Агонь
Агонь — у вузкім сэнсе — сукупнасьць распаленых газаў або плязмы, якія выдзяляюцца ў выніку:
- адвольнага або міжвольнага награваньня гаручага матэрыялу да вызначанага пункту;
- хімічнай рэакцыі;
- датыканьня току высокай напругі з гаручым матэрыялам.
Агонь зьяўляецца асноўнай фазай працэсу гарэньня і мае ўласьцівасьць да самараспаўсюджаньня па закранутых ім іншых гаручых матэрыялах. Уласная тэмпэратура агню залежыць ад крыніцы, выклікалай рэакцыю ўзгараньня і/або ад матэрыялаў, якія ўдзельнічаюць у рэакцыі гарэньня.
У вайсковай справе пад «агнём» разумеецца стральба з пальнай зброі (кулямі або іншымі снарадамі).
Значэньне ў побыце
рэдагаваць
З прычыны надзвычай важнага значэньня агню розныя спосабы яго здабываньня вынайшлі яшчэ першабытныя людзі, выкарысталыя яго для асьвятленьня, саграваньня, прыгатаваньня ежы, абароны ад дзікіх жывёл і падачы ўмоўных сыгналаў. Першым спосабам, відаць, быў мэтад атрыманьня з адвольнай крыніцы награваньня, такой як маланка (хоць маланкі, улічваючы розныя прыродныя ўмовы і надвор’е, ударалі ў дрэвы досыць рэдка). Падвышаючая церце, але малаэфэктыўная палачка, што верціцца ў кавалку дрэва, была замененая на кнот, які рабілі з грыбных нарастаў на дубе або ясені. Традыцыйнай формай падтрыманьня агню тады і цяпер, пры мінаньні курсу выжываньня, было вогнішча.
Першым хімічным спосабам атрыманьня агню быў каталіз, вынайдзены нямецкім хімікам Дзёбэрэйнэрам. На падставе свайго вынаходніцтва ён стварыў не прызначаны для побытавага ўжываньня прыбор пад назвай «вадароднае крэсіва», удасканаленай разнавіднасьцю якога зьяўляецца так званы апарат Кіпа.
У наступным зьявіліся запалкі і спачатку бэнзінавыя, а потым — газавыя запальніцы.
Значэньне ў міталёгіі і эзатэрыцы
рэдагавацьАгню надаецца вялікая ўвага ў шэрагу міталёгіяў. У грэцкай і рымскай міталёгіі з агнём атаясамлялася некалькі бажаствоў (Гефэст, Прамэтэй, Вэста, Гестыя і іншыя), у старажытнаіндыйскай міталёгіі ўвасабленьнем агню быў Агні, у кельцкай міталёгіі багіня агню звалася Брыгід. У зараастрызме агонь выступае як асабліва сьвятая стыхія і ўвасабленьне чароўнай справядлівасьці, Арты. У народаў Поўначы агонь уяўляўся ў выглядзе жаночага вобраза — «маці», «гаспадыні агменю» і да т. п., а ў якутаў і буратаў — у мужчынскім вобразе «гаспадара». У сярэднявечным містыцызме саламандры былі найнізкай парфумай агню, прабывалымі ў ім.
Нараўне з вадой, зямлёй і паветрам, агонь лічыцца адной з чатырох стыхіяў (першаэлемэнтаў) і ў сувязі з гэтым займаў важную ролю асабліва ў антычнай філязофіі, напрыклад у Геракліта, а таксама ў альхіміі. У заходняй астралёгіі элемэнт агню зьвязаны з задыякальнымі знакамі Авена, Льва і Стральца, яго дамінанты — Сонца і Плютон. У кітайскай астралёгіі агонь — адна зь пяці стыхіяў і зьвязваўся з плянэтай Марс, энэргіяй цы, поўднем, улетку (6 красавіка — 17 чэрвеня паводле грэгарыянскага календара), чырвоным колерам, горкім густам і рэзкім, пякучым пахам, лікам 7, зямнымі «галінамі» зьмеі («сы») і каня («у»), 3-м і 4-м нябеснымі «стваламі» («бін», «дын») і ў тым ліку суадносіўся з гадамі, якія сканчаліся на 6 і 7.