
zogadi qvecneba:
sasicocxlo Tvise-
bebi
kerZo qvecneba:
wylis cxovelebis
kveba; sunTqva
filtvebiT, kaniT,
layuCebiT; wy-
lis xerxemlianTa
da uxerxemloTa
zrda-ganviTareba;
wylis xerxemlianTa
da uxerxemloTa
gamravleba; moZrao-
ba wyalSi; wyalSi
cxovrebasTan Segue-
buloba

109
garemos dacva qvesakiTxi: bune- qvesakiTxi: wylis
brivi da xelovnuri mniSvneloba
garemos daxasiaTeba zogadi qvecneba:
zogadi qvecneba: janmrTeloba
cxovelTa dacva kerZo qvecneba:
kerZo qvecneba: higiena, fizikuri
wylis organizmebis aqtivoba, curva,
dacva gakaJeba, dabinZure-
zogadi qvecneba: buli wyliT dain-
xelovnuri garemo, ficireba, sasuqebi
kerZo qvecneba: ak- wyalSi,
variumi, wyalsacavi
qvesakiTxi: mtknari
da mlaSe wylebis
msgavseba-gansxvave-
bebis mizezebi
zogadi qvecneba:
bunebrivi resursi
kerZo qvecneba::
mtknari wyali,
mineraluri wyali,
sasmeli wyali, amow-
urvadi resursi

qvesakiTxi: wylis
resursebis dacva
dabinZurebisgan da
gonivruli gamoy-
eneba
zogadi qvecneba:
resursis racional-
uri gamoyeneba
kerZo qvecneba::
reciklireba,
dazogva, gawmenda,
garemosdacviTi
RonisZieba
kompleqsuri kompleqsuri davale- kompleqsuri kompleqsuri
davaleba ba 1 davaleba 2 davaleba 3
~gemis konstruqtoris ~wyalqveSa samyaros ~msurs, rom viyo
safiqrali~ feradovneba~ ankara~

TemasTan dakavSirebuli mkvidri warmodgenebi:

1. xmeleTis CaRrmavebuli nawilebi qmnis sxvadasxva sididis wyalsatevebs, ro-

melTagan yvelas aqvs Tavisi Semadgeneli nawilebi;
2. wyalSi gadaadgilebasa da xmeleTis obieqtebis erTmaneTan dakavSirebas xels
uwyobs sxvadasxva saxis transporti da saorientacio saSualebebi;
3. wylis resursebis kvleva, fizikuri Tvisebebis Seswavla mniSvnelovania misi
gamoyenebis TvalsazrisiT;
4. wylis obieqtebSi binadrobs sxvadasxvagvar saarsebo garemosTan Seguebuli
organizmebi;
5. wyalTan dakavSirebuli bunebrivi da stiqiuri movlenebis dros mniSvnelova-
nia usafrTxo qceva;
6. mniSvnelovania wylis dabinZurebisgan dacva da misi racionalurad gamoyeneba

110
 kompleqsuri davaleba 1. ~gemis konstruqtoris safiqrali~

Sualeduri mizani 1.

ZiriTadi produqti gansaxilveli sakvanZo saxelmZRvane-

sakiTxi SemTxveva/mag- SekiTxva / lo
aliTi SekiTxvebi
wyali da misi modeli – wylis wylis trans- rogor war- moswavlis wigni,
obiqtebi transporti portis mod- movaCino Cemi nawili 2: gv. 6-24
elis Seqmna codna wylis
sxvadasxva obieqtebisa moswavlis
masalisa da da sxeulebis/ rveuli, nawili
resursis Tvise- nivTierebebis 2: gv.6-25
bebis gaTvalis- Tvisebebis
winebiT Sesaxeb modelis
saSualebiT?
samizne cnebasTan dakav- Sefasebis kriteriumebi Sefasebis kriteriumebi
Sirebuli mkvidri warmod- (zogadi) (kompleqsur davalebasTan
genebi mimarTebiT dakonkretebu-
li)
moswavlem unda gaacnobi-
eros, rom moswavles SeuZlia naSromis prezentaciisas
xazgasmiT warmoaCine:

sivrceSi orientireba sivrceSi orientireba • ratom aris geografiuli

• geografiuli obieq- imsjelos geografiuli obieqti okeane/zRva/mdin-
ti (mTa, tye, xeoba, vake, obieqtis maxasiaTeblebze, are da rogor uwyobs xels
mdinare, tba, zRva, okeane) sivrceSi orientirebisTvis mdebareobis gansazRvra
dedamiwis bunebrivi war- maT mniSvnelobaze sivrceSi sworad da mizan-
monaqmnebia; geografiuli mimarTulad gadaadgilebas
obieqtis mdebareobis gan- sxeuli (sivrceSi orientireba)?
sazRvra saWiroa sivrceSi • imsjelos sxeulis maxasi- • ratom Tvli, rom wylis
sworad da mizanmimarTulad aTeblebze transporti sxeulia (sxeu-
gadaadgilebisTvis; li)?
• globusis, rukis, adgilis • imsjelos masalis Tvise- • rogor ukavSirdeba Sen
gegmis meSveobiT SegviZlia bebze mier Seqmnili modelis naw-
urTierTmimarTeba davadg- ilebi erTmaneTs (sxeuli)?
inoT sxvadasxva obiqtebs/ • imsjelos sxeulis naw- • ra Tvisebebi axasiaTebs
geografiul obieqtebs ilebis urTierTkavSiris Sen mier Seqmnili model-
Soris; Sesaxeb is nawilebis masalebs da
rogor ukavSirdeba masalis
Tviseba nawilebis fun-
qciebs (sxeuli)?

111
sxeuli • imsjelos, ra mniSvneloba • rogoria mariliani da
• yvelaferi, rac Cvens aqvs sxeulis masalis Tvise- mtknari wylis fizikuri
irgvliv aris, sxeulia; bas am sxeulis daniSnulebi- maxasiaTeblebi (movlena)?
• yvela sxeuli Sedgeba erTi sTvis
an ramdenime masalisgan/
nivTierebisgan, romlebic movlena
erTmaneTisgan gansxvavdeba • sxvadasxva movlenis Sede-
TvisebebiT: (siTbos, sinaT- gad sxeulebis Tvisebebisa
lisa da denis gatarebis da maxasiaTeblebis cvli-
unariT, agregatuli mdgo- lebis Sesaxeb
mareobiT, feriT, suniT,
gemoTi, wyalSi xsnadobiT
da a.S.;
• sxeulebi urTierTdaka-
vSirebuli nawilebisgan
Sedgeba, romelTagan Ti-
Toeuls sakuTari funqcia
aqvs;
• adamianis mier Seqmnili
sxeulis daniSnulebas masSi
Semavali masalebis/nivTier-
ebebis Tvisebebi gansaz-
Rvravs
movlena
• bunebaSi mimdinare yovel-
gvar cvlilebas, anu movle-
nas sakuTari mizezi, Sedegi,
gansxvavebuli xangrZlivoba
aqvs da ZiriTadad period-
uli an cikluri bunebiT
xasiaTdeba; bunebrivi mov-
lena SeiZleba katastrofad
iqces;
• sxvadasxva movlenis Se-
degad SeiZleba Seicvalos
sxeulis mdebareoba, forma,
feri, temperature, niv-
Tierebis agregatuli mdgo-
mareoba da a.S.;
• sxeulebi erTmaneTze
zemoqmedeben garkveuli
ZalebiT. zogierTi Zalis
moqmedebisTvis aucile-
belia zedapirebis Sexeba/
kontaqti. zogierTi Zala
garkveul manZilze – sxe-
ulTan kontaqtis gareSe
moqmedebs;
• arsebobs sinaTlis xe-
lovnuri da bunebrivi
wyaroebi. erTgvarovan
garemoSi sinaTle sworxaz-
ovnad vrceldeba;
• merxevi sxeuli warmoad-
gens bgeris wyaros. bgeris
gavrceleba damokidebulia
garemoze;

112
 Kkompleqsuri davalebis piroba ~gemis konstruqtoris safiqrali~
warmoidgine, rom xar konstruqtori da Sen SegikveTes wylis transportis
(ialqniani iaxtis / samgzavro gemis / tankeris / kateris an sxva) damzadeba. SearCie
erT-erTi maTgani, Seqmeni misi modeli da warmoadgine klasis winaSe. gaiTvalis-
wine modelis dasamzadeblad gamoyenebuli masalis Tvisebebi.

naSromis prezentaciisas xazgasmiT warmoaCine:

• ratom aris geografiuli obieqti okeane/zRva/mdinare da rogor uwyobs
xels mdebareobis gansazRvra sivrceSi sworad da mizanmimarTulad gadaadgile-
bas (sivrceSi orientireba)?
• ratom Tvli, rom wylis transporti sxeulia • rogor ukavSirdeba Sen mier
Seqmnili modelis nawilebi erTmaneTs (sxeuli)?
• ra Tvisebebi axasiaTebs Sen mier Seqmnili modelis nawilebis masalebs da ro-
gor ukavSirdeba masalis Tviseba nawilebis funqciebs (sxeuli)?
• rogoria mariliani da mtknari wylis fizikuri maxasiaTeblebi (movlena).

113
kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi,
SekiTxvebi)
etapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba

resursebi/gansaxilveli qeisebi:
aqtivoba: moswavleebi muSaoben modelis maxasiaTeblebze. alternativa - mos-
wavleebi mSoblebTan erTad ganixilaven videoresursebs da Semdeg klasSi msj-
eloben
resursi 1: gemis modelis Seqmnis nimuSebi
https://www.google.com/search?q=how+to+make+boat+model&rlz=1C1GCEU_enGE-
1016GE1016&oq=&aqs=chrome.0.35i39i362l8.16758j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8#fp-
state=ive&vld=cid:23190ac6,vid:2XZ5aOWHTQo
resursi 2: gemis modelis Seqmnis nimuSi STEAM ideebis generirebisTvis
https://www.youtube.com/watch?v=qncATegYpeM

aqtivoba: maswavlebeli moswavleebTan erTad, gonebrivi ieriSiT, asociaciuri

rukis SeqmniT aaqtiurebs sakiTxs - wyali da misi obiqtebi

etapi II – kompleqsur davalebaze muSaoba

sxeuli sivrceSi orientireba

zogadi qvecneba: aracocxali sxeu- zogadi qvecneba: geografiuli obi-
li eqti
kerZo qvecneba: wylis transporti, kerZo qvecneba: okeane, zRva, tba,
Ruza, afra, niCabi, kaiuta, kabina, wyalsacavi, mdinare, Senakadi, saTave,
avzi, Zravi napiri, fskeri, SesarTavi)
zogadi qvecneba: xelovnuri masala/ qvesakiTxi: wylis obieqtebisa da
nivTiereba maTi Semadgeneli nawilebis aRwera
kerZo qvecneba: plastmasa, rezini,
polieTileni movlena
zogadi qvecneba: nivTierebis/masa- zogadi qvecneba: sxeulTa urTierTq-
lis Tviseba medeba
kerZo qvecneba: wyalgamtari, wyal- kerZo qvecneba: mimarTuleba, moZ-
gaumtari, gamWvirvale, aragamWvir- raoba, mdebareoba,
vale, mZime, msubuqi, zogadi qvecneba: rxeviTi moZraoba
zogadi qvecneba: bunebrivi masala/ kerZo qvecneba: bgeris gavrceleba,
nivTiereba talRis gavrceleba;
kerZo qvecneba: sawvavi, metali, xe zogadi qvecneba: agregatuli mdgo-
zogadi qvecneba: agregatuli mdgo- mareobis cvlileba
mareoba; kerZo qvecneba: aorTqleba, kon-
kerZo qvecneba: myari, Txevadi densacia, lRoba, gamyareba;
qvesakiTxi: wyalSi moZravi satrans-
porto saSualebebi;

114
 zogadi qvecneba: sxeulis fizikuri
Tviseba
kerZo qvecneba: wylis fizikuri
Tviseba
qvesakiTxi: wylis fizikuri daaxasi-
aTeba

resursi 1. saxelmZRvanelo gv. 6-24

muSavdeba §25; §26; §27; §28; §29; §30 da Sesabamisi davalebebi moswavlis wignsa da
moswavlis rveulSi (gv. 6-25).

nabiji 1.
ratom aris geografiuli obieqti okeane/zRva/mdinare da rogor uwyobs xels
mdebareobis gansazRvra sivrceSi sworad da mizanmimarTulad gadaadgilebas
(sivrceSi orientireba)?
resursi: saxelmZRvanelo gv.6-13
aqtivoba: maswavlebeli winaswar amzadebs baraTebs da sTxovs moswavleebs
Seavson ZiriTadi maxasiaTeblebis mixedviT.
resursi:

zRva tba okeane

resursi 3. maswavlebeli winaswar amzadebs baraTebs da sTxovs, mokled aRweron

mTisa da baris mdinareebi.

mTis mdinare

baris mdinare

115
aqtivoba: maswavlebeli winaswar amzadebs samuSao furcels da moswavleebi
muSaoben klasSi.
resursi:
daakvirdi rukas, Semoxaze Savi zRva da moniSne, romel mxares esazRvreba saqa-
rTvelo.

aqtivoba: gamoicani
resursi: mTa-gorebis mkvidri gza-gza gaxda didi, fexi ar aqvs, midis, ena ar
aqvs, yviris, cecxli ar aqvs, anTebs, qveyanas hfens naTels. Ppasuxi - mdinare

aqtivoba: maswavlebeli moswavleebs amuSavebs mdinaris modelis Seqmnaze.

resursi: saZerwi masala
aqtivoba: maswavlebeli winaswar amzadebs samuSao furcels.
resursi: moZebne globusze/rukaze 5 mdinare da Seavse cxrili.

mdinaris
dasaxeleba
romel konti-
nentze mde-
bareobs

SekiTxvebi:
rogori saxiT gvxvdeba wyali bunebaSi?
ratom uwodeben dedamiwas lurj planetas?
ra ganasxvavebs erTmaneTisagan zRvas, tbas da okeanes?
ra mizniT iqmneba xelovnuri wyalsacavebi?
ra nawilebisgan Sedgeba mdinare?
rogor miedineba mdinare?
ra mniSvneloba aqvs mdinares/zRvas adamianisaTvis? bunebisaTvis?
rogor daadgen mdinaris marjvebada marcxena napirs?
SesaZlebelia Tu ara vake adgilze Segxvdes CanCqeri? ratom?

nabiji 2.
ratom Tvli, rom wylis transporti sxeulia (sxeuli)?
rogor ukavSirdeba Sen mier Seqmnili modelis nawilebi erTmaneTs (sxeuli)?
ra Tvisebebi axasiaTebs Sen mier Seqmnili modelis nawilebis masalebs da rogor
ukavSirdeba masalis Tviseba nawilebis funqciebs (sxeuli)?

116
resursi: saxelmZRvanelo gv. 14 – 15
aqtivoba: maswavlebeli winaswar amzadebs samuSao furcels.
resursi: daajgufe Sen mier Seswavlili transporti gamoyenebis mixedviT.

Ggemi, navi, tivi, tankeri, wylis velosipedi, kateri, borani, iaxta

tvirTis gadasazidad Oorive mizniT mogzaurobisTvis

aqtivoba: maswavlebeli winaswar amzadebs samuSao furcels da moswavleebi

muSaoben klasSi.
resursi: cxrilis pirvel striqonSi daweril sxeulebs/masalebs miuwere fun-
qciebi.

Ruza afra kaiuta navTobi Zravi niCabi

SekiTxvebi:
ra saxis wylis transports icnob?
ra nawilebisgan Sedgeba gemi? navi? tivi?
daasaxele, ra masala gamoyenebuli gemis nawilebisaTvis?
ra mniSvneloba aqvs masalis Tvisebebs gemis nawilebis funqciisaTvis?
ra Tvisebebi axasiaTebs Ruzas, afras da ra mniSvneloba aqvs am masalis Tvisebebs
Ruzisa da afris funqciebisaTvis?
ra masalisgan SeiZleba damzaddes navi? tivi?
ratom ar iZireba navi? tivi?
rogor moZraobs wylis transporti?
ra mizniT gamoiyeneba wylis transporti?
rogor fiqrob, ra masaliT iqneba damzadebuli serfingis dafa?

nabiji 3. rogoria mariliani da mtknari wylis fizikuri maxasiaTeblebi (movlena).

aqtivoba. maswavlebeli moswavleebTan erTad ganixilavs videos.
resursi.
https://www.youtube.com/watch?v=DE3LCPfP8N8
aqtivoba: video eqsperimenti teleskolis gakveTilebidan
resursi.
https://youtu.be/Nh-9g7xOdSU
eqsperimentebi gawerilia saxelmZRvaneloSi da rveulSi. aRniSnul gverdebze
mocemuli eqsperimentebi sruliad emsaxureba mesame nabijis dafarvas. aqve, yvela
eqsperimenti SesaZloa ver Catardes, maswavlebels aqvs SerCevisa da diferen-
cirebisTvis SesaZlebloba.
saxelmZRvanelosa da rveulSi mocemuli saCvenebeli eqsperimentebi savaldeb-
uloa Catardes maswavleblis mier da maqsimalurad iyos daculi moswavleTa
usafrTxoeba. (moswavlis rveuli - gv. 17 saCvenebeli eqsperimenti 5; gv. 25 saCven-
ebeli eqsperimenti 1;
moswavlis wigni - gv. 24 saCvenebeli eqsperimenti 1)

117
resursi 2. eqsperimenti 1. saxelmZRvanelo, gv. 18
resursi 3. eqsperimenti 2. saxelmZRvanelo, gv. 23

SekiTxvebi:
1. rogoria wylis fizikuri Tvisebebi?
2. rogor icvlis wyali agregatul mdgomareobas?
3. mtknar wyalSi ufro rTulia curva, vidre mlaSe wyalSi. axseni ratom?

4 rogor exmareba zRvis wyali Tevzebs moZraobaSi?

5. ra nabijebs dgam eqsperimentis Catarebis dros?
6. ra aRmoaCine eqsperimentis CatarebiT?
(bolo 2 SekiTxva daismeba yvela eqsperimentisTvis, raTa moswavlem gaiTavisos
eqsperimentis Catarebis nabijebi da daeuflos aRmoCenebiT swavlas)
aRwere, rogor mimdinareobs/warimarTa davalebaze muSaobis procesi;
• rogor gegmav/dagegme kompleqsur davalebaze muSaobis procesi? ras iTvalis-
winebdi samuSao procesis dagegmvisas?
• dagexmara Tu ara pirveladi gegma muSaobis procesSi?
• ra detalebze akeTebdi aqcents modelis mosamzadeblad?
• warimarTa Tu ara kompleqsur davalebaze muSaobis procesi dagegmilis Sesa-
bamisad?
• gaxda Tu ara saWiro Tavdapirvelad SemuSavebul gegmebSi cvlilebebis Setana?
• ratom aris saWiro davalebis pirveladi versiis Seqmna?
• riT gansxvavdeba Sesrulebuli davalebis pirveladi versia saboloosgan?
• ra faqtorebma gamoiwvia/SeuZlia gamoiwvios pirveladi daskvnebis gadasinjva?
• ra produqti SeqmeniT kompleqsuri davalebis saxiT?
• ratom fiqrob, rom Sen mier Seqmnili produqti naxatia?

ra sakiTxis Sesaxeb gamoxate Seni codna kompleqsuri davalebis saSualebiT?

