BCM-Nipawimawh-Bu2016 (1)

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 111

Ni Pawimawh Bu 1

BAPTIST CHURCH OF MIZORAM

NI PAWIMAWH BU

2016
2 Ni Pawimawh Bu

NI PAWIMAWH BU 2016

Published by the Baptist Publication Board,


BCM Serkawn

Copies : 1,000

Printed at
The Baptist Printing Press,
Serkawn. Lunglei District. Mizoram 2015
Ni Pawimawh Bu 3

A Chhunga Thu Awmte

Thuhmahruai - I (v)
Thuhmahruai - II (vii)

Ni Pawimawh Phek
Kum thar ni 1
Missionary Day 1
Phar Pual Pathian Ni 3
Kristian Hospital Ni 4
Education Sunday 8
Thianghlimna
(Temperance service) 9
Missionary Thlen Champha 12
Tumkau Pathian Ni 14
Good Friday 15
Easter Sunday 17
Martarte Ni 18
Harhna Thlen Champha 20
KNP Day 21
Buhfaitham Pathian Ni 23
BWA Day 25
BKHP Day 27
BMP Day 29
Isua Van Lawn Ni 30
Thlarau Thianghlim Thlen Ni 32
Kristian Chhungkaw Ni 34
4 Ni Pawimawh Bu

Ni Pawimawh Phek
TKP Ramthim Ni 35
Relief Sunday 38
Missionary Sunday 39
TKP Day 40
Thlai Thar Hlan Ni 42
Theological Education Sunday 43
NEICC Day Of Prayer 44
Khawvel Sunday School Ni 46
BWA Hmeichhe Tawngtai Ni 47
Naupangte Ni 48
Rualbanlote Ni 50
Bible Sunday/SS Exam Ni 52
Mission Buh Thar Hlan 53
Krismas Ni 54
Ni Pawimawh Bu 5

BCM NI PAWIMAWH 2016


THUHMAHRUAI - I

Tun hma deuh kha chuan BCM Ni Pawimawh hman dan


tur hi a tlachawpin a changtu department lamin an siam a, bialah
thawndarh a ni thin. Lehkha hmuhloh leh tlai palh a awm fo avangin
Assembly rorelna chuan Ni Pawimawh te hi a bu a siam nise,
kohhran ten a hun taka an hmuh theih nan buatsaih nise tiin a rel a.
Chumi ang chuan kum engemawzat chu kan lo kal ta a. Assembly
2011 chuan Worship and Music Department a siam thar a, a tih
tur zingah he Ni Pawimawh bu buatsaih hi a tel avangin kum 2012
atan a Ni Pawimawh bu chu buatsaih a ni ta a ni. A changtu
department ten an rawn buatsaih chu siam rem leh remkhawmin,
Kohhran hoten kan hman tlan theih tur leh awlsam deuh turin duan
a ni.
BCM Assembly 2015 chuan Kum dang a kan la telh loh
telh thar tura rel a nei a, chungte chu: Thianghlimna (Temperance
Service) Pathian Ni zing lam thupui dah a ni a, (heihi chu kum khat
atan niin a lang) Naupangte Ni. Hei erawh chu kum tin November
Pathianni vawi thumna (3) a piang hman tur a nit hung. Kohhran
zawng zawngin thupui pakhat hmangin heng niah te hian hun hman
theih nan ruahman a ni.
Ni Pawimawh thenkhat chu kohhran inkhawm hun
pangngai a a inherchhuah loh avangin hman remlo te pawh a awm
thei a, amaherawhchu, hun hmang theite chuan he lehkhabu a mi
ang hian hman hram hram tum nise a lawmawm hle ang.
BCM Assembly 2014 duh dan angin Ni Pawimawh
Programme hi a hran a buatsaihin, a History lam Ni Pawimawh
Bu (Programme, hun hman dan tur nilo) A Bu hi BCM Book
room leh BCM Office Worship & Music Department hnen atangin
lei theih tura buatsaih a nita a ni.
6 Ni Pawimawh Bu

THUHMAHRUAI – II
INKHAWM DAN TUR KALPHUNG

Ni Pawimawh a Pathian Chibai buk Inkhawm dan tur hi rualkhai


taka kan hman theihna turin Inkhawm Programme kalphung tur
(Order of Service), a hnuai a mi ang hian duan a ni. Heng bakah
hian Tualchhung Kohhranin tul leh pawimawh an tih te a awm
chuan an belh emaw siamrem thei ang. A hnuaia order of service
duan (model) ang hian a theih chinah chuan hman tum theuh nise a
lawmawm hle ang.
1. Hruaitu : Call to Worship (Pathian chibai
buk tura sawmna)
2. Tawngtai : Hruaitu
3. Bible chhiar :
4. Thupuan : Secretary
5. Hla sakho : Thawhlawm lakkhawm leh
hlanna
6. Special No : Zaipawl/Solo remchang
7. Thusawi : Thupui a awm chuan sawi nise
8. Hla sakho : Thusawitu in thlang se
9. Tawngtai/Malsawmna

Hriattur pawimawhte:
1. BCM Assembly chuan inkhawmnaah hruaitu awm thin se a
ti a, hmun thenkhatah chuan thusawitu in inkhawm hi a hruai
mai thin. Inkhawm tan tura hruaitu a lo din veleh thudang/
thunawi sawi lovin Pathian thu, Pathian chibai buk tura
sawmna lam, Sam a mi te emaw Zawlnei lehkha Bu lam a
mite pawh chhiar ni se. Thunawi sawiin inkhawm bul tan loh
tur. Hei hi Call to Worship an ti thin. Inkhawm hruaitu in
Ni Pawimawh Bu 7
thuchah sawi leh thil tul lova hun lak teuh hi kan bansan a tul
em em. Kohhran hote leh a bik takin mikhual an awm chuan
tha tak a lo lawm (welcome) thin hi a tha a ni.
2. Hla sak tur hi tar a nih loh chuan hla hruaitute hrilh lawk
thin tur a ni.
3. Thupuang turin Secretary koh nise. Mi thenkhatin ziaktu
tih an ching a, hei hi BCM chuan kan hmang lova,
Secretary tih mai tur. Secretary te chuan an thupuan tur
chu uluk taka lo inbuatsaihin hun reilo deuh lak tum tur.
Thupuan nan a hun rei tak lak hian inkhawm boruak a
tingui hma hle. Thupuan tur neite pawhin ziaka a hma lam
a Kohhran Secretary hnena pek lawk thin a tha. Puan loh
a pawilo thei turte chu pumpelh hram tum ila.
4. Special Number kan tih hian a huap zau hle. Zaipawl,
Group, Solo leh thildangte pawh. Hengte hi nei thei
Kohhran kana wm thin a a lawmawm hle a ni. Kohhran
dinhmun a in ang vek lova ti thei remchanglote pawhin
phurrit a lak loh kan tum dawn nia.

Rev. K.V.Thanga
Director
Worship and Music Department
8 Ni Pawimawh Bu

KUMTHAR NI
January 1

Pathian hruaina in kum thar kan lo chuang kai


leh ta reng mai, hun kal ta a min hruaina zawng
zawng avang hian Lalpa hming chu fakin awm
rawh se. Kumthar hian Kohhran te Lalpa tan
buatsaih in malsawmna tam takin vur theuh che
u rawh se.

MISSIONARY DAY
January 11

Sap Sipai Officer, Thomas Herbert Lewin


(Thangliana) chuan 25 . December 1871 khan a
th

nupui Dari leh a hote nen Belkhai atanga mel 6


Tuikawi khuaah Krismas hman puiin ngaihnawm
takin Lal Isua pian thu hi a lo sawi tawh a. Kum
sawmhnih a vei hnu 1891 khan, The Welsh
Calvinistic Methodist Foreign Mission hnuaia
Khasi Hills Missionary thawk lai Rev. William
Williams pawh a thawhna hmun atangin
Mizoramah rawn zinin Bible milemte pawh a sem
ni awm a sawi a ni. Mizote chanchin a lo hriat
thawi tawh avangin missionary intirh nan a tha
dawn awm em? tih enthlithlai tura lo kal a ni.
Thla khat chauh Mizorama awm phalna pek a ni
a, a thawhna hmun panin a haw leh ta a ni.
Ni Pawimawh Bu 9

January 11, 1894 khan kan rama


Missionary hmasa ber Sap Upa leh Pu Buanga-te
chuan Sairang an lo thleng a. Heta tanga chhiar
tana a kum za-na, Mizoram Gospel Centenery chu
Mizoram kohhran lian pahnih Baptist Kohhran,
Presbyterian Church of India, Mizoram Synod leh
kohhran dangte chuan lungrual takin Mizoram
pum pui huapin 1994 khan an lawm a ni. Kan
pioneer missionary-te lo thlen champha vawi 122-
na January 11, 2016 Pathianin min lo hruai
thleng leh ta a ni. He hun pawimawh takah hian
Sap Upa leh Pu Buanga ten Mizo hnam tana an
thawh nasat zia leh Mizo hnam tana an hnathawh
hlut zia hi hun reilo te chhunga sawi sen pawh a
ni lovang.

Isua Krista Chanchin Tha min hrilh a,


Chhandamna kawng min kawhhmuh a, Kohhran
min dinsak a. A AW B leh lehkha chhiar tur min
siamsak bakah zirna sikul min dinsakin, lehkha
min zirtir bawk a. Kan taksa, rilru leh thlarau
tihdamna rawngbawl hna thawkin nun dan mawi
leh tha min zirtir a. Kan hnam hmasawnna
lungphum phumtute an ni. Ramhuai biakna leh
hlauhna lak ata Lal Isua Krista Chanchin Tha-in
min chhan chhuak a, chatuana nunna min pe a.
Silh leh fen mumal tak pawh la inbel nachang
hre lo, saruak deuh thaw a awm thin kha an
rawngbawlna avangin khawvel pum pui huapa
inchei dan pangngaiin kan lo inchei ve ta a.
10 Ni Pawimawh Bu

A AW B nei lo kha India ram hmar chhak


state pariat zingah ziak leh chhiar thiam tamna
ber kan lo ni ta reng mai. India ram zau takah
pawh a berte zinga mi kan ni ta. Maurap in chhe
te te-a khawsa thin zofate kha tunah chuan in
tha tak tak mawi leh nuam tak takah kan lo
khawsa ve ta. Ei leh in tur tuihnai engmah nei
ngai lo khan Sap Upa leh Pu Buangate
rawngbawlna avangin ei tur tuihnai leh tha tak
tak kan lo eiin kan lo in phak ve ta. Mizo mipuite
chhim leh hmar, chhak leh thlanga miten tun
dinhmun kan lo thleng ta hi kan zosapte vang
liau liau a ni. Lalpan kan pioneer missionary Sap
Upa leh Pu Buanga-te hmangin thil ropui tak min
tihsak avangin Pathian hnenah lawm thu i sawi
ang u.

Kan ram sorkar, kohhran leh mipui zawng


zawngte hian January 11, Missionary Day hi hlut
nachang hria ila, kohhran tin ten Pathian hnena
lawmthu sawia inkhawmna hun atan i hmang
theuh ang u. He hun ropui leh awmze nei takah
hian lam thei lam ila, a lawm nan ruai hial pawh
theh thei chuan theh ila, kan missionary-te
rawngbawlna avanga Lalpa fak leh chawimawi nan
i hmang theuh ang u. Kan ram sorkar-in chhuti
ni atan a lo puang hi a lawmawm hle a, zofate
khawvela kan awm ve chhung chu tidanglam lovin
hmang chhunzawm zel thei ila a va lawmawm
dawn em.
Ni Pawimawh Bu 11
He ni ropui takah hian keini anga Chanchin
Tha Malsawmna la dawng ve lo tam takten
malsawmna an lo dawn ve theihna turin i inhlan
thar ang u. Hlim taka Missionary Day hmang
theuh turin duhsakna kan hlan che u a, Lalpan
awmpui che u rawh se.

PHAR PUAL PATHIAN NI


January thla Pathianni hnuhnung ber

Thuhmahruai :
Phâr pual Pathian ni (Leprosy Sunday) hi kum 1943
atangin kan Kohhran chuan kan lo hmang tawh
thin a. Kum 1947-ah Assam Kristian Council chuan
a huam chhunga Kohhrante chuan Phâr pual
Pathian ni siam a, he mi nia thawhlawm pawh chu
The Leprosy Mission tanpui nana pek ni se a tih
chu keini pawhin zawmin, hun rei tak chu January
thla Pathian ni vawi 4-na hi hman thin a ni a. Kum
2006 Assembly-in a rel ang khan January Pathianni
hnuhnung ber hi tun thlengin hman thin a lo ni ta
a ni. Hemi nia thilpek tlingkhawm hi BCM pawisa
luh dan pangngaiin BCM Headquarter’s office-a
chhun luh vek tur a ni.

THE LEPROSY MISSION RAWNGBAWLNA


Irish tlangval Welesly Cosby Bailley-a
zirtirtu, Missionary tura inbuatsaih mek chuan
India rama phâr khawngaihthlak em em, enkawltu
12 Ni Pawimawh Bu

tha nei lova kawtthler leh an dahkhawmna hmuna


awmte a hmuhin a khawngaih em em a. Chung
mite taksa leh thlarau chhanchhuah aia
rawngbawlna ngaihpawimawh tur awm bikin a
ring lo va, phârte tana rawngbawlna chu kum
1874-ah India ram Ambala (Chûng hun laia
Punjab)-ah harsa takin bul a tan a. Tunah chuan
khawvel hmun hrang hrangah Kohhran pawl
hrang hrang 100 zet kan thawkho ta. Mizoramah
chuan 1985 atang khan TLM rawngbawlna hi
Promotional & Support hna thawkin tan a ni.

Khawvel leh India rama TLM chanchin


thenkhat.
1. TLM hi India ram atanga tanin khawvel ram
51-ah rawng a bawl ta. India ram phar tamna
State 10-ah Hospital, Mercy Home, Vocational
Training Centre (VTC), Community Base Centre
(CBC) hmangin rawng kan bawl mek.
2. Khawvel pum hi Region 3- Africa Region, East
Asia Pacific leh South Asia Region (India etc)
ah then a ni. International Headquarter London
a ni. Phârte enkawlna leh an tana
rawngbawlna Project 182 a nei. Khawvel hmun
hrang hrangah thawktu 1600 vel an awm a ni.
3. South Asia Region Headquarters chu New Delhi
ah a awm a, Noida (UP)-a TLM Media Centre
chu Office pui pakhatah hmangin chubakah
chuan South India lamah Zonal Office 2 a awm
bawk. Tin, North East India Region
rawngbawlna bikah Aizawl chu Headquarters
Ni Pawimawh Bu 13
niin India rama phârte tanpuina atan hma lak
mek a ni.
4. India ram hi khawvela phâr tam berna ram a
ni a, project pawh a ngah berna a ni. India
ramah hian TLM-in phâr Hospital (damdawiin)
14 a nei mek a. Phâr dam lehte eizawnna tur
zirtirna Vocational Training Centre (VTC) 6
neiin, an dam tawh hnu pawha an chhungte
duh loh phâr enkawlna (Mercy Home) 5 a awm
bawk. Princess Diana sum thawh hmangin
Research & Media Centre, Noida-ah din a ni.
NEI Office hmasa ber Aizawlah a awm a,
Nagaland ah 2010 khan hawn a ni bawk.

Kum tina India rama thawh dan.


TLM Hospital-ahte hian kum tinin mi 5,000
aia tam phâr enkawl an ni ziah a. Phâr dam leh
mi 450 lai an eizawnna atana chhawmdawlna a
pe thin a, an mamawh dan azirin enkawl zui reng
(Rehabilitate) an ni. Phâr dam leh te tana thiamthil
zirna a buatsaih VTC 6-ahte hian kum tinin
student 1,000 velin an zir reng a, an zir chhuah
hnuah an thawhna/bul tanna tur ngaihtuahsak
thin an ni. Phâr natnain taksa peng a tihchhiatsak
mi 1300 vel leh mit a tihchhiatsak mi 3,600 velte
chu kum tinin an zaisak (surgery) bawk thin. Tin,
a chunga kan sawi tak phâr dam leh an chhungten
an ina haw an phal tawh loh ho enkawlna (Mercy
Home) omeH5-ah mi 200/300 vel enkawl reng an
ni bawk. Phâr naupang enkawltu nei lo leh sikula
an admit duh loh 1334 velte chu kum tinin catch
14 Ni Pawimawh Bu

them young programme hmangin an zirna


ngaihtuahsak thin an ni. Phâr dam leh chenna
nei lote tan chenna in 200 vel sak sak ziah an ni
a, eizawnna bul \an nan sum leh pai pek thin an
ni bawk. An kea phâr natna veite bun tur bik Micro
cellular rubber hmangin kum tinin pheikhawk
tam tak siamsak a ni thin. Phârten Lal Isua an
neih theihna turin Hospital leh Centre tinah
counseling neihpuiin Chapel-ah te inkhawmpui
an ni thin.

TLM Mizoramah.
1985 atangin Mizoramah TLM rawngbawlna
kalpui tan a ni a. TLM Mizoram Heaquarters Office
chu Aizawl-ah a awm a, Sub-Office angin Lunglei-
ah neih a ni bawk.
1. Thawktute:
1) Rev. Lalzarliana, Promotional Secretary, Aizawl
Office
2) Rbt. P. Lallawmawma, Organizer Aizawl Office
3) Tv Z.L. Dinpuia, Office Assistant, Aizawl Office
4) Rbt. Lalsanglura Sailo, Promotioanal Co-
ordinator, Lunglei Office

2. TLM Mizoram Committee-chu rorelna sang ber


chelhtu a ni a. A hnuaiah Committee hrang
hrang leh Chapter leh Unit-te an awm. TLM
Campaign Committee te, TLM Ladies Wing
Committee-te bakah Mizoram pum puiah
Chapter 24 kan nei mek a. Tin, veng leh
kohhran huapin hmun eng emaw zatah Unit
Ni Pawimawh Bu 15
kan nei bawk. Tin, Unit anga awm lem lo
kohhran malah Promoter eng emaw zat kan
nei a, Mizoramah hian kohhran pawl 7 BCM,
LIKBK, ECM, PCM, SA, CCIM leh IKK te kan
thawkho a, chubakah chuan Catholic, Seventh
day Adventist leh UPC NEI atangin pharte
khawngaihtu eng emaw zat he rawngbawlnaah
hian an tel bawk.
3. Delhi Headquarters atanga target an siam
tihlawhtling turin kum tinin Unit, Chapter leh
Promoter-ten nasa takin an thawk a, sum hi
Delhi Headquarters-ah phârte enkawl nan
thawn thlak vek thin a ni.
4. Zaipawl \ha tak, TLM Choir kan nei a, Kohhran
pawl hrang hrang atangin thahnemngai takin
hma an la a, phârte tana campaigner tha tak
an ni. Mizoram zaipawl tha ber (Best Choir of
the year)-ah pawh thlan an ni ve thin.
16 Ni Pawimawh Bu

KRISTIAN HOSPITAL NI
February Pathianni vawithumna

Lal Isua mission-a pawimawh berte zinga


pakhat tihdam rawngbawlna chu chhunzawmin,
kan Zosâp missionary-te chuan an rawn thlen
veleh an \an nghal a. Rev F.W. Savidge (Sap Upa)
leh Rev J.H. Lorrain (Pu Buanga)-te chuan kum
1903 khan Serkawnah awmhmun an khuar a, an
awmna in pêng (pindan) pakhat chu damdawi
semna (dispensary) atan an hmang a, chu chu
Sâp Upa chuan a enkawl a, thingtlang khua
atangin damdawi la turin mi tam tak an lo kal
thin. Tin, damdawi kengin thingtlang khua an
fang a, a mamawhte hnenah damdawi pein,
tawngtaina nen rawng an bawl thin. He
rawngbawlna hian mite thinlung a hnehin Lal Isua
chanchin an sawi nghal a, mi tam tak Krista hnena
an hruaina hmanrua a ni.

Hospital din dan leh thawktu doctor-te kan neih


dan:
Baptist Missionary Society chuan tihdam
rawngbawlna pawimawhzia hriain Nurse Miss E.O.
Dicks (Pi Dawki) an rawn tir a, 19th March 1919-
ah Serkawn a lo thleng a. Ani hi Mizoram chhim
lama Medical Missionary hmasa ber a ni. Kum
1922-ah Missionary Nurse dang Miss E.M. Oliver
(Pi Zoduhi) a lo chhuak ve leh a. An pahnih chuan
an thawk dun ta a. A tirah chuan Sâp Upa leh Pu
Buanga-te Bungalow-ah an awm ve a, kum 1921-
Ni Pawimawh Bu 17
ah an awmna tur (tuna Medical Superintendent
Quarters) hi sak a ni ta a. Damlote chu anmahni
chenna in pêng pakhatah an enkawl mai thin. An
\ûl theih em avangin anmahni tanpui tur mizo
hmeichhia thenkhat chu training pein damlo
enkawl dan an zirtir bawk thin.

