ციკლონი

კონვექციური ნოჸულიშ მალობა ტროპიკულ ციკლონს

ციკლონი (< ჯვ. ბერძენ. κυκλῶν — მართუ) — დაბალი ატმოსფერული წნევაშ არე, ნამუშ ცენტრის წნევა მინიმალური რე, პერიფერიაშა — მაღალი. დჷმახასიათაფალი რე ატმოსფერული ეფაჩუა — ჰავაშ გირგალური რთაფა. ჯგირო გოვითარაფილი ციკლონიშ ცენტრის ზუღაშ დონეშე წნევა ანთხუ 950-960 მბარ-შახ, კანკალეშა 920-930 მბარ-შახ (თიწკჷმა, მუჟამსჷთ ზუღაშ დონეშე ოშქაშე წნევა დოხოლაფირო 1012 მბარ რე). ატმოსფერული წნევაშ გჷნორთუალაშ რუკას ციკლონი გჷმიხანტუაფჷ ოვალური ფორმაშ გოძგიბილი იზობარეფით, ნამუთ აკოხურგელი რე დაბალი წნევაშ არე (ბარიული დეპრესია).

ოორუე გვერდოსფეროს ციკლონს ბორია უბარს სათიშ ისინდიშ სააწმარენჯო მიმალობათ დო ცენტრიშა, ობჟათე გვერდოსფეროს — სათიშ ისინდიშ მალობათ. ბორია ციკლონიშ ცენტრის უმოსი ჭყანიერი რე, ვინძო პერიფერიას; კანკალეშა ბორიაშ სჩქარა 20 მ/წმ დო 30 მ/წმ-შე უმოსის ხოლო ანჭუ.

ციკლონიშო დჷმახასიათაფალი რე ჰავაშ ეკიმალობა, მუთ ხეს უნწყუნს მუნაფეფიშ გორჩქინას დო ხვეიან ნოლექეფიშ გჷმულას. ციკლონეფი ძალამ დიდ ტერიტორიას იკენა (მუსხირენ ოშობათ კმ²-შე 2-3 ვთშ. კმ²-შახ). გოფაჩუაშ მეჯინათ გიშმაგორჷნა: ტროპიკეფსგალე (ზჷმიერი დო მაღალი განედეფიშ) ციკლონს; ტროპიკულ ციკლონს.

ტროპიკეფსგალე ციკლონი ივითარებუ ატმოსფერული ფრონტეფიშ ზონას. ჰავაშ გირგალური ყარაფიშ გეშა ციკლონიშ არეს დიხაუჩაშ შხვადოშხვა განედიშე შიწუაფჷ შხვადოშხვა ტემპერატურაშ მაღვენჯი ჰავაშ მასეფი, მუთ იჭანუანს ციკლონიშ ტემპერატურულ ასიმეტრიას.

ციკლონი ყარენს ტროპოსფეროს ჰავაშ მასეფიშ გჷნულაშ მალობათ, ბჟადალშე ბჟეიოლიშჸურე, ოშქაშეთ 30-45 კმ/სთ სიჩქარათ (დაჭყაფჷ სტადიას სიჩქარა კანკალეშა 100 კმ/სთ ანჭუ; ბოლო სტადიას ქიახანს შეულებჷ ართ აბანს გაჩერება). ციკლონიშ გინულა თე თუ თი რაიონშა იჭანუანს ტაროსიშ უცბაშიან თირუას. თაშნეშე რე დაღარი (ლასირი) ციკლონეფი, ნამუთ ივითარებჷნა სქირონაშ ჟინპიჯიშ ტიბუ უბანს (ტიოზი, დინოხოლენი ზუღა).

ტროპიკული ციკლონეფიშ აკოქიმინუა დო გოვითარაფა მუთმოხვადუ 5-20° განედეფს, ეკვატორიშ ჟირხოლოჸურე. ტროპიკეფსგალე ციკლონეფწკჷმა ელაზჷმაფათ თინეფი კორჩილ ზჷმაშ რენა (დიამეტრი 100-300 კმ), წნევა ცენტრის 950, კანკალეშა - 900 მბარ-შახ ხოლო ანთხუ; მაღალი ბარიული გრადიენტიშ გეშა ბორიაშ სიჩქარა ბრელით უმოსი რე (70 მ/წმ დო უმოსი). ტროპიკული ციკლონეფიშ გოვითარაფა ეინწყუმუ ტიბუ დო ლამე ჰავაშ ინტენსიური ეკიმალობათ, მუსჷთ მოჸუნს წყარიშ ორქიშ კონდენსაცია დო ხვეიანი ნოლექეფი (გემანტირე ჭვემა, ტყვაცი დო გურგინი).

ტროპიკული ციკლონი ივითარებუ მანგარო გოტიბაფილჷ ოკეიანეშ არეს, კონვერგენციაშ დინოხტროპიკულ ზონას. ყარენს ბჟაეიოლშე ბჟადალშა (ტროპიკეფს ჰავაშ გჷნულაშ მალობათ) 10-20 კმ/სთ სიჩქარათ. ოორუე გვერდოსფეროს გინიკინუ ოორუე-ბჟადალჸურე, ობჟთე გვერდოსფეროს — ობჟათე-ბჟადალჸურე. სქირონაშა გინულაშ უკული მალას იქარებუ. არსებენს ხანგჷნძე მუსხირენ დღაშე 2-3 მარაშახ. ზოხო თინეფშე ტროპიკეფს ხოლო დჷთმაჩირთუ, ბჟაეიოლიშჸურე ქირთანს პიჯის დო მუშ მუშბურობეფით ტროპიკეფსგალე ციკლონს მითმიაკინუ.

თშნეშე ქოძირით

ანტიციკლონი

რესურსეფი ინტერნეტის

ციკლონი (ინგლისური) — სტატია ენციკლოპედია ბრიტანიკაშე

ლიტერატურა

ჯავახიშვილი შ., ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 11, ხს. 214, ქართი, 1987 წანა.
Пальмен Э., Ньютон Ч., Циркуляционные системы атмосферы, пер. с англ., Л., 1973;
Петерсен С., Анализ и прогноз погоды, пер. с англ., Л., 1961;
Хромов С. П., Основы синоптической метеорологии, Л., 1948;
Погосян Х. П., Циклоны, Л., 1976.