• ratom ganaxorcieleT kompleqsuri davaleba?
• ra grZelvadian da moklevadian miznebs isaxavdiT komleqsur davalebaze muSao-
bis procesSi?
• visTvis da ratom aris es produqti sasargeblo da saintereso?
• ra icodi Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? damatebiT ris gagebas
isurvebdi?
• ra daskvnebamde mixvedi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? riTi das-
turdeba Sen mier gakeTebuli daskvnebis marTebuloba/Tanmimdevruloba?
• ra xerxebi gamoiyene saswavlo masalis ukeT gasaazreblad? / kompleqsuri
davalebis ukeT Sesasruleblad?
ra dabrkolebebs waaawydi davalebaze muSaobis procesSi? ra dagexmaraT komple-
qsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vis winaSe iyaviT angariSvaldebuli samuSao procesSi (maswavleblis, Tanak-
laselebis, samezoblo Temis)?
• ra saerTo mizani gqondaT Sen da Sens maswavlebels kompleqsur davalebaze
muSaobis procesSi?
• gqondaT Tu ara saerTo miznebi TanaklaselebTan erTad? iyo Tu ara saintereso
da sasiamovno TqvenTvis kompleqsur davalebaze muSaobis procesi?
• ra gaakeTeT damoukideblad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• ra gamogividaT kargad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?

118
• vin da rogor dagexmaraT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? visTan
iTanamSromleT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? (ra daxmareba gauwieT
Tanaklaselebs/samezoblo Temis wevrebs/maswavlebels; ra mxardaWera miiReT
maTgan);

Sefaseba solo taqsonomiiT

samizne cneba sivrceSi orientireba

kriteriumi sxeuli
movlena

abstraqtuli done moswavlem siRrmiseulad gaiazra davalebis

moswavles siRrmiseulad aqvs gaazrebu- piroba, gaaanaliza wylis obieqtebis maxa-
li sakiTxis arsi / arsobrivi maxasiaTe- siaTeblebi, wylis fizikuri Tvisebebi da
blebi, rac mas am codnis ganzogadebisa da sxvadasxva masalis Tvisebebi da daukavSira
misi dekonteqstualizebis/sxva msgavs mag- wylis transportis agebis principebsa da
aliTebTan Sedarebis saSualebas aZlevs. maT usafrTxo moZraobas. gamoiyena es cod-
ukavSirebs gansaxilvel sakiTxs sakuTar na sakuTari modelis agebaSi.
pirad gamocdilebas.
mimarTebiTi done moswavlem kargad gaigo da gaiazra
moswavles esmis gansaxilveli sakiTxis davalebis piroba, gaaanaliza wylis obi-
arsi; xedavs urTierTmimarTebebs sakiTx- etebis maxasiaTeblebi, wylis fizikuri
Tan dakavSirebul arsebiT struqturul Tvisebebi da sxvadasxva masalis Tvisebebi
erTeulebs Soris. da daukavSira wylis transportis agebis
principebsa da maT usafrTxo moZraobas,
rac modelSi saTanadod ver warmoaCina.
multistruqturuli done moswavle kargad gaecno davalebis pirobas,
moswavles aqvs mxolod ramdenime, erTma- calkeulad saubrobs wylis fizikur maxa-
neTTan daukavSirebeli, usistemo asocia- siaTeblebze, sxvadasxva masalis Tvisebeb-
cia/warmodgena gansaxilvel sakiTxTan da- ze. ver akavSirebs erTmaneTTan da ver iaz-
kavSirebiT. rebs, ra mniSvneloba aqvs am Tvisebebs wylis
transportis normaluri moqmedebisaTvis
unistruqturuli done moswavlem ver gaigo davalebis piroba.
moswavles aqvs mxolod erTi arastruq- ganyenebulad asaxelebs wyalTan dakavSire-
turirebuli asociacia / warmodgena gansax- bul romelime maxasiaTebels.
ilvel sakiTxTan dakavSirebiT.

pre-struqturuli done moswavlis mier Sesrulebuli davaleba ar

moswavles sakiTxTan dakavSirebiT ar aqvs Seesabameba sakiTxs.
relevanturi informacia.

119
 kompleqsuri davaleba 2. `wyalqveSa samyaros feradovneba~

Sualeduri mizani 2

ZiriTadi produqti gansaxilveli sakvanZo saxelmZRvane-

sakiTxi SemTxveva/mag- SekiTxva / lo
aliTi SekiTxvebi
sicocxle diorama – moswavle irCevs rogor warmova- moswavlis wigni
wyalSi wyalqveSa wylis rome- Cino Cemi codna nawili: gv.28-38
samyaro lime obiets da organizmTa
qmnis diora- sabinadro gare- moswavlis
mas. dioramaSi moze dioramis rveuli nawili
warmodgenil- saSualebiT? 2: gv.30-37
ia saarsebo
garemo da masSi
gavrcelebuli
organizmebis
modelebi.
samizne cnebasTan dakav- Sefasebis kriteriumebi Sefasebis kriteriumebi
Sirebuli mkvidri warmod- (zogadi) (kompleqsur davalebasTan
genebi mimarTebiT dakonkretebu-
li)
moswavlem unda gaacnobi-
eros, rom moswavles SeuZlia naSromis prezentaciisas
xazgasmiT warmoaCine:

organizmi, saarsebo gare- organizmi, saarsebo gare- • ra niSnebis mixedviT daa-

mo mo jgufe organizmebi Sen mier
• cocxali samyaro mraval- • imsjelos organizmTa Seqmnil sabinadro gare-
ferovania da masSi er- mravalferovnebisa da da- moSi (organizmi, saarsebo
Tiandeba yvela organizmi; jgufebebis Sesaxeb garemo)
arsebobs organizmTa gansx- • imsjelos organizmTa age- • organizmTa agebulebis
vavebuli jgufebi, maTi bulebis Taviseburebebisa Tavisebureba, sxeulis
dajgufeba ki xdeba msgavsi da funqcionirebis Sesaxeb Semadgeneli nawilebis
niSan-Tvisebebis mixedviT; • imsjelos organizmTa funqciebi da sasicocx-
• nebismieri organizmi sasicocxlo Tvisebebis lo Tvisebebi, romelic
xasiaTdeba agebulebis Sesaxeb asaxulia Sens naSromSi (or-
TaviseburebiT da Sedgeba • imsjelos organizmTa ganizmi, saarsebo garemo)
nawilebisgan, romelTagan xelsayreli saarsebo gare- • Sen mier Seqmnili sabinad-
TiToeuls aqvs konkretuli mosa da garemosTan Segueb- ro garemo da masSi arsebul
funqcia; ulobebis Sesaxeb organizmTa Seguebuloba
• yvela organizmisTvis da- (organizmi, saarsebo gare-
maxasiaTebelia sasicocxlo garemos dacva mo)
Tvisebebi – kveba, sunTqva, imsjelos ratom aris adami-
zrda-ganviTareba, gamrav- ani valdebuli gaufrTxil- • rogor icavs adamiani
leba, moZraoba; des garemosa da mis biom- xelovnuri ekosistemebis
• TiToeul organizms ravalferovnebas da rogor SeqmniT garemos? (garemos
sWirdeba misTvis Sesabamisi SeZlos dacva. dacva)
saarsebo garemo;

120
garemos dacva
• adamians da sxva orga-
nizmebs sicocxlisa da
janmrTelobisTvis sufTa
da usafrTxo garemo sWird-
ebaT; Secvlili, dazianebu-
li garemo araxelsayreli
xdeba misi binadari orga-
nizmebisTvis, rasac maTi
ricxobriobis Semcireba an
gadaSeneba mohyveba;
• adamiani, Tavisi saqmia-
nobiT, nebiT Tu uneblied
zemoqmedebs garemoze
(tyeebis gaCexviT, ukon-
trolo nadirobiT, sawvavi
wiaRiseulis Warbi gam-
oyenebiT, dabinZurebiT)
da azianebs mas. zogjer
garemos azianebs bunebrivi
katastrofebic (xanZrebi,
miwisZvrebi, vulkanebi,
wyaldidobebi).
• adamiani valdebulia
gaufrTxildes garemos da
mis biomravalferovnebas,
racionalurad gamoiyenos
da amavdroulad maqsimal-
urad SeinarCunos yvela
bunebrivi resursi.

Kkompleqsuri davalebis piroba – ~wyalqveSa samyaros feradovneba~

~wyalqveSa samyaros feradovneba~
Seqmeni SenTvis sasurveli wylis obieqtis diorama, sadac warmoaCen am obi-
eqtisTvis damaxasiaTebeli cocxal samyaros Taviseburebebs.
samizne cneba – organizmi, saarsebo garemo.
samizne cneba – garemos dacva.

naSromis prezentaciisas xazgasmiT warmoaCine:

• ra niSnebis mixedviT daajgufe organizmebi Sen mier Seqmnil sabinadro garemoSi
(organizmi, saarsebo garemo)?
• im organizmTa agebulebis Tavisebureba, sxeulis Semadgeneli nawilebis
funqciebi da sasicocxlo Tvisebebi, romelic asaxulia Sens naSromSi (organizmi,
saarsebo garemo).
• Sen mier Seqmnili sabinadro garemo da masSi arsebul organizmTa Seguebuloba
(organizmi, saarsebo garemo).
• Sen mier Seqmnili sabinadro garemo da masSi arsebul organizmTa Seguebuloba
(organizmi, saarsebo garemo).

121
kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi, SekiT­
xvebi)
etapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba
resursebi/gansaxilveli qeisebi:
etapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba
resursebi/gansaxilveli qeisebi:
aqtivoba: moswavleebi mSoblebTan erTad ganixilaven videos
resursi: https://www.youtube.com/watch?v=J2UK7kRNRmY

aqtivoba: maswavlebeli moswavleebTan erTad ganixilavs dioramis nimuSs da

asaxeleben dioramis maxasiaTeblebs.
resursi.

aqtivoba: maswavlebeli moswavleebTan erTad, gonebrivi ieriSiT, asociaciuri

rukis SeqmniT aaqtiurebs sakiTxs - sicocxle wyalSi
maswavlebels, mSobels (damxare) -
http://mastsavlebeli.ge/?p=18552 ; https://www.youtube.com/watch?v=-Loj-YoSbfw

122
 etapi II – kompleqsur davalebaze muSaoba

organizmi, saarsebo garemo organizmi, saarsebo garemo

zogadi qvecneba: organizmTa jgufe- zogadi qvecneba: bunebrivi garemo,
bi kerZo qvecneba: wyalSi cxovreba,
kerZo qvecneba: mcenareebi, cxo­ okeane, zRva, tba, mdinare
velebi, mikroorganizmebi zogadi qvecneba: xelovnuri gare-
zogadi qvecneba: sxeulis nawilebi mo,
kerZo qvecneba: kidurebi, lastebi, kerZo qvecneba: akvariumi, wyalsaca-
farflebi, fesvi, Rero, foToli, vi, zrunva
sxeulis forma qvesakiTxi: bunebrivi da xelovnuri
zogadi qvecneba: sasicocxlo Tvise- garemos daxasiaTeba
bebi garemos dacva
kerZo qvecneba: wylis cxovelebis zogadi qvecneba: cxovelTa dacva
kveba; kerZo qvecneba: wylis organizmebis
sunTqva filtvebiT, kaniT, layuCe- dacva
biT; wylis xerxemlianTa da uxerx- zogadi qvecneba: xelovnuri garemo,
emloTa zrda-ganviTareba; wylis kerZo qvecneba: akvariumi, wyalsacavi
xerxemlianTa da uxerxemloTa qvesakiTxi: bunebrivi da xelovnuri
gamravleba; moZraoba wyalSi; wyalSi garemos daxasiaTeba
cxovrebasTan Seguebuloba
qvesakiTxi: wylis binadari orga-
nizmebi, maTi sasicocxlo Tvisebebi
da Seguebuloba

resursi 1. saxelmZRvanelo gv. 28 - 38

muSavdeba §31; §32; §33; §34 da Sesabamisi davalebebi moswavlis wignsa da moswavlis
rveulSi (gv. 30-37).

nabiji 1.
ra niSnebis mixedviT daajgufe organizmebi Sen mier Seqmnil sabinadro garemoSi
(organizmi, saarsebo garemo) ?
organizmTa agebulebis Tavisebureba, sxeulis Semadgeneli nawilebis funqciebi
da sasicocxlo Tvisebebi, romelic asaxulia Sens naSromSi (organizmi, saarsebo
garemo).

123
aqtivoba: moswavleebi muSaoben sqemaze.
resursi:
daakavSire

SeuZlia mxolod curva TeTri daTvi

sunTqavs filtvebiT
SeuZlia moZraoba wyalSic da veSapi
xmeleTzec
sunTqavs layuCebiT selapi
sxeuli dafarulia balniT
naSiers cocxlad Sobs lomveSapi
moZraobisTvis iyenebs lastebs delfini

daakavSire

SeuZlia mxolod curva TeTri daTvi

sunTqavs filtvebiT
SeuZlia moZraoba wyalSic da veSapi
xmeleTzec
sunTqavs layuCebiT selapi
sxeuli dafarulia balniT
naSiers cocxlad Sobs lomveSapi
moZraobisTvis iyenebs lastebs delfini

nabiji 2.
Sen mier Seqmnili sabinadro garemo da masSi arsebul organizmTa Seguebuloba
(organizmi, saarsebo garemo).
aqtivoba: xelovnuri garemos Seqmna - akvariumis videos ganxilva, xelovnuri da
bunebrivi garemos Sedareba.
resursi: https://www.youtube.com/watch?v=7ZDiR1IAdXk
https://www.youtube.com/watch?v=RsiiBzRCrW0
https://nationalgeographic.ge/story/chveni-delfinebi/
aqtivoba: moswavleebi msjeloben, rogor iyenebs adamiani akvalangis Sesaqmnelad
wylis cxovelTa agebulebas
SesaZloa moswavleebma mSoblebTan erTad naxon video da klasSi ganixilon maswav-
lebelTan erTad, an saklaso kinoTeatris principiT erTad uyuron da imsjelon.
resursi: akvalangi https://www.youtube.com/watch?v=HIRCI0G19Uw

SekiTxvebi:
romeli xerxemlianebi cxovroben wyalSi?
romeli maTgania ZuZumwovari?
rogor arian ZuZumwovrebi Seguebulebi wyalSi cxovrebas?
ra msgavseba-gansxvaveba aqvT maT xmeleTis ZuZumwovrebTan?
rogor arian Seguebulni Tevzebi wyalSi cxovrebas?
ras niSnavs, wyal-xmeleTa organizmi? ratom uwodeben bayays wyal-xmeleTa cxo­
vels?

124
ra ganasxvavebs erTmaneTisgan wylis kus da xmeleTis kus?
xerxemlianebis garda, romeli organizmebi cxovroben wyalSi?
ra aris planqtoni?
ra moxdeba, Tu wyalmcenareebi aRar iarsebebs okeaneebSi?

nabiji 2.
Sen mier Seqmnili sabinadro garemo da masSi arsebul organizmTa Seguebuloba
(organizmi, saarsebo garemo)
rogor icavs adamiani xelovnuri ekosistemebis SeqmniT garemos? (garemos dacva)
aqtivoba: xelovnuri garemos Seqmna - akvariumis videos ganxilva, xelovnuri da
bunebrivi garemos Sedareba.
resursi: https://www.youtube.com/watch?v=7ZDiR1IAdXk https://www.youtube.com/
watch?v=RsiiBzRCrW0 https://nationalgeographic.ge/story/chveni-delfinebi/
SekiTxvebi:
1. wylis romeli xelovnuri garemo iciT? (kavSiri pirvel sakiTxTan - wylis obi-
eqtebi)
2. ra mizniT iqmneba xelovnuri garemo?
aRwere, rogor mimdinareobs/warimarTa davalebaze muSaobis procesi;
• rogor gegmav/dagegme kompleqsur davalebaze muSaobis procesi? ras iTvalis-
winebdi samuSao procesis dagegmvisas?
• dagexmara Tu ara pirveladi gegma muSaobis procesSi?
• ra detalebze akeTebdi aqcents dioramis momzadebis procesSi?
• warimarTa Tu ara kompleqsur davalebaze muSaobis procesi dagegmilis Sesa-
bamisad?
• gaxda Tu ara saWiro Tavdapirvelad SemuSavebul gegmebSi cvlilebebis Setana?
• ratom aris saWiro davalebis pirveladi versiis Seqmna?
• riT gansxvavdeba Sesrulebuli davalebis pirveladi versia saboloosgan?
• ra faqtorebma gamoiwvia/SeuZlia gamoiwvios pirveladi daskvnebis gadasinjva?
• ra produqti SeqmeniT kompleqsuri davalebis saxiT?
• ratom fiqrob, rom Sen mier Seqmnili produqti dioramaa?
ra sakiTxis Sesaxeb gamoxate Seni codna kompleqsuri davalebis saSualebiT?
• ratom ganaxorcieleT kompleqsuri davaleba?
• ra grZelvadian da moklevadian miznebs isaxavdiT komleqsur davalebaze muSao-
bis procesSi?
• visTvis da ratom aris es produqti sasargeblo da saintereso?
• ra icodi Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? damatebiT ris gagebas
isurvebdi?
• ra daskvnebamde mixvedi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? riTi das-
turdeba Sen mier gakeTebuli daskvnebis marTebuloba/Tanmimdevruloba?
• ra xerxebi gamoiyene saswavlo masalis ukeT gasaazreblad? / kompleqsuri
davalebis ukeT Sesasruleblad?
ra dabrkolebebs waaawydi davalebaze muSaobis procesSi? ra dagexmaraT kom-
pleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vis winaSe iyaviT angariSvaldebuli samuSao procesSi (maswavleblis, Tanak-
laselebis, samezoblo Temis)?
• ra saerTo mizani gqondaT Sen da Sens maswavlebels kompleqsur davalebaze
muSaobis procesSi?
• gqondaT Tu ara saerTo miznebi TanaklaselebTan erTad? iyo Tu ara saintereso
da sasiamovno TqvenTvis kompleqsur davalebaze muSaobis procesi?

125
• ra gaakeTeT damoukideblad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• ra gamogividaT kargad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vin da rogor dagexmaraT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? visTan
iTanamSromleT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? (ra daxmareba gauwieT
Tanaklaselebs/samezoblo Temis wevrebs/maswavlebels; ra mxardaWera miiReT
maTgan);

Sefaseba solo taqsonomiiT:

samizne cneba organizmi, saarsebo garemo

kriteriumi

abstraqtuli done moswavlem siRrmiseulad gaiazra davalebis

moswavles siRrmiseulad aqvs gaazrebu- piroba. ajgufebs organizmebs agebulebisa
li sakiTxis arsi / arsobrivi maxasiaTe- da sasicocxlo Tvisebebis mixedviT, msj-
blebi, rac mas am codnis ganzogadebisa da elobs da akavSirebs agebulebasa da sasi-
misi dekonteqstualizebis/sxva msgavs mag- cocxlo Tvisebebs wyalSi cxovrebasTan
aliTebTan Sedarebis saSualebas aZlevs. Seguebulobas. msjelobs ra moxdeba, Tu mt-
ukavSirebs gansaxilvel sakiTxs sakuTar knari wylis binadari Tevzebi mlaSe wyalSi
pirad gamocdilebas. aRmoCndebian.
mimarTebiTi done moswavlem siRrmiseulad gaiazra davalebis
moswavles esmis gansaxilveli sakiTxis piroba. ajgufebs organizmebs agebulebisa
arsi; xedavs urTierTmimarTebebs sakiTx- da sasicocxlo Tvisebebis mixedviT, msj-
Tan dakavSirebul arsebiT struqturul elobs da akavSirebs agebulebasa da sasi-
erTeulebs Soris. cocxlo Tvisebebs wyalSi cxovrebasTan
Seguebulobas.
multistruqturuli done moswavlem kargad gaiazra davalebis piro-
moswavles aqvs mxolod ramdenime, erTma- ba. ajgufebs organizmebs agebulebisa da
neTTan daukavSirebeli, usistemo asocia- sasicocxlo Tvisebebis mixedviT, saarsebo
cia/warmodgena gansaxilvel sakiTxTan da- garemosTan Seguebulobis daukavSireblad
kavSirebiT. asaxelebs organizmTa agebulebis Tavise-
burebebs.
unistruqturuli done moswavle gaecno davalebis pirobas.
moswavles aqvs mxolod erTi arastruq- calkeulad, usistemod asaxelebs wyalSi
turirebuli asociacia / warmodgena gansax- mcxovrebi organizmebis romelime maxasi-
ilvel sakiTxTan dakavSirebiT. aTebels.

pre-struqturuli done moswavles sakiTxTan dakavSirebiT ar arqvs

moswavles sakiTxTan dakavSirebiT ar aqvs reevanturi informacia.
relevanturi informacia.

126
 kompleqsuri davaleba 3. `msurs viyo ankara~

Sualeduri mizani 3

ZiriTadi produqti gansaxilveli sakvanZo saxelmZRvane-

sakiTxi SemTxveva/mag- SekiTxva / lo
aliTi SekiTxvebi
usafrTxo ilustrire­buli moswavle qmnis rogor warmova- moswavlis wigni
wyali, wylis moTxroba ilustrirebul Cino Cemi codna nawili 2: gv.38-
resursebis moTxrobas, sa- wylis resurse- 48
marTva dac wyali aris bis dacvasTanA-
mTxrobeli da dakavSirebiT moswavlis
gadmoscems sa- da rogor rveuli nawili
kuTar gancdebs davafiqroT 2:gv.37-48
dabinZurebas- sazogadoeba
Tan dakavSire- garemos dacvis
biT aucilebloba-
ze moTxrobis
meSveobiT ?
samizne cnebasTan dakav- Sefasebis kriteriumebi Sefasebis kriteriumebi
Sirebuli mkvidri warmod- (zogadi) (kompleqsur davalebasTan
genebi mimarTebiT dakonkretebu-
li)
moswavlem unda gaacnobi-
eros, rom moswavles SeuZlia naSromis prezentaciisas
xazgasmiT warmoaCine:

garemos dacva garemos dacva • adamianis saqmianobiTa

• adamians da sxva orga- • imsjelos, adamianisa da da sxvadasxva bunebrivi da
nizmebs sicocxlisa da sxva organizmebis sicocx- stiqiuri movlenebiT wylis
janmrTelobisTvis sufTa lisa da janmrTelobisTvis dabinZurebisa da dazianebis
da usafrTxo garemo sWird- sufTa da usafrTxo garemos gavlena biomravalferovne-
ebaT; Secvlili, dazianebu- mniSvnelobisa da Secvli- baze, maT ricxovnobaze
li garemo araxelsayreli li, dazianebuli garemos (movlena) (garemos dacva)
xdeba misi binadari orga- zegavleniT organizmTa • sufTa da usafrTxo wylis
nizmebisTvis, rasac maTi ricxobriobis Semcirebis/ mniSvneloba adamianisa da
ricxobriobis Semcireba an gadaSenebis Sesaxeb sxva organizmebisaTvis
gadaSeneba mohyveba; • imsjelos adamianis saqmi- (garemos dacva)
• adamiani, Tavisi saqmia- anobiTa da sxvadasxva bune- • rogor unda imoqmedos
nobiT, nebiT Tu uneblied brivi da stiqiuri movlen- adamianma saarsebo garemosa
zemoqmedebs garemoze ebiT garemos dabinZurebisa da biomravalferovnebisa
(tyeebis gaCexviT, ukon- da dazianebis Sesaxeb dasacavad (garemos dacva)
trolo nadirobiT, sawvavi • imsjelos garemosa da
wiaRiseulis Warbi gam- biomravalferovnebis
oyenebiT, dabinZurebiT) dacvis da maTi racionalu-
daazianebs mas. zogjer rad gamoyenebis mniSvnelo-
garemos azianebs bunebrivi baze
katastrofebic (xanZrebi,
miwisZvrebi, vulkanebi, movlena
wyaldidobebi); • imsjelos bunebrivi da
• adamiani valdebulia stiqiuri movlenebisa da
gaufrTxildes garemos da maTi gavlenis Sesaxeb
mis biomravalferovnebas,
racionalurad gamoiyenos
SeinarCunos yvela bune-
brivi resursi;

127
 Kkompleqsuri davalebis piroba `msurs, rom viyo ankara~
Seqmeni ilustrurebuli moTxroba, sadac wyali aris mTavari personaJi da
mogviTxrobs misi dacvis aucileblobaze, dabinZurebuli wylis mavne zemoqmedebis
Sesaxeb organizmebze da wyalTan dakavSirebul bunebriv da stiqiur movlenebze.
samizne cneba – garemos dacva
samizne cneba - movlena

naSromis prezentaciisas xazgasmiT warmoadgine:

• adamianis saqmianobiTa da sxvadasxva bunebrivi da stiqiuri movlenebiT wylis
dabinZurebisa da dazianebis gavlena biomravalferovnebaze, maT ricxovnobaze
(movlena) (garemos dacva).
• sufTa da usafrTxo wylis mniSvneloba adamianisa da sxva organizmebisaTvis
(garemos dacva).
• rogor unda imoqmedos adamianma saarsebo garemosa da biomravalferovnebisa
dasacavad (garemos dacva).

kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi, SekiTx-

vebi)
etapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba
resursebi/gansaxilveli qeisebi:
etapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba
resursebi/gansaxilveli qeisebi:
resursi: maswavlebeli moswavleebTan erTad ganixilavs siuJets, rogor davw-
eroT moTxroba. alternativa moswavleebi mSoblebTan erTad ganixilaven siu-
Jets. saxelmZRvanelo – rogor davaweroT moTxroba – guram megreliSvili, maTe
megreliSvili
https://www.youtube.com/watch?v=agvE3ZxU4ec
aqtivoba: maswavlebeli qarTuli enis maswavlebelTan TanamSromlobiT moswav-
leebTan erTad ganixilavs damxmare resurss, Sablons, moTxrobis dasawerad.
aqtivoba: maswavlebeli moswavleebTan erTad, gonebrivi ieriSiT, asociaciuri
rukis SeqmniT aaqtiurebs sakiTxs - usafrTxo wyali, wylis resursebis marTva
movlena garemos dacva
zogadi qvecneba: amindis cvale- zogadi qvecneba: janmrTeloba
badoba kerZo qvecneba: higiena, fizikuri aqtivoba, cur-
kerZo qvecneba: Rrubeli, wvima, va, gakaJeba, dabinZurebuli wyliT dainficireba,
setyva, Tovli, cisartyela sasuqebi wyalSi,
zogadi qvecneba: bunebrivi zogadi qvecneba: resursis racionaluri gamoyeneba
safrTxe kerZo qvecneba:: reciklireba, dazogva, gawmenda,
kerZo qvecneba: stiqiuri garemosdacviTi RonisZieba
movlena, Stormi, wyaldido- qvesakiTxi: wylis resursebis dacva. wylis mniSvne-
ba, Rvarcofi, wyalmovardna, loba
niRvari, Stormi, usafrTxoebis zogadi qvecneba: bunebrivi resursi
wesebi kerZo qvecneba:: mtknari wyali, mineraluri wyali,
qvesakiTxi: sxvadasxva bune- sasmeli wyali, amowurvadi resursi
brivi (wvima, gvalva, Tovli, qvesakiTxi: mtknari da mlaSe wylebis msgavse-
setyva, cisartyela) da stiqiu- ba-gansxvavebebi
ri movlenebiT (cunami, ciklo- zogadi qvecneba: garemos dabinZureba;
ni, wyaldidoba, wyalmovardna, kerZo qvecneba: wylis dabinZureba; narCenebi; sa-
Stormi, zvavi) gamowveuli suqebi wyalSi; garemosdacviTi RonisZieba
cvlilebebi da usafrTxoeba qvesakiTxi: dabinZurebuli wylis gavlena cocxal
bunebaze

128
resursi 1. saxelmZRvanelo gv. 38 - 48
muSavdeba §35; §36; §37; §38; §39 da Sesabamisi davalebebi moswavlis wignsa da mos-
wavlis rveulSi (gv. 37-48).

nabiji 1. adamianis saqmianobiTa da sxvadasxva bunebrivi da stiqiuri movlenebiT

wylis dabinZurebisa da dazianebis gavlena biomravalferovnebaze, maT ricxov-
nobaze (movlena) (garemos dacva)

aqtivobebi da damxmare resursi

aqtivoba. moswavleebi maswavlebelTan erTad ganixilaven siuJets. alternativa
moswavleebi mSoblebTan erTad ganixilaven siuJets.
resursi. https://bit.ly/3qHHWk4
aqtivoba. moswavleebi maswavlebelTan erTad ganixilaven sainformacio siuJets.
resursi. https://bit.ly/3J86hWN

SekiTxvebi:
1. romel bunebriv movlenebs gaecani?
2. rogor modis wvima? rogor icvleba garemo wvimis Semdeg?
3. rogor warmoiqmneba Tovli?
4. rogor warmoiqmneba setyva?
5. ramdenad SesaZlebelia bunebrivi movlena gadaiqces stiqiur movlenad?
6. ra Sedegebi mosdevs xangrZliv wvimebs?aRwere, moiyvane magaliTi.
7. romel stiqiur movlenebs gaecani?
8. ra iwvevs stiqiur movlenebs? ra Sedegebi moyveba?
9. romeli qmedebebiT uwyobs xels adamiani garemos cvlilebas?

nabiji 2. sufTa da usafrTxo wylis mniSvneloba adamianisa da sxva organizmebi-

saTvis (garemos dacva)

resursi: teleskola wyali da misi dazogva

https://www.youtube.com/watch?v=Nh-9g7xOdSU

129
aqtivoba. maswavlebeli moswavleebs amuSavebs Tevzebis Seguebulobaze mlaSe da
mtknar wyalSi cxovrebasTan. aseve, aswavlis moTxrobis Seqmnas, radgan moswavles
saboloo produqtad swred moTxroba aqvs Sesaqmneli.
resursi:
gaecani amonarids iakob gogebaSvilis moTxrobidan ~oragulis cxovreba~ da
daasrule moTxroba Seni SexedulebiT.
~uceb oragulebi gaSterrebulni gaCerdnen. ra moxda? win daxvdaT mlaSe wyali.
maT miatanes SesarTavsa, sadac mdinare Cadioda mlaSe zRvaSi, romelsac kaspiis
zRva hqvia. oragulebma ukan daiwies, radgan mlaSe wyali eucxovaT da win wasvli-
sac eSinodaT.~

aqtivoba. moswavleebi avseben kognitur sqemas.

resursi

aqtivoba. maswavlebeli moswavleebTan erTad ganixilavs mdgradi ganviTarebis

me-6 da me-14 miznebis baners
resursi. https://www.unicef.org/georgia/sites/unicef.org.georgia/files/ge o_6.png

SekiTxvebi:
1. gaixsene wylis obieqtebidan, romelia mlaSe da romeli mtknari?
2. ratom aris sasmeli wylis deficiti dedamiwaze?
3. ra mniSvneloba aqvs wyals adamianis janmrTelobisTvis, mcenareebisTvis cxo­
velebisTvis?
4. ra problema SeiZleba Seeqmna adamians dabinZurebuli wylis gamoyenebiT?

130
nabiji 3. rogor unda imoqmedos adamianma saarsebo garemosa da misi biomraval-
ferovnebis dasacavad (garemos dacva)
aqtivoba. maswavlebeli moswavleebTan erTad ganixilavs okeanis avtomaturi
gamwmendis gamogonebis ideas da ubiZgebs Tavadac ifiqron axal gamogonebebze.
ganixilaven STEAM midgomis ganviTarebaze orientirebul videos.
resursi 1. https://www.youtube.com/watch?v=hn_vzZwVJNY
resursi 2. https://www.youtube.com/watch?v=PeiqICOiKRU

aqtivoba. maswavlebeli moswavleebs Seaqmnevinebs wylis resursebis dacvis lo-

goebs. n
M amuSevrebi gamoifineba 22 marts - wylis resursebis dacvis saerTaSoriso
dRes.

SekiTxvebi:
1. ra RonisZiebebi unda gaataros adamianma wylis resursebis dasacavad?
2. Sen rogor gizrunia garemoze?
3. vin SeiZleba dagexmaros garemoze zrunvisTvis?...

muSaobis procesi (mocemuli kiTxvebidan maswavlebeli TviTon arCevs, Tu

romeli kiTxvebi dasvas konkretul moswavlesTan)
• rogor gegmav/dagegme kompleqsur davalebaze muSaobis procesi? ras iTvalis-
winebdi samuSao procesis dagegmvisas?
• dagexmara Tu ara pirveladi gegma muSaobis procesSi?
• ra detalebze akeTebdi aqcents ilustrirebuli moTxrobis mosamzadeblad?
• warimarTa Tu ara kompleqsur davalebaze muSaobis procesi dagegmilis Sesa-
bamisad?
• gaxda Tu ara saWiro Tavdapirvelad SemuSavebul gegmebSi cvlilebebis Setana?
• ratom aris saWiro davalebis pirveladi versiis Seqmna?
• riT gansxvavdeba Sesrulebuli davalebis pirveladi versia saboloosgan?
• ra faqtorebma gamoiwvia/SeuZlia gamoiwvios pirveladi daskvnebis gadasinjva?
• ra produqti SeqmeniT kompleqsuri davalebis saxiT?
• ratom fiqrob, rom Sen mier Seqmnili produqti moTxrobaa?
ra sakiTxis Sesaxeb gamoxate Seni codna kompleqsuri davalebis saSualebiT?
• ratom ganaxorcieleT kompleqsuri davaleba?
• ra grZelvadian da moklevadian miznebs isaxavdiT komleqsur davalebaze muSao-
bis procesSi?
• visTvis da ratom aris es produqti sasargeblo da saintereso?
• ra icodi Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? damatebiT ris gagebas
isurvebdi?
• ra daskvnebamde mixvedi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? riTi das-
turdeba Sen mier gakeTebuli daskvnebis marTebuloba/Tanmimdevruloba?
• ra xerxebi gamoiyene saswavlo masalis ukeT gasaazreblad? / kompleqsuri
davalebis ukeT Sesasruleblad?
ra dabrkolebebs waaawydi davalebaze muSaobis procesSi? ra dagexmaraT kom-
pleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vis winaSe iyaviT angariSvaldebuli samuSao procesSi (maswavleblis, Tanak-
laselebis, samezoblo Temis)?
• ra saerTo mizani gqondaT Sen da Sens maswavlebels kompleqsur davalebaze
muSaobis procesSi?

131
• gqondaT Tu ara saerTo miznebi TanaklaselebTan erTad? iyo Tu ara saintereso
da sasiamovno TqvenTvis kompleqsur davalebaze muSaobis procesi?
• ra gaakeTeT damoukideblad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• ra gamogividaT kargad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vin da rogor dagexmaraT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? visTan
iTanamSromleT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? (ra daxmareba gauwieT
Tanaklaselebs/samezoblo Temis wevrebs/maswavlebels; ra mxardaWera miiReT
maTgan)?

Sefaseba solo taqsonomiiT

samizne cneba garemos dacva

kriteriumi movlena

abstraqtuli done moswavlem kargad gaiazra davalebis piro-

moswavles siRrmiseulad aqvs gaazrebu- ba, gaacnobiera da logikurad daakavSira
li sakiTxis arsi / arsobrivi maxasiaTe- garemos dazianebis mizezebi da Sedegebi,
blebi, rac mas am codnis ganzogadebisa da bunebrivi da stiqiuri movlenebis dros
misi dekonteqstualizebis/sxva msgavs mag- usafrTxoebis mniSvneloba, wylis, rogorc
aliTebTan Sedarebis saSualebas aZlevs. resursis dacvaze zrunvis aucilebloba.
ukavSirebs gansaxilvel sakiTxs sakuTar imsjela wylis resursebis dacvis sakuTari
pirad gamocdilebas. ideis Sesaxeb.
mimarTebiTi done moswavlem kargad gaiazra davalebis piro-
moswavles esmis gansaxilveli sakiTxis ba, gaacnobiera da logikurad daakavSira
arsi; xedavs urTierTmimarTebebs sakiTx- garemos dazianebis mizezebi da Sedegebi,
Tan dakavSirebul arsebiT struqturul bunebrivi da stiqiuri movlenebis dros
erTeulebs Soris. usafrTxoebis mniSvneloba, wylis, rogorc
resursis dacvaze zrunvis aucilebloba.
multistruqturuli done moswavle gaecno davalebis pirobas, aqvs
moswavles aqvs mxolod ramdenime, erTma- erTmaneTTan dukavSirebeli koncefciebi
neTTan daukavSirebeli, usistemo asocia- garemos dazianebis mizezesa da Sedegebze,
cia/warmodgena gansaxilvel sakiTxTan da- bunebrivi da stiqiuri movlenebis dros us-
kavSirebiT. afrTxoebis mniSvnelobze, wylis, rogorc
resursis dacvaze zrunvis aucileblobaze.
unistruqturuli done moswavle calkeulad asaxelebs wylis re-
moswavles aqvs mxolod erTi arastruq- sursebis dacvasTan dakavSirebul frazas
turirebuli asociacia / warmodgena gansax-
ilvel sakiTxTan dakavSirebiT.

pre-struqturuli done moswavlis informacia ararelevanturia

moswavles sakiTxTan dakavSirebiT ar aqvs sakiTxTan mimarTebiT
relevanturi informacia.

132
 Tema - haeri, rogorc garemo

(meTodologiuri gzamkvlevi)

cnebaTa ierarqia da kavSiri Temis Sinaarsobriv konteqstTan

(cnebebis kavSiri Temis SinaarsTan)

თემა N5 – ჰაერი, როგორც გარემო (II კლასი)

თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიხედვით:

სხეული - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 ჰაერის შემადგენელი ნივთიერებების ჩამოთვლა;
 საჰაერო ტრანსპორტის აღწერა და ერთმანეთთან შედარება მათი მახასიათებლების
მიხედვით.

მოვლენა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 ქარის, როგორც ბუნებრივი მოვლენის აღწერა;
 სხვადასხვა ტიპის ძლიერი ქარის (ქარიშხალი, ქარბორბალა) დროს უსაფრთხო ქცევის
მნიშვნელობაზე მსჯელობა.

სივრცეში ორიენტირება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 ჰაერში მოძრავი ობიექტების ორიენტირების ხერხების დახასიათება;
 ფრინველთა სეზონური მიგრაციების აღწერა.

ორგანიზმი, საარსებო გარემო - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 ფრინველების და სხვა მფრინავი ორგანიზმების (პეპელა, ღამურა, ფუტკარი) გარეგან
აგებულებასა და სასიცოცხლო თვისებებზე მსჯელობა;
 ფრინველებისთვის გარემოს მნიშვნელობაზე და მათი გარემოსთან შეგუებულობის შესახებ
მსჯელობა.

გარემოს დაცვა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

 ჰაერის დაბინძურების მაგალითების აღწერა და ამ დაბინძურების თავიდან აცილების
შესაძლებლობებზე მსჯელობა.

133
Temis farglebSi dasamuSavebeli qvecnebebi cnebebis mixedviT
cneba qvecneba
sxeuli aracocxali sxeulebi; bunebrivi da xelovnuri
sxeuli/nivTiereba; nivTierebis/masalis Tvise-
ba; agregatuli mdgomareoba; sxeulis fizikuri
Tviseba
movlena rxeviTi moZraoba; sxeulTa urTierTqmedeba;
agregatuli mdgomareobis cvlileba; amindis
cvalebadoba; bunebrivi safrTxe;
sivrceSi orientireba geografiuli obieti; saorientacio saSualebe-
bi
organizmi da saarsebo garemo organizmTa jgufebi; sxeulis nawilebi; sasi-
cocxlo Tvisebebi, bunebrivi garemo, xelovnu-
ri garemo, janmrTeloba da higiena;
garemos dacva garemos dabinZureba; bunebrivi resursebi; jan-
mrTeloba; resursebis racionaluri gamoyeneba;

Temis farglebSi dasamuSavebeli sakiTxebi, qvesakiTxebi

sakiTxebi qvesakiTxebi
moZraoba haerSi organizmTa sicocxle haerSi
sahaero transporti
usafrTxoeba bunebrivi da stiqiuri
movlenebis dros
haeri da misi dabinZureba haeris fizikuri Tvisebebi
haeris Semadgeneli nivTierebebi
dabinZurebuli haeris gavlena cocxal
bunebaze
haeris mniSvneloba

134
sakiTxebisa da qvesakiTxebis mimarTeba qvecnebebsa da cnebebTan
cneba qvecneba (zog- qvecneba (konkretuli) qvesakiTxebi sakiTxebi
adi)
sxeuli aracocxali sahaero transporti organizmTa sicocx-
sxeuli le haerSi
xelovnuri masa- plastmasa
la/nivTiereba rezini
polieTileni
bunebrivi masa- haeris Sedgeniloba
la/nivTiereba sawvavi, rkina, xe
nivTierebis/ma- gamWvirvale, aragam-
salis Tviseba Wvirvale
haeris fizikuri Tvise- sahaero transporti
bebi

agregatuli md- airadi

gomareoba;
sxeulis fiziku- mZime
ri Tviseba msubuqi
movlena rxeviTi moZrao- bgeris gavrceleba
ba haerSi
sxeulTa urT- mimarTuleba usafrTxoeba bune-
ierTqmedeba brivi da stiqiuri
moZraoba
movlenebis dros
mdebareoba
agregatuli aorTqleba moZraoba haerSi
mdgomareobis kondensacia
cvlileba
amindis cvaleba- Rrubeli
doba wvima haeris fizikuri
qari Tvisebebi
Tovli
bunebrivi sa- stiqiuri movlena
frTxe Stormi
qariSxali
qarborbala
grigali
usafrTxoebis wesebi
sivrceSi geografiuli frinvelTa migracia haeris Semadgeneli
orientireba obieti kontinenti nivTierebebi
okeane,
saorientacio globusi
saSualebebi ruka
organizmi organizmTa mikroorganizmebi
da saarsebo jgufebi xerxemliani cxovelebi
garemo uxerxemlo cxovelebi
dabinZurebuli
sxeulis nawile- frTa, bumbuli, haeris gavlena cocx-
bi sxeulis forma al bunebaze

sasicocxlo moZraoba haerSi

Tvisebebi frinvelTa kveba
haerSi cxovrebasTan
Seguebuloba
bunebrivi gare- sufTa haeri, tye
mo
xelovnuri gamwvaneba haeri da misi
dabinZureba
garemo 135
janmrTeloba higiena
fizikuri aqtivoba

garemos garemos haeris dabinZureba

 dabinZurebuli
sxeulis nawile- frTa, bumbuli, haeris gavlena cocx-
bi sxeulis forma al bunebaze

sasicocxlo moZraoba haerSi

Tvisebebi frinvelTa kveba
haerSi cxovrebasTan
Seguebuloba
bunebrivi gare- sufTa haeri, tye
mo
xelovnuri gamwvaneba haeri da misi
garemo dabinZureba
janmrTeloba higiena
fizikuri aqtivoba

garemos garemos haeris dabinZureba

dacva dabinZureba Mmtveri, gamonabolqvi
garemosdacviTi
RonisZieba
janmrTeloba haerSi arsebuli
mikrobebiT dainfi- haeris mniSvneloba
cireba

136
 Tema - haeri, rogorc garemo

Tematuri matricis Tavfurceli

Tema: haeri, rogor garemo saaTebis savaraudo raodenoba:

ZiriTadi resursi: 15 saaTi
samizne cneba sakiTxi 1 sakiTxi 2
moZraoba haerSi haeri da misi
dabinZureba
sxeuli qvesakiTxi: sahaero transporti qvesakiTxi: haeris
zogadi qvecneba: aracocxali sxeuli fizikuri Tvisebebi
kerZo qvecneba: sahaero transporti, zogadi qvecneba: agre-
avzi, Zravi gatuli mdgomareoba
zogadi qvecneba: xelovnuri masala/ kerZo qvecneba: Txeva-
nivTiereba di, airadi
kerZo qvecneba: plastmasa, rezini, zogadi qvecneba: sxeu-
polieTileni lis fizikuri Tviseba
zogadi qvecneba: bunebrivi masala/ kerZo qvecneba: mZime,
nivTiereba msubuqi,
kerZo qvecneba: sawvavi, metali zogadi qvecneba:
zogadi qvecneba: sxeulTa urT- nivTierebis/masalis
ierTqmedeba Tviseba
kerZo qvecneba: mimarTuleba, moZ-
raoba, mdebareoba kerZo qvecneba: gam-
Wvirvale, aragamWvir-
vale
qvesakiTxi: haeris
Semadgeneli nivTiere-
bebi
zogadi qvecneba: bune-
brivi masala/nivTiereba
kerZo qvecneba: haeris
Semadgenloba.

137
Mmovlena qvesakiTxi: usafrTxoeba bunebrivi
da stiqiuri movlenebis dros
zogadi qvecneba: rxeviTi moZraoba
kerZo qvecneba: bgeris gavrceleba
zogadi qvecneba: agregatuli mdgo-
mareobis cvlileba
kerZo qvecneba: aorTqleba, kon-
densacia
zogadi qvecneba: amindis cvalebado-
ba
kerZo qvecneba: Rrubeli, wvima,
setyva
zogadi qvecneba: bunebrivi safrTxe
kerZo qvecneba: stiqiuri movlena,
Stormi, qarborbala, qari, usafrTx-
oebis wesebi
qvesakiTxi: sahaero transporti
zogadi qvecneba: sxeulTa urT-
ierTqmedeba
kerZo qvecneba: mimarTuleba, moZ-
raoba, mdebareoba
sivrceSi qvesakiTxi: sahaero transporti
orientireba
zogadi qvecneba: saorientacio sa-
Sualebebi
kerZo qvecneba: globusi, ruka
qvesakiTxi: xerxemlianebi haerSi

zogadi qvecneba: geografiuli obi-

eqti

kerZo qvecneba: frinvelTa migracia,

kontinenti

138
organizmi, qvesakiTxi: organizmTa sicocxle qvesakiTxi: haeris mniS-
saarsebo haerSi vneloba
garemo zogadi qvecneba: organizmTa jgufe- zogadi qvecneba:janmr-
bi Teloba
kerZo qvecneba: xerxemliani cx- kerZo qvecneba: higie-
ovelebi, uxerxemlo cxovelebi, na, fizikuri aqtivoba,
mikroorganizmebi gakaJeba, dainficireba
zogadi qvecneba: sxeulis nawilebi zogadi qvecneba: bune-
brivi garemo,
kerZo qvecneba: kidurebi, frTa, bum- kerZo qvecneba: sufTa
buli, sxeulis forma haeri, tye
zogadi qvecneba: sasicocxlo Tvise- zogadi qvecneba: xe-
bebi lovnuri garemo,
kerZo qvecneba: kveba, moZraoba, gam- kerZo qvecneba: gam-
ravleba wvaneba,
garemos dac- qvesakiTxi: dabinZure-
va buli haeris gavlena
cocxal bunebaze

zogadi qvecneba: gare-

mos dabinZureba;
kerZo qvecneba: haeris
dabinZureba, mtveri,
gamonabolqvi, garemos-
dacviTi RonisZieba
kompleqsuri kompleqsuri davaleba 1 kompleqsuri davaleba
davaleba `mercxlebis WikiWika ambebi~ 2
`me virCev sufTa haers~
TemasTan dakavSirebuli mkvidri warmodgenebi:
1. haeris Semadgeneli nivTierebis normaluri raodenoba sicocxlisaTvis
mniSvnelovania.
2. sahaero transportiTa da saorientacio saSualebebis gamoyenebiT Sesa-
Zlebelia xmeleTis erTi nawilidan meoreze gadaadgileba.
3. haeris moZraobasTan dakavSirebuli bunebrivi da stiqiuri movlenebis
dros mniSvnelovania usafrTxo qceva
4. haerSi moZraobis dros organizmebi sakuTar orientirebis meqanizmebs
iyeneben.
5. haerSi moZravi organizmebi sxeulis agebulebiTa da sasicocxlo Tvise-
bebiT arian Seguebulni.
6. mniSvnelovania haeris dacva dabinZurebisgan.

139
 kompleqsuri davaleba 1. ~mercxlebis WikWika ambebi~

Sualeduri mizani 1

ZiriTadi produqti gansaxilveli sakvanZo saxelmZRvane-

sakiTxi SemTxveva/mag- SekiTxva / lo
aliTi SekiTxvebi
moZraoba haerSi komiqsi – komiqsis ra mniSvneloba moswavlis wigni
mercxlebis Seqmna, romel- aqvs masalis nawili 2: gv.49-
WikWika ambavi Sic moswavle Tvisebebs sahae- 61
gadmoscems ro transpor-
sakuTar tisTvis? moswavlis
mofiqrebul rogor xdeba rveuli nawili
ambavs haerSi frinvelTa 2: gv.49-59
moZraobasTan gadafrena?
dakavSirebiT .
samizne cnebasTan dakav- Sefasebis kriteriumebi Sefasebis kriteriumebi
Sirebuli mkvidri warmod- (zogadi) (kompleqsur davalebasTan
genebi mimarTebiT dakonkretebu-
li)
moswavlem unda gaacnobi-
eros, rom moswavles SeuZlia naSromis prezentaciisas
xazgasmiT warmoaCine:

organizmi, saarsebo gare- sxeuli • haerSi moZrav organizmTa

mo • imsjelos, ra mniSvneloba agebulebis Tavisebureba,
• cocxali samyaro mraval- aqvs sxeulis masalis Tvise- sxeulis Semadgeneli naw-
ferovania da masSi er- bas am sxeulis daniSnulebi- ilebis funqciebi da sasi-
Tiandeba yvela organizmi; sTvis cocxlo Tvisebebi (orga-
arsebobs organizmTa gansx- nizmi, saarsebo garemo)
vavebuli jgufebi, maTi movlena • ratom aris geografiuli
dajgufeba ki xdeba msgavsi • imsjelos bunebrivi da obieqti okeane/zRva/mdin-
niSan-Tvisebebis mixedviT; stiqiuri movlenebisa da are da rogor uwyobs xels
• nebismieri organizmi maTi gavlenis Sesaxeb mdebareobis gansazRvra
xasiaTdeba agebulebis sivrceSi sworad da mizan-
TaviseburebiT da Sedgeba sivrceSi orientireba mimarTulad gadaadgilebas
nawilebisgan, romelTagan • imsjelos geografiuli (sivrceSi orientireba)
TiToeuls aqvs konkretuli obieqtis maxasiaTeblebze, • ra masaliT aris agebuli
funqcia; sivrceSi orientirebisTvis sahaero transporti da
• yvela organizmisTvis da- maT mniSvnelobaze rogor ukavSirdeba masalis
maxasiaTebelia sasicocxlo Tviseba nawilebis fun-
Tvisebebi – kveba, sunTqva, organizmi, saarsebo gare- qciebs (sxeuli)
zrda-ganviTareba, gamrav- mo • ra zemoqmedebas axdens
leba, moZraoba; • imsjelos organizmTa age- amindis cvalebadoba, bune-
• TiToeul organizms bulebis Taviseburebebis, brivi da stiqiuri movlen-
sWirdeba misTvis Sesabamisi funqcionirebisa da sasi- ebi frinvelTa migraciaze
saarsebo garemo; cocxlo Tvisebebis Sesaxeb (movlena)

140
MsivrceSi orientireba
• geografiuli obieqti (mTa, tye,
xeoba, vake, mdinare, tba, zRva, okeane)
dedamiwis bunebrivi warmonaqmnebia;
geografiuli obieqtis mdebareobis
gansazRvra saWiroa sivrceSi sworad
da mizanmimarTulad gadaadgilebi-
sTvis;
• globusis, rukis, adgilis gegmis
meSveobiT SegviZlia urTierT-
mimarTeba davadginoT sxvadasxva
obiqtebs/geografiul obieqtebs
Soris;

sxeuli
• yvelaferi, rac Cvens irgvliv aris,
sxeulia;
• yvela sxeuli Sedgeba erTi an ram-
denime masalisgan/nivTierebisgan,
romlebic erTmaneTisgan gansxvavde-
ba TvisebebiT: (siTbos, sinaTlisa da
denis gatarebis unariT, agregatuli
mdgomareobiT, feriT, suniT, gemoTi,
wyalSi xsnadobiT da a.S.;
• sxeulebi urTierTdakavSirebuli
nawilebisgan Sedgeba, romelTagan
TiToeuls sakuTari funqcia aqvs;
• adamianis mier Seqmnili sxeulis
daniSnulebas masSi Semavali ma-
salebis/nivTierebebis Tvisebebi
gansazRvravs
movlena
• bunebaSi mimdinare yovelgvar
cvlilebas, anu movlenas sakuTari
mizezi, Sedegi, gansxvavebuli xan-
grZlivoba aqvs da ZiriTadad peri-
oduli an cikluri bunebiT xasiaT-
deba; bunebrivi movlena SeiZleba
katastrofad iqces;
• sxvadasxva movlenis Sedegad
SeiZleba Seicvalos sxeulis mde-
bareoba, forma, feri, temperature,
nivTierebis agregatuli mdgomareo-
ba da a.S.;
• sxeulebi erTmaneTze zemoqmedeben
garkveuli ZalebiT. zogierTi Zalis
moqmedebisTvis aucilebelia zeda-
pirebis Sexeba/kontaqti. zogierTi
Zala garkveul manZilze – sxeulTan
kontaqtis gareSe moqmedebs;
• arsebobs sinaTlis xelovnuri da
bunebrivi wyaroebi. erTgvarovan
garemoSi sinaTle sworxazovnad
vrceldeba;
• merxevi sxeuli warmoadgens bgeris
wyaros. bgeris gavrceleba garemoze;

141
 Kkompleqsuri davalebis piroba
Seqmeni komiqsi ~mercxlebis WikiWika ambebi~, romliTac asaxav frinvelebis
Tavgadasavals haerSi gadafrenisas. komiqsSi yuradReba gaamaxvile, romeli
obiqtebi Sexvdeboda mogzaurobisas, rogor imoqmedebda amindis cvlileba mis
usafrTxo mogzaurobaze.
naSromis prezentaciisas xazgasmiT warmoaCine:
• haerSi moZrav organizmTa agebulebis Tavisebureba, sxeulis Semadgeneli
nawilebis funqciebi da sasicocxlo Tvisebebi (organizmi, saarsebo garemo).
• ratom aris geografiuli obieqti okeane/zRva/mdinare da rogor uwyobs
xels mdebareobis gansazRvra sivrceSi sworad da mizanmimarTulad gadaadgile-
bas (sivrceSi orientireba)?
• ra masaliT aris agebuli sahaero transporti da rogor ukavSirdeba masalis
Tviseba nawilebis funqciebs (sxeuli)?
• ra zemoqmedebas axdens amindis cvalebadoba, bunebrivi da stiqiuri movlen-
ebi frinvelTa migraciaze (movlena)?

Eetapi I.kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba

aqtivobebi
• kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba
• komiqsis nimuSis wardgena resursi 1: eleqtronuli prezentacia – komiqsebi,
komiqsis martivi modelis Seqmna mokle teqstis mixedviT:
https://docs.google.com/presentation/d/1LQjc8iFvNciptOaz96EXpgwlEGjvxCrC/edit?us-
p=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true
resursi 2. teqsti komiqsisTvis jiuti Rrubeli. mokle Canaxati komiqsis Ses-
aqmnelad ~jiuti Rrubeli~
https://docs.google.com/document/d/1iGyw0kI7vv0qh_pbso1Prc_ALxjtn0CB/edit?usp=share_
link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true

kompleqsuri davalebis pirobis gaazrebaze orientirebuli SekiTxvebi:

gaixsene, gaqvs Tu ara Seqmnili adre komiqsi? ra mizniT iqmneba komiqsi? raSi daex-
mareba komiqsiT moTxrobili ambavi Tanatolebs? ra aucilebeli maxasiaTeblebi
aqvs komiqss? ra ganasxvavebs komiqss wardgenis sxva formebisagan? ramdenad
mniSvnelovania komiqsSi ambis Txroba mimdinareobdes TanmimdevrobiT? ramdenad
mniSvnelovania komiqsSi ambis asaxva mokle, mTavari teqstebiT? ra miSvnelovan
sakiTxebs gaiTvaliswineb komiqsis Seqmnisas? ra detalebs gaiTvaliswineb? ra
etapebi unda gaiaro komiqsis Seqmnamde? rogor aisaxeba komiqsSi frinvelebis
gadafrenisas warmoqmnili winaaRmdegobebi? rogor asaxav komiqsSi sivrceSi
orientirebas? rogor asaxav komiqsSi frinvelebs Soris saubars?

142
Eetapi II. Kkompleqsur davalebaze muSaoba
organizmi, saarsebo garemo sxeuli
zogadi qvecneba: organizmTa jgufe- zogadi qvecneba: aracocxali sxeuli
bi kerZo qvecneba: sahaero transporti,
kerZo qvecneba: xerxemliani cxo­ zogadi qvecneba: xelovnuri masala/nivTiereba
velebi, uxerxemlo cxovelebi, kerZo qvecneba: plastmasa, rezini, polieTile-
mikroorganizmebi ni
zogadi qvecneba: sxeulis nawilebi zogadi qvecneba: bunebrivi masala/nivTiereba
kerZo qvecneba: kidurebi, frTa, kerZo qvecneba: sawvavi, metali
bumbuli, sxeulis forma zogadi qvecneba: sxeulTa urTierTqmedeba
zogadi qvecneba: sasicocxlo Tvise- kerZo qvecneba: mimarTuleba, moZraoba, mde-
bebi bareoba
kerZo qvecneba: kveba, moZraoba, kerZo qvecneba: mimarTuleba, moqaCva, moZrao-
gamravleba ba, mdebareoba
qvesakiTxi: organizmTa sicocxle qvesakiTxi: sahaero transporti
haerSi
movlena
sivrceSi orientireba movlenebis dros
zogadi qvecneba: geografiuli zogadi qvecneba: rxeviTi moZraoba
obieqti kerZo qvecneba: bgeris gavrceleba
kerZo qvecneba: frinvelTa migra- zogadi qvecneba: agregatuli mdgomareobis
cia, kontinenti cvlileba
qvesakiTxi: organizmebi haerSi kerZo qvecneba: aorTqleba, kondensacia
zogadi qvecneba: amindis cvalebadoba
kerZo qvecneba: Rrubeli, wvima, setyva
zogadi qvecneba: bunebrivi safrTxe
kerZo qvecneba: stiqiuri movlena, Stormi,
qarborbala, qari, usafrTxoebis wesebi
qvesakiTxi: usafrTxoeba bunebrivi da stiqiu-
ri

moswavlis wigni; gv.49-61

moswavlis rveuli; gv.49-59
nabiji 1. haerSi moZrav organizmTa agebulebis Tavisebureba, sxeulis Semadgene-
li nawilebis funqciebi da sasicocxlo Tvisebebi (organizmi, saarsebo garemo)

aqtivobebi:
• gonebrivi ieriSi – gamocana pepelaze
yvavilebSi dafarfatebs
msubuqad da nel-nela,
Cvens ezoSic mofrindeba
frTaxatula ------- ?
• sainformacio teqstis gacnoba – saxelmZRvanelo §39. h
H aeri - mwerebis sabinadro
• mwerebis Taviseburebebi da Seguebulobebi garemosTan - davalebebi – moswavlis
rveuli 39.
• sainformacio teqstis gacnoba – saxelmZRvanelo §40. vecnobiT frinvelebs
• diskusia– Cven ratom ar SegviZlia CitebiviT frena?
https://www.youtube.com/watch?v=X--x84UMf6U
nabiji 2. ratom aris geografiuli obieqti okeane/zRva/mdinare da rogor uwyobs
xels mdebareobis gansazRvra sivrceSi sworad da mizanmimarTulad gadaadgilebas
(sivrceSi orientireba)

143
• gonebrivi ieriSi – visi xmebi gesmis? weliwadis romel drosTan aris dakavSire-
buli maTi xmebis gagoneba? ra emocia giCndeba am dros ? mercxlebis xmebi resursi
https://www.youtube.com/watch?v=78Y50i5i9lA
• vswavlobT mercxlis daxatvas – resursi foto alernatiuli resursi video-
tutoriali – vxatavT mercxals nabij-nabij
https://www.youtube.com/watch?v=ZsK8850j-S8
https://drive.google.com/file/d/1S4qItlnj2MBQEqY_Ht6sd_pwqLnxeiRX/view?usp=share_link

• diskusia Temaze - rogor gesmis andaza – erTi mercxlis WikiWiki gazafxuls ver
moiyvanso.
• saklaso diskusia - aris Tu ara frinvelTa gadafrena saxifaTo mogzauroba?
• saklaso kinoTeatri - rogor emzadebian frinvelebi migraciisaTvis?
https://www.youtube.com/watch?v=Q-mMMpl_T80
nabiji 3. ra masaliT aris agebuli sahaero transporti da rogor ukavSirdeba
masalis Tviseba nawilebis funqciebs (sxeuli)?

• gonebrivi ieriSi – riTi hgavs da riTi gansxvavdeba?

saklaso kinoTeatri. resursi: animacia: frinveli da TviTmfrinavi. animaciis

SeTavazeba mimdinareobs videos xmis gareSe. maswavlebeli akeTebs komentars,
romelic efuZneba videos Targmans. videos hqvia: ''bunebisgan miRebuli STagone-
ba - frinveli da TviTmfrinavi''. adamianebma aseul welze metia Zlivs gabedes
frena, maSin roca frinvelebi haerSi milionobiT welia dafrinaven. frinvelsa da
TviTmfrinavs bevri ram aqvT saerTo, aseTia sxeulis nawilebi: frTebi, kudi, ku-
dis samarjvebi. swored maTi daxmarebiT SeuZlia TviTmfrinavs siCqaris Seneleba,
daSveba. adamianma axali elementebic daumata TviTmfrinavs. esaa mbrunavi frTebi
- propeleri. adamiani mudmivad aumjobesebs TviTmfrinavs, magram arcerT safren
aparats ar SeuZlia frinveliviT moxdenilad frTebis qneva. adamiani ar nebdeba,
kvlav mihyveba Tavis ocnebebs, raTa ukeT SeZlos haerSi frena.
• saklaso kinoTeatri -animacia resursi - frinveli da TviTmfrinavi
linki: https://www.youtube.com/watch?v=tvY59f_MCFo
• Sedareba grafikuli organizatoris gamoyenebiT (vadarebT sxeulis formis,
simZimis, frenis siCqaris, sawvavis/sakvebis gamoyenebis mixedviT) - resursi -
winaswar gamzadebuli cxrili
Hhgavs Ggansxvavdeba
TviTmfrinavi

Ffrinveli

144
• sainformacio teqstis damuSaveba saxelmZRvanelo §41. sahaero transporti,
41. moswavlis rveuli , davalebebi

nabiji 4. ra zemoqmedebas axdens amindis cvalebadoba, bunebrivi da stiqiuri

movlenebi frinvelTa migraciaze (movlena)
• gonebrivi ieriSi – rogor amindSi giyvars seirnoba? ra SeiZleba moxdes, Tu
qariani amindia?

• sainformacio teqstis gacnoba – resursi saxelmZRvanelo §42. rogor moZraobs

haeri
• ra saSiSroeba axlavs Zlier qars – usafrTxoebis wesebi resursi
• mokle moTxroba – sityvebis haeri, qari, moZraoba, Tbili, civi, susti, Zlieri –
gamoyenebiT (warmoidgine mercxali da daukavSire mis moZraobas)
sityvebis: haeri, qari, moZraoba, Tbili, civi, susti, Zlieri - gamoyenebiT Seqmeni
mokle moTxroba. warmoidgine mercxali da mocemuli sityvebi daukavSire mis
moZraobebs.
• praqtikuli samuSao - maraos damzadeba nimuSiT. resursi moswavlis rveuli §42.

k
K ompleqsuri davalebis Sesrulebisa da prezentaciis procesSi maswavleblis
mier dasmuli SekiTxvebi konkretul moswavlesTan indiviadualuri muSaobis
sawarmoeblad
• aRwere, rogor mimdinareobda kompleqsur davalebaze muSaobis procesi?
• ras iTvaliswinebdi muSaobis dros?
• Seqmeni Tu ara gegma da iTvaliswinebdi Tu ara mas? Secvale rame Tu igive datove?
• ra produqti Seqmeni? ratom Seqmeni es davaleba?
• visTvis da raom aris es produqti sasrgeblo da saintereso?
• ratom fiqrob rom Sen mier Seqmnili produqti komiqsia?
• ra sakiTxis codna dagWirda am davalebis Sesasruleblad?
• ra miznebs isaxavdi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• ra icodi Sesawavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? ris gagebas isurvebdi?
• ra daskvnebamde mixvedi kompleqsuri davalebis Sesrulebis procesSi?
• ra xerxebi dagexmara sakiTxis ukeT gasaazreblad? d D avalebis ukeT Sesasruleb-
lad?
• waawydi Tu ara problemebs davalebaze muSaobis procesSi? vin an ra dagexmara?
raSi da rogor dagexmara?
• vis winaSi iyavi pasuxismgebeli samuSao procesSi?
• ra saerTo mizani gqondaT Sen da Sens maswavlebels kompleqsur davalebaze
muSaobis procesSi?

Sefaseba solo taqsonomiiT

samizne cneba organizmi, saarsebo garemo

kriteriumi sivrceSi orientireba
sxeuli
movlena

145
abstraqtuli done moswavlem siRrmiseulad gaiazra davalebis
moswavles siRrmiseulad aqvs gaazrebu- piroba, gaaanaliza haeris obieqtebis – fr-
li sakiTxis arsi / arsobrivi maxasiaTe- invelebis agebulebis Taviseburebebi da
blebi, rac mas am codnis ganzogadebisa da haerSi moZraobasTan Seguebulobebi, gada-
misi dekonteqstualizebis/sxva msgavs mag- frenis dros organizmebis saorientacio
aliTebTan Sedarebis saSualebas aZlevs. saSualebebi, haeris moZraobis Tavisebure-
ukavSirebs gansaxilvel sakiTxs sakuTar bebi da stiqiuri movlenebi daukavSira mi-
pirad gamocdilebas. graciis dros warmoqmnil safrTxeebs da
gamoiyena es codna komiqsis SeqmnaSi
mimarTebiTi done moswavlem kargad gaigo da gaiazra
moswavles esmis gansaxilveli sakiTxis davalebis piroba,frinvelebis agebulebis
arsi; xedavs urTierTmimarTebebs sakiTx- Taviseburebebi da haerSi moZraobasTan
Tan dakavSirebul arsebiT struqturul Seguebulobebi, gadafrenis dros orga-
erTeulebs Soris. nizmebis saorientacio saSualebebi, haeris
moZraobis Taviseburebebi da stiqiuri mov-
lenebi daukavSira migraciis dros warmo-
qmnil safrTxeebs, Tumca ver warmoaCina
komiqsSi
multistruqturuli done moswavle srulad gaecno davalebis piro-
moswavles aqvs mxolod ramdenime, erTma- bas,
neTTan daukavSirebeli, usistemo asocia- calkeulad gaiazra haeris obieqtebis max-
cia/warmodgena gansaxilvel sakiTxTan da- asiaTeblebi, haeris moZraoba da stiqiuri
kavSirebiT. movlenebi, Tumca ver SeZlo dakavSireba
migraciis dros warmoSobil safrTxeebTan
unistruqturuli done moswavlem ver gaigo davalebis piroba.
moswavles aqvs mxolod erTi arastruq- ganyenebulad asaxelebs haeris obieqtebs,
turirebuli asociacia / warmodgena gansax- haeris moZraobas an masTan dakavSirebul
ilvel sakiTxTan dakavSirebiT. stiqiur movlenas

pre-struqturuli done moswavlis mier Sesrulebuli davaleba ar

moswavles sakiTxTan dakavSirebiT ar aqvs Seesabameba sakiTxs.
relevanturi informacia.

146
 kompleqsuri davaleba 2. ~me virCev sufTa haers, airCie Senc~

Sualeduri mizani 2

ZiriTadi produqti gansaxilveli sakvanZo saxelmZRvane-

sakiTxi SemTxveva/mag- SekiTxva / lo
aliTi SekiTxvebi
haeri da misi flaeri – haeris moswavle qmnis rogor moq- moswavlis wigni
dabinZureba dabinZurebis flaers, romel- medebs haeris nawili 2:gv.62-68
Tavidan acileba Sic warmoaCens dabinZureba
da dabinZurebis ra Sedegebi organizmebze? moswavlis
Sedegebi moyveba haeris rogor da- rveuli nawili
dabinZurebas da vicvaT haeri 2:gv.60-66
rogor avicil- dabinZurebi-
oT Tavidan. sgan?
samizne cnebasTan dakav- Sefasebis kriteriumebi Sefasebis kriteriumebi
Sirebuli mkvidri warmod- (zogadi) (kompleqsur davalebasTan
genebi mimarTebiT dakonkretebu-
li)
moswavlem unda gaacnobi-
eros, rom moswavles SeuZlia naSromis prezentaciisas
xazgasmiT warmoaCine:

garemos dacva sxeuli • ratom aris mniSvnelovni

• adamians da sxva orga- • imsjelos sxeulebis sufTa da usafrTxo gare-
nizmebs sicocxlisa da Semadgeneli masalebis mo garemo adamianisa da
janmrTelobisTvis sufTa Tvisebebis Sesaxeb sxva organizmebisaTvis,
da usafrTxo garemo sWird- garemos dacva ra Sedegebi moyveba haeris
ebaT; Secvlili, dazianebu- • imsjelos, adamianisa da dabinZurebas (garemos
li garemo araxelsayreli sxva organizmebis sicocx- dacva)
xdeba misi binadari orga- lisa da janmrTelobisTvis • adamianis romeli saqmia-
nizmebisTvis, rasac maTi sufTa da usafrTxo garemos noba abinZurebs haers (gare-
ricxobriobis Semcireba an mniSvnelobisa da Secvli- mos dacva)
gadaSeneba mohyveba; li, dazianebuli garemos • rogor da romeli sxe­
• adamiani, Tavisi saqmia- zegavleniT organizmTa ulebis moqmedebiT war-
nobiT, nebiT Tu uneblied ricxobriobis Semcirebis/ moiqmneba haeris dama-
zemoqmedebs garemoze gadaSenebis Sesaxeb binZurebeli nivTierebebi
(tyeebis gaCexviT, ukon- • imsjelos adamianis saqmi- (sxeuli)
trolo nadirobiT, sawvavi anobiT, nebiT Tu uneblied, • rogor unda imoqmedos
wiaRiseulis Warbi gam- garemos dabinZurebisa da adamianma haeris dasacavad
oyenebiT, dabinZurebiT) dazianebis Sesaxeb (garemos dacva)
daazianebs mas. zogjer • imsjelos garemosa da
garemos azianebs bunebrivi biomravalferovnebis
katastrofebic (xanZrebi, dacvis da maTi racionalu-
miwisZvrebi, vulkanebi, rad gamoyenebis mniSvnelo-
wyaldidobebi); baze
• adamiani valdebulia
gaufrTxildes garemos da
mis biomravalferovnebas,
racionalurad gamoiyenos
SeinarCunos yvela bune-
brivi resursi;

147
sxeuli
• yvelaferi, rac Cvens irgvliv
aris, sxeulia;
• yvela sxeuli Sedgeba erTi an
ramdenime masalisgan/nivTiere-
bisgan, romlebic erTmaneTisgan
gansxvavdeba TvisebebiT: (siT-
bos, sinaTlisa da denis gatare-
bis unariT, agregatuli mdgo-
mareobiT, feriT, suniT, gemoTi,
wyalSi xsnadobiT da a.S.;
• sxeulebi urTierTdakavSire-
buli nawilebisgan Sedgeba, ro-
melTagan TiToeuls sakuTari
funqcia aqvs;
• adamianis mier Seqmnili sxeu-
lis daniSnulebas masSi Semavali
masalebis/nivTierebebis Tvise-
bebi gansazRvravs

Kkompleqsuri davalebis piroba:

`me virCev sufTa haers, airCie Senc~
moamzade flaeri – `me virCev sufTa haers, airCie Senc~, romelSic asaxav
haeris dabinZurebis Tavidan acilebis gzebs da dabinZurebis Sedegebs. gaavrcele
flaeri saskolo sazogadoebaSi.
samizne cneba – sxeuli
samizne cneba – garemos dacva

naSromis prezentaciisas xazgasmiT warmoadgine:

• rogor da romeli sxeulebis moqmedebiT warmoiqmneba haeris damabinZurebe-
li nivTierebebi (sxeuli)?
• ratom aris mniSvnelovni sufTa da usafrTxo garemo garemo adamianisa da sxva
organizmebisaTvis, ra Sedegebi moyveba haeris dabinZurebas (garemos dacva)?
• adamianis romeli saqmianoba abinZurebs haers (garemos dacva)?
• rogor unda imoqmedos adamianma haeris dasacavad (garemos dacva)?

kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi,

SekiTxvebi)
etapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba

Aaqtivobebi:
• gonebrivi ieriSi – ra aris flaeri?
• nimuSebis gacnoba - resursi – flaerebi
• flaeris modelireba – resursi - maswavlebeli winaswar urigebs baraTebs,
mag. Tabaxis furclis sigrZivad gaWril naxevars da sTxovs moswavleebs, Seqmnan
rame mcire zomis naxati an logo, romelic iqneba haerTan kavSirSi (pepela, mze,
Citi, Rrubeli da a S. dasvan sami wertili an mcire grafikuli niSani da daweron
sami ram, rac yvelaze metad ainteresebT da undaT, rom gaigon, an gaakeTon im
konkretuli momentisaTvis, meore gverdiT ki daamTavron fraza: me haeriviT
mWirdeba _-_-_ da CamoTvalon rac aucileblad esaWiroebaT, ifiqron, visT-
vis iqneba gamiznuli es flaeri)
https://docs.google.com/document/d/1BqrmBfoqKrGPEDLuh_3O57ysLe5WGi74/edit?us-
p=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true

148
 me haeriviT mWirdeba:
 myavdes lekvi
 mqondes axali fan-
qrebi
o miyvars xatva  da a.S. …
o minda baRSi seirnoba D
ZaRlTan
o minda vicode, ramde-
ni xani coc­xloben
peplebi

kiTxvebi:
• ra gamoarCevs flaers-sainformacio furcels bukletisgan an broSurisgan?
• ra komponentebisgan unda avagoT flaeri?
• ra mniSvneloba aqvs flaeris damzadebas?
• visTvis iqneba gankuTvnili flaeri?
• rogor gamovxatoT flaeriT ZiriTadi saTqmeli?
• rogor gamovxatoT naxatiT an fotoTi ZiriTadi saTqmeli?

etapi II – kompleqsur davalebaze muSaoba

moswavlis wigni: gv.62-69
moswavlis rveuli: gv.60-66
Anabiji 1. rogor da romeli sxeulebis moqmedebiT warmoiqmneba haeris dama-
binZurebeli nivTierebebi (sxeuli)

aqtivobebi:
• provocireba – ra aris haeri? arsebobs Tu ara haeri? rogor davamtkicoT,
rom arsebobs?
• eqsperimentebi. resursi 1. moswavlis wigni da rveuli §43. aRmovaCinoT
haeris Tvisebebi (eqsperimenti 1 eqsperimenti 2)
• praqtikuli samuSao - modelireba – mbrunavi gveli – resursi moswavlis
rveuli 43. aRmovaCinoT haeris Tvisebebi davaleba 1.
• praqtikuli samuSao - dakvirvebebis seria - resursi 2 - moswavlis rveuli
§43. aRmovaCinoT haeris Tvisebebi davaleba 2,3,4.
• azrobrivi rukis Sevseba resursi 3. moswavlis rveuli §43. aRmovaCinoT
haeris Tvisebebi davaleba 5.
• gonebrivi ieriSi – risgan Sedgeba haeri?
• sainformacio teqstis damuSaveba - resursi 4 - moswavlis wigni §44. risgan
Sedgeba haeri
saCvenebeli cda. atarebs maswavlebeli. analogiuri cda - sanTlis wva moce-
mulia videorgolSi. eqsperimenti iwyeba me-19 wamidan. resursi 2. video sanT-
lis wva
https://www.youtube.com/watch?v=68O2Ea-hUsE

• minidiskusia - rogor iyenebs organizmi haeriT savse buStebs ? resursi mos-

wavlis rveuli 44. risgan Sedgeba haeri davaleba 1,2,3.

149
kiTxvebi:
• rogor vamtkicebT haeris arsebobas?
• rogor vamtkicebT rom haers ara aqvs forma?
• rogor vamtkicebT rom gamWvirvale, usuno da ugemo airia?
• rogor vamtkicebT ra mosdis haers gaTbobiT?
• rogor moZraobs haeri?
• rogor warmoiqmneba qari?
• ra gamoscems bgeras?
• ratom gvesmis bgerebi?
• rogor davamtkicoT, rom haeri Seicavs Jangbads?
• ra TvisebebiT xasiaTdeba Tbili da civi haeri?
• sunTqvis garda, risTvis iyeneben organizmebi haers?

nabiji 2. ratom aris mniSvnelovni sufTa da usafrTxo garemo garemo adamiani-

sa da sxva organizmebisaTvis, ra Sedegebi moyveba haeris dabinZurebas (garemos
dacva)?
adamianis romeli saqmianoba abinZurebs haers (garemos dacva)?
rogor unda imoqmedos adamianma haeris dasacavad (garemos dacva)?
aqtivobebi:
• Ggonebrivi ieriSi – ra abinZurebs haers?
• sainformacio teqstis damuSaveba – resursi moswavlis wigni §5. davicvaT
haeri dabinZurebisagan
• saklaso kinoTeatri – haeris dabinZureba – resursi 1.
https://www.youtube.com/watch?v=nw7FtuLR6LA&t=27s
• grafikul organizatorebze da ilustraciebze muSaoba - resursi moswavlis
rveuli §45. davicvaT haeri dabinZurebisagan
• eqsperimenti - resursi moswavlis rveuli G§45. davicvaT haeri dabinZurebi-
sagan
• gamwvanebis aqcia – me virCev sufTa haers – maswavlebeli gegmavs winasawar,sad
SeiZleba mcenareTa dargva skolis ezoSi, romeli mcenareebi gamodgeba sasko-
lo ezos gamwvanebis aqciisTvis. aqciis drosve SeiZleba daigegmos flaerebis
gavrceleba.

kiTxvebi:
• ra abinZurebs haers?
• rogor binZurdeba haeri?
• rogor zegavlenas axdens dabinZurebuli haeri garemoze? adamianis janmrTe-
lobaze?
• ra mniSvneloba aqvs sufTa haers ?
• ratom aris sufTa haeri mTeli mniSvnelovani msofliosTvis?
• rogor davicvaT haeri dabinZurebisagan?