March 14, 1921-ah Damdawi In sa \anin,


kum 1923-ah zawh a ni. February 10, 1923-ah
Mizoram Bawrhsâp (Superintendent) W.L. Scott-
a nupuiin a hawng. Damlo enkawlna leh damdawi
semna tura sak a ni. Khum 30 a awm a, hmeichhia
leh naupangte chauh admit theih an ni. Tichuan,
February 10, hi Hospital Foundation Day atan
hman a ni ta zel a. Hetih lai hian Lunglei lam
pangah damlo enkawlna tur hi a la awm lo va,
mipuiten an chhawr hle a ni. Damdawi In chu a
chung rangva, a chhuat thingphel, a bang dap a
ni. Lung rem chungah a kânga sak a ni. Hun lo
kal zelah Damdawi In chu a theih anga tilian zelin
hmeichhia leh naupangte tan chauh ni lo,
mahmawhtu apiangte enkawlna tur atan buatsaih
a ni ta a. Missionary nurse-te pawh an lo chhuah
belh zel a, Pi Dawki leh Pi Zoduhi hnuah Pi. Thari
(Miss.Mayble), Pi Zomuani (Miss.I.M.Good), Pi
Zohnemi (Miss.M.W. Shearer), Pi Zothlamuani
(Miss.Davies), Pi Hrangdawli (Miss.Baker), Pi
Zohnuni (Miss. E.M. Maltby), Pi Sangi (Miss.
K.A.Cox), Pi Zomawii (Miss. J.T. Smith)-te an lo
chhuak a, mi tam tak tan malsawmna an ni.
18 Ni Pawimawh Bu

Hetih hun lai hian Doctor nghet an awm lo


va, Chandraguna (Bangladesh)-a BMS missionary
doctor-te a khât tawkin an rawn kal a, mi zai ngai
an zai thin. Vanneihthlak takin BMS missionary
doctor China-a thawk mek Dr. H.G. Stockley chu
Serkawna thawk turin BMS chuan a rawn dah ta
a. April 18, 1957-ah Serkawn an lo thleng a. A
nupui Pi. Zomuani pawh nurse a ni a, hnimhlum
a pe thin a, Hospital account pawh a vawng bawk
thin. Dr. H.G. Stockley hi doctor inpe leh thiam
tak, mit (eye) lam thiamna bik nei a ni a. Mizo
mipuite pawhin an thlamuanpui hle a, a hmingah
pawh Zomuana an phuahsak nghe nghe. Dr.
Zomuana-te nupa hi kum 1962-ah Mizoram atanga
an chhuah a lo tul tak avangin, Doctor nei lovin
hun eng emaw chen a awm leh rih a. Kum 1964-
ah Dr. C. Silvara, BCM-in CMC Vellore-a MBBS
zir tura a tirh chuan zovin a rawn zawm ve ta a.
Ani hi Mizo Medical Superintendant-a kan neih
hmasa ber a ni a, doctor thiam tak a ni. Kum
1972-ah zirna sang zawk zir turin BMS
sponsored-in Australia-ah a kal ta a. Dr. C. Silvara
awm loh hnu hian Khasi doctor, Dr. Faith Rangad,
CMC Vellore atang MBBS zir chhuak chu Feb
1973 atanga August 1974 thleng a rawn thawk ve
leh hlauh a. Ani pawh hi Obligatory bond thawk
mai a nih avangin a chhuak leh a, doctor mumal
nei lovin hospital chu a awm leh a, BCM hruaitute
rilru pawh a buai hman hle a ni.

Hetia Hospital dinhmun a chhiat lai tak hian


Dr. Lallawma M.S. leh a nupui Dr.Lalsangliani-te
Ni Pawimawh Bu 19
chu Pathianin min pe hlauh a, anni hi CBCNEI
hnuaia Guwahati-a thawk lai an ni. Atirah chuan
kum 2 chauh thawk tura inbiak a ni a, mahse
mamawhna leh an inpekna avangin pension-a an
chhuah kum 1999 thlengin an thawk ta a ni. Anni
hun lai leh tun hun thleng hian doctor eng emaw
zat kan lo nei ta a. Chungte chu, Dr. Sangzuala
Pachuau (Anaesthetist), Dr. L.H. Lalrammawia
(Gynaecologist), Dr. K. Vanlallawma (Family
Medicine) (retired), Dr. Lalramzauva (Family
Medicine), Dr. B. Laldinliana (Gen. Surgeon), Dr.
B. Lalrinzauvi, Dr. Lalzarmawii, Dr. H. S.
Lalchungnunga, Dr. Hmingthanmawii, Dr.
Vanlalhmuna Kompa, Dr. V.L. Chhanhimi Jahau,
Dr. Laldinsangi, Dr. Goldie Lalrinsangi, Dr. Joseph
Vanlalhruaia (Dental Surgeon), Dr. C. Lalruatkima
(Dental Surgeon) te an ni. Tin, heng bakah hian
CMC Vellore-a MBBS sponsored obligatory bond
rawn ti kan nei bawk thin. Medical Superintendant
lo ni tawhte chu: Dr. H.G. Stockley, Dr.C.Silvara,
Dr.Faith Rangad, Dr.Lallawma, Dr.
L.H.Lalrammawia, Dr.K. Vanlal-lawma,
Dr.Lalramzauva leh Dr.B.Laldinliana te an ni.

Nursing service chungchang:


Nursing Service hi Hospital rawngbawlna-ah
chuan a bulpui ber pakhat a ni a, a tel lovin a
function thei lo. Kan Hospital-a nursing service
hi March 19, 1919-a B.M.S-in an rawn tirh nurse
Pi Dawki’n Serkawn a lo thlen atang khan tan a
ni. Missionary nurse dangte pawh lo chhuakin
20 Ni Pawimawh Bu

nursing service tha tak Pathian zarah a awm thei


ta a. Mizo nula thenkhatte damlo enkawl dan mawl
te tein, Hygiene, First Aid, Midwifery, leh Dressing-
te an zirtir a. Hetih laia an zirtir chu Nurse an
zirtir chhuahte nen chuan Nursing service-ah
chuan an thawkho zel a. An zirtir chhuahte chu
an tangkai em em thin. Mission school-ah pawh
class-te lain First Aid te, Hygiene leh nausen
enkawl dan-te an zirtir thin. February 10, 1923-a
Hospital sak zawh a nih hnuah phei chuan hna a
tamin an tul lehzual hle thin. Hospital-in hma a
sawnin Nursing Service lamah pawh mamawhna
a pung chho zel a, Pi. Romawii, Pi. Lianzami, Pi.
Darropuii-te rawn thawkin, anni hnuah hian
nurse inpe tak takten chhunzawmin Nursing
service chuan hma a sawn zel a ni. Nursing
Superintendant lo ni tawhte chu Miss. Maltby (Pi
Zohnuni), Miss. J.T Smith (Pi Zomawii), Pi
Zirthangi, Pi Hmingthanmawii, Pi H.
Vanthangpuii, Pi Hrangthangpuii te an ni.

School of Nursing chanchin:


School of Nursing hi BCM-in Proffessional
(thiamna bik nei leh ei zawnna atana hna thawk
thei tura mite chherna) Institution kan neih hmasa
ber a ni a. BCM-in mite tana malsawmna kan nih
ve theihna lian ber pakhat a ni. Pi Dawki-ten kum
1919 atang khan Junior Nursing course chu bul
an lo tan tawh a. Hetiang hian Nursing course
hrang hrang lo kalpui tawh a ni:
Ni Pawimawh Bu 21
1919 – 1951 Junior Nursing
1952 – 1969 General Nursing and Midwifery
1970 – 1979 ANM Course
1980 – 1987 Health Worker (Female)
1988 – tun thlengin General Nursing and
Midwifery

School of Nursing leh Hospital Nursing Service


kawpa hotu pakhat hnuaia awm thin chu BCM
Assembly chuan April, 2004 atang chuan Nursing
School lam hotu atan Principal dahin, Nursing
Service enkawltu atan Nursing Superintendent a
dah ta a ni. School of Nursing-a zirlaite hian
Pathian malsawmna avangin result \ha tak tak
an nei thin a, a lawmawm hle. Helai hmuna zirlaite
hi thiamna kawng chauhva chawisan hi kan tum
a ni lo va, damlo enkawlna kawnga inrin tawkna
neia enkawl thei tura practical-a nursing care hna
hi zirtir an ni. Pathian ram zau nan an awmna
hmun apianga tangkai taka thawk thei tura tisa
leh thlarauva buatsaih kan tum bawk. Kum tin
batch khata students 20 zel lak an ni a, hei hi
Assembly resolution bawh zuiin student 30 lak
theih tura buaipui mek a ni. School of Nursing-a
Principal lo ni tawhte chu: Miss. E.M. Maltby
(Pi.Zohnuni), Miss. J.T. Smith (Pi Zomawii), Mrs.
Zirthangi, Mrs. Vanlalthlengliani, Mrs.
Hmingthanmawii te an ni.

Hospital service dangte:


1. Laboratory leh X-ray department hi tun hma chuan
Pu.C. Hualkunga’n a enkawl a. Tunah chuan
22 Ni Pawimawh Bu
Laboratory changtlung ve tak Pu.Thanzinga Sailo leh
a thawhpuiten an enkawl a. Tin, X-Ray hi Pu.Johny
Lalremruata leh a thawpuiten an enkawl bawk.
Pharmacy hi Pu. Z.D. Pasena hovin bul tan a ni.
Tunah chuan Pu. K. Rothuama leh a thawhpuiten
an enkawl a. Office lamah Pu. K. Kapkima leh Pu. V.
Rohlira ho an thawk thin a, tunah chuan Pu.
Vanlalrema Khiangte leh a thawhpuiten Office hna
leh Management hna an thawk.

2. Damlo enkawlna kawngah hian Laboratory leh


X-Ray bakah Ultrasound, Endoscope, ECG,
Cystoscope, Blood Banking, Ophthalmic service
leh ICU te kalpui mek a ni a. O.T. leh Labour room
changtlung thawkhat tak kan nei a. Dialysis nei
tura hma lak mek a ni a, Dietician mumal tak
neiin Hospital diet tha tak pek a ni a. Tin, Hospital
faina leh thianghlimna kawngah menial leh puan
sutu lam inpe tak tak kan nei bawk a ni.

3. Damlo, students leh staff-te thlarau nun chawm


turin Chaplaincy Committee a awm a, Chaplain
hi Pastoral Department atangin deputation-in dah
thin a ni. Ni tin zingah devotions neih thin a ni a,
nilai tlaiah tawngtai inkhawmna neih a ni bawk.
Tin, ward-ah tawngtaina neih a ni bawk thin.
Zanah a thei apiang tan inkhawmna buatsaih a
ni. Hun pui e.g. Good Friday , Christmas etc-ah
te damlote tan leh thawktute tan programme
buatsaih a ni thin. Kum tin Chaplaincy committee
buatsaihin Staff leh students-te pualin retreat neih
thin a ni bawk.
Ni Pawimawh Bu 23
Community Health Programme:
Thingtlang leh hmun kilkhawr zawk, doctor awm
lohnaa mite tan clinic neih thin a ni a, mahse
sawrkar lam atanga tanpuina kan dawn thin a lo
tâwp tak avang te, thawktu indaih lohna avang
leh harsatna hrang hrang avangin duhthusamin
kan nei zing thei lova. A remchan dan ang leh
mamawhna azirin thawktute kal chhuakin clinic
hi neih a ni thin. Mamawhna neite chuan Medical
Superintendant leh Deputy Medical
Superintendant hnenah thlen thin ni se. Tin,
Lunglei khaw chhung Centernary Building,
Falkawnah ni tin clinic neih a ni a, Doctorte in
\hut chhawkin investigation hrang hrang tih theih
turin Laboratory, X Ray, ECG, Ultrasound dah a
ni. Dental clinic pawh ni tin hawn a ni bawk.

Tuna Sawrkar nena thawhhona thenkhatte:


1. Care & Support Centre (CSC): MSACS leh FXB
India Suraksha-in min offer angin HIV/AIDS veite
leh an chhungte tanpuina hna thawk turin Vihaan
Care and Support Centre kalpui mek a ni. Thawktu
Project Co-ordinator hovin mi 7 an awm. Lunglei
Distirct-a HIV/AIDS veite zawn chhuah leh
tanpuina hna thawh mek a ni.

2. MSACS nena thawh hona: ICTC (Integrated


councelling and Testing Centre) Mobile leh Fixed
hna thawh a ni. Sorkar nena thawhhona a ni a,
HIV test-na leh councelling pekna a ni, thawktu
hlawh leh test na hmanrua te sorkarin an tum
24 Ni Pawimawh Bu

vek a, Laboratory technician leh counselor-te min


pe a, hei hi 2008 kum tawp lam atanga tan a ni.
Mobile ICTC pawh 2009 kum tawp dawnah min
pe a, tin, zin velna tur motor pakhat (Bolero
camper) leh a tui man te, thawktu 3, councelor,
Laboratory technician 1 leh Driver a keng tel a ni.
Heng ICTC unit 2-te hian tluang tak leh chak takin
hma an la mek a ni. Tin, Blood Bank Laboratory
staff pakhat min pein tanpuina eng emaw zat kan
dawng bawk.

3. Thawhhona dangte: T.B. enkawlna lam (RNTCP),


Cancer Registry, SBA training-ah te leh
vaccination chungchangah sawrkar nen kan
thawkho mek bawk.

CHRISTIAN HOSPITAL LAWNGTLAI


Kum 2005 BCM Assembly Lunglawna neih chuan
Lawngtlaiah Christian Hospital Serkawn Branch
2009-a \an theih turin hawn ni se, tiin a lo passed
a. He thu hi Medical and Health Department
Committee leh Admistrative Committee chuan
umzui nghalin BCM (R&D) Building, Lawngtlai
Vengpui-a mi chu hospital atan repair-in extend
a ni bawk a. February ni 12, 2007 atangin
Christian Hospital Lawngtlai Branch chu mipuite
pan theih turin a function a. Khum 12-a bul tanin,
tunah khum 25 dah a lo ni ve ta. Tunah khum
30 leh Cabin 5 awm turin hma lak mek a ni.
Hospital hi mipuiin an chhawr hle a. In zai
(Surgery) pawh tih a ni thin. Major surgery-te pawh
Ni Pawimawh Bu 25
innghak khawmin Christian Hospital Serkawn
atanga thawk pheiin Surgery hi tih thin a ni bawk.
Hospital tan Kohhran, pawlho, chhungkua leh mi
malte tanpuina kawng hrang hrang kan dawng
thin a, kan lawm hle.

Tihdam rawngbawlna Kohhranin a thawh zel


tulna chhante:
1. Tihdam hna hi Isua Krista rawngbawlna
pawimawh ber pakhat a ni a. He khawvela a awm
laia a thilmak tih zawng zawng hmun thuma \hena
hmun hnih vel kha tihdamna hna a ni. A
thupekah pawh damlote tidam turin min chah a.
Chuvangin, he rawngbawlna hi khawvela kohhran
a awm chhung chuan a kal zel ang. India ram leh
Mizoram ngeiah pawh tihdamna kawnga hma la
hmasa leh tun thlenga mipuiin an chhawr em em
chu Missionary-te din Hospital leh Medical College-
te a la ni reng a ni. BCM pawh hian he
rawngbawlna hi theih tawpin a kalpui a, a la
kalpui zel ang.

2. Tihdam rawngbawlnaa kohhran hmalakna


hian taksa damna mai ni lovin, rilru leh thlarau
damna a keng tel a. Hei hi Sawrkar leh Private
Hospital-te nen a inan lohna a ni. Thiamna,
hmanrua, sum etc-ahte Hospital dangte kan tluk
lo a ni mai thei. Mahse, hmangaihna nena taksa,
rilru leh thlarau damna kan rawngbawlna hian
keng tel turin hma lak a ni a. Full time Chaplain
neiin inkhawm, councelling etc. neih a ni a. Tin,
26 Ni Pawimawh Bu

mi thahnemngaiten tawngtaina leh thlarau lam


rawngbawlna an rawn nei reng bawk thin a ni.

3. Hospital-a tihdamna hna bakah hian hmun


danga thawk thei tura thiamna nei mi
chherchhuah hi a pawimawh hle a. He lai atanga
zir chhuak nurse eng emaw zat Mizoram chhung
leh pawn hmun hrang hrangah an thawk mek a.
Missionary nurse eng emaw zat an awm tawh
bawk. Tin, MBBS students te sponsored an ni a,
nursing lama thiamna sang zawk nei turin thawk
laite pawh intirh a ni bawk thin.

4. Tun laiin sum ngainatna a nasain, tihdamna


pawh hi sumdawnna (commercialized) angin
hmun tam takah kalpui a lo ni ta a. Damlo te
mamawh lutuk loh enkawlna leh investigations
thlengin sum hmuhna atan tihtir nite pawha lan
chang a awm. Bengali hovin CMC Vellore an pan
nasat em emna chhan pakhat chu an mamawh
ang chiah enkawlna leh investigation an tihtir thin
vang niin an sawi. Chuvangin, Mission Hospital-
te hian tihdamna rintlak leh rinngam kan phak
ang tawk chinah kalpui tlat kan tum a, hei hi a
hlu em em a ni. Tin, damdawi leh inenkawlna
manah pawh a theih ang tawkin a tihniam ve a,
mi harsa zawkte pawhin an pan theih hi
duhthusam a ni. Mahni thawh chhuah atanga
inenkawl tur kan nih avang erawh chuan duh anga
tlawma enkawlna pek a harsa thin. Chuvangin,
tihdamna hnaah quality leh inenkawlna man sang
Ni Pawimawh Bu 27
lutuk tur venna kawngah sawrkar leh private-te
pawh hi kohhran hian a khalh ngil vena lai a
awmin a lang a ni.

Tlangkawmna.
BCM-in tihdamna rawngbawl hna a thawh hian
hma an sawn ve zel a. Tunah hian Christian
Hospital Serkawnah khum 100 (100 beded) awmin
thawktu 138 an awm a, Christian Hospital
Lawngtlaiah khum 25 awmin thawktu 34 an awm
bawk. Mahse chak zawka hmasawn tur chuan
mamawh kan la ngah hle. A hmasa berah chuan
thawktu zawng zawngten Lal Isua rawngbawlna
kan chhunzawm a ni tih hria a, hmangaihna leh
ni tin inpekna thar nena rawng an bawl theih nan
kohhrante i tawngtai zel ang u. Tin, Hospital hi
kohhran member tinte ta a ni tih hria a, tanpui a
ngaihnaah tanpuiin, thawktute fuih an ngaiha
fuihin, zilh an ngaihnaahte zilh thin turin kan in
ngen a ni. Doctor, a bik takin Specialist kan
mamawhna a sang hle. I tawngtai ang u. Tunah
hian Gynaecologist-1, Gen.Surgeon-1 leh Family
medicine specialist-1 kan nei a. Anni hi kum rei
lo tea retire mai tur an ni hlawm. Thawktu thar
kan hmuh thuai emaw tuna doctor thawk laite
hian Post Graduate degree an neih thuai emaw a
tul hle a ni.

Tun lai khawvel changkang zelah hian


khawl leh hmanraw thate kan mamawh belh zel
a. Medical equipments te hi a to thei em em a.
28 Ni Pawimawh Bu

Chuvangin, hmanraw chi hrang hrang kan neih


theihna turin kohhranten tawngtai leh thilpeka
kan hriat reng an mamawh hle a ni. Nursing
School lamah hian Nurses hostel hi BCM suma
sak mek a ni a, hei hi sak zawh thuai kan mamawh
hle a. Students tam zawk lakbelh a nih theihna
turin class room, auditorium, Library tha zawk
leh computer laboratory-te an mamawh hle bawk.
Tidamtu Lal Isua rawngbawlna hi BCM chuan a
chhunzawm zel ang a. Kohhrante hmasawn zel
turin kan tangho zel dawn nia.
Ni Pawimawh Bu 29
EDUCATION SUNDAY
February Pathianni hnuhnung ber

Thuhmahruai:
1960, BCM Assembly chuan, “High School
din ni sela, kum khata Pathian ni vawi khat chu
High School pualin Tualchhûng kohhran zawng
zawngah hman ni se, thawhlâwm pawh
Headquarters-ah thawn ni rawh se,” tiin a rêl a.
February, 1961-ah High School din a ni; chuta
\ang chuan July Pathian ni vawi-3 na, ‘Kristian
High School Ni’ atân hman a ni.

1988 Assembly chuan, “Tualchhûng


kohhran inenkawlna a hautak deuh deuhva,
Sawrkâr \anpuina bâkah School enkawlna budget
a awm bawk a, thawhlâwm hi chu headquarters-
ah thawn tawh loh ni se; a Ni erawhchu hman
chhunzawm zêl ni rawh se”, a ti a. Sawrkârin
Higher Secondary-a a hlân kai avângin ‘Kristian
High School’ tih chu ‘Baptist Higher Secondary
School (BHSS)’ tia thlâk a ni; Kristian High School
Ni tih pawh BHSS Day tia tihdanglam a ni.

2005 Assembly-chuan, “BHSS Day hi


School din thla February-ah hman ni rawh se”,
tiin a rêl a. 2006 Assembly chuan, “BCM hian
Institution tam tak a nei a; zirna in pakhat (i.e.
BHSS) hming hian a fûn kim tawk lo ve; ‘Education
Sunday’ tih ni rawh se tiin hming thar a pe ve leh
ta a ni. Heta \ang hian kum tin February Pathianni
30 Ni Pawimawh Bu

hnuhnûng ber hi ‘Education Sunday’ atân hman


a lo ni ta a ni.

MIZORAM BAPTIST KOHHRAN LEH


EDUCATION .
Mizoram Baptist Kohhran-in Education hmanga
rawng a bawlna hi a zau hle a, Education
department-in a huam loh mission leh department
hrang hranga zirna hmanga hma a laknate nen
chuan a budget pumpui 50% aia tam mah a
hmang daih a ni.

1. Hun hmasa.
Mizorama sikul hmasa ber chu 1893-ah
hawn a ni a, sawrkar hnathawk leh sipai fate pual
a ni; hetiang sikul bawk hi Lunglei leh Tlabung ah
1894 ah din a ni. Sap Upa leh Pu Buanga’n
Aizawlah Mission sikul hmasa ber April 1, 1894-
ah an hawng a; kum 1897-a Mizoram an
chhuahsan khan a tawp lailawk a; 1898-ah D.E.
Jones, (Zosaphluia) chuan a \an ve leh nghal a ni.

Sap Upa leh Pu Buanga’n 1903 March thlaah


Lunglei an rawn thleng a, Junly 3, 1903-ah sikul
an hawng a, zirlai 24 an nei. An hun hmasa lamah
thingtlang khuaa sikul hawn an uar a, rin aia a
harsat tak avangin ko an thlak a, khawpui leh a
chhehvelah hma an la nasa ta a ni. Pu Kara’n (Rev.
HW. Carter) Education a enkawl khan thingtlang
mamawh chiang takin a hmu a, sikul an din leh ta
zung zung a. Mizoram chhim lamah 1932-ah
Ni Pawimawh Bu 31
Primary sikul 25 a awm a, 1952-ah chuan 150 lai
kan lo nei ta a ni. Kum 48 zet (i.e. 1904-1952)
sawrkarin kohhran kutah kan rama zirna pum pui
a dah chhungin hmasawnna nasa tak a thleng.
Sawrkar kutah High School - 5, Middle School -
60, Primary School - 366 hlan a ni.

2. BCM Schools.
Sawrkarin kan sikul enkawl a lak hnuah
zirna pawimawhzia hriain BCM chuan hma a la
ve leh thuai a, February 8, 1961-ah High School
(Serkawn Christian H/S) a din ta a ni. Kan ram
leh hnam, kan kohhran tana zirna hlutzia kan
hre chiang deuh deuh va, Mission-ah pawh kan
hmanraw tangkai ber zinga pakhat a nih zel
avangin hma kan sawn zel a, 2007-ah kan rama
Christian College hmasa ber Higher And Technical
Institute of Mizoram (HATIM) kan din leh ta a ni.
Tunah hian Mission enkawl sikul 54; Education
department enkawl 4; English Medium sikul
tanpui thin 14 kan nei mek; belhkhawm chuan
72 a ni. Sawrkar leh mi mal tanpuina tam tak
kan dawng.

3. Hmachhawp.
Baptist Higher Secondary School hi Central
Board zawm tura kalpui mek a ni a; Mizoram Board
pawh la zawm zel a, HSLC level ah Board pahnih
zawm neih tum a ni a, tuna Junior Section hi
upgrade a ni ang a, Central Board zawm a ni ang.
Chu chu kan tan chuan ‘model school’ a ni ang a,
32 Ni Pawimawh Bu

Teachers’ Training-na tha leh ngelnghet buatsaih


a ni ang. HATIM ah hian job-oriented course hawn
belh zel a ni ang a, Deemed-University la ni hial
tura tan lak tum a ni. Graduate 20 chuang a thawn
chhuak tawh a ni. Thingtlang khuaah English
Medium sikul neih zel tul hle a hriat a ni a; kan
kohhranin an din theih chuan tangkai tham
deuha tanpui a tum ang. Kan ramah education
policy thar tha tak hman a lo ni ta; hei hi Zosap
missionary ten zirna min lo pek ang kha a ni a,
exams leh results chauh thlir lovin; Pathian leh
Kohhran, kan ram leh hnam tana mi hmantlak
BCM hian chher chhuah zel a tum a ni.

Tlangkawmna :
Zosâp missionary-te khân Education
hmangin Chanchin |ha min pe a, hnamah min
din tih theih a ni a; keini pawhin Education
hmangin Chanchin |ha kan pe chhuak a, kan
kohhran, kan ram leh hnam tân nasa takin rawng
kan bâwl a ni. BCM history hian education,
kohhran leh mission-te hi inkawp tlat an ni tih
min hrilh. Vawiin thlenga thawktu tam ber a
chhawrna leh sum a sên tam berna chu education
a ni. BCM Education thiltum chu ‘Pathian ram
din’ a ni a; Pathian leh kohhran, ram leh hnam
tâna mi hmantlâk chher chhuah pawh a ni.

Pioneer missionary, Sâp upa leh Pu Buanga


(F.W. Savidge & J.H. Lorrain)-te khân Mission
sikul hmasa ber Aizâwlah dt. 01. 04. 1894 an din
Ni Pawimawh Bu 33
a, chhim lamah dt 03. 04. 1903-ah Sêrkâwnah
an din. Assam Chief Commissioner, Sir Banfilde
Fuller, 1903-a Mizorama lo kalin sawrkâr aiin
mission (kohhran)-in zirna \ha an pe zawk tih a
hmuh avangin Mizoram Education chu kohhran
kutah a dah ta nghe nghe a ni. Tichuan 1904 –
1952 kum 48 lai kohhranin kan rama zirna a
enkawl ta a. Namên lovin zirnain hma a sâwn a,
Sêrkâwn Middle School chu North East India-ah
a \ha ber zîngah a tel phâk a ni. Sawrkârin zirna
a lâk lêt a\anga kum sâwm vêl chu kohhranin tha
a thlah deuh va, dik dâwnin a hre lo a ni ang
1961-ah High School dinin theihtâwpin hma a la
leh ta a ni. Tûn dinhmun hi thlîr ila, ka ram zirna
timawitu leh tihming\hatu chu kohhran school-
te an ni.

BCM hian zirna kawngah hma a zauh zêl a,


mission Fields-ah, foreign thlengin kan
chhuanvâwrte zirtîr hna thawk tûrin a thawn belh
zêl a ni. Kan ram chhûng leh pâwnah pawh sikul
a din belh zêl bawk. Mission huangah chauh ni
lovin, Mizoram chhunga kohhran tân pawh hma
a zauh zêl a, kohhran enkawl ‘English Medium
School’ pawh 20 a tling \êp tawh a ni. Vawiin
Education Sunday-ah hian ‘zirna \ha hlutzia hre
thar leh ila, kan zavai hian Pathian rinchhanin
theihtâwp i chhuah ang u’ tiin kan inngên a ni e.
34 Ni Pawimawh Bu

MISSIONARY THLEN CHAMPHA


March 8.

BMS Missionary te Mizoram-ah:


Mizorama Missionary hnathawk hmasa ber
Sap Upa leh Pu Buanga (Rev F.W. Savidge & Rev
J.H. Lorrain)-te kha Mizoram hmar lama kum 4
zet an thawh hnuah, Abor hnam, tuna Arunachal
Adi ho zinga an thawh leh hnu khan Baptist
Missionary Society (BMS) tirhin Mizoram chhim
lamah an lo chhuak leh a. Kum 1903 March ni 8-
ah Tlabung an lo thleng a, hemi ni hi kan Kohhran
Asssembly chuan ni pawimawh-ah a lo puang ta
a ni.

Kan Missionary-te hi Zofate tan an hlu hle


mai. Heng mite hi January 11, 1894-a Sairang
atanga Aizawla lutte kha an ni a. Aizawla kum 4
chhung rawng an bawl khan Zofate tan zirna
Lungphum min phumsak a, A,AW,B, min siamsak
a ni. A bul lama kan sawi ang khan heng Pioneer
Missionary pahnih te hi 8th March, 1903 khan
Tlabungah lo thlengin Mizoram chhim lamah
rawngbawlna an rawn tan ve leh a. Lunglei
(Serkawn)-ah inbengbelin Mizoram Baptist
Kohhran phuntute an lo ni ta a ni. He ni hi keini
Baptist kohhrante tan chuan a pawimawh hle a
ni. Kan Missionary hmasate avangin lawmthu sawi
ila, Baptist Kohhran hi Missionary Kohhran kan
nih zel theih nan chhungkaw tin leh member
tinten \an i la thar zel ang u.
Ni Pawimawh Bu 35
MARTARTE NI
March Pathian ni hnuhnung ber

Thuhmahruai:
Kum 2002 –a BCM rorêlna sâng ber,
Assembly chuan,”Krista rinna avânga Martarte
hriatrêngna Ni hi hman ni se” tiin thu a lo passed
ta a. Assembly thurêl chu Administrative
Committee chuan bawhzuiin March thlaa Pathian
ni hnuhnûng ber hi kum tinin ‘Martarte Ni’ atân
hman \hin tawh tûrin a ti ta a ni.

Martar awmzia :
Martar awmzia chu mahni sakhaw vawn leh
thurin phatsan duh loh avanga tihhlumte hi
martar tih an ni. Martar tih tawngkam hi Greek
tawng “martus” tih atanga lak chhawn a ni a, a
awmzia chu ‘thuhretu’ (witness) tihna a ni. A tirtê-
ah chuan Lal Isua tisa chan lai leh a tho leh taksa
hmutu apostol-te sawina tlukah ngaih a ni.
Kristiante tihduhdahna a lo awm tak fo hnuah
chuan an rinna avanga harsatna leh tihduhdahna
tuarchhuaktute sawi nan hman a ni ta a. An rinna
avanga tihhlum hialte an lo awm tak hnuah phei
chuan, rinna thihpuitute sawi nan hman a lo ni
ta a ni (Oxford Dictionary of Christian Church, p.
1046). Sap \awngin ‘martyr’ tih a ni a, Mizo \awngin
‘martar’ kan ti a ni. Kristian-te chauh lo pawh
sakhaw dang zuitu, an sakhaw thurin thihpui hial
khawpa tuartute an awm ve tho avangin hun lo
kal zelah ‘martar’ tih tawngkam hi rinna
36 Ni Pawimawh Bu

thihchilhtute sawi nan zau takin kan hmang ta


ni berin a lang.

Sawrkar laka martarna:


Kristiante hi sakhaw hrang hrang zuitute
zingah martar tam ber an ni hial awm e.
Thuthlung Thar kohhran a lo din atanga rei lote-
ah Stephana chu a chipui Juda-te tihduhdahna
avangin a martar a. Christian Era (CE) 64-ah Rom
lal Nero-a kut atangin Kristiante’n tihduhdahna
nasa tak an tuar a. Tin, CE 96-ah Domitiana kut
atangin an tuar leh a. Bible-ah hming malmana
ziak ni lo mahse, Hebrai lehkhathawn ziaktu
chuan Krista an rinnna avanga thingzainaa
zaibun te, khandaiha sahhlum te leh tihduhdahna
avanga hrehawm tuartu tam tak an awm thu a
sawi a (Heb. 11:36-38). Hebrai Lehkhathawn hi
CE 95 hnu lama ziak nia rin a ni. Chuti a nih
chuan, heng martar-te leh tihduhdah tuartu a
sawite hi heng tihduhdahna \um hnih tuartute
pawh an ni thei ang.

AD 95 hnuah phei chuan Rome sawrkar lak


atangin tihduhdahna hmun hrang hrangah a
kahpah deuhin a thleng zui zel a. Chutiang hnuah
chuan Kristiante zingah lehkhathiam leh
khawtlangah pawh mi langsar tak tak, tawngka
leh thuziaka Kristian thurin \antu leh thehdarhtu,
sawrkar thuneitute hnenah pawh an dikna leh
sawrkar pawi sawi lo sakhua a nihzia thlentu mi
eng emaw zat an lo chhuak a. Heng mite hi
Ni Pawimawh Bu 37
‘Kohhran Pa’ tih an ni a, ‘Sawipuitu’ (apologist)
an ti bawk. Chutiang mi chu tihduhdahna
hnuaiah mi tam tak an thi a ni. Chutiang zinga
martar langsar zualte chu Justin-a (Justin Martara
tia hriat tak hial) leh Polycarp-a Samurna bishop
te an ni. Hei hi CE 150-160 lai vel a ni. CE 250-
313 inkarah phei chuan Rome ram pum puiah
tihduhdahna runpui a thleng a, Rome ram awp
chhungah Kristiante tan khawii hmun mah a him
lo. Hetih hun lai hian Krista rinna avanga
tihduhdahna a nasat em avangin mi tam takin
an rinna an phatsan hial a. CE 325-ah Rome ram
awptu Constantine-a’n Kristian-te tana zalenna a
han hawn meuh chuan kohhranho zinga
inhnialna lian tak chu tihduhdahna hun chhunga
rinna phatsantute kohhrana an lo luh leh phalsak
leh phalsak loh chungchang a ni hial a ni.

Heng kan sawi tak hun (period) hnu lamah


pawh hun liam kal tawh rei tawh deuh si-ah te
pawh ram hrang hrangah martar-na a thleng thin
tih kan hria. Communist ramahte a thleng tam
zual awm e. Chungte chu kan sawi vek seng
lovang.

Kristiante laka Kristian-te martarna:


Rome sawrkar hnuaia tihduhdahna a reh
a, kohhran a lo zalên tak hnuah chuan kohhran
chu pakhat, ‘Catholic Church’ (huapzo kohhran)
chauh a la ni bawk a, a lianin thil a tithei em em
a. Sawrkar pawhin \anrualpui atan an duh
38 Ni Pawimawh Bu

avangin, an ngam ngai lo a ni. Hetih hun laia


kohhran kalphung leh Pathian thu an hrilhfiah
dan dik ti lotute chu an chêp em em a. Kohhran
leh sawrkar an tanrual avangin, kohhran thlurpui
chuan a kalphung sawiseltute chu sawrkar kut
hmangin nasa takin tihduhdah an ni a. Heng hun
chhung hian Baptist Kohhran bul \antu nia sawi
thin tam tak an martar a, Ringtu baptisma kalpui
a, baptisma chang nawn leh ho ‘Anabaptist’ an
tih mai, mi tam tak chuan an rinna an martar-
pui a ni. Protestant kohhran rau rauah pawh
Baptist kohhran-te hi martar-a thi tam ber niin
rin a ni. Heng kan sawi bakah hian Kohhran hun
tawng chhoh hun hrang hrangah martarna
khawp hiala Kristian leh Kristian intihduhdahna
a thleng fo thin a ni.

Nung chunga martar (living martyr):


Mahni duh thua martar ngawt theih a ni
lo. Kan inpekna avang a nih theih laiin, Pathianin
min hruaina a pawimawh. Kohhran ding tir lamah
kha chuan martar thisenin Pathian kohhran a
kui tiak duh pawh a ni thei e. “Martarte thisen
avangin khawvelin Pathian aw a hre chiang thin,”
an ti hial a ni. A hunin a zir tlat a, martar an hreh
lo va, martar chu an ngaisang bawk. Tun lai pawh
hian a \ulna ramte pawh a la awm mek a, mi tam
tak an la martar mek. Amaherawhchu, keini
rawngbawlna chinah hi chuan Pathianin \ul a ti
kher rih lo pawh a ni thei bawk.
Ni Pawimawh Bu 39
Engpawh ni se, ‘kan nun pawhin, kan thih
pawhin, Lalpa tana nung leh thi kan nih theih
nan, kan nun hi a \ul ang zela Krista tana tuar
ngama kan awm hian ‘nungchunga martar’ (living
martyr) a nih theih a, chu chu a pawimawh ber a
ni. Thih kher hi Pathian lawm zawng a ni lo va,
Pathian ram zauna pawh a ni kher lo thei. Thih
ngam lu pu-a Lal Isua thuhretu rinawm nih hi
‘martar-na’ a tling a, a \ul a nih chuan, ‘thihphah
hial khawpa rinawm’ turin i in buatsaih ang u.
40 Ni Pawimawh Bu

TUMKAU PATHIAN NI

Hman a lo nih dan :


Tunhma lam khan BCM Ni pawimawh
(special days programme)-ah Tumkau Pathian ni
hi telh thin a ni lova. Kum 2012 atang khan Ni
pawimawh programme-a telh a ni ta a ni. Kristiante
ni pawimawh, a ni leh thla pangngai reng lo chi
(movable feast) an tihte zinga pakhat a ni a, March
leh April thla chhungah a thleng thin.

Tumkau Pathian :
Tumkau Pathian ni hi Lal Isua, Jerusalema
lal a nih anga a luh ni hriat rengna ni a ni a.
Pathian ni a nih bakah Kristiante tan ni
pawimawh bik, Lal Isua lal a nihna puan chhuah
thar lehna hun leh amah chawimawina ni atan
hman a ni. Hetianga hmang hmasa bertute chu
Jerusalem kohhran an ni a, kum zabi 4-na tawp
lamah an hmang tan chauh niin sawi a ni. A tak
taka Lal Isua Jerusalem-a lal anga a luh atanga
kum 300 hnu daihah he ni hi serh tan a ni chauh
tihna a ni.

Tumkau Pathian ni hi ‘Hnehna nena


(Jerusalema) luhna ni’ (Triumphal Entry) ti
pawhin sawi a ni bawk. He hun hi a pawimawh
em avangin Chanchin Tha bu ziaktu palite hian
an ziak theuh a ni (Matt.21:1-17; Marka 11:1-11;
Luke 19:28-42; John. 12:12-14). A pawimawhna
chhan chu:
Ni Pawimawh Bu 41
1) He khawvela a awm chhunga vantlang hriat
khawpa langsara Jerusalem khua a luh chhun
a ni.
2) Tisaa a awm chhunga mipui vantlang
chawimawi a hlawh ve tum a ni.
3) Vantlang hriata Lal a nihzia tarlana a awm tum
a ni.

He ni ropui takah hian mipui zinga a tam


zawkin Lal Isua kalna kawngah chuan an puante
an phah bakah thinga mi chhawl an sat a, an phah
bawk tih Matthaia chuan a sawi a (Matt.21:8).
Johana chuan Jerusalem mipuiten tumkau kengin
an hmuak, a ti a (John 12:12-13). Lal Isua chu
Galili ram atangin a thilmak tih hmutu tam takin
an rawn zui a, Jerusalem khawpuia cheng, amah
ringtute’n an lo hmuak bawk a, amah rawn zuitute
leh lo hmuaktute chuan rilru hmun khatin Lal Isua
chu an theih tawkin an chawimawi a ni. Chutianga
amah ngaisangtuten an chawimawina chu
chhunzawmin, tumkau/hnahchhawl chawiin Lal
Isua chawimawina kawng zawh hi Kristiante zingah
neihzui a ni ta zel a ni. Tumkau Pathian ni-ah
hian Lal Isua chawimawia tumkau nena kawng
zawh hi naupang (KNP) tih turah kan dah deuh
niin a lang a, a tawk lo hle. Jerusalem chhehvela
mipui, Lal a nihzia la hre chiang tak tak lotute
mahin khati khawpa an chawimawi chuan, keini a
hre chiangtu, thinlung tihvar tawhte hian
theihtawpa chawimawi hi kan tih ngei tur a ni.
42 Ni Pawimawh Bu

GOOD FRIDAY

Good Friday hi Kristiante kut pawimawh tak


tak pathumte zinga pakhat, khawvel chhandamna
atana Lal Isua kraws-a an khenbeh ni hriatrengna
ni a ni. Kristiante hun pawimawh, a ni leh thla
pangngai reng lo chi (movable feast) an tihte zinga
pakhat a ni a, March 20 leh April 23 inkarah a
thleng thin (Hetianga a hun a inthlak danglam
thinna chhan chu Easter Sunday chungchang
ziaknaah sawi a ni). Kum zabi khatna atang
tawhin kohhranhoten zirtawpni hi chawnghei
tawngtai ni atan an lo serh hrang tawh thin a.
Kum zabi 4-na atang erawh chuan Easter Sunday
hmaa zirtawpni hnuhnung ber chu Lal Isua kross-
a khenbeh a nih hriatrengna ni atan an serh ta a
ni. A tirah chuan ‘Holy Friday’ (Zirtawpni
Thianghlim) tiin an sawi thin a, ‘Great Friday’
(Zirtawpni Ropui) an ti bawk. Kum zabi 6-na vel
atangin Rom Kohhranin ‘Good Friday’ an ti ta a,
chu hming chu a pu chho ta zel a ni.

Zofate kristian kan lo nih tirh atangin, a


awmzia tak kan man hma pawhin Missionary-te
zirtirna atangin Good Friday hi kan serh chho ve
a. Kan serh dan erawh chu khaw hrang hrangah
a inang vek lo. Khua/Kohhran thenkhatin an lak
urhsun viau laiin kohhran thenkhat chuan a
hming chuahvin an serh thung. Lal Isua sunna
rilru nen hun hman a ni thin a, pulpit leh a
Ni Pawimawh Bu 43
chhehvelah puan dum te an zar thin. Khaw
thenkhatah phei chuan mitthi dar te pawh an vaw
hial thin a ni awm e. Kan Mizo hlaphuahtute
pawhin chutiang lam zawnga rilru hruai thei turin
hla an phuah nual a ni. Hun lo kal zelah Lal Isua
thihna awmzia kan hriat fiah angzia zelin kan hun
hman dan leh kan rilru put dan pawh a danglam
chho ta zel a ni. Pathian fapa sual reng reng hre
lo, mihringte chhandam nana ama inpekna
avanga kross-a khenbeha a awm hi khawvel
history-a thil thleng ropui tak leh pawimawh tak
a ni. Chuvangin a chhandamna changtute chuan
he ni hi kan ngaisangin, urhsun takin kan serh
zel tur a ni ang.
44 Ni Pawimawh Bu

EASTER SUNDAY

Kristiante kut pawimawh pathum-


Christmas, Good Friday leh Easter Sunday te hi
mihringte chhandamna siam tura Pathian Fapa,
Isua Kristan he khawvela a hun hman leh tawn
ropui tak takte an ni. Christmas hi mihringte tan
lawmna ni a nih laiin, Lal Isua tan chuan tuarna
a rawn tan hun a ni a, Good Friday phei chu tuarna
vawrtawp a ni. Easter Sunday hi thihna hneha a
thawhlehna ni a nih vangin, lawmna ni ropui tak
a ni. Chuvangin Easter Sunday hi a ropui
chungchuang a ni. Tirhkoh Paula chuan Krista
thawhlehna chu kan rinna innghahna bul leh a
Chanchin Tha hril innghahna a ti hial a ni (1.
Kor. 15:14, 17).

Easter Sunday chu Lal Isua thihna hneha


a thawhlehna ni hriatrengna atana kristiante ni
serh a ni. Kristiante kut pawimawhte zinga a ni
leh thla pangngai reng lo chi (movable feast) an
tihte zinga pakhat a ni a, March 22 leh April 25
inkarah a thleng thin. A hun leh ni a danglam
thinna chhan chu hetiang hi a ni:

Hun hmasa lama kohhran lo kaihruai


thintute- ‘Kohhran Pa’ an tihte chuan Lal Isua
thihna, phuma a awmna leh a thawhlehna te chu
Kalhlen kut zawh hlimchhawna thleng a nih
avangin, Easter Sunday hi Juda-te Kalhlen kut
zawh Sunday hmasa berah hman an duh a.
Ni Pawimawh Bu 45
Chutih laiin Judate hun pawimawh calendar
(holiday calendar) chu calendar pangngai angin a
kal lo va, ni leh thla her danin a hril zawk a. Hemi
chhut dan pakhatah chuan khawvel hmun tinah
kum khata chhun leh zan rei zawng inchen ni
‘equinox’ pahnih (March 21 leh September 22)
zinga a hmasa zawk [vernal (spring) equinox] March
21 hnua thla bial zan hmasa ber dawta Sunday
hmasa ber tiin chhut a ni bawk thin. Hei vang
hian Easter Sunday, Good Friday leh Palm Sunday
te hi ni (tahrik) bik nei lo, insawn thei (movable)
an ni a, kum hrang hrangah an thlen hun a inang
lo ta thin a ni. Good Friday leh Palm Sunday te
pawh hi Easter Sunday atanga chhut leta
zirtawpni hmasa ber leh sunday hmasa ber te an
ni thin a ni. Engpawh ni se, a hunbi (tahrik) hi a
pawimawh ber lo va, kan serhna chhan tak, Lal
Isua hun tawnga thil thlengte kha kan
chhandamna kawng min siamsakna a nih
avangin, chung hun hriatrengna atana kohhran
hmasaten hunbi an lo chhiar dan zawm mai hi a
pawi lem chuang lo ve. Kan serh dan leh kan
ngaihpawimawh danah a innghat zawk a ni.
46 Ni Pawimawh Bu

HARHNA THLEN CHAMPHA


April 4

Harhna thlen champha kan hman tan dan:


Kum 2005 Assembly-in, “April 4, hi
Mizorama harhna thlen champha-ah hman ni se,”
tiin a rel a. 2006-ah Revival Centenary ram pumah
lawm a ni a. Hemi kum 2006 atang hian BCM
Calendar-ah chuantirin ni pawimawh zingah a lo
tel ta zel a ni.

Kum 1894 January ni 11-ah Zofate


Chanchin |ha min rawn hrilh turin Sap Upa leh
Pu Buanga (F.W Savidge & J.H Lorrain)-ten
Mizoram an rawn thleng a. An theih ang angin
kawng hrang hrangin rawng an bawl a. Kristian
engemaw zat an siam nain an pung chak lo em
em a ni. Kum 12 zet a lo ral hnuin 1906 April ni
4-ah Thlarau Thianghlima Harhna ropui tak
Mizoram pum huapin a lo thleng ta a. He Harhna
hian Mizoram hmun hrang hrangah Chanchin
|ha tidarh zau zelin kohhranhote nasa takin an
lo pung a, nasa taka chakin hmasawnna ropui
tak a rawn thlen a ni.

He Harhna hi Welsh ram harhna darh zau


zel, Meghalaya-a cheng Khasi mite harhna atanga
kan dawn chhawn ve a ni a. Khasi ram Moirang
khuaa harhna thleng chhim turin Mizoram
atangin Baptist Kohhran atang leh Presbyterian
Kohhran atangin mi tlem te an zu kal ve a.
Ni Pawimawh Bu 47
Beidawng taka lo hawngin Aizawl an lo thleng leh
a. Amaherawhchu Aizawl an lo thlen hnu April 4,
1906-ah Harhna chu an lo chang ve ta a. Hei hi
Mizorama Thlarau Thianghlim Harhna an chan
hmasak ber chu a ni. A khat tawkin Harhna chuan
Mizoram a tuam fo thin a. Kan ram (Mizoram)
vanneihna ropui tak a ni.

He Harhna hi heti tak hian ngaihlu mah


ila, Kohhrante hian a champha ngaihhlutna hi
tihlan kan nei meuh lo. 1985 Assembly-ah he
Harhna Champha hi ni pawimawha neih turin
ngaihtuah a ni a. Mahse a tlu zo lo va. 2005
Assembly-ah erawh chuan tihtluk a lo ni ta a. Ni
pawimawhah kan hmang ta a. 2006-ah Revival
Centenary ram pumah lawm a ni a. Hemi kum
2006 atang hian BCM Calendar-ah chuantirin ni
pawimawh zingah a lo tel ta zel a ni.
48 Ni Pawimawh Bu

KRISTIAN NAUPANG PAWL NI


April 23

KNP lo din tan dan:


Serkawn Kohhran Upa Committee chuan
veng chhunga naupangte inkhawm lama an lo
inthlahdah deuh avangin naupang huaihawt
veltu, inkhawmpui tura khaikhawmtu inruat ila
tih a rel angin Zosap Mrs.E.M. Oliver (Pi Zoduhi)
leh Pi Rovi chu naupang lo buaipui turin March
29, 1943-ah an ruat a. Anni chuan hma lain April
23, 1943 Easter Sunday khan tha takin an
inkhawmpui a. Hemi ni atang hian mumal takin
naupangte chu an inkhawmpui ta a. Hei hi KNP
rawn in tanna chu a ni a, BCM Assembly chuan
KNP din ni atan 23th April, 1943 (KNP day) a
pawm ta a ni. A tirah chuan KNP hi “Kohhran
naupang pawl” tiin an sawi thin. Tunah chuan
Kristian Naupang Pawl (KNP) tih a lo ni ta a ni.
Chawlhni zing inkhawmpui chauh ni lovin a
hranpa a inkhawmnate chawlhni tûk te, chawlni
chawhnuah te tualchhung Kohhran remchan
anga hmanpui thin a ni bawk.

Assembly hriatpuiin:
Kum 1967 Assembly chuan khaw tinah
naupang inkhawm neih ni se, Literature
Department Committee-in a kaihhruaina siam
rawh se, a ti a. Literature Department Committee-
in ruahmanna a siam ang chuan kum 1968-1983
chhung KNP chu BKHP ten an enkawl a. BKHP
Ni Pawimawh Bu 49
ten an enkawl lai hian thuzir turte kum tin a
buatsaihsak thin. Mizoram pum leh bial hrang
hrangah KNP hruaitute tan leadership training a
siamsak thin. KNP-te pualin evangelist teacher
pahnih tuikuk (bru) zingah rawih a ni a, kum
1980 atang khan evangelist teacher 4 rawih an
ni. Hemi atan hian target-te an siamsak thin a,
an target chu Unit leh Bialah BKHP ten an
ngaihtuahpui thin.

BCM Assembly ruahmanna angin 1984-


1994 chhung Sunday Sikul enkawlna hnuaiah
KNP chu a awm leh a, a hrana zirlaibute siamin
\ha takin an enkawl a. BCM chuan kum 1995-ah
Christian Education Department siam tharin chu
mi hnuaiah KNP pawh chu a dah ve leh ta a, Kum
1995-2001 thleng KNP enkawl hna chu Christian
Education Department chuan a lo thawk ve leh ta
a ni. Kum 2001 Assembly chuan KNP chu
Fellowship Organisation Department (FOD) hnuaia
Fellowship pakhat angin a dah leh a. Hemi kum
atang hian KNP bik enkawl turin KNP Promoter
ruat a ni a, Kristian Naupang Pawl (KNP) chu FOD
hnuaiah a awm ve ta a ni
50 Ni Pawimawh Bu

KNP Day

BCM Assembly 2001 chuan 23th. April hi


KNP Day atan a pawm a, 2003 atanga hman tan
ni se a tih KNP Day hi 23th.April-ah hman thin a
lo ni ta a ni.

THUZIR:
KNP-te hian kum tin thuzir an nei thin a.
Headquarters atanga siam a ni a, an thuzirte hi
November Pathianni hmasa berah an exam thin.
Kumina kan thuzir bu hi KNP member zawng
zawngten neih theuh i tum ang u.

NAUPANGTE THIAN:
KNP-te hian chanchin bu an nei ve a, chu
chu Naupangte |hian a ni. Naupangte \hian
chhuak hmasa ber chu Jan-March,1997-ah a ni
a, \hahnemngai taka a bul lo \antute avangin
tunah chuan hma a sawn chho hle a, a copy pawh
a pung chho zel a, a lawmawm hle, \an lakna tur
erawh a la ngai hle a ni. Unit leh Bial tam zawkten
an la tawh a, Naupangte \hian la lo Unit an la
awm nual mai a, la lo Unit-te khan lak vek i tum
ang u. Naupangte \hian Chanchinbu lak hi KNP
te rawngbawlna pawimawh tak a ni. Missionary-
te tan, Damdawi in leh Home hrang hrangte tan
pawh a laksak theih reng ni.
Ni Pawimawh Bu 51
BUHFAI|HAM PATHIAN NI
April Pathian ni hnuhnung ber

|ham \an kum leh hman \an dan:


Buhfai\ham \an kum hi F.W.Savidge (Sâp
Upa) report-a a lan dân chuan kum 1915-ah an
\ham tawh a, Presbytery minute-ah chuan kum
1919 hi a lanna hmasa ber niin a sawi. Kum 1973
Assembly chuan Buhfai\ham rawngbawlna hi
kohhran kutah a dah a, BKHP ten an khawn a,
Kohhranin a buaipui thin. Kum 1982 atang phei
chuan Assembly-in BHKP kutah mawhphurhna
zawng zawng a lo dah ta a. April Pathian ni
hnuhnung ber hi Buhfai\ham Pathian ni-a hman
a ni ta a ni. Sum tling khawm te chu Tualchhung
Kohhran kaltlangin Ram thim (Mission) lamah
chhûn luh thin a ni.

Buhfai\ham lo chhuah dân:


Kum 1908-ah Khasi rama nu pakhat
rilruah chuan chaw chhum apiangin buhfai vei
khat lek lekin dah ila, Kristian tinin kan tih chuan
nasa takin hna a thawk thei ang tih rinna a lo
piang a. Chutiang chuan a ti ta nghâl a. Rei lo tê
chhûngin Kohhran pawhin a \hatzia an hre ta a.
Khasi ram pawh a luanchhuak ta thuai a ni. Chu
chu Mizoram hmâr lamin an la chhawng a, chhim
lam pawhin kan lo ti ve ta thuai a ni. (Mizoram
Baptist Kohhran Chanchin pawimawh lâkkhâwm
Part 1 page 36)
52 Ni Pawimawh Bu

A hmanna:
Buhfai\ham hi a tîr lamah chuan Kohhran
sumpuiah hman a ni \hîn a. Kum 1919 Presbytery
chuan Buhfai\ham zînga mi hi hmeichhe Tirhkoh
hlawhah hmang ila an tih angin hman a ni ta a.
Hmeichhe tirhkoh an awm loh hnuah sumpuiah
a lût leh a, a \ûl ang anga hman a ni.

Kum 1947-ah Nursery School din a lo ni ta


a, zirtîrtute hlawhah hman a ni leh a. Nursery
school pawh chu kum 1968-ah a tâwp ta a. Hemi
a\ang hi chuan Z.B.M pualah hman a lo ni ta a
ni. Buhfai\ham pawisa hi tûn thlengin ramthim
rawngbâwlna \angkai tak a ni ta zêl a ni.
Assembly-in BKHP-te kuta a dah angin a man zât
siam leh a sum lâkkhâwm a tum a, Kohhran-ah a
sum chu thehluh nghâl zêl a ni.

Sum hmuh dân:


Presbytery minute-ah kum 1919 hi a lanna
hmasa ber ni mah se pawisa a lang lo va. Kum 1920
a\angin pawisa zât târlan a ni. Hetih hun laia pawisa
chhiar dân chu chêng-ana-pai (Rs a p) tiha ziak a
ni a. Hei hi kum 1952 thlenga hman a ni.

Kum 1920-1921 thlenga BCM pum puia


pawisa hmuh zât chu Cheng 446 ana 10 pai 9 a
ni. Kum 20 hnuah chuan hma kan sâwn ta deuh
a, chêng 1,162 ana 11 pai 8 a ni a. Kum 1952
a\angin hma kan sâwn ta viau a, chêng sîng
chuang fê a ni ta a. Kum 1972-1973-ah chuan
Ni Pawimawh Bu 53
Nuai chuang daih a lo ni ta a. Kum 1979-1980-
ah chuan maktaduai chuang fe a lo ni leh ta a.
Mite thinlungah Pathian ram \ûlna a lo lang zêl
a. Kum 2014-2015-ah phei chuan Rs
47,586,529.00 a lo tling ta a ni. A va ropui êm!.

Mizoramin Pathian malsâwmna kan dawng


nasa hlê. Kum 2014-ah BCM Mission chuan kum
75-na a lawm ta a. Kum 2015-ah chuan
Missionary, local worker-te nen sângkhat aia tam
kan lo nei ta. Missionary tam zâwk tîrchhuak tûr
chuan sum tam leh zual a ngai a, Buhfai\ham-ah
hian chhûng tinten \an kan lâk lehzual chuan
Missionary tun aia tam kan tîr thei ngei ang.

“Amah a\ang leh, amah avâng leh amah


atân thil zawng zawng a lo awm a ni si a. (Rom
11:36) Tirhkoh Paul’an a tih angin engkim min
petu Lalpa hnênah kan Buhfai\ham hi lâwm takin
i hlân ang u. Chhûng tinten he Ramthim
rawngbâwlna pawimawh tak hi kan tu leh fate
hnênah pawh hrilhin tûna nu leh pate kan awm
tawh loh hnu pawha an ngaih pawimawh zel theih
nân “Lalpa pual” Buhfai\ham Bêl/Bûr i hûng
\heuh ang u. Rawngbâwla kal chhuak thei lote
pawhin mahni inchhûngah hahdam takin
Ramthim-ah rawng kan bâwl a ni tih hre thar lehin
\an i la sauh sauh ang u.
54 Ni Pawimawh Bu

BAPTIST KOHHRAN HMEICHHE PAWL NI


(BKHP DAY)
May 02

BKHP lo din chhoh dan:


1938 March thlaah BMS missionary Pi
Zirtiri (EM Chapman) hovin, ‘Kristian Nula
Tlawmngai Pawl (G.A) chu Assembly hriatpuina
leh kaihhruainain Serkawnah din a ni a, hruaitute
chu – Nl. |henvungi President, Nl. Laltinchhingi
Secretary leh Nl. Nuchhungi Treasurer te an ni.
Thuvawn atan, ‘Ka Lalpa’n tih tura min ruatsak
apiang chu ti turin ka inpeih reng e’ tih an
hmang a, hei hi sâp rama G.A. te pawhin thuvawn
atana an hman lai a ni. 1939-ah chuan G.A.
hruaitute leh mi thahnemngaite chu thingtlangah
zinin, G.A. branch din duhte chu an dinpui zel a,
1945 ah chuan khaw 35 lai ah branch a lo ding
ta a, G.A. te hian rim takin an thawk a, chhungkaw
tanpui ngaite tanpui chu an tum ber pakhat a ni.
G.A. hian nula chauh a huam a ni.

Kum 1947 khan, G.A. hian nula chauh a


huam avangin nu \hahnemngaite chuan Nu Pawl
an lo din ve leh ta a, Nu pawl hian inkhawmna te
nei hrangin rawngbawlna hrang hrangah hma an
la chho ve zel a, chutianga hmeichhe zinga pawl
pahnih awm chu Mizoram Baptist Kohhran
Assembly hotute chuan fel tawk lovin an hria a,
tichuan Nu pawl leh Nula pawl (G.A) chu pawl
Ni Pawimawh Bu 55
khatah dahin Baptist Kohhran Hmeichhe Pawl
(BKHP) din a lo ni ta a, Assembly hriatpuiin March
20, 1965-ah a lo ding ta a ni. He pawl hian Baptist
Kohhran Hmeichhia zawng zawng kum 14
chunglam a duh apiang chu a huap vek a ni. 1971
April thleng khan committee neih phal a ni lova,
‘inrawnkhawmna’ tih a ni thin a, 1971 May thla
atangin Committee meeting neih phalsak an lo ni
ta a, a lawmawm hle mai. Lalpa chu fakin awm
rawh se.

Kum tinin BKHP Day March 20, 1989


thleng khan hman a ni thin a, hmeichhe
rawngbawlna kum sawmnga a lo tlin khan May
2, 1988-ah BKHP Golden Jubillee hman a ni a,
MBKHP executive Committee chuan khawi zawk
nge BKHP Day-ah hman tur tih BCM General
Committee-ah a thlen a, BCM General Committee
chuan May 2-ah BKHP Day hi hman tawh ni se,
G.A. din atangin a kum zat pawh chhiar ni se, a
tih angin kum 1990 atang chuan May 2 hi BKHP
Day atan hman a lo ni ta a ni. BKHP chuan kum
75 lo tling tawhin kum 2013-ah Platinum Jubilee
hlim takin kan lo hmang tawh a ni. Lalpa chu
fakin awm rawh se. Tunah hian BKHP member
zawng zawng hi 31,874 an awm mek a ni.

Thutiam:
“Ka Lalpain tih tura mi ruatsak apiang chu ti turin
ka inpeih reng e,” tih hi G.A. a nih lai atanga tun
thlengin BKHP thutiam a ni.
56 Ni Pawimawh Bu

BKHP din chhan:


BKHP din chhan chu “Pathian ram a lo zau zel
theihna tura Kohhran, khawtlang, leh
chhungkuaa rawngbawl hi a ni”.

A thil tum te:


i) Pathian thu hriatna leh rinna kawnga
hmasawn
ii) Kristian chhungkaw din.
iii) Pathian thua fate kaihhruai
iv) Chanchin \ha hrilhna kawnga theihtawp
chhuah
v) Assembly in Buhfai\ham hi enkawl tura a ruat
ang a enkawl
vi) A tul ang apiang kohhran leh khawtlang tana
thawh.

Baptist Kohhran Hmeichhe Pawl hian G.A.


hun lai atangin vawiin thlengin BCM hmalakna
chi hrang hrangah hma an la nasa ve em em a,
mission rawngbawlna leh damdawiin te,
nauhnuchham enkawlnaah pawh theihtawp an
chhuah zel a, TLM rawngbawlna leh AICS te,
HATIM-ah te pawh theihtawp an chhuah zel hi
Lalpa duhzawng a ni tih hre thar leh ila, hmalam
i pan zel ang u.

MBKHP in 2000 AD atanga


‘Chhawmdawlna In’ a lo buatsaih te hi Pathian
khawngaihna a ni. |halai tam tak, nu te pawh
Chhawmdawlna In-ah an tlulut thin a, taksa leh
Ni Pawimawh Bu 57
thlarau damna chang engemaw zat an lo awm ta
a, Pathian thu zir mekte pawh Chhawmdawlna In
atang hian kan lo nei ta a, nasa lehzualin tawngtai
leh thilpek i hlan zel ang u.

BKHP hian India hmarchhakah te, India


Baptist Hmeichhe Pawlah leh Asia Baptist
Hmeichhe Pawlah te, khawvel Baptist kohhran
inkhawmpui lianah te palai an tir ve thei ta hi
hmasawnna ropui tak a ni. Tun lai khawvel sual
tak leh bawlhhlawh tak karah hian meichher chhi
eng zel ila, kan kohhran, khawtlang, leh kan ram
siam \ha turin kan thlen chin atanga hma sawn
zel turin \an la ila, Pathian i au ang u.
58 Ni Pawimawh Bu

BAPTIST MIPA PAWL (BMP) DAY


May 4

Baptist Mipa Pawl chanchin tlangpui:


Baptist Mipa Pawl (BMP) hi Thingsaiah May
4, 1980 khan din \an a ni. Chutih lai chuan a
hming hi sâp \awngin “Baptist Men’s Fellowship”
tih a ni a, a lam a har deuh avangin 1983-ah
“Baptist Mipa Pawl” tia thlak a ni. BCM Assembly
1988 chuan BMP hi Kohhran hnuaia Fellowship
pakhat ni turin a lo pawm ta a, chuta tang chuan
Tualchhung Kohhran hrang hrangah din phal a
ni ta bawk a. Assembly chuan BMP Inkaihhruaina
Dan ruahman chu a pawm nghal bawk a ni.

BCM Assembly 2006 chuan BMP din ni


atan Thingsaia a din \an hun 4 May 1980 chu
BMP Day atan a pawm a, chuta \ang chuan kum
tinin BMP Day hi hman thin a ni ta a ni.

BCM Assembly 2011 chuan BMP chu


Tualchhung Kohhran bakah Pastor Bial tina din
a lo phalsak leh ta zel a, tichuan Pastor Bial tam
takah din a lo ni ta zel a, a lawmawm hle. Tunah
chuan hmun tam takah Bial BMP Inkhawmpui
leh rorelte pawh neih thin a lo ni ta. Bial hrang
hrang atangin BMP ram pum huap inkhawmpui
nei tura dilna a lo lut a. FOD Committee chuan
ngun taka a ngaihtuah hnuah, tum khat atan
2014-ah meet nei turin Central Committee-ah
thlenin phalsak an ni a. Hlung takin August 8-
Ni Pawimawh Bu 59
10, 2014 khan BCM Bazar veng Biak inah ram
pum huap BMP Meet a vawikhat nan neih a ni.
BMP tan kum chhinchhiah tlak ‘mellung’ a ni
reng tawh dawn a ni. Tin, BMP Inkhawmpui hi
2017-ah ram pum huapin neih ni rawh se, a ti a.
Central Committee chuan a lo remtihsak tawh
bawk a, thlir mek a ni. Nasa takin BMP member-
te chuan thlarau leh rawngbawlna lamah hma an
sawn zel a, a lawmawm em em a ni.

He thu ziak lai (December 2, 2015) thleng hi


chuan BMP member hi 13424 kan awm a. Unit 288
leh Bial huapa ding pawh kan thahnem ve ta hle hi
a lawmawm em em a ni. Chhungkaw Pa berte an
nih avangin BMP hi an pawimawh tak meuh a, kan
ram leh Kohhran kalphung leh sukthlek hi kan
ngaihpawimawh zawng hian kan hriat loh hlanin
thui tak a hril a ni. Kan nupui fanaute hian pain
thil \ha leh \ha lo hriaah min ngai tlat a, inkhawm
kan ngaihpawimawh leh an ngaipawimawh ve mai
a. Kan inthlahdah leh chuti tho. Kan pawimawh a
ni tih hi i theihnghilh lovang u.

BMP Din chhan:


Baptist Mipa Pawl hian dihchhan leh thiltum
mumal tak a nei a, chungte chu :-
1) Baptist mipate thlarau nun buatsaih leh
tihchak.
2) Kristian chhungkaw din.
3) Kohhran tana kutke tangkai nih.
4) Khawtlang thatna tura thawh.
60 Ni Pawimawh Bu

BMP Thuvawn.
BMP chuan thuvawn a nei a, hetiangin:
“ Kei leh ka chhungte erawh hi zawngin Lalpa rawng
a nia kan bawl dawn ni”. (Josua 24 : 15b).

BWA DAY
May thla Pathian ni hmasa ber

1. BWA Din tan dan:


Baptist World Alliance (BWA) hi khawvel
pum puia Baptist kohhrante insuihkhawmna a
ni a. Kum 1905 khan London khawpuia Exeter
(Ekzeter) Hall-ah din a ni.

John Newton Prestridge-a chuan kum 1904


khan Chanchin Bu pakhat ‘The Baptist Argus’-ah
Khawvel pum puia Baptist Kohhrante
intawhkhawm rawtna a chhuah a; chu thu chu
John Howard Shakespeare-a chuan chanchin bu
dang ‘The Baptist Times and freeman’-ah sawimawi
zuina a chhuah ve leh a. Chu thu bawhzui chuan
Baptist Union of Great Britain (Sâp ram Baptist
Inzawmkhawm) chuan October 1904 khan
khawvel pum puia Baptist Kohhran Inkhawmpui
(Congress) neih chu an rel thlu ta a.

Tichuan London khawpuiah July 1905


khan Inkhawmpui hmasa ber chu neih a ni ta.
Kumin 2016 hi BWA kum 111-na a ni
Ni Pawimawh Bu 61
2. BWA Din Chhan:-
Kum 1905 Inkhawmpui chuan Constitution
mumal tak a siam ta a. “BWA hi khawvel pum
puia Baptist Kohhran zawng zawng hi Pathianin
Isua Kristaa thil engkim fawkkhawm a tum
tipuitling tura rinawm taka thawkho tur leh
khawvel pum pui hi Krista ta a nih theih nana
thawkho tura din a ni”.

3. BWA Special Sunday:


Mizoram Baptist Kohhran hian kum 1978-
ah kan zawm ve a, full member kan ni. Tun hma
deuh kha chuan BWA Day hi February thla
Pathian Ni hnuhnung berah hman a ni thin a;
kum 2005 atang khan May thla Pathian Ni hmasa
berah sawn a ni ta a, tun thlengin BWA Day-ah
kan hmang ta thin a ni.

BWA Sunday zing Inkhawm thawhlawm hi


BWA Headquarters “BAPTIST WORLD ALLIANCE
405 N. Washington St. Falls Church, Virginia.
22046, USA”-ah kan thawn thin a ni.

BWA-ah hian ram 120 atangin Kohhran


hlawm (Convention/Union) 223 kan awm a.
Tualchhung Kohhran 177,000 zet leh baptisma
chang tawh maktaduai 42 (4,20,00,000) zet kan
inzawmkhawm a ni.

4. BWA hian khawvela chhiatna lo thleng thin-


Lirnghing, Tuilian, Thlipui, Tam, Indona vanga
62 Ni Pawimawh Bu

tuarna hrang hrangah te, Rorelna dik lo avanga


mipui tuarna leh retheihnaah te, Natna leh Hri
leng avanga tuarnaahte tanpuina hna a thawk
thin a, kumin chhung hian mahni awmna hmun
leh ram theuha nasa taka thawk tur leh Khawvel
hmun danga kan Baptist unaute nena thawkhoa
chutiang kawnga tanpui ngaite tanpui hna thawh
te; Ram rethei leh hnufual zawkte tana hmasawnna
(development) hna thawh te hi kan hmalakna ki-
pui tur a ni a. Lal Isuan “ka ril a tamin nangnin ei
tur mi pe a; ka tui a halin in tur mi pe a; mikhual
ka nihin mi thleng a; saruak ka nihin puan mi
sintir a; ka dam lohvin mi kan a…Heng ka unau
te berte zinga mi pakhat chunga in tih chu ka
chunga ti in ni” a tih kha. Mihringte rawngbawlsak
hi Pathian rawngbawlna a ni (Service to man is
service to God).

Jerusalem atanga Jeriko khuaa kal tur


khualzin pakhat suamhmang tâwk, nasa taka
sawisak leh thi chhâwnga lum reng tawh, mahni
insaseng thei tawh lo \anpui ngai Samari mi \hain
a \anpui ang khan Lal Isuan, “Nang pawh chu
ang bawk chuan va ti ve rawh” a tih hi kan beng
leh thinlungah ri thar ve leh rawh se.

Kan khawtlang leh \henawmah te, kan


Kohhran chhungkua ngeiah pawh chutianga
\anpui ngai leh puih ngaite dap chhuak ila;
Puithiam leh Levia chi anga pumpelh tuma hêl
leh haider mai lovin Pathian hmingin \anpui leh
Ni Pawimawh Bu 63
chhawmdawl hna thawk zel turin inbuatsaih zawk
ila, Kan theih tawk a lian emaw a tê emaw mi
dang, mamawhtute hnena thilpek leh \anpui hna
hi engemaw ti tala thawk theuh turin BWA chuan
Kohhran member tin Pathian hmingin min sawm
a ni.

KRISTIAN CHHUNGKAW NI.


May thla Pathian ni vawi thumna

Hun hman dan chungchanga hriat \ulte: Kum


2003 Assembly-a Kristian Chhungkaw Chawlhkar
hman ni sela tih thu lo lut chu titluk a ni a;
Kristian Chhungkaw Ni Programme hran siam
thin chu programme hran siam lovin Kristian
Chhungkaw Chawlhkarah hian thuzir tur leh kâr
pumpui programme (Kristian Chhungkaw ni telin)
siam zel a ni ta zawk a ni.

Ni pawimawh a lo nih dan:


Kum 1948 khan North East India Christian
Council (NEICC) khatih laia Assam Christian
Council (ACC) inkhawmpuia Baptist Kohhran
palai zu kalte chuan Assembly (Presbytery)-ah
report an pe a; Kristian chhungkaw pawimawhzia
hi uar takin an sawi a. Assembly chuan, “Kohhran
tinin bawhzui ni se la, May thla Pathianni
remchang ber chu Kristian Chhungkaw niah
hmang i la; chhungkaw inenkawlna pawimawhzia
leh chhungkaw hlutnate hi sermon-ah thusawitu
64 Ni Pawimawh Bu

apiangin sawi thin rawh se,” tiin a rel a. Tichuan,


1948 atangin Kristian Chhungkaw Ni hi kan lo
hmang tan ta a ni. Tunah chuan BCM Calendar-
ah nghet taka dahin May thla Pathianni vawi 3-
na hi kum tin Kristian Chhungkaw Ni atan kan
hmang ta a ni.

Kristian Chhungkaw Ni-a Inkhawm


thawhlawm hi hun rei tak chhung Headquarters-
ah thawnin, Nauhnuchham tanpui nan pek a ni
thin. Assembly -in Tualchhung Kohhran mamawh
sang zel avanga Headquarters-a lut tur a tih tlem
atang khan he mi ni thawhlawm pawh hi
Tualchhung Kohhran tinin anmahni pualin an
hmang ta zel a ni.

Kristian Chhungkaw Ni hi Pathianni ni mah


sela, hetah hian programme hran siam a ni lo. A
chhan chu Kristian Chhungkaw Chawlhkar kan
lo nei ta a, he chawlhkarah hian thuzir tur leh
kar pum pui programme (Kristian Chhungkaw ni
telin) siam zel a nih tak avangin. Kristian
Chhungkaw Chawlhkar lo pian chhuah dan tawi
t>in tarlang nghal ila. Kum 2003 Assembly-a
Kristian Chhungkaw Chawlhkar hman ni se la
tih thu lo lut chu titluk a ni a; Kristian Chhungkaw
ni behchhana hman a ni. 2004 Assembly ah
Kristian Chhungkaw Chawlhkar hman rawtna lo
lut leh pawh remtih niin hman a ni leh a. 2005
Assembly-ah pawh a lo lut leh a. Chutianga a
zawna tum thum lai ngaihtuah a nih takah chuan
Ni Pawimawh Bu 65
Assembly chuan kum tin Kristian Chhungkaw
Chawlhkar hi hman thin ni tawh rawh se tiin a
rel ta a ni. Tichuan tunah chuan Kristian
Chhungkaw Chawlhkar hi kum tin kan hmang
thin a ni.

Kristian Chhungkaw Chawlhkara chhung


tin zir tur headquarters atanga buatsaih chu zirin
urhsun taka hman ziah a ni. He hunah hian
Kohhran (pui) inkhawm ni lo, FOD inkhawm leh
tul dangte chu ti lo tura hriattirin Kristian
Chhungkaw Chawlhkar chu duh thawh taka
hman ziah a ni. Kristian Chhungkaw Chawlhkar
hi Kristian Chhungkaw Ni nen inzawm chiaha
hman thin a ni.
66 Ni Pawimawh Bu

ISUA VAN LAWN NI.


May

Kum 2008 Assembly chuan “Isua van lawn


ni” (Ascension Day) hi BCM ni pawimawhah dah
ve ni tawh sela, Kohhran Calender-ah pawh
chuantir ni tawh rawh se, tiin a rel a. Hei pawh hi
Kristiante kut pawimawhte zinga a ni leh thla
pangngai reng lo chi (movable feast) an tihte zinga
pakhat a ni a. A hun hi Pathian ni a nih kher
thin loh avang hian Tualchhung Kohhran tinten
kan hman tlan theih turin BCM Calenderah dah
a ni. Hmang thei Kohhran ten inang tlanga kan
hman theih nan Programme siam a ni. La hmang
thei lote pawhin Ni Pawimawh atana Kohhranin
kan dah, Assembly meuhvin a rel a nih avangin
hman theih theuh i tum ang u.

Isua van lawn ni (Ascension Day) lo awm dan:


Thihna hneha Lal Isua a thawhleh ni atanga
ni 40-na, Penticost thlen hma ni 10-naah zirtirte
hmuh laiin vanah hruai chhoh a ni tih Bible
atangin kan hria (TT 1:6-11). Vana hruai chohva
a awm hian Pathian leh Fapa Isua inlaichinna leh
Isua leh amah zuitute inlaichinna thukzia a lantir
a ni. Chuvangin khawvel pum puia kristiante
chuan kût (feast) pakhat atan kum zabi 4-na vel
atang khan an lo hmang ta a.

Isua van lawn pawimawhna:


1. Thihna hnehtu a nihzia tarlanna a ni.
Ni Pawimawh Bu 67
2. Tlanna hna a thawk zo vek tawh tih entirna a
ni.
3. Chatuan Pathian nung a nihzia tihlanna a ni.
4. Chatuan Puithiam nihna a chang zel tih entirna
a ni.
5. Thlarau Thianghlim pek tiam kan chan theih
nan a ni.
6. Engkim chunga ro a rel theihna tur tihlanna a
ni.
7. Van malsawmna kan dawn zel theih nan Pa
dinglama thua min sawipuitu a ni.
8. Chatuan mi nung a nih anga a lo kal leh tur
hriattirna a ni.
9. Pathian, Isua leh Isua zuitute inlaichinna
thukzia tihlanna a ni.

Lal Isuan he khawvela tlanna hna thawk zo


va, vana a lawn chho ang hian tlanna tifamkim
turin he khawvelah hian a lo kal leh dawn a, rorel
turin a lo kal thung tawh ang. Ringtute amah tawk
turin kan in peih em ?
68 Ni Pawimawh Bu

THLARAU THIANGHLIM THLEN NI

BCM Ni Pawimawh a hman a nih dan:


Hun rei tak chhung chu Penticost ni hian
programme hranpa buatsaih a ni ngai lo va.
Tualchhung Kohhran tinin tha ka tih dan angin
kan hmang thin a. November 25 & 26, 2009-a
Service Committee Meeting chuan he ni hi inang
tlanga hman thin turin programme buatsaih ni
se tiin a rel a. BCM Ni Pawimawha chuantir a lo
ni ta a ni. A ni erawh chu BCM Calendar-a mi
anga hman tur a ni.

Thlarau Thianghlim thlen ni kan hman chhan :


Khawvel pum huapa Kristiante Calendar-a
ni pawimawh, kum tin an hman thin zawm vein
kan ramah pawh hian kohhran \iah tirh atangin
kan hmang a ni. “Penticost ni” tiin kan lam ve
mai a, Sunday School zirlai buah pawh kan dah
dan tam ber a ni thin. BCM Assembly chuan hei
hi dik chiahin a hre lova, (Judate kût chhawm
zui zel kan nih loh avangin) “Thlarau Thianghlim
Thlen ni” tiin hman turin a pass hial a ni.
Thuthlung Thar hun lamah chuan Tirhkohte
Thiltih Bung 2-a kan hmuh Thlarau Thianghlim
thlenna chuan Juda-te kût chu Kristiante kûtah
a chantir (transformed) a. (The New Compact Bible
Dictionary). He ni hi Baptisma channa ni atan
an ruat bawk thin. Hemi nia Baptisma chang zoten
kawrfual var an hak thin avangin, White Sunday
(Sunday Vâr) tiin an vuah phah bawk. Isua
Ni Pawimawh Bu 69
thawhleh ni atanga chhuta ni sawmngana a ni.
Isua Thawhleh ni atanga chhiar a nihna chhan
hi Lev 23 : 15-a Pawl kût chhiarna “Chawlhni tuk
tuk leh (from the morrow after the sabath) …
atangin in chhiar ang a…tih hi, ni sarih ni hmasa
ber (Sunday) hi a ni si a. Khawvel Kristian tam
berten kan hman dan a ni vek a ni. A pawimawh
ber zawk erawh chu Thlarau Thianghlim thlennain
kohhran a din a, a tiharh a, a chenchilh a,
thiltihtheihnain a thuam hi a ni.

A lo chhuah dan:
Judate kût pawimawh tak Chawlhkar kût
tia an sawi, Pawl kût tih leh Buhseng kût (cf. Lev.
23:15-16; Ex. 23:16; 34:22; Deut. 16:9-10) tia an
sawi bawk chu Grik tawngin Pentecost tih a ni a,
sawmngana tihna a ni. Thuthlung hlui hun
atangin Kalhlen kût dawna Sabath ni hmasa ber
atanga chhiar a, ni 50-naah he kût hi a thleng
thin. Thlarau Thianghlim hi Lal Isua thawhleh ni
atanga chhuta ni sawmnganaah a lo thleng a,
Thlarau Thianghlim ringtute hnena leih a nih ni
chiah a lo ni bawk a. Chuvangin Thlarau
Thianghlim thlen ni tiin kan sawi ta a ni.

Kristiante tana a pawimawhna:


1. Pathianin Mosia kaltlanga Sinai tlanga Dan a
pek ni nia ngaih a ni a, a pawimawh hle.
2. Pathian hnena lawmna thilpek an hlan hun
kha a ni (cf. Ex. 23:16; Lev. 234:21).
3. Pathian be tura Judate Jerusalema an
70 Ni Pawimawh Bu

kalkhawm thinna kût ni a ni, an tan a hlu


zual.
4. Ringtute chenchilh tur leh thlarau lam dan thar
pe tura Thlarau Thianghlim lo thlen ni a ni.
5. Thuthlung thar kohhran pian niah ngaih a ni
a, a pawimawh hle.
6. Chi tin leh hman tin hnena kristiante thuchah
(message) puan tur chhinchhiahna a ni.
7. Khawvel pek theih loh ringtuten kan chan ni a
ni.

