YANGIN TESİSATLARINDA RİJİT TİP SİSMİK

KORUMA SİSTEMLERİ

Fuat TOPGÜL , BSc

01.10.2021
Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan
titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer
yüzeyini sarsma olayına "DEPREM" denir.
Türkiye topraklarının % 96’ sının (AFAD, 2017) ve nüfusunun büyük bölümünün aktif deprem
kuşağında bulunması ve neden olduğu can ve mal kayıplarının fazlalığı sebebiyle deprem, acilen
önlem alınması gereken doğal afetler sıralamasının başında gelmektedir.
 DEPREM HASARI

Yapısal Eleman Hasarı Yapısal Olmayan Eleman Hasarı

Yapısal Olmayan Elemanlar
Yapısal olmayan elemanlar , bir binanın taşıyıcılığını ve sağlamlığını oluşturan yapısal elemanları
(kolon , kiriş , döşeme , çapraz elemanlar , perde duvar vb.) dışında kalan tüm elemanlar olarak
tanımlanmaktadır. Binanın kullanımına ve estetiğine yönelik elemanlar olarakta nitelendirilebilirler.
Örneğin ; Elektro-mekanik tesisat elemanları , asma tavan , yükseltilmiş döşeme , giydirme , kaplama
vb. mimari elemanlar , mobilya, raflar , kitaplıklar , dolaplar , televizyon vb. kullanıma yönelik eşyalar
yapısal olmayan elemanlardır.
Depremin Yapısal Olmayan Elemanlar Üzerindeki Etkileri
1999 Marmara depreminde ;
Yaklaşık olarak yaralanmaların %50 ‘si , ölümlerin %3 ‘ü ve maddi kayıpların ise %30 ‘una yapısal
olmayan elamanların sebep olduğu tespit edilmiştir.

Yapısal olmayan eleman kaynaklı kayıplar ; bu elemanların deprem anında ötelenmesi ,

devrilmesi, düşmesi vb. sebeplerin oluşturduğu direk kayıplar olabileceği gibi deprem anında
çıkabilecek yangın vb. ikincil afetlerin önlenmesi için gerekli ekipmanların fonksiyonlarını kaybetmesi
sonucu oluşabilecek ikincil kayıplarda olabilir.
Yangın Tesisatı Mevcut Askı Sisteminin Deprem Değerlendirmesi
Yangın sprinkler tesisatı 1. derece yüksek öneme sahip yapısal olmayan elemanlardan bir tanesidir.
Bu sebeple bina yıkılmadığı sürece deprem anında ve hemen sonrasında hizmetini sürdürmesi
gereken sistemlerin başında gelmektedir.
Birazdan göreceğimiz Görsel 1.1 ‘de bina içerisindeki yangın sprinkler borulamasının geleneksel
askı sisteminin deprem etkisi altındaki davranışı kabaca tariflenmiştir.
Bu askı sisteminin dikey taşıyıcısı olan rot elaman depremin oluşturacağı yatay kuvvet etkisinde
eğilmeye maruz kalacak ve bu etki karşısında yeterli mukavemeti gösteremeyerek tesisat borusunun
binadan farklı salınım davranışları göstermesine ve bunun sonucunda da kuvvetle muhtemel olarak
tesisat sisteminin zarar görmesine sebep olacaktır.
Görsel 1.1
Yangın Tesisatı Deprem Koruması
Yangın tesisatının belirtilen yatay deprem etkisi altında bina ile aynı hareketi yapması gerekmektedir.
Bu sebeple hesaplanan yatay deprem yükü etkisine karşı mukavim sismik askı sistemleri
kullanılmalıdır. Bu sistemler boruyu yatay düzlemde hem enine (boru eksenine dik yöndeki deprem
etkisi ) hem de boyuna (boru ekseni yönündeki deprem etkisi) yönlerde depreme karşı korumalıdır.

Bu askı sistemlerinden bir tanesi ve bu sunumunda konusu olan rijit tip sismik askı sistemleridir.
Bu sistemde kullanılan sınırlama bileşeni hem çekme hem basma kuvvetlerine mukavim boru , profil
vb.. rijit elemanlardır.
Rijit Tip (Borulu) Enine Sismik Koruma Rijit Tip (Borulu) Boyuna Sismik Koruma
Yangın Tesisatı Yatay Deprem Yük Hesabı
NFPA13 – Bölüm 9 ‘ a göre yatay eşdeğer statik deprem yük hesabı ;
Fp = Wp x Cp
Fp : Sismik askılama noktasındaki yatay eşdeğer statik deprem yükü
Wp : Sismik askılama noktasındaki işletme ağırlığı (NFPA standardına göre x 1,15 alınır.)
Cp : Sismik katsayı *
* Cp katsayısı NFPA13-16 Tablo 9.3.5.9.3 yardımı ile
Ss (Kısa periyot harita spektral ivme katsayısı)
kullanılarak bulunur. Ss ise ülkemizdeki projeler için;
AFAD Türkiye Deprem Tehlike Haritaları İnteraktif
Web Uygulaması yardımı ile bulunur.
Rijit Tip (borulu) Sismik Koruma Sistemi Yük Dayanımı
Ankraj dübeli kesme etkisinde Ankraj dübeli çekme-kesme bileşke
emniyetli dayanıma etkisinde emniyetli dayanıma
sahip olmalı ! sahip olmalı !