150
aRwere, rogor mimdinareobs/warimarTa davalebaze muSaobis procesi;
• rogor gegmav/dagegme kompleqsur davalebaze muSaobis procesi? ras iTvalis-
winebdi samuSao procesis dagegmvisas?
• dagexmara Tu ara pirveladi gegma muSaobis procesSi?
• ra detalebze akeTebdi aqcents flaeris mosamzadeblad?
• warimarTa Tu ara kompleqsur davalebaze muSaobis procesi dagegmilis Sesa-
bamisad?
• gaxda Tu ara saWiro Tavdapirvelad SemuSavebul gegmebSi cvlilebebis Setana?
• ratom aris saWiro davalebis pirveladi versiis Seqmna?
• riT gansxvavdeba Sesrulebuli davalebis pirveladi versia saboloosgan?
• ra faqtorebma gamoiwvia/SeuZlia gamoiwvios pirveladi daskvnebis gadasinjva?
• ra produqti SeqmeniT kompleqsuri davalebis saxiT?
• ratom fiqrob, rom Sen mier Seqmnili produqti flaeria?
ra sakiTxis Sesaxeb gamoxate Seni codna kompleqsuri davalebis saSualebiT?
• ratom ganaxorcieleT kompleqsuri davaleba?
• ra grZelvadian da moklevadian miznebs isaxavdiT komleqsur davalebaze muSao-
bis procesSi?
• visTvis da ratom aris es produqti sasargeblo da saintereso?
• ra icodi Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? damatebiT ris gagebas
isurvebdi?
• ra daskvnebamde mixvedi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? riTi das-
turdeba Sen mier gakeTebuli daskvnebis marTebuloba/Tanmimdevruloba?
• ra xerxebi gamoiyene saswavlo masalis ukeT gasaazreblad? / kompleqsuri
davalebis ukeT Sesasruleblad?
ra dabrkolebebs waaawydi davalebaze muSaobis procesSi? ra dagexmaraT kom-
pleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vis winaSe iyaviT angariSvaldebuli samuSao procesSi (maswavleblis, Tanak-
laselebis, samezoblo Temis)?
• ra saerTo mizani gqondaT Sen da Sens maswavlebels kompleqsur davalebaze
muSaobis procesSi?
• gqondaT Tu ara saerTo miznebi TanaklaselebTan erTad? iyo Tu ara saintereso
da sasiamovno TqvenTvis kompleqsur davalebaze muSaobis procesi?
• ra gaakeTeT damoukideblad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• ra gamogividaT kargad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vin da rogor dagexmaraT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? visTan
iTanamSromleT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? (ra daxmareba gauwieT
Tanaklaselebs/samezoblo Temis wevrebs/maswavlebels; ra mxardaWera miiReT
maTgan);

Sefaseba solo taqsonomiiT

samizne cneba sxeuli

kriteriumi Ggaremos dacva

151
abstraqtuli done Mmoswavlem kargad gaigo da gaiazra
moswavles siRrmiseulad aqvs gaazrebu- davalebis piroba, gaanaliza haeris Tvise-
li sakiTxis arsi / arsobrivi maxasiaTe- bebi, haeris dabinZurebis wyaroebi da mavne
blebi, rac mas am codnis ganzogadebisa da zegavlena, imsjela globaluri saSiSroe-
misi dekonteqstualizebis/sxva msgavs mag- bis Sesaxeb, haeris dabinZurebis Tavidan ac-
aliTebTan Sedarebis saSualebas aZlevs. ilebis gzebze da mis mniSvnelobaze, daukav-
ukavSirebs gansaxilvel sakiTxs sakuTar Sira adamianebis janmrTeloba sufTa haers,
pirad gamocdilebas. miRebuli codna asaxa flaerSi
mimarTebiTi done moswavlem kargad gaigo da gaiazra
moswavles esmis gansaxilveli sakiTxis davalebis piroba, gaanaliza haeris Tvise-
arsi; xedavs urTierTmimarTebebs sakiTx- bebi, haeris dabinZurebis wyaroebi da mavne
Tan dakavSirebul arsebiT struqturul zegavlena, isaubra haeris dabinZurebis
erTeulebs Soris. Tavidan acilebis gzebze da mis mniSvnelo-
baze, daukavSira adamianebis janmrTeloba
sufTa haers, Tumca gauWirda aReqva prob-
lemis masStaburoba da imsjela globaluri
saSiSroebis Sesaxeb, miRebuli codna asaxa
flaerSi
multistruqturuli done Mmoswavlem kargad gaigo da gaiazra
moswavles aqvs mxolod ramdenime, erTma- davalebis piroba, daasaxela haeris Tvise-
neTTan daukavSirebeli, usistemo asocia- bebi, haeris dabinZurebis wyaroebi da
cia/warmodgena gansaxilvel sakiTxTan da- mavne Sedegebi, gauWirda, emsjela haeris
kavSirebiT. dabinZurebis Tavidan acilebis gzebsa da
mis mniSvnelobaze, miRebuli codna asaxa
flaerSi
unistruqturuli done Mmoswavlem kargad ver gaigo davalebis
moswavles aqvs mxolod erTi arastruq- piroba, daasaxela haeris Tvisebebi, haeris
turirebuli asociacia / warmodgena gansax- dabinZurebis wyaroebi da mavne Sedegebi,
ilvel sakiTxTan dakavSirebiT. Tumca, ver daukavSira dabinZurebis wy-
aroebi Sedegebs, gauWirda, emsjela haeris
dabinZurebis Tavidan acilebis gzebze
pre-struqturuli done M oswavlis mier Sesrulebuli davaleba ar
m
moswavles sakiTxTan dakavSirebiT ar aqvs Seesabameba mocemul sakiTxs
relevanturi informacia.

152
 Mmoswavlis rveulSi mocemuli davalebebis pasuxebi:
Zvirfaso pedagogebo,
gTxovT gaiTvaliswinoT, rom iseTi kiTxvebis pasuxebSi, romlebic
axsna-ganmartebas moiTxovs, Cvengan SemoTavazebuli pasuxi ufro siRrm-
iseulia. cxadia, molodini ar unda gvqondes da moswavles aseT pasuxebs
ver movTxovT. am etapze mniSvnelovania, daafiqroT da amsjeloT moswav-
leebi, misceT azris gamoTqmis SesaZleblobeba, naxoT da moisminoT maTi
pasuxebi. es saSualebas mogcemT, ukeT daafiqsiroT moswavlis kognituri
ganviTarebis dinamika, moaxerxoT ufro zusti da konkretuli moswavleze
orientirebuli ganmaviTrebeli Sefaseba.
Sesavali – ra aris garemo?
1.
cocxali sxeulebia mercxali, bayayi, mzesumzira, muxa,
kalia
Aaracocxali sxeulebia avtomobili, sanTeli, qva, tba

2.
futkari – haerSi zRvis varskvlava xariremi - xmeleTze
- wyalSi

3.
makrateli – sabavSvo etli buSti – haeris bari – ze-
xelis moZrao- - biZgiT, moqa- CaberviT, xelis woliT, sar-
biT CviT,rxeviT moZraobiT wyavi – xelis
moZraobiT

Tema 1. xmeleTi, rogorc garemo

1.ra Tvisebebi aqvs aracocxal sxeulebs?

1. moswavle aRwers, rom qolgac da labadac aucileblad unda iyos

wyalgaumtari masalisgan /qsovilisgan damzadebuli, magaliTad, SeiZleba
iyos celofanisgan,rezinisgan, wyalgaumtari brezetisgan da sxva.

2. telefoni – saubari, informaciis wyaro, TamaSi;

qaRaldi – dasawerad, SesafuTad da sxva.

2.risgan Sedgeba sxeuli?

1. rkina mtkicea da gamZle, xis mesrisagan gansxvavebiT, is saimedoa

153
didi xnis manZilze da ar lpeba. rkina iJangeba, amitom mas wvimisgan damcavi
masaliT/saRebavebiT Rebaven.

2. alumini

3. magniti izidavs rkinis, foladis, nikelis masalisgan damzadebul

nivTebs.

3. xe da xis masala
1.

makrateli plastmasa, metali

saTleli plastmasa, metali
Saxazavi xe
feradi furclebis Sekvra qaRaldi

2. a.zomiT erTnairi, formiTa da masaliT gansxvavebuli – ori saTamaSo;

b. ori saxazavi;

g. saTamaSo da saxazavi.

3. eqsprimentis Sesaxeb: davalebis mizania sxvadasxva masalis wyalgam-

tarobis Tvisebaze, wyalze mZime/msubuqi masalis dadgena, erTnairi masalis
SemTxvevaSi ki (qaRaldis magaliT) formaze damokidebuleba.

4. davalebis mizania masalis Tvisebis gaazreba SemoqmedebiTi produqtis

SeqmnaSi, warmosaxvis ganviTareba, masalis sivrculi aRqma da damuSavebis
sirTulis/simartivis gansazRvra, iZleva saSualebas – funqciur unarze –
SemoqmedebiToba – gavides martivad;

4. rogor viyenebT masalis Tvisebebs

1. lursmani. Mminisgan damzdebuli myife iqneboda da daimsxvreoda,
rezinis ki drekadi da aramtkice.

2. xisgan dazadebuli WurWlis upiratesobaa, rom bunebrivi masalisga-

naa damzadebuli, misi gamoyeneba arapraqtikulia, radgan rTulad irecxeba,
gamWvirvale ar aris da sxva. gazquraze metalis Caidani advilad cxeldeba,
xe ki ar cxeldeba, radgan is siTbos cudi gamtaria.

3. TovlSi tyavis an wyalgaumtari masalis daTbiluli sqelZiriani

fexsacmeli; wvimaSi – rezinis, an sxva wyalgaumtri masalis fexsacmeli;

154
 5. vecnobiT bunebriv resursebs

1. Tixa da qviSa gamoiyeneba mSeneblobaSi, Tixas aseve iyeneben mrewvelo-

baSi, misgan amzadeben sxvadasxvasaxis sayofacxovrebo nivTebs, ZiriTadad
WurWels.

2. qviSis figuris gasakeTeblad aucilebelia misi dasveleba.

3. gamomSrali Tixa myaria da wyalgaumtari.
4. Tasi da doqi wylisaTvis, qoTani sadilis mosamzadeblad, qvevri - Rvinis
Sesa­naxad.

6. qvebi da mineralebi

1. sanapiro saRamos ufro Tbilia, vidre diliT, radgan mze acxunebs da

siTbos gadascems qviSas da qvebs. es masala siTbos kargi gamtaria.

2. moswavlem eqsperimentis safuZvelze unda gaakeTos daskvna, rom

carci tydeba, qucmacdeba rodinSi fxvnilad ar ixsneba wyalSi da wyalze
mZimea, radgan ileqeba.

3. Davalebs Sesruleba xels uwyobs masalis Tvisebebis gazrebas, aseve

funqciuri unarebis – SemoqmedebiToba , kritikuli azrovneba - ganviTarebas

7. vikvlevT niadags

1. Eeqsperimentebis daskvnebi asaxulia moswavlis wignSi. Mmoswavle

daskvnamde aRmoCenis gziT unda mivides da ara mxolod mza pasuxis SeTavaze-
biT saxelmZRvaloSi, eqsperimentebisaTvis saWiro resursi xelmisawvdomia
yvelasTvis;

2. suraTze asaxulia Txunela, WianWvelebi, Wiebi. isini Seguebulni arian

niadagSi cxovrebas. Txunela TaTebs niCbebiviT iyenebs da Txris niadags.
Tvalebi TiTqmis arasodes aqvs gaxelili, samagierod safrTxes ulvaSebiT
aRiqvams. WianWvelebi miwaSi qmnian budeebs, Wiayela Tavisuflad moZraobs
niadgSi nasvretebis keTebiT, niadagSi moZraobiT am cxovelebma srulad
Secvales misi forma. aseTi niadagi bevr haers Seicavs da ufro nayofieria.

155
 8. varCevT xmeleTis nawilebs

1. evropa, azia, samxreT amerika, CrdiloeT amerika, afrika, avstralia.

aA ntarqtida

9. adamiani cvlis garemos – qalaqi da sofeli

1. adamiani fermaSi uvlis Sinaur cxovelebs, mohyavs bostneuli/kenkra

saTburSi, sadac specialurad mowyobilia gamaTbobeli sistema, an Sefu-
Tulia gamWvirvale masaliT, celofniT/ miniT, rom mzis sxivebma SeaRwion,
xolo siTbo dagrovdes saTburis SigniT.

4. mniSvelovani, prioritetuli davalebaa. iZleva saSualebas moswavlem

gaiazros misTvis nacnobi adgilebi, imsjelos, ratomaa mniSvnelovani da
Rirebuli, mieCvios werilis formis Seqmnas, aseve xels uwyobs funqciuri
unarebis – SemoqmedebiTobis, kritikuli azrovnebis, komunikaciis unarebis
ganviTarebas.

10. vecnobi xmeleTis transports

1. rezini, plastmasa, mina, rkina, qsovili.

2. Slagbaumi zRudavs transportis gadaadgilebas usafrTxoebis

mizniT;

Slagbaumi gamoiyeneba avtosadgomebis SesasvlelSi, rkinigzis gadas-

asvlelTan, sxvadasxva dawesebulebis SesasvlelSi, romelsac specialuri
saSvi sWirdeba.

2. liandagTan axlos misvla safrTxis Semcvelia matareblis moaxlove-

bis gamo. gansakuTrebiT im adgilebSi, sadac ar aris Slagbaumi da safexmavlo
adgilebi, swrafad moZravi matarebeli ver amuxruWebs myisierad;

3. fexiT mosiaruleebis usafrTxoebisTvisaa xidic da kibec;

4. velosipediT moZravi adamianis usafrToebisTvis;

5. samkuTxa gamafrTxilebeli niSani matareblis gamosaxulebiT;

6. 1. eleqtroskuteri 2. m
M eqanikuri skuteri/TviTgoria 3. velosipedi

7. skami plastmasis, gadakruli aqvs tyavi da rbilobi, raTa ufro mosax-

erxebeli iyos. RerZi metalis, raTa mieniWos simtkice, borbali – liTonisa
da rezinisgan, radgan rezinis Tvisebaa ufro metad moWideba Sexebis zeda-
pirTan da drekadoba.

156
 11. vecnobiT ZuZumwovrebs

1. zebra, behemoTi, kenguru, pingvini,Tagvi, lepardi/jiqi.

pingvini ar aris ZuZumwovari. is frinvelia.

2.

grizli zRvis lomi/ koala maimuni spilo mela lama

selapi
Crdiloe- antarqtida avstralia afrika azia evropa samxreTi
Ti amerika amerika

ZuZumwovara veSapis dasaxeleba ar aris aucilebeli, radgan xmeleTis

binadari ar aris.
3. mtaceblisTvis wvetiani kbilebi kargi samarjvebia sanadirod, aseTi
wvetiani kbilebi kargad esoba msxverplis sxeulSi.

4. TeTri polaruli daTvi civ, yinulian pirobebSi cxovrobs, Sesabam-

isad mas ufro sqeli, fumfula bewvi aqvs, rac siTbos dakargvas amcirebs
organizmidan.

5. adamiani Svils cocxlad Sobs da ZuZuTi kvebavs.

6. devnis dros mtacebels exmareba kargad ganviTarebuli kidurebi da

sxeulis moqniloba; Casafrebis dros – sxeulis iseTi Seferiloba, romelic
garemosTan aris Sexamebuli; miparvis dros, TaTebze baliSebi, rom msxver-
pli ar dafrTxes.

12. qvewarmavlebi xmeleTze

1. 1. ku 2. xvliki 3. niangi

2. qvewarmavlebis sxeulis temperatura garemozea damokidebuli. am-

itom zamTarSi niadagis Rrma fenebSi umoqmedo mdgomareobaSi gadadian.

3. kus bakani - garegani ConCxi javSaniviTaa, zRudavs moZraobaSi, Tumca

safrTxis dros ki saukeTeso dasamali saSualebaa.

13. xmeleTis uxerxemlo organizmebi

1. uxerxemloebi arian Wiebi, fexsaxsrianebi, moluskebi. maT sxeulis

Sinagani myari sayrdeni ar gaaCniaT.

2. lokokina ikvebeba mcenareulobiT, Sesabamisad azianebs baR-bostans.

157
lokokina delikatesad iTvleba, misi lorwovanisgan saukeTeso samkurnalo
malamoebs amzadeben.

3. aucilebelia misi garecxva, radgan dabinZurebulia sxvadasxva mwer-

ebisa da Wiebis kvercxebiT, mtvriTa da mikrobebiT.

4. organizmSi binadroben sasrgeblo da paraziti mikrobebi, aseve,

paraziti Wiebi.

5. saCvenebeli eqsperimentis Sedegebi – 1.Wiayela ganerideba sinaTliT

gaRizianebas, gadaadgildeba bneli arealisken 2. ori-sami dRis Semdeg
niadagis fenebi Secvlili, areuli iqneba.

14. vecnobiT xmeleTis mcenareebs

1.

fesvi Rero foToli

amaragebs mcenares akavSirebs mcenaris monawileobs mcenaris
wyliTa da minerau- sxvadasxva nawi­ sunTqvaSi, warmoqmnis
ri nivTierebebiT, lebs erTmaneTTan, sakveb Saqrebs mce-
amagrebs mcenares gaatarebs nivTiere- narisaTvis da aor-
niadagSi bebs Tqlebs Warb wyals

2. stafilo, Warxali, boloki sakvebs igrovebs fesvSi.

3. Nniori da xaxvi orive saxeSecvlili Reroa. niori ramdenime Reros

(kbils) Seicavs, xaxvi ki erTs da gars akravs- saxeSecvlili foTlebi qer-
qlebi niorTan ZiriTadad TeTri, xaxvTan – moyavisfro an muqi iisferi;

4. sakvebad viyenebT Semdegi mcenareebis foTlebs: ispanaxi, Warxali,

niori, xaxvi, sxvadasxva mwvanileulis.

15. wiwvovani da yvavilovani mcenareebi

1. 1. foTlovani 2. wiwvovani

2. Y

yvavili nayofi Tesli

gamravlebis orga- nayofi sakvebi niv- Teslidan, xelsayre-
noa, umetesad, fer- Tierebebis maragia, li pirobebis dadg-
adovnebiT izidavs masSi moTavsebulia omisTanave aRmocen-
mwerebs erTi an ramdenime deba axali mcenare
Tesli

158
 3. gogra nayofia, Sida mxares mravali Tesli aqvs;

4. K

bali F olo
J vaSli atami sazamTro alubali
1 mravali mravali 1 mravali 1

16. vecnobiT sokoebis samefos

1. TeTri feris fesvismagvari gamonazardi, fexi, qudi.

2. sokoebi sxva cocxal organizmTa msgavsad ikvebebian, sunTqaven, izr-

debian da mravldebian. isini aseve gamoyofen narCen nivTierebebs da sxeulSi
igroveben, amitom gadaberebuli sokos mirTmeva momwamvlelia.

3. xis Rerodan amosuli soko xis parazitia da saSiSia xisTvis, radgan

aclis wyals da sakveb nivTierebebs.

4. Sxamiani sokoebi mkveTri feriT afrTxileben sxva cocxal orga-

nizmebs, rom Sxamiania, amiT Tavs icaven ganadgurebisgan, radganac sakvebad
aRar etanebian.

5. Sxamiani sokoebia - pirvel mwkrivSi - pirveli da meore, meore mwkrivSi

- pirveli da mesame (moswavlem unda amoicnos wiTeli feris sokoebi).

17. tye, veli, mdelo

1. davaleba xels uwyobs SemoqmedebiTi azrovnebis ganviTarebas, cx-

ovelebis mimarT zrunvis Camoyalibebas.

18. TvaliT uxilavi samyaro xmeleTze

1. wiTela, wiTura, Cutyvavila, gripi, kovidi

2.

baqteriebis ziani baqteriebis sargebeli

iwveven sxvadasxva infeqciur gamoiyeneba bostneulis dasamJaveb-
daavadebebs, alpoben sakveb pro- lad, rZis produqtebis-mawvnisa da
duqtebs araJnis misaRebad, niadagSi narCen-
ebis gardaqmna da humusad qceva

3. virusebis klasikuri forma mocemulia moswavlis wignSi;

159
 4. amgvari agebuleba exmareba viruss miemagros im sxeuls da wvetebis
saSualebiT advilad SeaRwios mis SigniT.

19. rogor vizruno xmeleTis binadrebze

1. Zroxebs (xorci, rZis produqtebi) cxenebs (gadasadgileblad) frin-

velebs (kvercxi, xorci, bumbuli).

2. Ees davaleba aviTarebs warmosaxvis, kritikuli azrovnebis unarebs,

uCens garemoze zrunvis survils.

3. tyis gaCexviT mcirdeba aramxolod xe-mcenareebis ricxvi, aramed

sxvadasxva cxovelebi da balaxovani mcenareebi, radgan tye cxovelebi-
saTvis TavSesafari da sabinadro garemoa, bevri balaxovani mcenare tyeSi
cxovrebas aris Seguebuli.

4. cxovelebs uvlis, gamokvebavs, asufTavebs, uSenebs TavSesafars,

awyobs nakrZalebs, aSenebs veterinariul dawesebulebebs, velur bunebaSi
Tu daavadebul an dauZlurebul individs naxaven – umkurnaleben dakvlav
velur bunebaSi abruneben. daavadebis gavrcelebis SemTTxvevaSi tyeebs
vertmfrenebiT Sewamlaven da ebrZvian tyis parazitebs.

5. aA ra, radgan TeTri daTvi Seguebulia civ zonebSi cxovrebas – sxeulis

didi zoma, fumfula bewvi, sqeli cximovani fena icavs siTbos dakargvisgan
da gadaciebisgan, balniani TaTebi yinulze moZraobaSi exmareba, TeTri
feriT ki Seguebulia TeTr, yinulovan garemosTan, rac exmareba nadirobis
dros.

maimuni ki, sxeulis mcire zomiT, agebulebiT, sakvebis moTxovnilebis

mixedviT sruliad Seesabameba cxel, tropikul, tyian pirobebSi cxovrebas,
maimuni mexeuri binadaria, misi bunagi xezea mowyobili.

20. bunebrivi da stiqiuri movlenebi xmeleTze

1. dRe-Ramis monacvleoba, weliwadis droebis cvlileba, foTolcvena,

kvirtebis warmoqmna, frinvelTa gadafrena-mofrena (migracia)……. weliwadis
monacvleoba xangrZlivia. cisartyela warmoiqmneba da maleve qreba da sxva.
SeiZleba ver SevamCnioT aorTqleba, qanebis bunebrivi daSla da sxva.

2. bunebrivi movlena SeiZleba gadaiqces stiqiur movlenad. stiqiuri

movlena garemos angrevs, Zlier azaralebs adamians, adagurebs cxoveleb-
sa da mcenareebs. stiqiuri movlenis Semdeg garemos aRdgena adamianebis
erT-erTi pasuxismgeblobaa, magram pirvandeli mdgomareobis dabrunebas
mravali weli sWirdeba.

160
 3. qvaTacvena, xangrZlivma wvimebma.

4. xSiri an uxvi wvimebis periodSi, ZiriTadad gazafxulze.

5. miwisZvriT dazaralebulebi maSvelebs gamohyavT nangrevebidan,

maSvelebi moqmedeben swrafad, frTxilad, dakvirvebiT, aRWurvilni arian
specialuri tansacmliT da samuSao iaraRebiT.

6. miwisZvra – dasturdeba dabzaruli SenobiT, damsxvreuli minebiT,

gadaqceuli xiT da sxva. arsebobs saxlis dangrevis da nangrevebSi moyolis
saSiSroeba. Senoba unda iyos myari da gamZle. ar SevideT liftSi, kibeebze,
fanjrebTan axlos, movTavsdeT magidis qveS da moveWidoT magidis fexebs
an myar sadgars.

21. ra Sedegebi moaqvs xmeleTis dabinZurebas

1. saerToa adamianis mier dabinZureba, gansxvavebulia garemo.

2. mizezi - adamianis daudevari damokidebuleba, narCenebis gadayra,

avtomobilebisa da fabrika-qarxnebis narCenebis gamofrqveva ahaerSi
gadamuSavebis gareSe da sxva. Sedegi - danagvianebuli garemo, infeqciuri
daavadebebis gavrceleba, cxovelTa da mcenareTa ricxvis Semcireba, at-
mosferoSi gamonabolqvis momateba, saTburis efeqtis warmoqmna, daTboba
da sxva.

3. garemosTvis usafrTxoa iseTi narCeni, romelis droTa Aganmavloba-

Si ganicdis lpobasa da xrwnas, magaliTad, bunebrivi qsovili, mcenareTa
narCenebi, e. i. organuli narCeni.

neSompalas warmoqmnaSi monawileobs Wiayela, aseve lpobis baqteriebi,

obis sokoebi.

4. xanZris dros tyeSi gadaiwveba tyis safari, ganadgurdeba mcenareebi,

TavSesafari moiSleba cxovelebisaTvis. amitom xSirad, gadarCenili cxo­
velebi sxva adgilis aTvisebas iwyeben, stumroben dasaxlebul punqtebs,
ris gamoc mosaxleobisganac safrTxe elodebaT.

5. xanZari stiqiuri movlenaa misi Sedegebidan gamomdinare, Tumca zogi-

erT adgilas dedamiwaze (savana, tye) periodulad xdeba xanZrebi (sezonuri),
rasac mcenareuli safari Seguebulia da swrafad mravldeba xanZris Semdeg.

161
 22. rogor davicvaT xmeleTi dabinZurebisgan

1. lurji xis masalebi narCenebis urnaa - qaRaldis parki, xis natexebi

daxeuli Jurnali, mina mwvane - minis namsxvrevi, narinjisferi urna plas-
tmasa - Zveli plastmasis saTamaSo, kbilis Zveli jagris, plastmasis yuTi
penoplastis naWeri, boTlis Tavsaxuri, celofnis parki. wiTeli eleqtruli
narCenebi - gadamwvari naTura yviTeli metalis urnaa - gatexili makrateli,
rkinis daJanguli saketi, organuli Savi feris urna - vaSlis naWeri, karto-
filis nafcqveni, bananis qerqi.

2. Cais erjeradi paketis ZiriTadi sami narCenia: Cais foTlebi, qaRaldi

da bambis Zafi, metalis samagri. aqedan organulia yvela, metalis garda.

23. rogor gamoviyenoT da SevinarCunoT sufTa da usafrTxo garemo

xmeleTze

1.

Gcvlis garemos zrdis stiqiuri movlenis risks

tyeebis gaCexva tyeebis gaCexa – mewyeri
narCenebis dayra karierebis da maRaroebis mowyoba-
mewyeri
karierebis, maRaroebis mowyoba
daudevari qmedeba – xanZari
xidebis, gvirabebis mSenebloba
aramtkice masaliT Seneba – miwisZ-
qalaqebis mSenebloba vriT zaralis gamowveva da sxva
gzebis gayvana
sxvadasxva warmoeba,
navTobis mopoveba,gamoyeneba
da sxva

2. mewyris

mizezebi Sedegebi
xSiri wvima, miwisZvra, qanebis ga- ferdobis CamoSla, gzis gadaketva,
mofitva, tyis gaCexva, kldis Ziras saxlebis ngreva, qanebis daSla,
karieris mowyoba baRis da bostnebis ganadgureba,
xidis dangreva, xeobis Caxergva

162
 24. Sen SegiZlia, gaxde garemos damcveli

1. wignisa da rveulis dasamzadeblad gamoiyeneba masala qaRaldi, rome-

lic xis gadamuSavebiT mzaddeba. qaRaldis dazogviT Cven vufrTxildebiT
xeebs, tyesa da mis binadrebs.

2. qalaqSi gansakuTrebiT didi raodenobiT moZraobs avtomobilebi,

romlebic gamoyofen gamonabolqvs, mavne airebs. ixarjeba meti sawvavi, cx-
ovrobs bevri adamiani, cxoveli. gamoyofil airebs mcenareebi STanTqvaven
da asufTaveben haers. skverebi, parkebi, xeivnebi, botanikuri baRebi da
gamwvanebuli aivnebi/saxuravebi saukeTeso dasasvenebeli adgilia.

Tema 2. wyali, rogorc garemo

25. wyali da misi obieqtebi

1.

bunebrivi xelovnuri
okeane, zRva, tba wyalsacavi, tbori, Wa
H

2. H

zRva tba O eane

k
mlaSe wyali; akav- mlaSe wyali an mtknari mlaSe wyali; ikavebs
Sirebs qveynebs; erT- wyali; ar ukavSirdeba did adgils dedamiwaze;
maneTTan akavSirebs zRvas; moZraobs sa- gamoyofs da amavdrou-
qveynebs; mraval- seirno daniSnulebis lad akavSirebs konti-
ferovani sosxali transporti, gamdinare nentebs; mravalfero-
samyaro; moZraobs da gaudinari vani cocxali samyaro,
samgzavro da tvirT- moZraobs samgzavro da
mzidi transporti tvirTmzidi transpor-
ti

26. kidev ra saxiT vxvdebiT wyals bunebaSi?

1. ru aris sarwyavad gamiznuli mcire zomis Ria, droebiTi arxi.

nakaduli aris bunebrivad momdinare wylis mudmivi an droebiTi nakadi.

2. mTis mdinare – kalapoti viwro, mCqefare, swrafi dinebiT.

baris mdinare – kalapoti farTo, mdore, neli dinebiT

163
 27. vecnobiT wylis transports

1. gemebi ZiriTadad agebulia rkinis masalisgan. magram Cveulebriv

is ar iZireba, radgan gemis fskerze moTavsebulia Rru. Rru haeriT aris
Sevsebuli. amitom, gemi wyalze msubuqi xdeba. w
U in, gemebs, xisgan amzadebdnen.

2. navi SeiZleba iyos, xisgan, plastmasisgan damzadebuli. asebobs gasa-

beri navebis, romlebic polieTilenisgan mzaddeba. tivi, ZiriTadad xisgan
mzaddeba.

3. moswavle aRwers, romeli transporti moZraobs adamianis Zalisx-

meviT, magaliTad navi, tivi, wylis velosipedi, da romeli sawvavis wvis
meqanizmze dafuZnebiT, magaliTad, kateri, gemi, wylis skuteri.

4.

Ggemi, navi, tivi, tankeri, wylis velosipedi, kateri, borani, iaxta

tvirTis gadasazidad orive mizni mogzaurobisTvis
tankeri, borani gemi, navi, tivi, kateri, velosipedi,
iaxta

5. serfingis dafa specialuri plastmasas magavsi masalisgan (PVC)

mzaddeba. msubuqia da sportsmenisTvis advilad dasamorCilebeli.

6. K

Ruza afra kaiuta navTo- Zravi niCabi

bi
jaWvze didi qsovi- samgzav- sawvavi motori, navis moZ-
gamobmuli li, romel- ro gemis romelic raobisTvis
kavebiani sac mxolod oTaxi amoZ- aucilebe-
rkinis Rero, is gemebi ravebs lia niCbis
romelic iyenebs, trans- mosma. Aam
miwaSi eflo- romelic ports dros wylis
ba da gems qaris Zalas nakadi ubi-
aCerebs erT iyenebs Zgebs navs
adgilze. gadaadg- da win wain-
ilebisTvis acvlebs.

28. aRmovaCinoT wylis Tvisebebi.

29. kvlav wylis Tvisebebis Sesaxeb

164
 30. orTqli, wyali da yinuli

ganxiluli eqsperimentebi warmoadgens Ria kvlevas. swored moswavleebi

da maswavlebeli, an/da mSobeli da moswavle erTad unda mividnen aRmoCen-
ebamde. eqsperimentebSi umetesad zis sakvlevi kiTxvebi, saWiro resursebi
da eqsperimentis msvleloba. yuradReba unda gamaxvildes usafrTxoebaze.
eqsperimenteze muSaobisas, moswavle TavisTavad ecnoba kvlevis nabijebs.
aRsaniSnavia, rom mTavaria procesSi moswavlis monawileoba, mis mier
SekiTxvebis dasma, dakvirveba. mocemuli asakobrivi jgufis bavSvebs uWirT
abstraqtuli azrovneba, Tumca amgvari aqtivobebiT, varaudebis gamoTqme-
biT vavarjiSebT am mimarTulebiT. am etapze, daskvnebis Camoyalibebasac
ver axerxeben moswavleebi. magram Sedegebis gaazreba/msjeloba swored am
unaris gavarjiSebas Seuwyobs xels. vakvirdebiT da vaanalizebT, Tu rogor
miyveba moswavle maswavleblis instruqcias da rogor asaxavs dakvirvebis
Sedegebs da vaZlevT ukukavSirs. Sedegebis aRricxvisTvis yvela eqserimen-
tSi SemoTavazebulia cxrilebi, rac erTgvar xaraCoebs warmoadgens da xels
uwyobs moswavlis metakognituri unaris ganviTarebas.

31. vecnobiT wylis xerxemlian cxovelebs

1. Tevzebi wyalSi gaxsnili JangbadiT sunTaven. piris Rrudan Sesuli

wyali layuCebTan midis da mis sisxlZarRvebSi gadadis jangbadi. amitom
Tevzebi mudmivad xsnian pirs, rom layuCebi wyliT moamaragon.

2. organizmebs curvaSi exmareba kidurebi lastebi, farflebi,

TiTebsSorisi apkebi.

3. sxeulis wagrZelebuli forma wyalSi mcxovreb organizmebs exmareba

wylis winaaRmdegobis daZlevaSi. amitom CamouyalibdaT wylis ZuZumwobrebs
aseTi Seguebuloba.

4. moswavle teqsSi mocemuli Tevzebidan, an sakuTari gamocdilebidan,

mlaSe wylis TevzebSi aerTianebs yvela im Tevzs, romelic binadrobs
okeaneebsa da zRvebSi. xolo mdinareSi mobinadre Tevzebs, mtknari wylis
Tevzebis jgufSi.

5. zedmetia – zvigeni, radgan zvigeni Tevzia, yvela danarCeni ki – Zu-

Zumwovari.

165
 6.

SeuZlia mxolod curva veSapi, delfini

sunTqavs filtvebiT TeTri daTvi, veSapi, delfini, sela-
pi, lomveSapi,
SeuZlia moZraoba wyalSic da TeTri daTvi, selapi, lomveSapi
xmeleTzec
sunTqavs layuCebiT X
sxeuli dafarulia balniT TeTri daTvi
naSiers cocxlad Sobs TeTri daTvi, veSapi, delfini, sela-
pi, lomveSapi,
moZraobisTvis iyenebs lastebs selapi, delfini, veSapi, lomveSapi

32. kvlav xerxemliani cxovelebis Sesaxeb

1. bayayi zrda-ganviTarebis procesSi garkveul etapebs gadis. qviriTan

(kvercxi) iCekeba Tavkombala, romelic Tavisi agebulebiTa da funqcionire-
biT Tevzis lifsits ufro miemsgavseba. s
E gamoxatulia sxeulis wagrZelebul
formaSi. aseve, Tavkombala moZraobs kudis farfliT, aqvs gverdiTi xazi,
romliTac talRis moaxlovebas aRiqvams, aqvs sisxlis mimoqcevis erTi wre
da orsakniani guli, sunTqvas layuCebiT da ikvebeba wyalmcenareebiT. gan-
viTarebis procesSi, Tavkombala ganicdis gardaqmnebs - zrdasruli bayayi
moZraobs kidurebiT, xmeleTze filtvebiT sunTqvavs, wyalSi ki – kaniT,
ikvebeba mwerebiT, Camouyalibda sisxlis mimoqcvis ori wre da samsakniani
guli (moswavles ar moeTxoveba yvela maTganis dasaxeleba!).

2. bayayebis gansakuTrebuli yiyini dakavSirebulia maT gamravleba-

sTanda mewyvilis ZebnasTan.

3. niangis mZlavri kudis moqnebiT SeuZlia mokle droSi didi manZili da-
faros, Sesabamisad, Zalian swrafad da moulodnelad esxmis Tavs msxverpls.

4.

ku mravldeba kvercxiT, cxovrobs wyalSic da

xmeleTzec, sunTqavs filtvebiT, mravldeba xmeleTze
niangi mravldeba kvercxiT, cxovrobs wyalSic da
xmeleTzec, sunTqavs filtvebiT, mravldeba xmeleTze
bayayi axlad gamoCekilebs Tavkombalebs vuwodebT, mravl-
deba kvercxiT, debs bevr qviriTs, cxovrobs wyalSic
da xmeleTzec
salamandra mravldeba kvercxiT, debs bevr qviriTs, cxovrobs
wyalSi, sunTqavs layuCebiT

166
 33. vecnobiT wylis uxerxemlo cxovelebs

1. memargalite moluskia, romelic awarmoebs margalits. misi niJaris

Sida zedapiri sadafis sqeli SriT aris dafarulia

2. mocemuli davaleba sazom-saxazavi xelsawyoebis gamoyenebas emsax-

ureba da saganTaSoris kavSirs. aseve, sasurveli moswavlem aRmoaCinos, rom
zRvis varskvlavas sxeuls garkveuli simetria axasiaTebs (sxivuri).

3. wyalqveSa samyaros erTianobisTvis mniSvnelovania uxerxemloTa ar-

seboba, radgan isini sxva organizmebisaTvis sakvebs warmoadgenen da Tavadac
ikvebebian, rac saxeobebis ricxovnobas garkveulwilad stabilurs xdis.

4. davaleba wakiTxulis gaazrebas emsaxureba. aseve, iZleva moswavlis

abstraqtul doneze gayvanis SesaZleblobas. man unda daakavSiros sxva-
dasxva codna erTmaneTTan. mecnierebis ganviTarebam xeli Seuwyo wyalqveSa
samyaros Seswavlas. sazRvao transports xSirad safrTxes wyalSi binadari
didi zomis cxovelebi.

34. vecnobiT wylis mcenareebs da TvaliT uxilav arsebebs

1. bunebismetyvelebis sakiTxs maswavlebeli davaleba akavSirebs maTe­

matikuri kompetenciis ganviTarebasTan, xels wyobs codnis gamoyenebas
sxva konteqstSi.

2. dedamiwaze arsebuli Jangbadis didi wili swored wyalmcenareebiTa

da wylis mcenareebis mier warmoebuli fotosinTeziT warmoiqmneba. isini
sxva cxoveluri organizmebisTvsis sakvebs warmoadgenen. amasTanave, mcire
zomis organizmebisTvis saukeTeso TavSesafars qmnian.

3. fesvis funqcia wylis mopovebaa, wylis mcenares, wylis siuxvis gamo

didi zomis fesvi ar esaWiroveba. wylis mcenaris erT-erTi Seguebulobaa.
Seguebulobaa aseve, didi zomis farTo foToli, romelic uxvad aorTqlebs
wyals.

4. gamadidebeli xelsawyo mikroskopi. lupa.

5. Jangabadis aparati, lastebi, sxeulis mtkice Sesamoseli.

167
 35. bunebrivi movlenebi

1. cisartyelas wriuli forma aqvs. Cven, dedamiwidan mis mxolod

garkveul nawils vxedavT.

2. gvalvis dros morwyva, gaToxna an moxvna saukeTeso saSualebaa.

3.

boti sawvimari akvalangi qolga saSxape sacurao

labada rgoli
rezini celofani, rezini polieTileni mina rezini
tyavi

36. stiqiuri movlenebi da usafrTxoeba

1. SekiTxvebis pasuxebi kargad aris damuSavebuli xmeleTis nawilSi

– xmeleTis dabinZureba, romelic aseve vrceldeba wylis dabinZurebaze.
wylis dabinZurebaSi damatebiT ganixileba mikroorganizmebiT dabinZureba,
romelic iwvevs sxvadasxva infeqciur daavadebas.

37. dabinZurebuli wylis gavlena cocxal bunebaze

1. adamianis daudevari qmedeba.

2. wylis dabinZurebiT safrTxe eqmneba saarsebo garemos, wyalSi mcxovreb
organizmebs.

38. wylis resursebis gonivruli gamoyeneba. wylis mniSvneloba

1. wyalburTi, jomardoba,

4. wylis wisqviliს ბორბლის დატრიალება წყლის ნაკადის დაცემით ხდება.

5. zRvis wyali mlaSea, sasmelad ki mxolod gawmendili, mtknari wyali

gamoiyeneba.K

6. virtualuri wyali aris wylis is raodenoba, romelic daxarjulia

ama Tu im produqtis moyvanaSi sufrasTan mitanis momentamde, an sayofacx-
ovrebo nivTebis damzadebisaTvis.

magaliTad, moswavlem miirTva 1 finjani (100 ml.) kakao virtualuri wyali

moicavs wylis im raodenobas, romelic daixarja kakaos xis zrda-ganviTare-
bisa da kakaos fxvnilis dasamzadeblad.

168
 Tema 3. haeri, rogorc garemo

39. haeri - mwerebis sabinadro

1. moswavlis wignSi mocemulia Sesabamisi ilustracia.

2. cxrilis grafebi Sevsebulia mdidari informaciiT, moswavles ar

moeTxoveba yvelafris srulad warmodgena.

xoWoebi futkrebi peplebi

Oori frTa gamWvir- oTxi Txeli qer-
vale, ZiriTadad muqi clebiT dafaruli
Mmyari , uxeSi/xeSeSa yavisferi da Ria da sxvadasxva feriT
zeda frTebi, qveda zolebiT Seferili moxatuli frTa, ufro
gamWvirvale, mokecili mogrZo bususiani sxe- wvrili, mogrZo da
zeda frTebis qveS uli, bzuis, zuzunebs msubuqi sxeuli, zo-
sxvadasxva feris (ori frTa sabzualod gierTs aqvs bususiani
aqvs gadaqceuli) muc- sxeuli, xmebs ar ga-
mogrZo an momrgvalo lis bolo bolovdeba moscems, aqvsxorTumi,
formis sxeuli, ar aqvs nestariT, aqvs xorTu- ikvebeba saneqtri tk-
bususebi mi, ivebeba saneqtree- bili wveniT, moZraobs
bis tkbili wveniT, farfatiT
bzuis
yvavilis mtveriT
dajdomisas frTebi
aqvs e. w. ybebi , sakvebi
moZraobs mzis pozi- or pozicias ikavebs –
sxvadsxvaa
ciaze orientirebiT, kecavs an Slis
moZraobs ufro texili sakvebis povnisas
moZraobebiT asrulebs damaxsiaT-
ebel `cekvas~
dajdomisas zeda frTe-
bi efareba sxeuls dajdomisas frTebis
pozicia ar icvleba
saerToa – eqvsi fexi,
ori wyvili frTa, an-
tenna/ulvaSi , myari
safarveli, kiduri moZ-
ravi nawilebiT awyobi-
li, sabinadro garemo
– haeri, gaadgileba
frTebiT

3. kidurebiT sxvadasxva saxis moZraobas asrulebs, frTebiT dafrinavs,

antenna/ulvaSiT SeigrZobs, xorTumiT wuwnis/wovs Txevad tkbil wvens,
an lokavs(mag buzi) an aqucmacebs (mag xoWo), nestriT Tavs icavs, rTuli
TvaliT garemos aRiqvams.

4. qari, qariSxali, wvima,Tovli, setyva, eleqtrogadamcemi boZebi, frin-

velebi, sxva mtaceblebi, badeebi da sxva

169
 5. Tbili adgilia meqsika, Semodgomaze mifrinaven aSS – Si, ukan dabrune-
ba – aSS Si dabrunebaa gazafxulze, radgn ukve iq Tbeba, imatebs sakvebi da
peplebi mravldebian.

40. vecnobiT frinvelebs

1.

Kkodala arwivi
niskarti wagrZelebuli da Niskarti win waWvetebuli da kauWis
Zlieri, akakunebs xeze , ikvebeba formis, Zlieri, ikvebeba xorciT,
mwerebiT da WiebiT mtacebelia, brTyalebs iyenebs msx-
verlis asataceblad

2.

sxeulis ro- rogori frTebi riT aris da- cxovelTa

gori forma aqvs faruli kani romel jgufs
aqvs miekuTvneba
beRura mogrZo gaSlili wina bumbuli frinveli
kidurebi
Ramura mogrZo Kkidurebs Soris Bbalani/bewvi ZuZumwovari
gaWimuli Txeli
kani

3. gadarCenis meti Sansi aqvs Zliers mag wiwilebs, radgan sakvebis mop-
oveba SeuZliaT da Semosilni arin bumbuliT.

41. sahaero transporti

1.

Sveulmfreni TviTmfrinavi
frTebi zeda nawilSia, moZraobs frTebi uZravia, ZiriTadad sxeu-
brunviT, ukana nawilze aseve lis wina nawilSi, dasajdomi akeci-
mbrunavi frTa aqvs, mcire zomis- li aqvs , didi zomisaa, gamoiyeneba
aa, dasajdomi fexebi grZeli da tvirTis gadasazidad, samgzavrod
sigrZivi ganlagebisaa bevri saxis
moZraoba SeuZlia
gamoiyeneba miudgomel adgilebSi

2 aqcenti davsvaT davalebaSi TviTmfrinavze, Tumca wylis transpor-

170
tic misaRebi iqneba erT-erT pasuxad, baridan mTaSi – mcire zomis sahaero
transporti - Sveulmfreni.

3. Sveulmfrens, informaciis misaRbad dronic gamodgeba.

4. warmosaxviTi formiT – sahaero burTs, deltaplans Tu mTiani adg-

ilia, Sveulmfrens.

42. rogor moZraobs haeri?

1. SesaZloa, daziandes an Camovardes.

2. isrutavs haers mtvris saxiT, msubuq sxeulebs, haeris ukan gamomtani

mowyobiloba uberavs Tbil haers.

43. aRmovaCinoT haeris Tvisebebi

1. eqsperimentis 1-is daskvnaa- boTlSi arsebuli haeris formis cvlile-

ba/ SekumSva SegviZlia boTlis Tavxuris moxdis Semdeg, manamade arsebuli
haeri ewinaaRmdegeba zewolas, Tumca garkveuli mcire deformacia Sei-
Zleba SevZloT eqsperimenti 2 -s daskvnaa , haeri Tbeba, adis zemoT da arx-
evs msubuq qaRalds. SeTavazebuli modelireba `mbrunavi gveli~ asaxavs
Tbili haeris nakadis moZraobas modelis brunviTi moZraobebiT.

2. formas didi mniSvneloba aqvs haerSi moZraobisaTvis, frinvelebis

wagrZelebuli solisebri sxeuli adasturebs amas. am cdaSi daWmuWnili
furceli davardeba ufro adre, radgan gauwevs met winaaRmdegobas Sem­
xvedr haers vardnis dros, gaSlili igive qaRaldi (mxolod formiT gansx-
vavebuli) Tavisi gaSlili zedapiriT ufro met winaaRmdegobas waawydeba
haeris mxridan vardnisas.

3. haeri moZravebs CasunTquli da amosunTuli haeris ZaliT.

4. am cdaSi bgera damokidebuli iqneba daWimvis xarisxze.

5. haeris Tvisebebi – ufero/gamWvirvale usuno ugemo msubuqi.

44. risgan Sedgeba haeri

1. eqsperimentis daskvnaa – haeri Seicavs Jangbads, rac aucilebelia,

radgan xels uwyobs sanTlis wvas. misi gaxarjvis Semdeg wva Cerdeba da san-
Telic qreba.

2. radgan Tbili haeri zeviT miiwevs e.i. msubuqia, amitom Tbili/cxeli

haeriT savse sahaero buStic ava zeviT.

171
 3. rezinis sacurao kamerebi usafrTxoebisTvisaa bavSvebis da im adami-
anebisaTvis, vinc curva kargad ar icis, aseve gamoyeneba maSveli rgolebi
sazRvao transportiT usafrTxo mogzaurobisTvis sazRvao katastrofe-
bis dros, zRvaze iyeneben maSvelebi da sanapiros mcvelebi adamianebis ga-
dasarCenad.

4. haeriT savse sacurao buSti Tevzs saSualebas aZlevs, amocurdes

zeviT,wylis zedapirisken. daCutvisas Tevzi eSveba qveviT, fskerisken.

45. davicvaT haeri dabinZurebisgan

1.
fabrikis m
M anqanis gam- tyis narCenebis Mmtvris
kvamli onabolqvi xanZari wva qariSx-
ali
adamianis X X X X
saqmianoba
Bbunebrivi X X
movlena

2. mosaxleobis zrda qalaqebSi iwvevs saTbobis moxmarebis zrdas, trans-

porti met gamonabolqvs gamoyofs, Semcirebuli mcenareuli safari, rac
abinZurebs haers.

3. ZiriTadad, gamoyofili naxSirorJangis SeTviseba xdeba mcenareebis

mier, cxadia, tye Seamcirebs haeris dabinZurebas.

4. dargos xeebi, sxva mcenareebi, gaamwvanos gare da Sida sivrceebi, Seam-

ciros sawvavis gamoyeneba, gadavides gansxvavebuli energiis gamoyenebaze
(alternatiuli energiebi – mzis, qaris da sxva), akrZalos tyeebis ukon-
trolo Cexva, sawarmoebSi kvamlis gamoyofis gasauvneblad gamoiyenon
specialuri damWerebi/filtrebi da sxva.

5. kvlevis Sedegad moswavleebi dainaxaven gzis pirebze Segrovebuli

foTlebis dabinZurebis xarisxs, romelic haeris saSualebiT gavrcelda.
Ggzispira foTlebis narecxi wyali iqneba mRvrie, mtvriani, baRis Sida foT-
lebi mogvcems ufro sufTa wyals.

172
 eleqtronuli resursebi:

Tema 1. xmeleTi, rogorc garemo

sakiTxi 1. xmeleTis nawilebi da transporti

gverdi 78 aqtivoba 1. G
gonebrivi ieriSi – naxatia Tu foto? resursi foto 1 foto 2
foto 1. iremi wyals svams
https://drive.google.com/file/d/1TqfqXGBBqat2OGFY4qxzTCA2c22fU0bf/view?us-
p=share_link
https://drive.google.com/file/d/1TqfqXGBBqat2OGFY4qxzTCA2c22fU0bf/view?us-
p=sharing
foto 2. Nniko firosmanis naxati ‘’Sveli’’
https://drive.google.com/file/d/1j2MyOutRNrLsjFAkykp2ocy-JIvQ2BWQ/view?us-
p=share_link
gv.79.s aklaso inoTeatri – stumrad Tsu mineralogiis muzeumSi
resursi 1.
https://www.youtube.com/watch?v=3Aq67qPwlL4
Zvirfasi qvebi.
resursi 2.
https://www.youtube.com/watch?v=tI9K_Thxpjk
gv 81. • virtualuri mogzauroba mTebSi
eleqtronuli preazentacia mogzauroba mTebSi
https://docs.google.com/presentation/d/1PgQ5IO3mJXPGBDuMTY_Vr8uyz0-BKHwl/
edit?usp=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true
gv.82. • gonebrivi ieriSi – ra SegiZlia naxo erT dReSi? resursi videorgo-
li - msoflio erT dReSi
https://www.youtube.com/watch?v=RP8MATg7geM&t=4s
damatebiTi bmuli:
https://www.youtube.com/watch?v=RP8MATg7geM&t=130s

sakiTxi 2 sicocxle xmeleTze

gv 87. xis modelebis Seqmna nimuSis mixedviT - resursi 1. nimuSebi
xeebi - sivculi modelebis nimuSebi
https://docs.google.com/document/d/15ykAyjAuPCNzq7P_7CijV_CsMfxvT78k/edit?us-
p=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true

gv 88. vecnobiT ZuZumwovrebs resursi 2. Eleqtronuli prezentacia- ZuZum-

wovrebis mcire nakrebi
https://docs.google.com/presentation/d/1ypA-JS_1tT0O9GOBUHb3BsST5f_HSNhg/
edit?usp=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true

173
saklaso kinoTeatri – resursi videofilmi veluri cxovelebis xmebiT
https://www.youtube.com/watch?v=14LDUtA7G84

gv.89• TamaSi – vis raSi exmareba? resursi maswavleblis mier winaswar ba-
raTebze dawerili frazebi
https://docs.google.com/document/d/1_382d7TGYZfG99_WlSHtPBSApIOOGwKT/edit
resursi 2. teleskola – mcenareebi
https://www.youtube.com/watch?v=V9yz9bDYkkM
ilustraciebsa da grafikul organizatorebze muSaoba – diskusia paraziti
soko
https://docs.google.com/presentation/d/1gl4qUu0UUes5aCgeyBxnW1b974E_wUGX/
edit?usp=drive_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true

gv.89. praqtikuli samuSao – qaRaldis Wiayelas modelireba

https://pin.it/1EtGVAm
gv.91. Ddiskusia – risTvis iqmneba zooparki da botanikuri baRi? resursi
https://www.youtube.com/watch?v=YH3OyXvZZOA

sakiTxi 3. sufTa da usafrTxo xmeleTi

gv . 95. resursi 1. bavSvebis xeliT Seqmnili posterebi

https://docs.google.com/document/d/12WDHG8LezvSnrz3LQNj4kl_Cm1e2uvl3/
edit?usp=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true
gv. 95. resursi 2. Pposteri narCenebis daxarisxeba
https://drive.google.com/file/d/1v9sA6Uovun9qVKBHgDbPFZMt0Gmubrwx/view?us-
p=share_link
gv. 95 resursi 3. ekoposteri
https://drive.google.com/file/d/1LW1nvQ5vI-SYeG3kz3K3va4R9W_N8WFi/view?us-
p=share_link
gv.97. TamaSi imitireba - rogor unda moviqceT stiqiuri movlenebis dros?
https://tbilisi.gov.ge/page/3188
• saklaso kinoTeatri – resursi 1. plastmasa – damabinZurebeli faqtori
https://www.youtube.com/watch?v=_6xlNyWPpB8
resursi 2. videorgoli narCenebis marTva
https://www.youtube.com/watch?v=TGO6qZ_aALs
rogor davicvaT xmeleTi dabinZurebisgan resursi 2. https://www.youtube.
com/watch?v=K-x4yG5Qo9M
Tema – wyali, rogorc garemo

sakiTxi 1 wyali da misi obiqtebi

resursi 1: gemis modelis Seqmnis nimuSebi

174
https://www.youtube.com/watch?v=2XZ5aOWHTQo
resursi 2: gemis modelis Seqmnis nimuSi STEAM ideebis generirebisTvis
https://www.youtube.com/watch?v=qncATegYpeM
2. wylis Tvisebebi: https://www.youtube.com/watch?v=DE3LCPfP8N8

teleskola – wylis saWiroeba : https://youtu.be/Nh-9g7xOdSU

sakiTxi 2 sicocxle wyalSi

wyalqveSa samyaros videoresursi:
https://www.youtube.com/watch?v=J2UK7kRNRmY

*maswavlebels, mSobels (damxmare)statia Jurnal `maswavleblidan~

http://mastsavlebeli.ge/?p=18552

*dioramis Seqmna videoinstruqcia:

https://www.youtube.com/watch?v=-Loj-YoSbfw

*vadarebT bunebriv da xelovnur garemos – akvariumi- videoresursi:

https://www.youtube.com/watch?v=7ZDiR1IAdXk

*wyalqveSa samyaro videoresursi:

https://www.youtube.com/watch?v=RsiiBzRCrW0

*National Geographic saqarTvelos da GIZ-is TanamSromlobis farglebSi

momzadebuli video
https://nationalgeographic.ge/story/chveni-delfinebi/

sakiTxi 3. usafrTxo wyali, wylis resursebis marTva

*rogor davweroT moTxroba
https://www.youtube.com/watch?v=agvE3ZxU4ec

*saklaso kinoTeatri: moswavleebTan erTad garemosdacviTi siuJetis

ganxilva
https://bit.ly/3qHHWk4

*saklaso kinoTeatri - siuJeti stiqiuri movlenebTan dakavSirebiT:

https://bit.ly/3J86hWN

*teleskola wyali da misi dazogva

https://www.youtube.com/watch?v=Nh-9g7xOdSU

*videoresursi: warmoadgens okeanis avtomaturi gamwmendis gamogonebis

ideas da ubiZgebs Tavadac ifiqron axal gamogonebebze.

175
ganixilaven STEAMM midgomis ganviTarebaze orientirebul videos.
https://www.youtube.com/watch?v=hn_vzZwVJNY
https://www.youtube.com/watch?v=PeiqICOiKRU

Tema 3. haeri, rogorc garemo

sakiTxi 1. moZraoba haerSi

gv. 142. resursi 1.komiqsis Sesaxeb eleqtronuli prezentacia

https://docs.google.com/presentation/d/1LQjc8iFvNciptOaz96EXpgwlEGjvxCrC/
edit?usp=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true
gv. 142.resursi 2. mokle Canaxati komiqsis Sesaqmnelad `jiuti Rrubeli~
https://docs.google.com/document/d/1iGyw0kI7vv0qh_pbso1Prc_ALxjtn0CB/edit?us-
p=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true
gv.143 vswavlobT mercxlis daxatvas
https://drive.google.com/file/d/1S4qItlnj2MBQEqY_Ht6sd_pwqLnxeiRX/view?us-
p=share_link

sakiTxi 2. haeri da misi dabinZureba

gv.143. diskusia– Cven ratom ar SegviZlia CitebiviT frena?

https://www.youtube.com/watch?v=X--x84UMf6U
gv.144. mercxlebis xmebi resursi
https://www.youtube.com/watch?v=78Y50i5i9lA

gv.144. vswavlobT mercxlis daxatvas – resursi foto; alernatiuli resursi

videotutoriali – vxatavT mercxals nabij-nabij
https://www.youtube.com/watch?v=ZsK8850j-S8
https://drive.google.com/file/d/1S4qItlnj2MBQEqY_Ht6sd_pwqLnxeiRX/view?us-
p=share_link
saklaso kinoTeatri - rogor emzadebian frinvelebi migraciisaTvis?
https://www.youtube.com/watch?v=Q-mMMpl_T80
saklaso kinoTeatri -animacia resursi - frinveli da TviTmfrinavi:
https://www.youtube.com/watch?v=tvY59f_MCFo

gv.148 informacia flaeri, bukleti, broSura – nimuSebis gacnoba

https://docs.google.com/document/d/1BqrmBfoqKrGPEDLuh_3O57ysLe5WGi74/
edit?usp=share_link&ouid=113863806231853172030&rtpof=true&sd=true

gv.149. resursi 2.sanTlis wva:

https://www.youtube.com/watch?v=68O2Ea-hUsE
gv.150. saklaso kinoTeatri - haeris dabinZureba:
https://www.youtube.com/watch?v=nw7FtuLR6LA&t=27s