Tualchhung kohhran tinah Thlarau


Thianghlim lo zalên sela, min hruaitu leh min
tichaktu lo ni kumkhua rawh se.
Ni Pawimawh Bu 71
|KP RAMTHIM NI
May 29

|KP Ramthim Ni lo chhuah dan :


|KP hian a din tirh atangin Ramthim veina
lian tak a neih avangin Ramthim rawngbawlna
lamah pawh hma a la tan hma hle a. District |KP
inkhawmpui hmasa ber, Oct 21-23, 1955
(Pukpui)-ah chuan Agenda “|KP hminga Thuhriltu
tirh” tih hi ngaihtuah a ni a. Inkhawmpui vawi
hnihna 1956 (Hnahchang)-ah pawh “Tuikuk
Takam pual bik neih” tih rel a ni leh a. Mahni
remchan angin Tuikuk-Takam pual hian hun an
lo hmang thin a, thawhlawm an lakkhawm pawh
Ramthim puala hman atan Headquarters-ah
chhunluh thin a ni. Kum 1959-ah chuan ‘District
|KP Tuikuk-Takam Ni’ atan October 5
(Thawhtanni) hman ni se tih a ni a, 1960-ah
chuan September thla Thawhtanni hnuhnung ber
hman ni se tiin rel a ni a, chumi kum chuan
September thla thawhtanni hnuhnung ber chu
September 26 a ni.

September 26 hi hun rei tak chhung chu


Ramthim pual atan hman zui a ni ta zel a ni.
“Tuikuk-Takam Ni” tih chu huap zim deuha hriat
a nih avangin 1969-ah chuan ‘Ramthim ni’ tiin
thlak a ni. Amaherawhchu September thla hi
Beirual thla a nih avangin |KP tana Ramthim ni
hman hi a remchang tawk lo deuh thinin hriat a
ni a. Kum 2006 M|KP (S.Vanlaiphai) Rorelna
72 Ni Pawimawh Bu

chuan May thlaah sawn nise tiin a rel a. MTKP


Executive Committee chuan bawhzuiin BCM-in
ram pawna missionary a tirh chhuah hmasak ber,
Rev.H.Rokhama-te nupa tirh chhuah ni, May 29,
1968 denchhenin May 29 hi |KP Ramthimni atan
a ruat fel ta a. 2007 atang chuan kum tin |KP
Ramthim Ni hi May 29-ah hman a lo ni ta a ni.
|KP Ramthim Ni-ah hian inkhawm buatsaih thin
a ni a. Heta thawhlawm lakkhawmte hi
Headquarters-ah chhung lutin Mission
rawngbawlna atan hman thin a ni.

|KP leh Mission : M|KP, Bial leh Unit-in Mission


Support an pe thin a, Mission Support pe hi an la
pung zel a ni. M|KP hian missionary damlo leh
tanpui ngaite tanpui nan |KP Ramthimni
thawhlawm a dawn khawm atangin Mission Relief
a sem ve thin bawk a ni. Heng bakah hian M|KP,
bial leh unit ten Mission lama hma kan sawn theih
nan thuzir tur te buatsaihin, mission consultation
te neiin, work camp leh mission visit-te neih thin
a ni bawk.
Ni Pawimawh Bu 73
RELIEF SUNDAY
June Pathian ni vawithumna

Kum 1966-1968 lai vel khan Mizoramin


hun khirh tak tak mai a tawk chho va, Mau tamin
min nuai hnu lawkah Mizoram buaiin min han
nang leh ta a. Chubakah tihluihnaa
khawsawikhawmin kan awm a, Mizo mipuite kan
mangang tak tak a ni. Heng harsatna laka min
chhawm dawl turin India ram leh ram pawn
thlengin Kohhran kal tlangin tanpuina (relief) kan
dawng thin a. Heng tanpuina kan dawnte hi
mumal taka kan sem chhuah theihna tur leh
Kohhran pawhin mipui mangangte tanpuina tur
thawhlawm (Relief Fund) a bika siamtha a ti ta
bawk a. He chhawmdawlna rawngbawlna hi
Kohhrante thinlungah tuh thar zela, uar deuh
deuh a lo nih theih nan kum tiin June thla
Pathianni vawi thumna zel hi he mi pual hian
Kohhranin hman ni se tih a lo ni a.

Kum tinin Relief Sunday hi June Pathian ni


vawi thumnaah hman a lo ni ta a ni.
Chhawmdawlna hna thawk turin tunah chuan
BCM Headquarters-ah chauh ni lovin Bial leh
Tualchhung kohhranah pawh Relief & Development
Committee chu din a lo ni ta zel a. |angkai takin
chhawmdawl ngaite chhawmdawl hna a thawk ta
a ni. Hemi nia thawhlawm hi tualchhung kohhran
tinin Headquarter-a thawn lovin mahni kohhranah
relief hna thawh nan hman tur a ni.
74 Ni Pawimawh Bu

MISSIONARY SUNDAY
July Pathian ni hmasa ber

Missionary Sunday hman a lo nih dan:


Kum 1949 khan July Pathian ni hmasa ber
zing thawhlawm hi Tuikuk-Takam pual atan
Assembly chuan a ruat a. Hun eng emaw chen a
khaihlak deuhva, kum 1975 khan tithar lehin
July Pathianni hmasa ber hi Missionary Sunday
atan hman a lo ni ta a ni.

Zoram Baptist Mission \obul:


Mizoram Baptist kohhran hi a dintirh
atangin Chanchin |ha hrilh hi a pianpui a ni kan
ti thei awm e. Ringthar hmasate pawhin a tirte
atangin ringlote Krista hnena hruai hi thupui
berah an nei tlat a. Thlarau Thianghlimin a thuam
a, Mizoram chhung chang ni lo, an chhehvel a
mizo hnahthlak awm Bangla Desh leh Tripura a
awmte an vei em em a ni. Ringtu hmasate zinga
pastor, Rev. Zathanga pawhin Miria, Bâwm, Pâng
leh Lau awmna ram a fan thu a thih hma khan a
sawi thin. Kum 1918 khan Chanchin |ha hril tura
inpete chuan Tripura-ah lutin kohhran nghet tak
an phun a, tun thlengin Tripura hnam hrang
hrang tiêng turin an pawimawh hle a ni.

Tichuan hnam dangte veina a lo lian zel


a, Mizoram chhunga Tuikuk –Takam-te veina
pawh a lo lian zel a, kum 1939 Chapchâr
Assembly, Thiltlanga neih chuan a ngaituah ta
Ni Pawimawh Bu 75
a, chutah chuan tirhkoh pahnih rawih rel thluin
Easter Sunday zing thawhlawm hi mission bik
atan dah a rel nghal a. Tuikuk – Takam puala
thawhlawm hmasa ber tlingkhawm hi Rs.244/-
chiah a ni. Tirhkohte hlawh atan Rs.11Pm an
fixed nghal bawk.

Ramthim veina a lo len zel tak avangin 11-


12 July 1962-a Assembly Executive Committee
chuan Ramthim Sub-Committee a din ta a. Kum
1963 June Executive Committee chuan Sub-
Committee chu ding chhunzawm zel tura relin
1966 thleng a ding chho nghe nghe. Kum 1966
chuan Account pawh a hrana vawng turin a rel
zui a.

Damdawi lama rawngbawlna pawh tula


hriat a nih avangin June 1963 khan Rotlang (W)
Tuikuk zinga thawk turin Nurse Lianzami chu tirh
a ni a, 1964 khan amah thlak turin Nurse
Vanlalnghaki tirh thlak leh a ni. Ramthim
rawngbawlnaah hian Education, Direct
Evangelism leh Medical lam hmangin thuang
thuma rawngbawl a ni.

Pastor bial hrang hrang atangin Ramthim


lam ngaihtuahtu bik Committee din tulzia sawi a
nih avangin 17 -18 June 1966 Executive
Committee chuan “Zoram Baptist Mission” (ZBM)
chu a din ta a ni.
76 Ni Pawimawh Bu

Missionary Sunday \obul:


Kohhran Assembly rorelnain ramthim lam
ngaihtuahtu bik Committee a siam hma pawh
hian Pastor bial thenkhat, Phawngpui bial,
Tuithumhnar bial te chuan Matupui/Kampelet te,
Mire ramte bei turin an bial huapa Committee
dinin thuhriltute an tir a, Ringtu siamin an bial
kohhranin an harh phah hle a ni.

Kohhranhoten ramthim veina kan lo neih


theih nan 1951 leh 1952 khan Tirhkoh pahnih
a inkawpin kohhran hrang hrang a tlawhkual tir
a, hei hian kohhran te tiharhin Ramthim veina a
neihtir nasa hle a ni. Tichuan vawiin thlengin he
ni hi kan lo hmang chhunzawm ta zel a ni.
Ni Pawimawh Bu 77
|HALAI KRISTIAN PAWL NI
(|KP Day)
July 30

|KP \obul & |KP Day.


Kohhrana \halaite puala rawngbawlna
huang hran siam tura uluk leh fimkhur taka an
ngaihtuah hnuah, July 30, 1951-khan Serkawn-
a thalai rualte leh kohhran upate chuan kan
Zosap Missionary-te kaihhruaina hnuaiah |halai
Kristian Pawl hi an lo din a. Hruaitu hmasa te
chu President – Pu Lungruala; Vice President –
Pu Vanlalkunga; General Secretary – Pu K.
Lalliana; Treasurer – Pu T. Ropianga; Senior
Adviser – 1) Rev.H.S.Luaia; 2) Upa.C.Saizawna; 3)
Zomawia Nu (Mrs FJ.Raper) 4) Pu Lalmama te an
ni. Executive Committee members Nl. Ro\huami;
Pu Hrangthanga; Pu Lalsawma; Pu Remkunga leh
Pu Thanghmuna te an ni. |halai Pawl din hi
Presbytery (tunah Assembly)-in a lo phalsak tawh
avangin 1952 Presbytery inkhawmpui (Pukpui)
chuan |halai Kristian Pawl lo ding ta chu a
pawmpui nghal a. |KP hi Presbytery hian Biala
din phalna a pek nghal bawk avangin bial hrang
hrangah pawh |KP hi din nghal a ni.

Hetih lai hian Mizoram hi Assam state


chhunga district pakhat mai a nih avangin |KP
inkhaikhawmna pawh District |KP tih a ni a.
District |KP inkhawmpui hmasa ber pawh 1955
khan Pukpui-ah neih a ni. Hun rei tak chhung
78 Ni Pawimawh Bu

chu |KP Day atan hian District |KP inkhawmpui


hmasa bera (1955)-a ni hmasa zawk, October 22
chu hman a ni thin a. Amaherawh chu he ni hi
dik tawk lova hriatna a awm avangin M|KP
Rorelna chuan vawi hnih/thum lai a ngaihtuah
hnuin 1995 M|KP Rorelna (Sethlun) chuan
Kohhran hruaitute leh kan missionary-te
kaihhruaina hnuaia Serkawna |KP an din ni, July
30 hi |KP Day-ah hman ni tawh se a ti a, chu chu
BCM General Committee pawhin a pawmpuiin
1997 atangin |KP Day hi July 30-ah hman a lo
ni ta a ni.

|KP Rawngbawlna tlangpuite:


1. Mission : |KP hian a din tirh atangin thlarau
bo veina lian tak neiin, District |KP inkhawmpui
hmasa ber 1955-a Pukpuia neihah pawh Agenda
“|KP hminga Thuhriltu tirh” tih ngaihtuah nghal
a ni a. Tun thleng hian |KP te hian theih tawkin
hma kan la la ve zel a ni. Mission Support hi Bial
leh Unit thahnemngaiten an pe zel a, Mission
Support pe hi an la pung zel a ni. M|KP hian
missionary damlo leh tanpui ngaite tanpui nan
Mission Relief a sem ve thin bawk a. Heng bakah
hian M|KP, bial leh unit ten Mission lama hma
kan sawn theih nan thuzir tur te buatsaihin,
mission consultation te neiin, work camp leh
mission visit te neih thin a ni bawk.

2. Kohhran leh |KP: ‘Krista leh Kohhran tan’ ti-a


thupui kan dah angin |KP hian Kohhran tana a
Ni Pawimawh Bu 79
tangkai thei ang bera awm hi a tum fo thin. BCM
project hrang hrang te chu M|KP chuan thalai te
project-ah pawmin a hlawhtlin theih nan
theihtawp a chhuah thin a. Tun hnai maiah pawh
AICS leh HATIM tan te, Christian Hospital
Lawngtlai leh Serkawn tan te, Nauhnuchham
(BCO) enkawlna atan te pawisa faia a tanpui bakah
hnatlang leh thil dangtein a tanpui thin a.
Kohhran thlarau lam nun hmasawnna atan
crusade, camping, discipleship/leadership/
counseling training te buatsaihin, zaipawl
hmasawnna atan pawh solfa camp leh zaipawl
intawh-khawmna te buatsaihin hma nasa takin a
la thin bawk.

3. Khawtlang thatna tura hmalak: |KP hian


khawtlang thatna turin kawng hrang hrangin hma
a la thin a. Zirna lam te, khawtlang fai leh
thianghlimna thu te, environment humhalh thu
te, zu leh ruihhlo do chungchang te, HIV/AIDS
chungchanga inzirtirna te, a thlawna thisen pek
chungchangah te hma a la thin a. Kristian
chhungkaw din chungchang te, ngaihhlut tur dik
inzirtirna te, intodelh tura inzirtirna te pawh neih
a ni. Heng hmalakna hrang hrangah hian sorkar
leh tlawmngai pawl hrang hrangte bakah kohhran
pawl dang \halai te nen pawh hmalakho thin a ni.

4. |halai Pawl dangte nena thawhhona : District


|KP inkhawmpui hmasa ber (1955) chuan
kohhran pawl dang thalai te nena thawhhona leh
80 Ni Pawimawh Bu

rampawn thleng pawha huang zauh a \ul thu a lo


ngaihtuah tawh a. Vawiin thlengin |KP te hian
Mizoram chhungah leh kan state thenawmah te
leh hmun hla zawk thleng pawhin palaina leh
rawngbawlna a la nei zel a ni. North East India
Christian Council Youth Assembly-ah a hnarkaitu
te zinga mi kan ni a, Baptist Youth Fellowship
India-ah pawh chanvo pawimawh tak tak changin,
BYFI Inkhawmpui 2015 pawh Serkawnah kan
dawl. National Council of Churches in India
Commission on Youth (NCCI CoY)-ah te pawh kan
tel ve ta a. Asia Pacific Baptist Youth Fellowship
leh Baptist Youth World Conference-ah te pawh
zaipawl leh palai kan intir ve reng thin a ni.

5. |halai Entu : |KP ten ziaka rawngbawlna hlu


tak kan neih |halai Entu hi 1978 atanga chhuah
tan a ni a, |halai Entu hi Pathian thua infuih
thar nan te, chanchin inhriat tawn nante,
rawngbawlna report tarlan nan te leh thalaite tana
thu bengvar thlak tak tak inhrilh hriat nan te
hman a ni thin a. |KP te rawngbawlna pawimawh
tak a ni. Pathian malsawmna leh thawktute
thahnemngaihna azarah kan semchhuah zat
pawh a pung nasa ve hle a ni

|KP Day Hmangtute Tana Hriattur Pawimawhte:


1. |KP Day hi Kohhran leh khawtlangin kan
hlawkpui theih nan hman tum nise. Social
Service neih ngei tum theuh ila.
Ni Pawimawh Bu 81
2. Kohhran member tam zawkin min telpui theih
nan uar takin sawm ila, a theih chuan
Fellowship dangte (BKHP, BMP, KNP) pawh
chanvo siamsak ve ni se.
3. Thawhlawm lakkhawm a ni ang a, Bial kal
tlangin M|KP-ah chhun luh tur a ni.

THLAI THAR HLAN NI


August Pathian ni hmasa ber

Hman dan chungchang a hriat tur:


September thla Pathian ni hmasa ber hman
thin a ni a, hei hi thingtlang hmun thenkhatah
chuan thlai thar chuai tawh lam a nih avangin
kum 1993 BCM Assembly chuan August Pathian
ni hmasa ber hi Thlai Thar Hlan Ni atan a ruat ta
a ni.

Kan pi leh pute hun laiah September thla


hi Mîmkût Thla tih a ni. Kristian an nih hma
chuan he mi thlaah hian mitthi pualin thlan-ah
thlai leh ei tur thildang an chhiah thin. Kristian
kannih hnuah he ni hi Pathian hnena kan thlai
tharte hlanna niah kan hmang ta zawk a, chu
chu Thlai Thar Hlan Ni tih chu a lo ni ta a ni.

Hun rei tak chu September Pathian ni


hmasa berah hman thin a ni a, he mi ni hian lo,
leipui leh huan a thlai thar remchang apiang la
82 Ni Pawimawh Bu

khawmin biak inchhung leh hulhliap-ah an


chhung vum thur a, Inkhawm banah an lilam thin
a ni. Hmun thenkhatah chuan he ni hi Inrinni
atanga hmangin ruaite thehin Pathian faka
zaikhawmin an lam mup mup thin, Thlai Thar
Kût an ti hial thin.

A tirah chuan he mi nia pawisa tling khawm


hi Headquarters a thehluh tura tih a ni a, kum
1984 BCM Assembly chuan mahni tualchhung
kohhran pual atan a dah a, tun thlengin
tualchhung kohhran pual a ni ta a ni.

Tunah chuan kan khawsak dante a lo


danglamin thlai thar hlan tur nei kan tlem tial
tial ta. Amaherawhchu thlai thar hlan tur neilote
pawhin kan thinlung leh kan thil neih hlu,
malsawmna kan dawnte Lalpa hnenah hlanna
hun atan hman i tum theuh ang u.

Mizoram Baptist Kohhran hian “Thlai Thar


Hlan Ni” hi kum tinin August Pathian ni hmasa
berah kan hmang ta zel a. Tun hma deuh chuan
awmni khama Inrinni-ah te hmangin Pathian
hnena lawmthu sawina leh zaikhawm nan, a then
phei chuan ruai nen hial hmang pawh thingtlang
lamah chuan an awm thin. Lo, leipui leh huan
lama thlai thar remchang apiang thawh khawmin,
Biak in hulhliapah an chhung vum thur a,
inkhawm banah lilamin an tiral thin a. Darkar
rei fu fu a awh hial thin a ni. Kohhran leh
Ni Pawimawh Bu 83
khawtlangin a nghahhlelh hun pawimawh tak a
ni thin. Tunah erawh chuan huan leh lo neiha
eizawng kan tlem tial tial a, khawpuiah phei chuan
thlai thar hlan tur nei lo hi chhungkaw tam zawk
kan ni hial ang. Heti chung hian Thlai Thar Hlan
Ni hi Special Sunday-ah kan hmang zel a. Thlai
thar hlan tur nei lote pawhin kan thinlung leh
kan thil neih hlu dangte hlanna hun atan hmang
ila. Pathian miten Pathian kan zawmna leh kan
inkungkaihna tithar zeltu chu thil hlan inthawina
(rawngbawlna) hi a ni. Thil hlan inthawina hi awm
lo ta se la, Pathian chibai buk kan tih hi Israel-te
nunah a khingbai hle ang. Pathian chibai kan
bukna, lawmthu kan hrilhna, kan hmangaihna
leh Amah nena kan inkungkaihna tihlanna a ni.
Malsawmna minpetu kan Pathian a ni a, Ama ta
kan ni tih chhinchhiahna pawimawh tak a ni tih
hriain kohhranhoten Lawmna thinlung puin i
hmang theuh ang u.
84 Ni Pawimawh Bu

THEOLOGICAL EDUCATION SUNDAY


August Pathian ni vawithumna

A lo awm \an dan:


Kum 1997 BCM Assembly chuan Theological
Education Sunday neih ni se tiin a rel a, a chhan
pawh chiang takin hetiangin a tarlang: (Ref: 1997
Assembly Minute Book, pg-41)

“Kan kohhran hian Serampore College Ni kan nei


a. Serampore College Ni tih hi India Theological
College hrang hrangah kan tel vena te a lo awm ta
bawk a. Serampore College Pathian Ni tih hi
Theological Education Sunday tih ni tawh rawh se.
Thawhlawm pawh Headquarters ah lut se tih thu
a ni.
Ngaihtuah a ni a, thu rawn lut ang hian Serampore
College Pathian Ni tih hi Theological Education
Sunday tih ni tawh se. Thawhlawm erawh chu
Tualchhung kohhran tan ni se” tih a ni.

Sawi zauna:
Serampore College chu 1818-ah din a ni a,
India rama kohhran hote tan vawiin thlengin
Pathian thu zirna hmunpui leh kohhran hruaitu
tam tak chher chhuahna a la ni zel. Kan kohhran
pawhin kan chhawr hle a, a theih ang angin
Assembly hian tanpuina a la pe thin. Serampore
College hi BCM chuan a la hawisan chuang lova,
College Council-ah member kan la niin zirtirtu
pawh pahnih kan dah mek. Hetianga Serampore
Ni Pawimawh Bu 85
College puala special Sunday kan neih paih a,
Theological Education Sunday tia Assembly in a
lo thlakna chhan hi tlem tarlang ila:-

1. Hun lo kal zelah Theological College chu State


hrang hrangah kohhranhoten tha tak tak an lo
din ta zel a. BCM pawh hian Pathian thuzir tura
lak kan nei tam ve ta zel a, mahse Serampore
College-ah seat hmuh a lo harsat thin avangin zir
tur intirh theih a ni lo fova, College hrang hrangah
intirh te a tul ta thin a ni. Serampore College hian
ram dang atangin tanpuina eng emaw zat chu a
dawng thin nia hriat a ni a. Chumi a nih avang
chuan College pakhata in sawr bing vak a, a pual
bika thawhlawm la pek pawh hi a tha ber lova
hriatna mipui rilruah a lo awm tan a. College
dangte pawh a tul anga thawh-pui leh tanpui theih
chu Assembly rilru hawi lam a lo ni ta a ni.

2. Tin, Pathian thuzir hi a tulzia leh pawimawhzia


kohhran mipuiten kan lo hriat theih nan he mi
ni hi “Infuihna Ni” atan hman thin nise tih a ni.
Hemi ni hi AICS pual bik anga ngaih tur a ni
lova, chumi puala hman tur pawh a ni hran lem
lo. Amaherawhchu, AICS hi kan kohhran Pathian
thuzirna hmunpui ber a nih avangin a chanchin
kan hriat tam a, kan tanpui erawh a pawimawh
hle reng ang.

3. Heng bakah hian India rama Pathian thu zirna


hmun hrang hrangah BCM in zirlai a nei nual
86 Ni Pawimawh Bu

bawk. Subject chi hrang hrang kohhran tana


tangkai tur an zir mek a ni, hlawhthling taka an
zir chhuah ngei nan kan tawngtaipui an mamawh.
Pathian thuzir tumte chuan zirna hmun tha leh
Senate recognized/affiliated College ah ngei zir
tum hram ni se a tha hle ang. Pathian thuzir hi
kohhrante tihmasawntu leh hruaitu tha chher
chhuah zel theihna a nih avangin a pawimawh
hle. Kan kohhran thalaite pawh a hmei a pain
hetiang lam zir thei tura infuih zel hi hemi niah
hian kohhranin a tihpuitlin tum chu a ni.

BCM hian Pathian thuzir (Theological


Education) a ngaipawimawh:
1. Bible School, 1905-ah din a ni:
Kan Missionary hmasate Pu Buanga leh Sâp Upate
chuan Bible School hmasa ber chu 1905-ah
Mission Bangla bathlârah an lo hawng tan tawh
a ni. He Bible School ah hian Evangelists an
rawihte chuan Pathian thu an lo zirin hruaitu hna
thawk turin training an lo nei tawh a ni. Fur
ruahtui tlak chhung zawng atan kar khatah zan
li zel Pathian thu an zirtir thin. Sikul naupang
pawhin an zir thin a, hlawk an inti hle.

2. Sunday School, 1896-ah din a ni:


Pu Buanga-te khan Sunday Sikula Pathian thu
zir an ngai pawimawh hle a. Aizawl ah khan March
1, 1896 ah an din tawh a, chhim lama an lo phei
hnuah pawh hei hi an thawk chhunzawm zel a,
kohhrante pawhin \ha takin a kalpui zel a ni.
Ni Pawimawh Bu 87
3. Beirual leh Favâng thuzir:
Heng bakah hian 1927 atangin Beirual Thuzir
pawh mamawhna leh tulna avangin kohhran
chuan an nei tan ta a. Mi tinin Pathian thu an zir
theih nan te, thlarau bo man nan leh kohhran
tihharh nan a ni. Favâng thuzir pawh hun eng
emaw chhung chu Pastor bial tinah neih a ni thin.
Hengah te hian Pathian thu thlan chhuah bik
neiin an zir thin.

4. Jubilee Bible School, 1946:


Kohhran hruaitu tur chherna atan leh Pathian
thu zirna hmun atan 1946-ah Jubilee Bible
School din a ni. Hei hi Kohhrana Pastor tur te leh
hruaitu tam tak chher chhuahna a ni a, mi 900
chuang zet in hetah hian an zir a, kohhran tan
an tangkai hle. Hruaitu tam tak pawh kan
chherchhuak a ni.

5. Missionary Training Institute (MTI):


Bible School chu duh tawk mai lovin a aia lian
leh changtlung zawk Missionary Training Institute
chu 1991-ah din a ni a, hei hi Jubilee Bible School
dinhmun sang zawka hlankaina a ni. Hetah hian
kan missionary tam takten Pathian thu leh an
hna atana tangkai tur thil tam tak an zir a ni.

6. Academy of Integrated Christian Studies


(AICS) din a ni:
MTI chu duh tawk lovin a aia lian zawk, degree
lak theihna College AICS pawh 2001 Aizawl-ah
88 Ni Pawimawh Bu

din a lo ni leh ta a. Hetah hian Pathian thu zirna


bakah rawngbawlna kawng hrang hranga
inbuatsaih nan Music, Mission lam te pawh zir
theih a ni a, tam takin an zir mek a ni, kan
changtlung sawt hle. Hei aia subject tam zawk zir
theihna tura tih changtlun zel tum a ni. Hetah
hian Pathian thu zir duh kan thalaite tan zir theih
reng a ni.

7. Jubilee Bible School:


AICS bakah hian Mizo \awnga Pathian thu
zirna hmun Jubilee Bible School pawh Serkawnah
kum 2015 atangin hawn a ni leh ta a. Kohhran
Upa, Rawngbawltu, Thalai leh Hmeichhe lam
hruaitute leh Pathian thuhriltu (Evangelists) tan
hei hi Pathian thu zirna hmun leh training-na
tha tak a ni dawn a ni. Chutiang mi ni kher lo,
Pathian thu hriat zau duh te tan pawh mahni
tawng ngeia Pathian thu zir theihna hmun a ni.
Hei hian Pathian thuzir pawimawhna leh tulna a
rawn tifiah thar leh a. Hetah hian thalai leh
kohhran hruaitute chuan Pathian thu zir i tum
hram ang u. A zir chhung pawh rei lo deuh tura
buatsaih a ni.

Jubilee Bible School (JBS)ah hian Diploma


in Christian studies (Dip.C.S) kum khat course
zirtir a ni a, a hun hi April to December a ni. Pawl
riat pass chin tan a zir theih a, fee chawi a ngai lo.
Bible, Rawngbawlna lam leh hetiang lama puithei
tangkai leh huapzo taka zirtir a ni.
Ni Pawimawh Bu 89
Missionary thawklaite training-na hmun a
ni a, BBC leh CBC Pastorte pawh an zir ve mek
bawk. Heng bakah hian thalai hmun hrang hrang
atanga rawn zir pawh an awm.Hmalakna ala kal
zel a, building indaih lohna leh hun a la rei loh
em avangin duh ang leh ruahman ang takin a la
zichhuak lo deuh.

Pathian thuzir pawimawhna:


1. Pathian chanchin chiang taka kan hriat
theih nan:
Pathian chuan a thu hmangin a nihna, mizia, a
thiltum, hnathawh, duhzawng leh huatzawngte nen
min hriattir thin. Mihringte tana a hnathawh ropui
tak te, a chhandamna te, he khawvel thil awmzia te
kan hre thei a, finna tam tak kan lo nei thei a ni. Mi
â chuan “Pathian a awm lo” a ti a, an chhe zova, thil
tenawm tak an ti thin.” (Sam 14:1, 2)

2. Nun kawng dik tak kan zawh theih nan:


Pathian hnen kan thlen theih nan leh a
lawmzawnga kan awm a, zirtirna diklo te kan hriat
a, nun kawng dik tak kan zawh theih nan leh
Pathian nena inlaichinna dik tak kan neih theih
nan Pathian thu zir hi a pawimawh hle. Miin Isua
Krista chhandamna a lo chan a, nun kawng dik
tak a zawh zel hi Pathian thil tihpuitlin tum a ni.

3. Kan mimal nun leh a huhova kan


khawsakna-ah hma kan sawn theih nan:
Taksa, rilru leh thlarau nun kawngah hmasawnna
90 Ni Pawimawh Bu

tha tak kan neih zel theih nan. Zir thiamna, finna,
hriselna, ei leh in lamah leh kan thlarau nun
kawngah rualkhai taka hma kan sawn theih nan.
Pathian thu chuan finna, remhriatna, mitvarna leh
dik taka tih theihna min pe thin (Sam 19:1-7).

4. Khawvela inremna leh muanna a lo thlen


theih nan:
Mihringte inkara inhuatna, indona leh in
hmelmakna te hi a lo reh a, Pathian thuin min
zirtir anga khawvelah hian inremna leh muanna
a lo awm zel theih nan. Mimal nunah thlamuanna,
lawmna leh hlimna kan neih theih nan. Zawlnei
Jeremia chuan, “I thute chu ka ei a, ka tan lawmna
leh thinlung hlimna a ni a” a ti (Jer. 15:16)
Ni Pawimawh Bu 91
NEICC DAY OF PRAYER
October Pathian ni vawithumna

NEICC din kum : North East India Christian


Council hi 23 rd November 1937 ah Assam
Christian Council (ACC) hming pua din a ni.
Kum 1962 khan tuna a hming North East India
Christian Council hian thlak a ni.

A thiltum : A tum ber chu Kohhran inpumkhatna,


in unanauna tha siam a ni. A tul huna ram rorelna
leh sawrkar hmaah pawh hmarchhak Kristiante
aiawha din a ni.

Tuna member zat: Member ni tur hian Kohhran


member 5000 tal an nih a ngai a. Tunah hian
member 51 kan awm ho mek.

A ruangam : Kum khat danah inkhawmpui rorel


neih ziah a ni. Rorel thutlukna chu Executive
Committee in a umzui thin. Executive Committee
ah hian Kohhran member tinin aiawh pakhat
theuh an nei. NEICC Office Bearers -President,
Vice Presidents pahnih leh Treasurer te hi kum
hnih atan zel inkhawmpuiin a thlang a, Secretary
erawh chu full time a nih avangin kum4 atan
thlan a ni. NEICC hian Standing Committee paruk
a nei hetiangin 1) Christian Home and
Stewardship Commttee; 2) Theological Education
Committee, 3) Mission and Evangelism
Committee, 4) Peace and Justice Committee, 5)
92 Ni Pawimawh Bu

Church Union Committee 6) Land and Property


Committee. Hmarchhak pum huapin NEICC
thalzar hnuaiah hian NEICC Youth Assembly
(thalai pawl) le hNEICC Women Assembly
(hmeichhe pawl) lian tak, Office Bearers hrang,
inkhawmpui hrang neiin an awm bawk.

NEICC Project : 1952 khan NEICC hian Union


Christian College a din a, vawiin ni thlengin
tluang takin a la kal zel. Kumtin zirlai 800 vel an
awm thin.

NEICC thiltih thinte: Kristiante leh Kohhran


inpumkhatna a thil tum a nih ang takin NEICC
hian Inpumkhatna (Church Union) te,
ramchhungah leh Mission field –ah in unauna
leh thawhona tha zawk dapin Seminar,
Consultation etc. vawi tam tak a lo buatsaih tawh
thin. Chi bing inbeihna te, inthliarna karah te,
thisen chhuahna karah te, remna zawngin ban a
phar thin. Protestants leh Roman Catholic karah
thawhhona huang siam turin hma a la mek bawk.
Chhiatna rapthlak tuartute tanpui nan Relief fund
pein, a hmunah ngei an harsatna a enpui thin a,
sawrkarah pawh a thlen bawk thin. Khawtlanga
sualna lo pung zel sawihona leh a tihrehna kawnga
tan lak dan dapin programme a siam thin bawk.
Kohhran hrang hrangte in unauna turin
intawhkhawmna leh thil tihhona hun a buatsaih
bawk thin.
Ni Pawimawh Bu 93
NEICC Day of Prayer : Kum 1975-a NEICC
Inkhawmpui, All Saints’ Cathedral, Shillong-a
Church of North India in a dawl kumin passed a
ni.A tirah chuan November Pathianni vawi 3-na
hman thin a ni. 1994 NEICC Inkhawmpui,
Chandmari Presbyterian Kohhran, Aizawlin a dawl
kumin, Kumtin October Pathianni vawi 3-na ah
NEICC member kohhran tinte’n hman thin turin
a lo siamtha ta ani. Hemi nia thawhlawm pawh
NEICC inrelbawlna atan pek theuh thin a ni.

NEICC Office : NEICC hian Shillongah


headquarter office a nei a, a address chu:
North East India Christian Council
Bivar Road, European Ward
Shillong -793001 Post Box -102
Meghalaya , Phone No. 0363 222 5496;

Email: neiccshillong@gmail.com
94 Ni Pawimawh Bu

KHAWVEL SUNDAY SCHOOL NI


November Pathian ni hmasaber

Khawv>la Sunday School lo in\an d^n:


Sunday School hi kum 1780-ah khan England
rama Gloucester-ah Robert Raikes-an a din hmasa
ber a. Hei hi lo \hang lian z>lin Sunday School a
lo pung chho ta a. Kum 1785 kh^n kohhran hrang
hranga Sunday School chu inzawm kh^wmin p^wl
hmasa ber, Society for Promoting Sunday School a
lo ding a. Chumi hnu lawkah chuan Sunday
School Society tia thl^k a lo ni leh ta a ni.

India rama Sunday School lo in\an d^n:


Khawvel hmun hrang hranga Sunday School
rawngb^wlna a lo darh zau z>l hnu chuan
missionary, ram danga kal chhuakte pawhin
Sunday School hi Chanchin |ha hrilhna hmun
pawimawh berah an neih ta z>l a. India ramah
pawh kum 1800 kh^n Baptist missionary Wiliam
Carey-a te \hian zaho kh^n Sunday School an lo
din ve leh ta a ni.

Mizorama Sunday School lo in\an d^n:


January 11, 1894-ah Mizoramah missionary
hmasa ber S^p Upa leh Pu Buanga an lo thleng a.
Anni pawhin Sunday School ngai pawimawhin
kum 1896-ah Aiz^wl-ah ngei Sunday School chu
an lo din ve ta a. Chu chu BCM-in kan rama
Sunday School hmasa berah kan pawm a.
Mizoram chhim lamah chuan kum 1902-ah Tv.
Ni Pawimawh Bu 95
Thank<nga (a hnua Tirhkoh leh Pastor lo ni ta)
chuan Sethlun-ah Sunday School chu a din ve
leh ta a ni.

Khawv>l Sunday School Ni:


Khawv>l Sunday School Ni dintu chu Dr. George
W. Bailey a ni a. Ani hi America (USA) mi niin,
khawv>l puma Sunday School rawngbawlnaa mi
pawimawh tak a ni. Kum 1907 kh^n ama
huaihawtin khawv>l pum huap Sunday School
Ni, Rome khawpuiah an lo hmang tawh a. Kum
1910 kh^n World Sunday School Association-ah
President at^n thlan a ni a. Chumi kum May, 22
chuan Washington khawpuiah khawv>l Sunday
School Ni hi ropui takin an hmang a. Tunah chuan
khawvel hmun hrang hrangah Sunday School Ni
hi kan hmang ta hlawm a ni. India ramah chuan
November Pathianni hmasa ber hi khawvel Sunday
School Ni at^n kan hmang a. Mizoram Baptist
Kohhran hian kum 1939 kh^n All India Sunday
School Union hi kan zawm a, chumi hnu chuan
Christian Education on Evangelical Fellowship of
India (CEEFI) zawmin, kum 2009 kh^n All India
Sunday School Association kan zawm ve a.
Tichuan, t<n thlengin khawv>l Sunday School Ni
hi India ram hmun danga mite rualin kan hmang
ve ta z>l a ni.

Sunday School pawimawhna:


Sunday School hian kohhranah pawimawhna a
nei lian hle a. Kohhran a din tawh chuan Sunday
96 Ni Pawimawh Bu

School hi a ding nghal z>l tawh a. Kum 1904-a


Sethlun-a kohhran inkh^wmpuiah chuan,
“Kohhran din tawhnaah chuan Sunday School hi
awm z>l rawh se” tih an lo r>l tawh a. T<nah
pawh hian Biak In kan sak rualin Sunday School
Hall pawh kan ngaihtuahnaah a lang ngh^l mai
thin. Rev. Dr. V. Lalzawnga’n Sunday School
pawimawhna a sawi \hinah chuan, “Sunday School
hi Mizote thiamna min petu, Kohhran dinhmun
tinghettu, Kohhran ban a ni” a ti \hin a. T<nah
pawh hian kan Sunday School thupui ber chu
“Zir la, Nunpui rawh” tih a ni.
Ni Pawimawh Bu 97
BWA HMEICHHE |AWNG|AI RUAL NI
November, chawlhkar hmasaber
Thawh\anni

Khawvel pum pui Baptist Kohhran


Hmeichhe Pawl hian kum tinin November
chawlhkar hmasa ber Thawhtanni hi \awng\airual
ni atan a ruat a, kum tinin tawngtai programme
hi hman thin a ni. Khawmualpui hrang hranga
ram hrang hrangte tan kan tawngtai thin a, a
hluin a pawimawh takzet a ni.

Khawvel Baptist Hmeichhe Pawl hi


khawmualpui 7-a ram 136 atangin member 235
kan awm mek a, heng ram hrang hrang atanga
kohhran 235-te lungrual taka thupui thuhmun
hmanga kan tawngtai thinna hian nasa takin
Pathian ram a tinghetin a tizau ngei ang. Nikum
lamah khan tawngtai nia thawhlawm hmanna tur
project eng emaw zat siam a ni a, Indonesia-a
hmeichhiate tana Leadership Training-na atan te,
Pakistan-a naupangte zirna tur atan te, Karen
State ram hnuaia raltlan camp hrang hranga
awmte hnena tawngtai programme hman te a ni
a, Tin, Karen hmeichhiate eizawn nana
ranvulhtute hnena ran chi tha sem leh enkawl
dan zirtirte a ni. Khawvelah hian mirethei
maktaduai 900 aia tam Asia-ah hian an awm a,
chumi zinga hmun thuma thena hmun hnihte
chu hmeichhia an ni. Indona leh buainaah a
tuartu berte chu hmeichhia leh naupangte an ni
98 Ni Pawimawh Bu

a, heng atana tawngtai leh thilpek kan pek theihna


remchang tak a ni.

|awng\airual thupui leh programme hi kum


tinin khawmualpui hrang hranga miten an insiam
chhawk thin a, testimony te, Bible study-te an
buatsaih bawk thin a, a hlawk thlak em em a ni.
Kan hman dan tur an rawn thawn hunah bial leh
unit hrang hrangah kan inhriattir leh thin a ni.
Tuna khawvel Baptist Kohhran Hmeichhe Pawl
hruaitute chu hengte hi an ni. 2010-2015 thleng
an hruai ang. (He thil buatsaih lai hian term thara
mi tur kan la hre lo a ni).

President – Raquel Contreras


Secretary/Treasurer- Donna Groovee
Executive Director- Patsy Davis
Ni Pawimawh Bu 99
NAUPANGTE NI
November Pathian ni vawithumna

Naupangte Ni chungchang:
Assembly 2015-in Naupangte Ni hi kum tin Pathian
ni zing Inkhawm vawi khat hman thin ni se, tiin a
lo rel ta a. Kum tin November Chawlhni vawi thumna
(3) apiang hi hman thin ni se tiin Assembly Executive
Committee 2015 (August) chuan a lo rel fel ta a ni.
KNP Day ah hi chuan KNP ten tha an tih angin
programme an siam thin a, Naupangte Ni-ah erawh
hi chuan Kohhran pum huapa naupangte
pawimawhna inzirtirna hun a tan hman ni se la.
Naupangte pawhin chanvo a tam thei ang berin nei
tura hun pek thiam ni se a tha ang.

Naupangte Pawimawhna :
Ram leh hnam changkang apiangin naupangte an
ngaipawimawh an ti thin. Hei hi kan Bible zirtirnaah
pawh a dik a ni, “ Naupang chu a kalna awm
kawngah chuan zirtir ula, A upat hun pawhin a thlah
lo vang” (Thufingte 22:6) Kan tu leh fate kaihhruai
an awlsam lai leh enkawl an nawm laia ngaihthah
hi thil pawi tak a ni. A tuartu chu ram, kohhran leh
chhungkua a ni thin. BCM Assembly-in Naupangte
kan ngaihpawimawhna hre renga ‘Naupangte Ni’ a
ruat ta hi a lawmawm hle a ni. Tualchhung Kohhran
tina hemi nia thusawitu apiangten kan rorelna sang
ber duh dan hre reng a, “Naupangte Pawimawhna”
chungchang zirtir thei, thu leh hla buatsaih theuh
i tum ang u.
100 Ni Pawimawh Bu

Khaw pakhatah chuan Kohhran pawl


(denomination) thum lai kan awm a. Baptist Church
of Mizoram chuan KNP \ha taka enkawlin a kalpui
a, an puala inkhawm neih pui thin mai bakah Bible
chang vawn leh hla zir nante hun hman a ni thin a.
Kohhran pawl pakhat chuan naupang enkawlna
hran an buatsaih loh avangin an tu leh fa thenkhat
kan KNP-ah an rawn tel ve thin a, Sunday school
thlengin an kai zel thin a. A then pawl dang sunday
school lama kal an awm bawk. Hun a lo kal zel a,
kan KNP zinga telte kha Baptisma zir pawlah an lo
kai chho ve zel a, Baptisma chan a lo hun chuan an
chhungte remtihna lo chuan chantir ngawt kan
ngam lo va. In lama an chhungte an va dil a, an lo
remti mai bawk a, an chang ve ta a. Chawhnu Lalpa
zanriah kil hun dawn chuan, “kan Kohhran member
puitling, dan zawhkimte chauhvin ei theih a ni” tih
kan puan chuan an chhungte hnenah Baptist-a luh
an va dil leh a, an lo remti ta hauh lo mai.

Hun a kal zel a, an nu leh paten, “In lian ve


tawh a, he lamah inkhawm tawh mai rawh u,” an lo
ti a. An fate chuan, “Kan inkhawmna ngaia
inkhawm in phal loh chuan kan inkhawm tawh lo
mai ang e,” an ti ta tlat mai. An chhungten, “Aw,
naupangho kan lo ngaihthah rei atin a ni, kan hruai
theih tawh loh chuan keimahni zawk Baptist
kohhranah awm ve mai ang, chhungkua awm hran
nuai zawng a buaithlak e,” tiin an lo lut a. Naupang
nei lo chhungkaw hnih/thum lek an bang ta, hun
a lo kal zel a, Biak In luah lum zo pawh an awm tak
Ni Pawimawh Bu 101
lohvah chuan an Biak In a lo ram ta a. Kum hnih
hnuah chuan an thiat ta nghe nghe. Naupangte i
ngaipawimawh thar zual theuh teh ang u.

RUAL BAN LOTE NI


November Pathian ni hnuhnung ber

BCM Assembly 2008 chuan, “Rualbanlote hi an


khawngaihthlakin kan Kohhran hian a ngai
pawimawh a ni tih kan lantir nan an pualin
Pathian ni hmang ve ila,” tih a ngaihtuah a.
Rualbanlote pual hian Pathian ni hun hman nise.
Administrative Working Committee-in ruahmanna
lo siam se, tih a ni. Administrative Working
Committee-in a ruahman angin 2008 atang chuan
November thla Pathian ni hnuhnung ber hi
Rualbanlote pual atan kan lo hmang ta a ni. Lal
Isua khan khawvela rawng a bawl lai khan
rualbanlote a khawngaihin a ti dam thin a.
Mathaia 10:27, 9:32-34, 15:29-31 te, Marka 7:31-
35 te kan en chuan Lal Isuan, mitdel, kebai,
piangsual tinreng te, zeng te, ramhuai man
(rilrubuai) a tihdam thute kan hmu a ni. Keini
pawhin kan zinga awm rualbanlote hi kan enkawl
that a pawimawh a. Kan Lalpa thupek pawh a ni
tih i hre thar leh ang u.

Rualbanlohna chi hrang hrangte:


Mithiamte chhut dan chuan khawvel mihring za
zela panga hi rualbanlo an ni a, rualbanlohna hi
102 Ni Pawimawh Bu

rilru lam chauh te, taksa leh pianphung chauhva


rualbanlohna te, a pahniha rilru lam leh
pianphung a rualbanlohna te a awm thei.

Rualbanlohna chhan hrang hrang a awm a. Nuin


nau a pai lai atanga fel lo awm thei atang te, pian
tirh lai thil awm dan leh naupan laia natna vei atang
te, ei tha tlakchhamna avang tein a awm thei a. Tin,
Mizovin, “Piansualin tlai luat a nei lo,” an lo tih
angin, tawhsual tawh palh (accident) chi hrang
hrang avangin rualbanlohna a awm thei a ni.

Mizoten rualbanlote kan hmuh dan. Mizoten


rualbanlote kan hmuh dan leh kan ngaihdan hi
a tha vak lo va, kan inzir a tul hle. Hnam
changkang apiangin rualbanlote enkawl an thiam
a, rualbanlote hi rilru lama ban lo an nih chuan
finna zirtir theih an ni a, mi pangngai angin an
zir chak lo a nih pawhin anmahni rau rauvah hma
an sawn thei a, thiamna an zir theih ang ang kha
anmahni inenkawl nan leh thil tangkai thawh
chhuah ve nan an zirin an hmang thei a ni. Mizo
hian mi ang mang lote kan bawl khawlo fo va, mi
pangngaia chhuah theihte pawh chhungkua leh
khawtlangin kan en dan leh kan enkawl dan
avangin mi ang lovah kan chhuah fo niin a lang.

Mi pangngai chen zan lote pawh enkawl


thiam chuan mi pangngai ang maia chhuah theih
leh mi an chen lohna laite pawh sawi tham loh
leh pawi tham lovin a chhuah theih a, chu chu
Ni Pawimawh Bu 103
anmahni tan leh chhungkaw tan, hnam pumpui
tan a tha em em a ni, tih hria ila.

Pianphunga rualbanlo pawh a tul ang zela


zirtir leh hmanrua nena thuamin an rualbanlohna
lang lo hialin tanpui theih an ni. Khawvelah hian
rualbanlo ni si mi ropui tak tak an lo chhuak fo
tawh a, mitdel, zaithiam leh hla phuah thiam,
vawiin thlenga hla ropui ber ber phuahtute, mitdel,
khawvel khawmualpui zawng zawnga tlangsang
berte lawn chhuak vek thei khawpa chak te,
bengngawng, scientist ropui tak te, fuke kim lo,
mi pangngaiin an tih theih loh thil tithei tam tak
sawi tur an awm a ni.

Khawvel ram changkang zawkah chuan


rualbanlote tan inzirna School hranpa leh
infiamna, anmahni pual bik siamin zin veivahna
lamah pawh a thlawna chuan theihna te, an tana
remchanna chi hrang hrang an siamsak thin a,
kan ram pawhin hetiang lamah hian hma kan
sawn ve hret hret a, chak zawk a hma kan lak zel
pawh a tul hle a ni.

Kan Hospital, Christian Hospital Serkawn


pawh Sorkarin rualbanlote enkawlna, District
Disability Rehabilitation Centre (DDRC) atan min
ruat a, Falkawn-a centenary building hnuaiah
hmunhma te pawh neiin hma lak a ni a,
rualbanlote tanpui theih tur dap khawmin, an
tana thil tul ngaihtuahsakin bul kan tan a, Sorkar
104 Ni Pawimawh Bu

nena thawhhona a nih avangin mahni duh ang


anga kal bawrh bawrh theih a ni lo va, thil thui
tak la ti thei rih lo mah ila hma sawn ve zel kan
tum a ni.

BIBLE SUNDAY
December Pathian ni vawi khatna

Thuhma: Bible Sunday hi Kristianten kan thurin


innghahna Bible kan neih avanga lawmthu sawina
ni atana hman thin a ni a. Amaherawhchu,
Mizoramah hian Bible Sunday hi Kohhran hrang
hrang lungrual taka kan thawhhona Bible Society
pualin kan hmang ta ber a. Hemi ni thawhlawm
pawh hi kohhran awmna hmunin a hnaih ber
Bible Society-ah thehluh a ni thin. Kohhran Pawl
inthliarna awm lovin, hemi ni hian Kohhran Biak
In tam takah Bible Society hruaitute feh chhuakin
Bible Sunday chu Bible Society puala inkhawm
nan leh chutiang lam hawia thuchah sawina hun
atan hman a ni a, chu bakah Bible avanga
lawmthu kan sawi rualin he rawngbawlna lam
hawia infuihna leh mi inpete hnena chawimawina
Certificate leh lawmman inhlanna ni atan kan
hmang ber a, a lawmawmin mi tam takin kan hlut
chho ta hle a ni.

Bible Society lo pian chhuah dan: Bible Society


lo pian chhuah dan hi thui tak sawi tur awm mah
se, a tlangpui chauh sawi ila. Kum 1800 vel daihah
Ni Pawimawh Bu 105
khan fur khawchhe hnuaiah, Llanfinhangel khua
atangin hmeichhe naupang pakhat Mary Jones-i
chu kum 9 a nih atangin kum 15 mi a nih thlenga
Bible leina tur atana a pawisa khawl chu kengin,
mel 25 laia hla, Bala khuaah kea kalin Bible a
han lei a. Bala khuaa kohhran hruaitu pakhat
Thomas Charles-an Mary Jones-in Pathian Thu a
ngainatzia leh chumi avanga a thawhrim nasatzia
chu a hmuh chuan Bible pawimawhna chuan a
rilru a luah khat ta em em mai a. Tin, Welsh ramah
mi nazawng tan Bible neih a harsatzia te hriain,
Bible chhutu pawl (Society) din a nih theih nan
nasa takin hma a la ta nghal a. Tichuan, March
7, 1804-ah chuan London-ah British and Foreign
Bible Society (BFBS) chu din a ni a. Chu pawl
hmang chuan khawvela kohhran pawl hrang
hranga kristiante tanhona azarah Bible chu sem
chhuah theih a lo ni ta a ni.

Mizorama Bible Society lo indin dan: India


ramah pawh Cacutta-ah February 21, 1811 khan
Auxiliary din a ni a. 1956 November thla khan
NE India pumpui huamin Assam Auxilary hawn
a ni ve leh a. Assam Auxiliary hawnnaah hian
Mizoram atangin Rev.C.L. Hminga, Pu Muka leh
Rev. Zairema te an tel ve a ni. Mahni rama branch
hawng ve tura ngen an nih angin Mizoram atanga
kalte pawhin mahni kohhranah hma an la ve
nghal a. Mizoram Baptist Kohhran Standing
Committee (Jan 10, 1957) Agenda No 6 naah Bible
Society Branch din thu a ngaihtuah a. June 7,
1957 Executive Committee, Theiriata neih chuan
106 Ni Pawimawh Bu
Agenda No-5 naah Bible Society Branch hi din ni
rawh se, tiin a rel ta a. December 8, 1957-ah
chutih laia Assam Auxiliary Secretary R.W. Phillip
chuan Bible Society of India (BSI) Lunglei Branch
chu Bazar veng Biak Inah a rawn hawng a. BSI
Lunglei Branch-a hruaitu hmasa te chu : President
-Rev. H.W. Carter (Pu Kara), Secretary cum
Treasurer -Rev. C.L. Hminga. Pi Reii (Mrs Raper)
chu a hnuah Treasurer atan ruat a ni leh bawk.
Hei hi Mizorama BSI Branch kan neih hmasak
ber a ni. R.W. Phillip chuan a haw lamah December
11, 1957-ah Dawrpui Biak Inah Aizawl Branch a
hawng ve leh a, October 1957- October 1958
chhunga hruaitu a tan President Rev. Liangkhaia;
Secretary -Pu Muka leh Treasurer- Pu Llyod-a te
ruat lailawk an ni bawk.

Mizo \awnga Bible lehlin thu : England rama


Leeds khua atangin mi hausa, missionary rilru
Pu Robert Arthington-an ama sum senga a tirh
missionary pahnih, J.H. Lorrain (Pu Buanga) leh
F.W.Savidge (Sap Upa) te chu January 11, 1894
khan Mizoram an lo lut a, anni pahnih hian
Mizoramah Chanchin Tha meichher mit lova
chhawm nun reng tur chu lo chhiin, Chanchin
|ha lungphum chu an rawn phum ta a. Anni hian
Mizo tawng ziaka a awm theih nan A AW B an
siam a. Chumi hnu chuan Mizote ziak leh chhiar
an zirtir hnuin Bible lehlin tumin hma an la a.
Tichuan, August 21, 1895 chawhnu lam chuan
Bible lehlin hna chu an thawk tan ta a. Chutih
hun laia ringtu hmasate pawhin Mizo tawnga Bible
Ni Pawimawh Bu 107
lehlin hna an thawhnaah Sap missionary-te chu
a tul dan ang angin an pui ve thin a ni. A tirah
Chanchin Tha Luka ziak an letling hmasa a;
tichuan, Johana leh Tirhkohte Thiltih an letling
leh a. August 31, 1897 khan Rev. D.E. Jones
(Zosaphluia), Welsh Calvinist Methodist
(Presbyterian) chu Wales ram atangin Aizawl a lo
thleng ve a. D.E.Jones-a hian Pu Buanga leh Sap
Upa pawh chu eng emaw chen a pui ve hman a.
Pu Buanga leh Sap Upa kha a tirtu Arthingtona’n
hmun pakhata rei tak an awm a remtih loh
avangin an ramah a ko hawng leh rih a. An hna
zawng zawng chu chhunzawm turin D.E. Jones
(Zosaphluia) hnenah an hlan a. Tichuan, Sap rama
an haw thlak pahin Calcutta-a Bible Society hotute
hnenah an Bible lehlin chu chhut atan an pe a.
Calcutta-ah an chhut thei loh avangin Sap ramah
an thawn thla a British and Foreign Bible Scociety;
London chuan Luka leh Johana hi kum 1898-ah
an lo chhu ta a, kum 1899-ah Tirhkohte Thiltih
bu pawh chu chhut a ni ve leh ta a ni.

Bible lehlin hmasak te hming:


An Bible lehlin bu hmasate chu hetiang hian a
hmingah an dah a; Sap tawngin an dah nawn
bawk a.
3:1. Chanchin |ha Luka Ziak (The Gospel
According to St. Luke in Lushai)
3:2. Chanchin |ha Johana Ziak (The Gospel
According to St. John in Lushai)
3:3. Tirhkohte Thiltih (The Acts of The Apostles in
Lushai)
108 Ni Pawimawh Bu

(A Mizo \awng bu hming hnuaiah zel hian a Sap


\awng bu hming hi an dah a ni)

Mizoramah Mizo Bible : Bible lehlin a nih veleh


Chanchin |ha Luka ziak bu chu kum 1899-ah
Dak-in Calcutta atangin a lo thleng a, Zosaphluia
sawi danin, hemi kum hian bu 150 chu hralh
zawh nghal a ni. Chumi hnu rei vak lovah chuan
Johana leh Tirhkohte bu hnih pawh a lo thleng
ve leh nghal a ni. Kum 1903-ah Pu Buanga leh
Sap Upa chu Mizoram chhim lamah Baptist
missionary ni turin an lo lut leh a, Bible lehlin
hna chu hmar lama Sap missionary-te nen an
thawkho ta zel a, kum 1908-ah Calcutta-ah bu
3000 an chhu leh nghal mai a. Bible pum pui
chu September 6, 1959-ah Mission Veng Biak In,
Aizawl-ah tlangzarh a ni a, Mizo Kristianten Bible
tak tak kan nei ve ta a ni.

Mi tin tan Bible: Ringtute tan Bible tel lo chuan


awm thiam a harsa a, mi a hlim lai leh lungngaih
ber lai pawhin Bible-a Pathian Thu Nung chuan
nasa takin a nun a hruai thin a; chuvangin ringtu
mi mal tinin Bible hi kan thlarau nun min
chawmtu atan kan hmang thin. Chuvang chuan,
Bible Sunday pawh hi kohhranin tha taka hman
kan duh a, he ni hi rilru leh tih tak zetin Bible
pawimawhzia leh hlutzia ngaihtuah chung leh
lawmthu sawi chungin hlawk taka hmang theuh
turin kan insawm a ni.
Ni Pawimawh Bu 109
Bible sahsawm tumna :
Tirhkoh Vanchh<nga Chhakchhuak leh
Liankhama chuan P<kpuiah Luka ziak chu
chhuang >m >min khawlaiah an chhiar a, miten
lehkhabu an hmuh ngai loh av^ngin hmuh an
ch^k a, a bu chh<ng thu an chhiar te chu mak
leh ngaihnawm ti >m >min an ngaithla a, mi tam
tak an pung kh^wm hlawm a. Chu veleh an Rahsi
(intilal thiam tak) D^rmaka chuan a ngaithiam lo
va, thinrim zetin, “Nangni chu ka s^t lovang che
u, in lehkhabu kha ka s^t sawm vek d^wn” tiin,
Gurkhali chempui (khukri) chu a lek ta mai a.
Tichuan, a sah tak tak hma chuan V^nchh<nga
chuan, “Lianphung, nang tlangv^l tha chak i ni
a, he Bible hi tl^nbopui rawh, min sahsawmsak
zawngin aimit-thlawn ang mai kan ni d^wn si a”
tiin Lianphunga chu a tl^nbopuitir ta a. Miin
khaw t^wp thleng zakin an <m a, an <m ph^k
lova, Bible chu a him ta a ni, an ti. Chutih laia an
lehlin d^n \awngkam chu hetiang hi a ni. Ngai te
Lalpa, ka sum zatve, pachhiate hnena ka pe ang:
hmana tu hnena pawh thil eng paw hlep ru ila
ahmun liin ka rul leh ang” tih leh, “Voiina he in
ahian damna a lo thleng ta, ani poh Abrahama
fapa a ni bok shi a. Boral apiang zonga chhan
turin Mihring Fapa a lo kal a ni” tih a ni. Miten
dod^l nasa hle mah se, Bible thu hi Pathian Thu
Nung a nih tlat av^ngin, mi tam takin an ngainain
an duh >m >m tho a ni. “I thu hriattirte chu
kumkhuaa rochunah ka la a, ka thinlung tihlimtu
a ni si a” (Sam 119:111).
110 Ni Pawimawh Bu

MISSION BUHTHAR HLAN NI


December Pathian ni vawihnihna

Vawiin ni pawimawh bik takah hian


kohhran mipuite in vaiin BCM Headquarters Office
atangin kan Lalpa Isua Krista hmingin chibai kan
buk a che u. Kohhran pawl thenkhat aia Mizoram
Baptist Kohhran kan danglam bikna chu
Missionary hrin kohhran, missionary rilru pu
kohhran kan ni hi a ni. Kum 1939 atang daih
tawh khan kan rama Bru leh Chakma zingah
tirhkoh ruaiin Chanchin Tha hrilin an hnenah
rawng kan lo bawl tawh a. He hna pawimawh tak
hi kan uar zel theih nan Executive Committee
Meeting 18.6.1966 chuan Zoram Baptist Mission
(ZBM) a din a. He rawngbawlna-ah hian hma kan
sawn zela thil pekte pawh a lo pun zel theih nan
kum1984 Assembly chuan ZBM BUH THAR HLAN
NI atan December Pathian ni vawi hnihna zel hi a
lo ruat ta a ni.

Kum 2005 thleng khan ZBM Buh Thar Hlan


Ni thawhlawm pawh Headquarters-ah chhun luh
a ni thin a. Hun a lo kal zel a, ZBM Buh Thar
Hlan Ni tih chu Mission Buh Thar Hlan Ni tia
thlak a lo ni leh ta a. Hemi nia thawhlawm tling
khawm pawh chu Headquarters-ah thawn lovin
tualchhung kohhran rawngbawlna atan hman
turin Assembly 2005 chuan a lo rel leh ta a. Vawiin
ni thleng hian December Pathianni vawihnihna
hi Mission Buh Thar Hlan Ni atan hmangin
Ni Pawimawh Bu 111
thawhlawm pawh tualchhung kohhranin a chang
ta zel a ni.

Thingtlang leh khawpuia chengte pawh, buh


ching a, huan, leipui leh lo neite chuan kan buh
thar atangin tualchhung mission rawngbawlna atan
thahnemngai takin Pathian hnenah i hlan ang u.
Tin, hetianga Buh Thar hlan tur nei kher lote
pawhin kan huan thlai, kan ran vulh leh sum leh
pai, kawng hrang hranga Pathian malsawmna kan
dawn atangin tualchhung mission rawngbawlna
atan Assembly-in min beisei ang takin phal tak leh
pawk taka pe theuh turin kan inngen a ni. Kan
buh leh bal, kan sum leh pai chauh ni lovin
keimahni ngei pawh hi Lalpa tan he ni pawimawh
bikah hian i inhlan thar leh theuh ang u.

KRISMAS
DECEMBER 25

Kohhrante Krismas hlim taka hmang turin


BCM headquarter’s –in duhsakna a hlan a che u.
Kristiante tan kan hun pawimawh tak a nih
avangin hun hman dan tur pawh Headquarter’s
lam atanga siam ngawt lovin Tualchhung Kohhran
Committee ten zalen taka in lo ruahman theih
nan in kuta dah a ni.

You might also like