a a
Rijit tip(borulu) sismik Rijit tip(borulu) sismik
koruma sistemi min. basma koruma sistemi min. çekme
dayanımı = Fp / sin a dayanımı = Fp / sin a
(a açısı uygulamada 30 ile (a açısı uygulamada 30 ile
90 derece arasında olmalı.) 90 derece arasında olmalı.)

Fp (yatay deprem yükü) Fp (yatay deprem yükü)

Rijit Tip (borulu) Sismik Koruma Sistem Bileşenleri

- Sismik sınırlama borusu deprem yüküne uygun olarak 1’’ – 2’’ arasındaki ölçülerde sch40 çelik boru
(Fy = 248 N/mm2) olmalı.

- Sismik sınırlama borusu ve ankraj dübeli dışındaki sistem bileşenleri UL/FM onaylı olmalı.

- Ankraj dübeli çatlaklı betonda kullanıma uygun (option1) ETA onaylı sismik dübel olmalı.

- Braket bağlantı cıvataları özel boyunlu ve uygulama torku altında kırılır yapıda olmalı.
 Yangın Tesisat Hattı Üzerinde Sismik Koruma Yerleşimi ve Tasarım Kriterleri

Max.12 mt. Max.12 mt.

Ana Hat
Enine Enine Enine
Sismik Koruma Sismik Koruma Sismik Koruma

Ana Hat

Max.1,8 mt.
Max.1,8 mt.
Branşman Hattı

Branşman Hattı
Branşman Hattı

Branşman Hattı

Branşman Hattı
Ana Hat
 Yangın Tesisat Hattı Üzerinde Sismik Koruma Yerleşimi ve Tasarım Kriterleri

Ana Hat
Max.24 mt.

Boyuna Boyuna
Sismik Koruma Sismik Koruma

Ana Hat

Max.12 mt. Max.12 mt.

Branşman Hattı

Branşman Hattı
Branşman Hattı

Branşman Hattı

Branşman Hattı
Ana Hat
 Yangın Tesisat Hattı Üzerinde Sismik Koruma Yerleşimi ve Tasarım Kriterleri

Branşman sismik korumasına gerek yok.

Ana Hat
< 3,6 mt
ise

Ana Hat
Branşman Hattı
Branşman Hattı

Branşman Hattı

Branşman Hattı

Branşman Hattı
> 3,6 mt
ise
Ana Hat

Enine Enine Enine Enine Enine

Sismik Koruma Sismik Koruma Sismik Koruma Sismik Koruma Sismik Koruma
 Yangın Tesisat Hattı Üzerinde Enine Sismik Koruma Sistemi için Etki Zonu Hesabı

Ana Hat
Enine Enine Enine
Sismik Koruma Boyuna Sismik Koruma Boyuna Sismik Koruma
Sismik Koruma Sismik Koruma

Ana Hat
Branşman Hattı

Branşman Hattı

Branşman Hattı

Branşman Hattı
Branşman Hattı
Ana Hat

Enine Enine Enine Enine Enine

Sismik Koruma Sismik Koruma Sismik Koruma Sismik Koruma Sismik Koruma

Enine sismik koruma seçimi için deprem yükü hesabında kullanılan

İşletme ağırlığı (Wp) için zon içerisindeki tüm hatların işletme ağırlıkları toplanır.
 Yangın Tesisat Hattı Üzerinde Boyuna Sismik Koruma Sistemi için İşletme Ağırlığı

Ana Hat
Enine Enine Enine
Sismik Koruma Boyuna Sismik Koruma Boyuna Sismik Koruma
Sismik Koruma Sismik Koruma

Ana Hat
Branşman Hattı

Branşman Hattı

Branşman Hattı

Branşman Hattı
Branşman Hattı
Ana Hat

Enine Enine Enine Enine Enine

Sismik Koruma Sismik Koruma Sismik Koruma Sismik Koruma Sismik Koruma

Boyuna sismik koruma seçimi için deprem yükü hesabında kullanılan

İşletme ağırlığı (Wp) için sadece koruma alanı içerisindeki ana hattın ağırlığı dikkate alınır.
ÖRNEK SİSMİK HESAP TABLOSU
ÖRNEK UYGULAMALAR

Rijit Tip (Borulu) Enine Sismik Koruma

Rijit Tip (Borulu) Boyuna Sismik Koruma

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM.