Hamburg

Hierdie artikel handel oor die Duitse stad. Vir ander gebruike, sien Hamburg (dubbelsinnig).

Vrye en Hansestad Hamburg
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Duitsland
Deelstaat	Hamburg
Koördinate	53°33′N 10°0′O
Stigting	810
Stadstatus	1510/1618 Ryksstad
Oppervlakte:
- Totaal	755,09 vk km
Hoogte bo seevlak	6 m
Bevolking:
- Totaal (31 Desember 2021)	1 853 935
- Bevolkingsdigtheid	2 522/vk km
- Metropolitaanse gebied	5 395 307
Tydsone	UTC +1 (MET)
- Somertyd	UTC +2 (MEST)
Klimaat
- Tipe	Gematigde seeklimaat
- Gemiddelde jaarlikse temperatuur	9 °C
- Gem. temp. Januarie/Julie	1,3 / 17,4 °C
- Gemiddelde jaarlikse neerslae	773 mm
Burgemeester	Peter Tschentscher (SPD)
Amptelike webwerf	hamburg.de

Hamburg (Duits: [ˈhambʊʁk], , plaaslik ook [ˈhambʊɪ̯ç'], ; Nederduits: Hamborg, [ˈhaˑmbɔːχ]; Nedersaksies: Hambörg) is die naasgrootste stad in Duitsland na Berlyn. Sy hawe is op een na die grootste in Europa en die negende grootste ter wêreld. Hamburg is die sesde grootste stad in die Europese Unie asook die grootste stedelike nedersetting wat nie as hoofstad van 'n lidstaat fungeer nie. Dit is een van die welvarendste stede in Duitsland en toon die vinnigste bevolkingsgroei van alle Duitse metropole.

Nagaansig van Hamburg se nuwe ikoniese konsertsaal Elbphilharmonie, geleë in die hawebuurt HafenCity (na regs)

Die amptelike naam van die stad, Freie und Hansestadt Hamburg (Nederduits: Friee un Hansestadt Hamborg, Afrikaans: "Vrye en Hansestad Hamburg"), verwys na sy lidmaatskap in die middeleeuse Hanseatiese Bond van stede en sy besondere status as stadstaat en een van Duitsland se sestien deelstate (Bundesländer). Sedert 1982 tree Hamburg op as setel van die Internasionale Seegeregshof, die belangrikste instelling van die Verenigde Nasies in Duitsland.

Die stadstaat en administratiewe gebied van Hamburg het 'n oppervlakte van 755 km² en 'n bevolking van 1,851 miljoen, terwyl 'n bykomende 750 000 inwoners in nedersettings net buite die stadsgrense gehuisves is. Die metropolitaanse gebied van Hamburg (Metropolregion Hamburg) sluit gebiede van die aangrensende deelstate Sleeswyk-Holstein en Nedersakse in, met 'n oppervlakte van 18 100 km² en meer as vyf miljoen inwoners.

Hamburg lê teen drie riviere, die Alster, Bille en Elbe. Eersgenoemde vorm twee kunsmatige mere, die Binne- en Buite-Alster (Binnenalster en Außenalster), wat in die hart van die middestad lê.

Naas die samehangende stadsgebied is daar ook vier eksklawes. Drie klein eilande in die Noordsee (Neuwerk, Scharhörn en Nigehörn), wat sowat 100 kilometer noordwes van Hamburg geleë is maak, net soos die nasionale park Hamburgisches Wattenmeer, deel uit van die stadstaat.

Etomologie

Die oorsprong van die naam is onduidelik. In 1557 het Adam Tratziger in sy boek Der alten weitberuhmeten stadt Hamburg chronica und jahrbucher die woord hamme as "hout" of woud" geïnterpreteer, maar daarna verwys dat "die Friese (…) "'n plek van weivelde en vleie, waarop hul vee wei" hamme genoem het. Vir die nabygeleë dorp, die huidige stadsdeel Hamm, stel Tratziger egter 'n afleiding van 'n adellike gesin met die naam Hamme voor, waarvan die laaste nasaat Adam von Hamme die dorp aan die stad verkoop het, maar dié "ware berig... kan nie by enige ander geskiedkundige gevind word nie" en daar is geen ander bekende bron behalwe Tratziger s'n nie. Die daarop gebaseerde interpretasie as "in die moerasland uitgestrekte beboste heuwel, bos“ word intussen verwerp.

Volgens 'n ander benadering, wat die Middeleeuse terreintoestande – wat van die huidige s'n verskil – in ag neem, is die stadsnaam ontleen aan die Germaanse *ham- "hoek, hoekige terrein langs riviere, baai" (soos by Hameln), Oudhoogduits hamm "buig, ou rivier, stuk grond tussen slote, knieholte, agterste buiging“; Oud-Saksies hamm(a), Oud-Fries hamme, Middelnederduits ham, Noord-Fries Hamm, Haam "land in 'n rivierdraai; landtong; iets geboë". Hamburg sou dus "die by 'n draai in die rivier, op 'n landtong geleë plek" beteken. Volgens Rainer-Maria Weiss in 2016 beteken die Oud-Saksiese woord ham "omheinde weiland" of "afgebakende baai", waarmee Hammaburg "weilandkasteel" of "baaikasteel" sou beteken. Die naamdeel -burg is aan die Germaanse woord burg ontleen, wat naas "versterkte heuwel" ook "nedersetting" kan beteken.

Geografie

Hawehowe in Hamburg

Hamburg lê in die noorde van Duitsland, by die monding van die Alster- en Billeriviere in die Elbe wat 110 kilometer verder noordwes in die Noordsee uitmond. Die natuurlike getyehawe van die stad strek oor die hele breedte van die Elbe en lê hoofsaaklik aan die suidoewer van die Norderelbe, teenoor die stadswyke St. Pauli en Altona.

Die diepseehawe se vier houerterminale behoort tot die grootstes wêreldwyd. Die twee oewers is deur brûe in die ooste en die Ou en Nuwe Elbe-tonnel met mekaar verbind. Die gebied suid en noord van die rivier is geest, hoër geleë land wat tydens die Ystydperk deur gletsers gevorm is.

Dyke langs die Elbe beskerm die stad teen vloedwater, wat in vroeër tye groot dele van Hamburg herhaaldelik oorstroom het. Die Alsterrivier is in die binnestad gestu en vorm nou 'n meer, wat in twee dele gesplits is – die Binne- en Buite-Alster. Talle kanale lei water na die mere, wat deur uitgestrekte parke omring word. Daar is altesaam 2 485 brûe in Hamburg wat die kanale en klein riviere oorspan. Die stad beskik oor die grootste aantal brûe in Europa (meer as Venesië met 400 en Amsterdam met 1 200 altesame).

Die huidige grense van die stad is ingevolge die Wet oor die Vorming van Groot-Hamburg van 1 April 1938 vasgelê. Hamburg is na Berlyn volgens oppervlakte en bevolking die tweede grootste stad van Duitsland.

Klimaat

Hamburg soos vanaf die Internasionale Ruimtestasie gesien

Lugbeeld van Hamburg

'n Reënerige dag in Hamburg

As gevolg van die maritieme invloede het Hamburg in vergelyking met die oostelike agterland 'n gematigde, vogtige klimaat wat deur 'n minder wisselvallige weer as die binnelandse gebiede gekenmerk is. In die algemeen het die noorde van Duitsland ietwat laer temperature en meer reënval as die suide, maar danksy die maritieme invloed is die winters milder.

Die gemiddelde wintertemperatuur in Hamburg is 2 °C, die gemiddelde somertemperatuur sowat 22 °C. Julie is die warmste maand met 'n gemiddelde temperatuur van 17,0 °C, Januarie die koudste met 'n gemiddeld van 0,0 °C. Warm somerdae met meer as 25 °C kom tans gereeld voor. Die gemiddelde jaarlikse reënval is 714 millimeter, en op sowat 52 dae van die jaar lê misbanke oor die stad.

Stormagtige weer tree veral in die winter op, terwyl die tydperk tussen Julie en Oktober die natste van die jaar is. Reënbuie is in hierdie tydperk sterker en behels meer reënwater as die ligte reën wat in die res van die jaar val. Alhoewel selfs Hamburgers dikwels na hul tipiese Schmuddelwetter of reënweer verwys, kry Hamburg minder neerslae as byvoorbeeld München.

Weergegewens vir Hamburg
Maand	Jan	Feb	Mar	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	Jaar
Hoogste maksimum (°C)	14,4	17,2	23,0	29,7	33,5	34,6	36,9	37,3	32,3	26,1	20,2	15,7	37,3
Gemiddelde maksimum (°C)	3,9	4,6	8,2	13,3	17,8	20,1	23,5	22,5	18,9	13,4	8,3	4,4	13,2
Gemiddelde temperatuur (°C)	1,7	1,9	4,6	8,6	12,9	15,6	18,7	17,8	14,0	10,6	6,2	2,4	9,4
Gemiddelde minimum (°C)	−0,1	−0,3	1,1	4,7	8,1	10,9	13,8	13,3	10,8	7,3	4,0	1,0	6,2
Laagste minimum (°C)	−22,8	−29,1	−15,3	−7,1	−5,0	0,6	3,4	1,8	−1,2	−7,1	−15,4	−18,5	−19,1
Neerslag (mm)	67,8	49,9	67,7	43,0	57,4	78,6	76,7	78,9	67,4	67,0	69,2	68,9	792,6
Bron: Wêreldmeteorologieseorganisasie (VN), Deutscher Wetterdienst

Geskiedenis

Vroeë geskiedenis

Hamburg: Die Binnen-Alster in die aandskemering

Argeologiese opgrawings op die Domplatz ("Katedraalplein")

Sowat 17 000 jaar gelede het die smeltwater van die laaste ystyd in die gebied afgevloei en dit was moontlik nomadiese jagters en versamelaars wat hulle as eerste nedersetters hier gevestig het, soos uit argeologiese vondste uit die Laat Steentydperk blyk.

Die eerste permanente nedersettings dateer uit die 4de eeu v.C. Daar word soms beweer dat Romeinse ekspedisies die gebied van Hamburg verken het, maar tot dusver het geen opgrawing hierdie legende gesteun nie. By die samevloeiing van die riviere Alster, Bille en Elbe het 'n klein heuwel in die moerasgebied van die rivierdelta verrys waar Noord-Albingiese Sakse hulle in die tydperk tussen die 4de en 6de eeu n.C. gevestig het. Die dorp wat omtrent 600 ontstaan het, is naas Noord-Albingiese Sakse ook deur Slawiese Abotriete uit die gebied van die huidige Schwerin bewoon. 'n Handelsroete wat oor die Alster geloop het, het van die dorp 'n belangrike handelsplek gemaak.

Die Hammaburg-vesting

Villa's langs die Elbe-oewer

Die naam "Hamburg" is afgelei van die eerste permanente gebou, die Hamma-burg, 'n vesting wat Karel die Grote in die tydperk tussen 808 en 810 (ander bronne gee 825 as ontstaansjaar) as 'n militêre voorpos teen Slawiese invalle naby die nedersetting laat oprig het en waarvan die presiese afmetings (130 by 130 meter) bekend is. Die beskerming deur die vesting en die gunstige ligging het ook sowat 200 ambags- en koopmanne gelok wat hulle beskeie huise wes en suid van die vesting opgerig het. Die plaaslike ekonomie het aanvanklik op akkerbou, veeteelt en vissery gebaseer. 'n Klein rivierarm van die Alster het as hawe gedien.

Net soos ander vroeë nedersettings in die Noord- en Oosseegebied klassifiseer historici die 9de eeuse Hammaburg as 'n wik-nedersetting (afgelei van die Latynse vicus "gehuggie, plaas, dorpie"), 'n vroeë vorm van 'n Middeleeuse stad. Vir koopmanne uit die Rynland en Friesland het Hammaburg reeds 'n funksie as poort na die ooste vervul – keramiek, wyn, meulstene, lakens en linnegoed is hier aangebied, waarby die kopers hoofsaaklik Slawiese vorste uit Oos-Holstein en Mecklenburg was. Ook Slawiërs (Saksers, Dene en baie bewoners van Slawiese gebiede) is hier te koop aangebied.

In 834 het Hamburg die setel van biskop Ansgar, die "Apostel van die Noorde", geword. 'n Vloot van seshonderd Wiking-skepe het Hamburg in 845 aangeval en die dorp, wat teen hierdie tyd sowat vyfhonderd inwoners getel het, volledig verwoes. Hamburg was vanaf die 11de eeu 'n belangrike sentrum vir die handel met die Skandinawiese lande en die basis van sendelinge, wat met die kerstening van Noord-Europa begin het.

In 1030 is die stad 'n tweede keer deur die Poolse koning Mieszko II aan die brand gesteek. Ná twee verdere aanvalle deur Slawiese krygers uit die ooste in 1066 en 1072 is die biskop se setel na Bremen verskuif.

Keiser Frederik I Barbarossa het in 'n oktrooi wat in 1189 vervat is, Hamburg se vrye toegang tot die Neder-Elbe gewaarborg. Danksy die nabyheid van die belangrikste handelsroetes van die Noord- en Oossee het Hamburg vinnig tot een van die belangrikste hawens van Noord-Europa gegroei, en sy verbond met die hawestad Lübeck aan die Oossee in 1241 word as die oorsprong van die Hanseatiese Bond van handelstede beskou. Onlangse navorsing het die keiser se dokument, wat nog steeds in 'n stedelike museum vertoon word, as 'n vervalsing uit die jaar 1265 ontmasker – Hamburg het dus nie werklik stadstatus gekry nie.

Hamburg as Hansestad

Lombardbrug met Binne- en Buite-Alster

Hamburg omstreeks 1500

Hamburg omstreeks 1700

Hamburg het in 1321 amptelik by die Hanse aangesluit, maar terwyl die meeste Noord-Duitse stede hulle onder die leiding van Lübeck veral op die seehandel met die Oosseegebied en die Skandinawiese lande toegespits het, het Hamburg vanweë sy geografiese ligging voortgegaan om veral met lande in die Noordseegebied handel te dryf.

Die besondere status wat Hamburg geniet het, was nie altyd met die Hanse se beginsel van 'n gemene koopman versoenbaar nie en het dikwels tot geskille met ander Hansestede, waaronder veral Lübeck, gelei. Hamburg het byvoorbeeld in 1367 geweier om by die Keulense Konfederasie en hulle stryd teen die Koninkryk van Denemarke aan te sluit. Eers ná die oorwinning oor koning Waldemar IV in die tweede oorlog het Hamburg sy houding geleidelik verander.

Hamburg het mettertyd toenemend belangrike handelsbetrekkinge aangeknoop. Handelsvoorregte is in Engeland en Vlaandere verkry en handelsposte is in Londen, Brugge, Amsterdam, in die Skandinawiese lande en in die Duitse binneland gestig. Danksy 'n aantal vriendskapsverbonde met Lübeck is die geskille in die Hanse ook besleg.

Hamburg het vir talle Europese lande as 'n sogenaamde Stapelstad en oorlaaihawe gedien, waar vistraan, stokvis en huide uit Noorweë; was en pelse uit Rusland; botter uit Friesland; speserye, wyn, heuning en olie uit die suide; en lakens, rog, koper, pik, as, lood en tin uit Vlaandere gehanteer is. Hamburg was daarnaas die belangrikste invoerhawe vir Engelse lakens. Hierdie uitvoerprodukte is eers in Hamburg gestoor of "gestapel" voordat hulle na ander stede in die Noordseegebied of Lübeck toe verskeep is.

Ondanks sy handelsbetrekkinge met die buiteland het Hamburg steeds ook die binnelandse handel in Duitsland en sy eie uitvoere bevorder. Bier was die vernaamste uitvoerproduk wat teen die begin van die 14de eeu orals in Europa gewild geraak het. Hamburg het in hierdie periode oor sowat 500 brouerye beskik en het derhalwe die bynaam "Brouery van die Hanse" gekry.

Hamburg het daarnaas goedere uit die Duitse binneland, veral uit die Mark Brandenburg, Maagdenburg, Brunswyk en Lüneburg gehanteer. Die goedere is in Hamburg gestoor en met handelskepe oor die Elberivier en die Noordsee na hulle bestemmings in die Noordseegebied vervoer. Volgens historiese bronne was graan, wat veral in Brandenburg geoes is, die belangrikste handelsgoed wat van Hamburg naas Danzig en Amsterdam die grootste graanmark in Noord-Europa gemaak het, ofskoon Hamburg aanvanklik net in sy eie graanbehoeftes wou voorsien.

'n Ander belangrike uitvoerproduk wat ook oorwegend uit Brandenburg gekom het, was hout, terwyl metale soos tin, koper, lood en yster uit die gebied van Brunswyk ingevoer en meestal eerder plaaslik verwerk as uitgevoer is.

Die Hansestede het sedert 1350 elkeen oor 'n sogenaamde Volmagtige Raad beskik wat die lidstede in politieke opsig verteenwoordig het. Hamburg se Raad het uit sowat dertig lede bestaan, waaronder twee burgemeesters. Alhoewel Hamburg destyds nog nie die status van 'n Vrye Ryksstad geniet het nie, het hierdie Raad nogtans die politieke en administratiewe gesag oor die stad uitgeoefen.

Die ekonomiese welvaart het steeds meer immigrante uit landelike gebiede na Hamburg gelok en die bevolking het van 8 000 mense in 1375 tot 16 000 omtrent 1450 gegroei.

Met die ontdekking van die Amerikas in die laat 15de eeu en later ook die seeroetes na Asië het die seehandel na die Atlantiese Oseaan begin verskuif en die handelsgebiede van die Oossee het hulle leidende ekonomiese rol geleidelik kwytgeraak. Nuwe Atlantiese handelsnasies soos Engeland en Nederland het 'n ekonomiese opswaai beleef.

Terwyl hierdie veranderings 'n nekslag aan die handel en ekonomie van talle Hansestede, waaronder veral Lübeck, toegedien het, het Hamburg danksy sy ligging aan die Noordsee voordeel uit die nuwe situasie getrek en veral sy handelsbande met Engeland en Nederland versterk. Die ou handelstradisies van die Hanse het hul betekenis verloor en buitelanders is nou toegelaat om met mekaar handel te dryf en om saam met plaaslike koopmans handelsmaatskappye te stig. Hamburg het veral aan Engelse koopmans, sogenaamde Merchant Adventurers, beskerming en ekonomiese voorregte verleen wat deur Hamburg se Hanse-bondgenote as verraad beskou is.

Die moderne tydperk

Radiotoring op die eiland Neuwerk

Hamburg omstreeks 1700, met die Grasbrook-riviereilande op die voorgrond

Hamburg se huidige administratiewe verdeling

Hamburg was vanaf 1510 de facto 'n "Ryksstad", alhoewel die Duitse keiser die titel "Vrye Ryksstad" eers in 1618 aan Hamburg toegeken en die Deense koning hierdie status eers in 1768 erken het.

In die 1520'erjare het die stadsregering die Lutherse variant van die Protestantse geloof aanvaar. Hamburg het destyds as 'n toevlugsoord vir godsdiensvlugtelinge uit Nederland en Frankryk gedien sodat sy bevolking tussen 1550 en 1600 tot 40 000 verdubbel het. Lutherse en Calvinistiese vlugtelinge, Joodse immigrante uit Spanje, Portugal en 'n aantal Duitse gebiede en Engelse koopmanne wat hulle in die tweede helfte van die 16de eeu in die stad gevestig het, het Hamburg 'n ekonomiese en kulturele hupstoot gegee.

Gedurende die 16de eeu het Europa se handel na oorsese gebiede begin uitbrei en die Europese vervoerstelsel het as gevolg van hierdie ontwikkeling ingrypend verander. Stede soos Sevilla in Spanje en Lissabon in Portugal was nou beduidende sentra vir handel en kommunikasie met die Nuwe Wêreld en Asië, terwyl ook Antwerpen sentraal gestaan het in die internasionale handel. Vir Hansestede soos Hamburg was 'n integrasie in die nuwe Atlantiese handelstelsel en 'n konsentrasie op nuwe handelsgoedere lewensnoodsaaklik. Dit was belangrik om by die handel met Spanje en graanuitvoere na die Middellandse Seegebied betrokke te raak. Hamburg het voordeel uit sy monopolie op die graanhandel in die Elberivierstreek en sy hoogs produktiewe omgewing getrek. Engeland en Nederland was sedert die einde van die 16de eeu Hamburg se belangrikste handelsvennote en, danksy die seehandel met Wes-Europa, het Hamburg tot die vernaamste Duitse hawestad langs die nuwe oos-noordwestelike Europese handelsroete tussen Leipzig en Amsterdam en die suid-noordelike roete tussen Venesië, Neurenberg en Amsterdam ontwikkel.

In 1678 is die eerste openbare operateater van Duitsland in Hamburg geopen.

Tydens die 18de eeu het die stad 'n tyd lank onder Deense heerskappy gekom, maar het nogtans steeds 'n deel van die Heilige Romeinse Ryk gebly. In 1768 het Hamburg selfs die status van 'n Vrye Keiserlike Stad gekry.

In die tydperk tussen 1810 en 1814 het Frankryk die stad, wat gedurende Napoleon Bonaparte se laaste veldtog in Duitsland erg verwoes is, geannekseer. Desondanks het Hamburg in die tweede helfte van die 19de eeu veral ingevolge die uitbreiding van die Atlantiese handel vinnig begin groei. Sy bevolkingsyfer het selfs viervoudig toegeneem tot 800 000.

Die Hagenbeck'sche Zoo, wat in 1907 gestig is, was in sy tyd die modernste dieretuin ter wêreld.

Tweede Wêreldoorlog

'n Nagtelike uitsig oor die Speicherstadt

Ná twee groot brande in die jare 1284 en 1842 is Hamburg vir 'n derde keer tydens die bomaanvalle van die Tweede Wêreldoorlog volledig verwoes. As 'n vergelding vir die Duitse aanvalle op Coventry het die Britse Royal Air Force Hamburg op 16 November 1940 met bomwerpers aangeval. Operasie Gomorrha, 'n reeks Geallieerde bomaanvalle tussen 24 Julie en 2 Augustus 1942, het die binnestad van Hamburg in 'n vuurstorm verwoes, waarin 42 000 mense dood is. Altesaam het meer as 50 000 burgers as gevolg van bomaanvalle hul lewens verloor en Hamburg beskik deesdae nie meer oor geboue uit die tyd voor 1842 nie, terwyl net 'n klein aantal uit die tydperk voor 1945 bewaar gebly het. Die uitgebrande toring van die Nikolai-kerk is as gedenkmonument bewaar.

Britse troepe het op 3 Mei 1945 vanuit die suide na Hamburg opgeruk. Die stad is sonder 'n enkele geveg aan die geallieerdes besetters oorhandig. Die wapenstilstand was vir baie bewoners eers die begin van swaar tye. As belangrike verkeersknooppunt vir noord-suidelike en oos-westelike roetes was Hamburg in die laaste oorlogsjare en in die maande ná die Duitse kapitulasie 'n natuurlike eerste toevlugsoord vir miljoene Duitsers op soek na hul gesinne of 'n verblyfplek.

Honderdduisende vlugtelinge uit Pools- en Russies-besette gebiede in die ooste, vrygelate oorlogsgevangenes, buitelandse werkers en internasionale vlugtelinge, maar ook Hamburgers wat gedurende die oorlog na ander plekke oorgebring is, het na die stad gestroom en moes van kos en huisvesting voorsien word. Alhoewel geen nuwe woonstelle ontstaan het nie, het die inwonertal tussen Mei 1945 en laat 1947 van een tot 1,5 miljoen gestyg. Baie mense is in voorstede gehuisves, en talle Hamburgers het skaars woonruimte met vlugtelinge of terugkerende inwoners gedeel. Woonruimte vir 30 000 Britse soldate is deur die militêre bewind gewoonlik gekonfiskeer. In 1948 is nog meer as 200 000 mense in tydelike noodbehuising gehuisves.

Naoorlogse tydperk

Die stadsdeel Wilhelmsburg is die ergste getref deur die groot stormvloed (Noordseevloed) van 1962

In 1962 is die laerliggende dele van Hamburg deur 'n vloedramp getref, waarin meer as driehonderd mense gesterf het en duisende dakloos gelaat is. Die destydse senator van Hamburg se polisiediens en latere vyfde kanselier van die Federale Republiek van Duitsland, Helmut Schmidt (1918–2015), het destyds gewildheid verwerf met sy bekwame optrede as krisisbestuurder.

Teen die middel van die sestigerjare het die inwonertal tot 'n rekordsyfer van 1,85 miljoen gestyg. Tans groei die voorstede die vinnigste en daar word verwag dat Hamburg in die nabye toekoms 'n bevolking van meer as twee miljoen mense sal hê.

Op 29 November 2015 het kiesers Hamburg se voorgestelde kandidaatskap as Duitse gasheerstad van die Olimpiese Somerspele 2024 in 'n referendum met 51,6 persent van die uitgebragte stemme afgekeur.

Ekonomie

Oorsig

'n Lugfoto van die Hamburgse houerhawe, met die stadswyk Othmarschen in die voorgrond

Die Freedom of the Seas in die Hamburgse hawe (April 2006)

Die houerterminaal Burchardkai in Hamburg-Waltershof

Die vragskip Cap San Diego, wat in 1961 gebou is en roetes na Suid-Amerika bedien het, is deur moderne houerskepe vervang en omgeskep tot 'n museum

Eeue lank was die hawe Hamburg se belangrikste ekonomiese basis – en dit is nog steeds die belangrikste bedryf wat aan Hamburg die bynaam "Poort na die wêreld" besorg het. Internasionale skeepvaartlyne verbind die Noord-Duitse metropool met 900 seehawens in 174 lande dwarsoor die wêreld. Die seehawe skep meer as 260 000 werksgeleenthede in die stad en elders in Duitsland. Die jaarlikse waardeskepping word op 20 miljard € beraam. Die belastinginkomste uit die hawebedryf het in 2005 sowat 600 miljoen € beloop. Die tweede grootste Europese hawe na Rotterdam (en negende grootste wêreldwyd) met 'n oppervlakte van sowat veertig vierkante kilometer hanteer in 2005 20 000 aankomste en vertrekke van groot vragskepe, wat gelykstaan aan agt miljoen standaard-houereenhede en 115 miljoen ton goedere.

Hamburg is daarnaas die grootste spoorweghawe in Europa. In 2014 is sowat 2,2 miljoen standaardhouers met goederetreine vanuit of na Hamburg vervoer. Die aandeel van goederetreine het sodoende 43 persent beloop, terwyl 47 persent van alle houers, wat in Hamburg gehanteer is, met vragmotors vervoer is.

Die stad het lankal die grootste Europese vervoersentrum vir die handel met die Verre Ooste geword. Die Duitse nywerhede voer baie onderdele vir die plaaslike vervaardiging uit oorsese lande in, terwyl vervaardigde goedere vanuit Hamburg na oorsese bestemmings uitgevoer word. Hamburg se posisie as internasionale handelstad verklaar ook die groot aantal buitelandse konsulate wat hier gevestig is.

Ander belangrike nywerhede is lug- en ruimtevaart, met meer as 30 000 werknemers in Hamburg en sy omgewing (een van Airbus Industries se twee Duitse fabrieke is in Hamburg gevestig en die stad besit die derde grootste lug- en ruimtevaartbedryf ter wêreld na Seattle (VSA) en Toulouse (Frankryk), verbruiksgoedere, die chemiese en farmaseutiese nywerheid en die mediabedryf. Sowat die helfte van Duitsland se nasionale nuusblaaie en tydskrifte, waaronder die invloedryke weeklikse nuustydskrif Der Spiegel, word hier uitgegee. Daarnaas het ook 'n aantal musieketikette, waaronder Warner Music Germany, en internet-ondernemings soos America Online Duitsland en Google Germany hulle hoofkwartiere in Hamburg.

Swaar nywerhede sluit aluminium- en staalvervaardiging en Europa se grootste koperaanleg in. Daarnaas is daar 'n aantal groot skeepswerwe, soos die bekende Blohm + Voss. Die Hamburgse Effektebeurs, wat in 1558 as die eerste in Duitsland en vierde in Europa gestig is, speel vandag geen belangrike rol meer nie.

Die ontwikkeling van Hamburg se hawe

Speicherstadt: Maritimes Museum

Die Speicherstadt teen sononder

Die Hamburger Speicherstadt, 'n uitgestrekte kompleks van stoorhuise, het in die 19de eeu as deel van die vryhawe ontstaan. Dit is destyds van innovasies soos elektriese lig en hidroulies aangedrewe windasse voorsien. Drukwater en krag is deur 'n eie kragsentrale aan die hawegeriewe voorsien, terwyl die stoorhuise met hul dik buitemure 'n stabiele klimaat vir bederfbare goedere geskep het, sodat geen bykomende verwarmings- of verkoelingsgeriewe benodig is nie.

Tot 1927 is die Speicherstadt stapsgewys uitgebrei. Die geweldige gebouekompleks in die Neogotiese styl is uit miljoene rooi bakstene gebou en rus op duisende houtpale. Die totale stoorruimte, waar waardevolle goedere soos koffie, tee, kakao en speserye in 'n droë omgewing en doeanevry gestoor kon word, het 310 000 vierkante meter beloop. Vervoergeriewe (water, spoorweë en paaie) was digby beskikbaar.

Die stoorgeriewe was 'n belangrike aanvulling vir die nuwe hawekaaie wat sedert 1866 ontstaan het en waar skepe uit oorsese lande vinnig gehanteer kon word. Die Hamburgse hawe het voordeel uit die destydse globaliseringstendense getrek en binne enkele dekades tot een van die grootste seehawens ter wêreld gegroei: in 1914, net voor die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog, was dit ná Londen en New York die derde belangrikste hawe en die grootste op die vasteland van Europa.

Ná 'n skerp daling tydens die Eerste Wêreldoorlog het die handelsvolume in die "Goue Twintigs" weer vinnig toegeneem – in 1928 is byna 30 miljoen ton goedere gehanteer. Die hawe het gespesialiseerde dienste en stoorhuise vir alle soorte invoere aangebied, waaronder die handel met vrugte wat sterk groei getoon het. 1934 is die eerste gespesialiseerde stoorgeriewe vir piesangs gebou. Ná die Tweede Wêreldoorlog het piesangs vir almal bekostigbaar geword, sodat Wes-Duitsland selfs die hoogste per capita-verbruik ter wêreld aangeteken het. In die laat 1960's is 'n halfmiljoen ton piesangs jaarliks via Hamburg se hawe ingevoer, wat tot een van die voorste Europese invoerhawens vir vrugte ontwikkel het.

Nuwe tegniese ontwikkelinge soos palette wat met vurkhysers gehanteer en gestapel kon word het werkprosesse in die 1950's gerevolusioneer, maar die grootste omwenteling het met nuwe voertuiglaaigeriewe, houers (vanaf 1966/1968) en elektroniese dataverwerking gekom. Die Container Terminal Altenwerder (CTA, "Houerterminaal Altenwerder") word sedert 2002 as die modernste van sy soort wêreldwyd beskou.

Teen die middel van die 1980's is vir die eerste keer meer as een miljoen houers jaarliks gehanteer, in die vroeë 1990's reeds twee miljoen. Hamburg het vinnig tot die grootste houerhawe in Duitsland, die tweede grootste in Europa en die negende grootste ter wêreld gegroei. Tans word jaarliks meer as sewe miljoen houers gehanteer. Ná die val van die Ystergordyn het Hamburg 'n nuwe betekenis vir houerinvoere op pad na die groeiende ekonomieë van Oos-Europa gekry: houers word vanuit die Hansestad per spoor na Pole en ander bestemmings vervoer. Duitse rederye het in 2007 oor die derde grootste aantal handelskepe en die grootste vloot van houerskepe ter wêreld beskik, al is die meeste skepe om finansiële redes in die buiteland geregistreer.

In 2014 was die Volksrepubliek China en die Russiese Federasie die twee belangrikste handelsvennote vir Hamburg se hawe, alhoewel die aantal gehanteerde houers, wat uit Russiese hawens ingevoer of daarheen uitgevoer is, met agt persent afgeneem het. Daarteenoor het die seehandel met Pole (23 persent meer houers in 2014), Indië (15 persent) en China (10 persent) merkbaar toegeneem.

Terwyl steeds minder houerskepe by Hamburg se hawe aandoen, het die getal skepe, wat meer as 10 000 houers kan vervoer, sterk gegroei – veral op die belangrike roete tussen Noord-Europa en die Verre Ooste. So sal die Hamburgse hawe in 2015 na verwagting vir die eerste keer meer as tien miljoen twintig-voet-ekwivalente (standaardhouers) hanteer.

Vervoerwese

Spoorweë

Hamburg Hauptbahnhof, die hoofstasie van Hamburg

HADAG-veerboot op die Elbe-rivier

Airbus A340 voor die Duitse lugredery Lufthansa se tegniese basis

Die vertreksaal van Hamburg Airport

Terminaal 1 van Hamburg se lughawe in 2005

Hamburg is die grootste knooppunt vir spoorvervoer in Noord-Europa, met 'n spoorweggeskiedenis wat tot 1842 terug strek, toe die eerste spoorlyn, die Hamburg-Bergedorfer Eisenbahn, geopen is. Die huidige spoorwegnetwerk verbind Hamburg met moderne Intercity-Express-, InterCity- en Eurocity- asook nagtreine met Duitse en Europese metropole soos Berlyn, München, Krakau, Zürich, Brussel, Wene en Parys. Die hoofstasie van Hamburg is die grootste van alle stasies in die stad, alhoewel die meeste treine na Duitse en Europese bestemmings nog vanuit en tot by die spoorwegstasie Hamburg-Altona ry. Ander beduidende stasies sluit Hamburg-Dammtor, Hamburg-Harburg en Hamburg-Bergedorf in.

'n Groot aantal streeksgebonde spoorweglyne verbind Hamburg met stede in die omgewing, terwyl sneltreine in rigting Elmshorn-Neumünster-Kiel, Flensburg-Padborg, Lübeck en Schwerin-Rostock ry. 'n Privaat spoorwegmaatskappy, Metronom, bied verbindings na Stade, Cuxhaven, Bremen, Lüneburg, Uelzen, Hannover en Göttingen aan, terwyl die sogenaamde Nord-Ostsee-Bahn Hamburg met Elmshorn en Westerland op die eiland Sylt verbind.

Die Hamburgse hawespoorlyn (Hamburger Hafenbahn) speel 'n belangrike rol in die internasionale Europese goederevervoer. Sowat tien persent van alle goedere wat in Duitsland per spoor vervoer word, kom hier aan of word vanuit hier vervoer. Die Maschen-stasie net suid van Hamburg is Europa se grootste goederestasie.

Padvervoer

Snelweë verbind Hamburg met binne- en buitelandse bestemmings, en verskeie federale roetes (Bundesautobahnen) loop digby die stadsgebied. Daar word beplan om die huidige federale roete A 20, wat tans vanuit Prenzlau en Rostock tot by Lübeck loop, tot by die omgewing van Hamburg te verleng en by die beplande federale roetes A 22 tussen Hamburg en Stade en – via 'n padtonnel onder die Weser-rivier – by die federale roetes A 28 en A 29 aan te sluit.

Die sentrale busterminaal in Hamburg met busverbindings na binne- en buitelandse bestemmings is naby die hoofstasie geleë.

Hamburg beskik tans oor 'n padnetwerk met 'n totale lengte van byna 4 000 kilometer, met sowat 7 000 straatname in die stadsgebied.

Openbare vervoer

Hamburg se openbare vervoerstelsel behels ses stadstrein- en drie moltreinlyne wat tot in die voorstede van die omgewing loop. Privaat stadstreine van die maatskappy AKN Eisenbahn verbind Hamburg met nabygeleë stede in die noorde soos Neumünster, Kaltenkirchen en Norderstedt.

Die ontwikkeling van die nuwe stadsbuurt Hafencity sluit die bou van 'n vierde moltreinlyn (U4) in wat tot by die huidige Jungfernstieg-stasie en Billstedt sal loop.

Die busnetwerk, wat tans uitgebrei word, behels naas gewone lyne ook metro- en snelbusse. Tydens die nagte voor Sater-, Son- en openbare vakansiedae ry Hamburg se mol- en stadstreine, asook sy metrobuslyne en gewone buslyne, dwarsdeur die nag na die stadsrand. Tydens ander nagte ry altesaam 19 nagbuslyne. Hamburg se tremlynstelsel is in 1978 gestaak.

Die openbare vervoer in die hawegebied word naas busse en treine deur ses roetes met passasierskepe van die redery HADAG aangevul.

Seevervoer

Die benedeloop van die Elbe-rivier (Duits: Niederelbe) verbind Hamburg regstreeks met die oop see, die Noordsee, en – via waterweë soos die Noord-Oossee-kanaal, die Elbe-sykanaal en die Mittelland-kanaal met die Oossee en die Duitse netwerk van binnelandse waterweë.

Lugvervoer

Die internasionale lughawe van Hamburg (Hamburg Airport, HAM) is in 1912 geopen en tans die oudste in Duitsland wat nog steeds in bedryf is. Dit is sowat agt kilometer buite die stadsentrum geleë en met jaarliks twaalf miljoen passasiers die vierde grootste in Duitsland. Sedert 2005 word ook weer interkontinentale vlugte na bestemmings soos Dubai, New York en Toronto aangebied. Vanweë die geraas van vliegtuie in die digbevolkte woongebiede rondom die lughawe is 'n verbod op nagtelike vlugte geplaas. Die stadstreinlyn S1 verbind die lughawe met die hoofstasie. Ook 'n aantal buslyne loop tot by en vanuit die lughawe.

Die lughawe Hamburg-Finkenwerder, sowat tien kilometer suidwes van die stadsentrum, is 'n privaat lughawe van die Airbus Deutschland GmbH, waar uitsluitlik klaar vervaardigde vliegtuie soos die Airbus-reekse A380 en A320, asook Airbus se eie vragvliegtuie (soos British Aerospace BAe 146) en kleiner passasiersvliegtuie vir vlugte van werknemers tussen Hamburg en Toulouse land en vertrek.

Demografie

Historiese immigrasie

Die Jungfernstieg tussen 1900 en 1914

Die militêre optrede van Spanje in die Lae Lande het in 1566 en 1585 Nederlandse vlugtelinge na Hamburg laat stroom. In 1605 was daar reeds 130 Nederlandse gesinne in die stad. Die Hamburgse stadsraad het hulle vanweë hulle positiewe invloed op die plaaslike ekonomie met ope arms verwelkom – Gereformeerde Nederlanders was net verplig om 'n eed van trou aan die raad en die stad te sweer en hul Christelike geloof deur 'n pastoor te laat bevestig. Die immigrante is deur die Evangelies-Lutherse geestelikheid nogtans met wantroue bejeën – Mennoniete en Calviniste is as "goddeloos" beskou. So het hulle geen kans gekry om kerkgeboue in Hamburg te bou nie en was genoodsaak om hiervoor na die nabygeleë stede Altona en Stade uit te wyk.

Talle Nederlandse immigrante was in die tekstielbedryf werksaam. Sommige het die Lutherse geloof aangeneem en met Hamburgers getrou. In 1619 was 32 van Hamburg se 42 leidende handelshuise in Nederlandse besit.

Bevolking

Die nuwe stadswyk Hafencity

Hamburg se nuwe operateater, die Elbphilharmonie, is in 2016 voltooi

In die 17de eeu was Hamburg dekades lank die grootste stad in Duitsland, aangesien die stad die verwoestings van die Dertigjarige Oorlog gespaar is. Nogtans het Hamburg tot teen die middel van die 19de eeu nie buite sy Middeleeuse stadsgrens begin uitbrei nie, en die huidige stadswyke St. Pauli, Altona en St. Georg het vir 'n lang tydperk net buurstede van Hamburg gebly. Die inwonertal was derhalwe omtrent 1850 slegs 50 000.

Eers met die nywerheidsomwenteling het Hamburg sedert 1860 vinnig begin groei, en steeds meer dorpe in sy omgewing is by die stad ingesluit. Daar is teen die einde van die 19de eeu na die metropolitaanse gebied van Hamburg, wat die Pruisiese stede Altona, Harburg en Wandsbek ingesluit het, as Vierstädtegebiet ("Vierstedegebied") verwys. Omtrent 1900 het die Hamburgse bevolking vir die eerste keer die een-miljoen-kerf verbygesteek, en vanaf die 1920's het die noodsaaklikheid van administratiewe hervorming 'n belangrike politieke onderwerp geword. As gevolg van die Groot Depressie het Pruisiese owerheid begin om eenvoudiger administratiewe strukture te skep en 'n aantal landelike distrikte naby Hamburg is saamgesmelt. Die behoefte aan omvattende hervormings is egter nog nie aangespreek nie. Eers ná die Nasionaal-Sosialistiese magsoorname, waardeur munisipale selfregering uitgeskakel is, het 'n wyer herordening plaasgevind. Met die Wet oor die Vorming van Groot-Hamburg van 1937 is die huidige stadsgebied geskep. Tegelykertyd het 'n groter aantal administratiewe enklawes tussen Oossee en Elbe, wat nog uit die laat-Middeleeuse tydperk gedateer het, verdwyn. Hamburg het sommige enklawes in Sleeswyk-Holstein kwytgeraak, terwyl die Pruisiese dele van die Vierstadt by die Hansestad ingelyf is.

In 1964 het Hamburg se bevolking tot 'n rekordsyfer van naastenby 1,9 miljoen gegroei. Die uitbreiding van die voorstede het die inwonertal in 1986 laat daal tot sowat 1,6 miljoen. Maar intussen begin die stad danksy die ekonomiese groei weer mense lok en in die 2012 het die bevolking vir die eerste keer sedert die 1960's weer die 1,8 miljoen-kerf verbygesteek. Alhoewel die inwonertal tussen 1995 en 2005 slegs met 1,58 persent gestyg het, word daar verwag dat Hamburg as die vinnigste groeiende Duitse metropool in die nabye toekoms twee miljoen inwoners sal hê.

Hamburg beskik oor 'n multikulturele bevolking: 14,2 persent of 247 912 inwoners was teen die begin van 2006 van buitelandse afkoms. Die grootste groepe buitelanders is Turke (59 600; 'n bykomende 27 000 het Duitse burgerskap), Serwiërs en Montenegryne (18 650) en Pole (17 410; naastenby 100 000 Pole is ingeburger).

Van die stad se bevolking is 16,1 persent jonger as 18 jaar, 60 persent tussen 18 en 60 jaar oud en 23,9 persent ouer as 60 jaar.

Taal

Die Ohnsorg-Theater lewer met sy Platduitse toneelstukke 'n belangrike bydrae tot die aanmoediging en bewaring van die Nederduitse taal

Die Hamburgse variant van die Neder- of Platduitse taal was oorspronklik die handelstaal van die Hanse en is deur diplomate en koopmans gebruik. Nog in die 19de eeu was Nederduits die algemene omgangstaal van Hamburg. Sedertdien is die tradisionele "Platduitse" dialek deur die Hoogduitse skryf- en spreektaal teruggedring en speel dit 'n minder belangrike rol as streektaal. Desondanks het baie Hamburgers 'n kennis van Nederduits en die meeste stadsbuurte soos byvoorbeeld Finkenwerder, Wilhelmsburg, Wandsbek of die Vierlande beskik oor hul eie variant van die dialek. Die taal word nog steeds gepraat en orals in Noord-Duitsland met trots bewaar. Die stad se eie omgangstaal, Missingsch, is sterk deur Nederduits beïnvloed.

Die Hoogduitse omgangstaal het onder meer die term "tschüss" ("tot siens") aan Hamburg se Nederduits te danke – die woord het sy oorsprong in die afskeidsgroet a Dios wat deur Spaanse seemans gebruik is, en die Franse adieu wat Hamburgers dikwels gedurende die Franse besetting tussen 1806 en 1814 gehoor het. In die Nederduitse omgangstaal is die woord aanvanklik nageaap, maar later het adjüs tot 'n beleefde term ontwikkel en is later verkort tot tschüss. Die term word tans orals in Duitsland gebruik.

Met die Ohnsorg-Theater beskik Hamburg oor 'n kulturele instelling, wat toneelstukke in Nederduits aanbied en danksy sy Hoogduitse opvoerings op televisie al dekades lank as een van die gewildste nasionale teaters bekend staan.

Met die immigrasie van die sestigerjarige kry talle stadswyke van Hamburg 'n internasionale karakter, met Portugese buurte naby die hawe en Turkse en Kurdiese buurte in Altona en Wilhelmsburg.

Godsdiens

Marktkirche in Hamburg-Niendorf

Hamburg is sedert die Reformasie 'n oorwegend Evangelies-Lutherse stad. In die afgelope jare het die Evangelies-Lutherse Kerk se ledetal aansienlik gedaal, terwyl die aantal Rooms-Katolieke feitlik onveranderd gebly het.

Volgens statistieke van die Evangelies-Lutherse Kerk van Duitsland was 41,5 persent van alle Hamburgers in Desember 2006 lede van die bogenoemde twee grootste kerke. Hamburg is sedert 1995 die setel van die Rooms-Katolieke aartsbisdom Hamburg met die domkerk St. Marien as sy geestelike sentrum. In 2004 was 10,1 persent van die inwoners belydende Rooms-Katolieke. Vanweë sy funksie as belangrike hawestad was Hamburg nogtans steeds verdraagsaam teenoor ander godsdienste. Hier is byvoorbeeld in 1834 die eerste Duitse Baptistegemeente gestig. In die buurstad Altona, wat later by Hamburg ingesluit is, het reeds in 1601 die eerste Duitse Mennonietegemeente ontstaan wat nog steeds bestaan.

Die Hansestad het ook vir die Apostoliese gemeenskappe 'n beduidende geskiedkundige rol gespeel. Die Algemene Christelike Apostoliese Sending se afstigting van die Katoliek-Apostoliese Gemeentes en sy ontwikkeling tot die Nuwe Apostoliese Kerk het hier plaasgevind. Tans is daar 29 Nuwe Apostoliese kerkgeboue in Hamburg en die stad is ook die setel van die Nuwe Apostoliese Kerk van Noord-Duitsland.

Nuwe geloofsbewegings wat in Hamburg ontstaan het, sluit die Jesus Freaks en die Flussschifferkirche ("Rivierskipperskerk") in die stadsdeel Rothenburgsort in – die ankerplek van Duitsland se enigste swemmende kerk. Sedert die 1960's het ook die Moslemgemeenskappe sterk groei ervaar, net soos die Joodse gemeente. Die Ahmadiyya-moslemgemeente het op 22 Junie 1957 in die stadswyk Stellingen die eerste moskee in Duitsland ná die Tweede Wêreldoorlog geopen.

Asiatiese godsdienste het eweneens 'n belangriker rol begin speel. Beide Asiatiese immigrante en inheemse burgers hang Boeddhisme aan. Veral Zen- en Tibetaanse Boeddhisme het steeds meer gewild geraak.

Argitektuur

Die Heinrich-Hertz-toring in die aandskemer

In die bomaanvalle van die Tweede Wêreldoorlog is groot dele van Hamburg verwoes, en ook ná die oorlog is talle ou geboue afgebreek om plek te maak vir moderne argitektuur sodat min historiese kwartiere met kenmerkende boustyle bewaar gebly het, maar die huidige stad word nogtans weer by die indrukwekkendste metropole gereken en bekoor met sy mengsel van historiese en postmoderne boukuns. Die stad pronk met kerkgeboue in die barokstyl, statige villa's uit verskillende eeue en Art Nouveau-boukuns. Volgens die Noord-Duitse tradisie was bakstene aanvanklik die belangrikste boumateriaal, terwyl die moderne plaaslike boukuns net soos elders in die wêreld hoofsaaklik op staal en glas steun.

Die stadshorison word oorheers deur die torings van Hamburg se vyf hoofkerke, waaronder St. Michaelis of "Michel" wat as die baken van Hamburg bekend staan, en die bouvalle van die St. Nikolaikerk se toring wat as 'n historiese monument ter herdenking van die oorlog bewaar gebly het. As die sesde toring vorm die Hamburgse Raadsaaltoring die wêreldlike pendant tot die kerkgeboue.

Om die historiese stadshorison te bewaar, word in die algemeen geen wolkekrabbers in die middestad toegelaat nie. Die enigste uitsonderings is die Unilever-wolkekrabber uit die jaar 1964 met sy drie vleuels, 'n hotelgebou wat in 1973 naby die Kongressentrum opgerig is, die gebouekompleks by die Berliner Tor uit die jare 1962 en 2004 en die drie Mundsburg-torings.

Die hoogste geboue van Hamburg is die televisietoring Heinrich-Hertz-Turm (wat in die omgangstaal ook as Tele-Michel bekend staan) met 'n hoogte van 279,8 meter en 'n uitsaaitoring van die radiostasie Billwerder-Moorfleet met 'n hoogte van 304 meter. Die oudste gebou van Hamburg, 'n vuurtoring uit die jaar 1310, lê ver buite die stadsgebied op die eiland Neuwerk in die Elbemonding.

Wêreldlike boukuns

Die Raadsaal van Hamburg

Die Chilehaus

Die voormalige kakaostoorhuis Kaispeicher A uit die vroeë 1960's (aan die regterkant van die foto) is tot 'n futuristiese konserthuis-, hotel- en woonstelkmpleks met 'n kenmerkende glaskonstruksie op sy dak omgeskep

Elbphilharmonie in 2016. Hamburg se futuristiese konserthuis word dikwels gelykgestel aan Sydney se ikoniese Operahuis – en met dieselfde reuse-kostestyging en vertraging in bouwerk verbind soos sy Australiese eweknie. Dit is op 11 Januarie 2017 plegtig ingewy

Die Raadsaal van Hamburg huisves die parlement (Bürgerschaft) en regering (Senat) van die Vrye en Hansestad Hamburg. Nadat die ou Raadsaal uit 1290 naby die Trost-brug in die brandramp van 1842 vernietig is, is 'n nuwe gebou naby die Klein Alster opgerig. Sowat 4 000 houtpale in die Alstergrond dra die gewig van die reusegebou.

Die graniet- en sandsteengebou is een van min voorbeelde van die historisme-boukuns in Duitsland wat volledig bewaar gebly het. Die raadsaal se fasade is sowat 111 meter wyd, met 'n 112 meter hoë toring in sy middel. Die fasade word as 'n harmoniese vereniging van Italiaanse en Noord-Duitse Renaissance-elemente beskou. Die raadsaal beskik oor drie vleuels met altesame 647 sale en kamers en is in 1897 voltooi.

Tussen die vensternisse aan die kant van die Raadsaalmarkplein is standbeelde van twintig Duitse keisers van die ou ryk aangebring, van Karel die Grote tot Frans II. Standbeelde wat die burgerlike deugde simboliseer, troon bo oor die keisers aan die middeltoring – wysheid, eendrag, dapperheid en vroomheid. Hul posisie bo-oor die keisers versinnebeeld die vryheid wat Hamburg as 'n Hansestad teenoor die Kroon geniet het. Die mosaïek oor die hoofingang beeld Hamburg se nasionale allegorie "Hammonia" uit.

Die Chilehaus is in die tydperk tussen 1922 en 1924 volgens 'n ontwerp van die argitek Fritz Höger opgerig vir die Hamburgse koopman Henry Brarens Sloman, wat drie dekades lank in die Chileense nitraatbesigheid werksaam was. Die gebou met tien verdiepings, 2 800 vensters en 'n vloeroppervlak van 35 000 vierkante meter, wat op die boeg van 'n skip lyk, was destyds die eerste kantoorgebou in die gerestoureerde stadsbuurt suid van Steinstraße en behoort vandag tot Hamburg se bekendste argitektoniese monumente. Die Speicherstadt en die Chilehaus met die Kontorhausviertel is in 2015 deur Unesco as wêreldkultuurerfenis gelys.

As een van die beduidendste voorbeelde van die ekspressionistiese baksteenargitektuur in die 1920's – die Chilehaus bestaan uit sowat 4,8 miljoen bakstene – wys hierdie hoofwerk van Höger die kenmerkende versmelting van baksteen-gotiese en ekspressionistiese stylelemente wat by die tipiese baksteen-gotiese argitektuur van Noord-Duitsland aansluit.

Die Elbphilharmonie is 'n futuristiese konserthuis wat tans teen 'n koste van meer as € 860 miljoen (tien keer meer as die oorspronklike beraming) in Hamburg se HafenCity-kwartier opgerig word. Die gebou, wat vroeg in 2017 (en dus sewe jaar later as oorspronklik beplan) ingewy is, is deur die Switserse argitekte Herzog & de Meuron ontwerp en behels 'n glasgebou wat op die bestaande kakaostoorhuis Kaispeicher A in die hawe opgesit word. Hierdie stoorhuis is deur Werner Kallmorgen ontwerp en in die jare 1963−1966 gebou. Net sy fasades sal bewaar bly, terwyl sy binnekant parkeerplekke vir konsertgangers sal bied. Die nuwe Elbphilharmonie-kompleks behels 'n konsertsaal met sowat 2 200 sitplekke, 'n multifunksionele saal met 600 sitplekke, 'n hotel en luukse woonstelle. In argitektoniese opsig sal die nuwe konserthuis 'n kontras tussen die suiwer funksionele rooi baksteen-boustyl van die stoorhuis en die nuwe glasgebou op sy dak skep. Die nuwe ontwerp sluit by die onreëlmatige vierhoek van die stoorhuis aan en lyk soos 'n skip met seile van glas bo-oor die rooi baksteengebou.

Sakrale boukuns

Die St. Michaeliskerk

Ontwerp vir die St. Nikolaikerk in 1846

St. Michaelis, een van Hamburg se hoofkerke, is een van die bekendste bakens in die Elbestad wat tussen 1751 en 1762 ontstaan het. Met 'n hoogte van 132 meter word die kerkgebou as die beduidendste voorbeeld van Protestantse barokargitektuur in Duitsland beskou. Die kerk is twee keer vernietig – deur 'n brand in 1906 en deur bomaanvalle tydens die Tweede Wêreldoorlog – en volgens die historiese bouplanne herbou. Die kerk beskik oor 'n uitkykplatform teen 'n hoogte van 82 meter wat met hysbakke bereik kan word en 'n uitsig oor die binnestad van Hamburg en die hawe bied. Die toringhorlosie is die grootste in Duitsland – die wyserplate het 'n omvang van meer as 24 meter en die wysers is respektiewelik 4,91 en 3,65 meter lank. Die daaglikse tradisie van Turmblasen ("toringblaas") duur reeds meer as 300 jaar – elke dag word 'n trompetkoraal in alle vier hemelstreke geblaas.

Die hoofkerk St. Jacobi, wat in die 14de en 15de eeu ontstaan het, is in die Tweede Wêreldoorlog volledig vernietig. Nogtans is die meeste kunsskatte betyds in veilige bewaarplekke geplaas. Die heropbou volgens Middeleeuse bouplanne is in 1962 voltooi, alhoewel die kerktoring in 'n moderne vorm uitgevoer is. Die beduidendste besienswaardighede sluit drie altare en 'n preekstoel uit marmer in. Die barok-orrel, wat tussen 1689 en 1693 deur Arp Schnitger geskep is, is in 1993 gerestoureer.

Die Evangelies-Lutherse hoofkerk St. Katharinen dateer eweneens uit die 14de en 15de eeu en het tydens die Tweede Wêreldoorlog dieselfde lot as St. Jacobi gedeel. Die kerk is tussen 1950 en 1955 volgens die oorspronklike ontwerp herbou. Die toring van St. Katharinen word as een van die mooiste in Noord-Duitsland beskou, terwyl die binneruimte Middeleeuse en eietydse kunswerke huisves. 'n Gedenktafel deur Gerhard Marcks herinner aan die opleidingseilskip Pamir wat in 1957 vergaan het.

Die Rooms-Katolieke parogiekerk St. Marien is in die sentrum van die stadsdeel St. Georg geleë. Die kerk, in die Neo-Romaanse styl, is die setel van die plaaslike aartsbiskop en in 1893 volgens 'n ontwerp van Arno Güldenpfennig as die eerste nuwe Rooms-Katolieke sakrale gebou in Hamburg sedert die Reformasie opgerig. Saam met die Rooms-Katolieke weeshuis (1861) het St. Marien vinnig tot die middelpunt van Hamburg se Rooms-Katolieke gemeente ontwikkel. Die apsis behels 'n groot mosaïek wat die bekroning van Maria uitbeeld.

Kookkuns

Groter Hans

'n Glasie grog. Dié alkoholiese drank met verdunde rum word warm geniet

Hamburg het danksy sy seehawe reeds in die Middeleeue tot een van die beduidendste handelsplekke in Europa ontwikkel. Die leidende rol wat die stad in die Hansebond gespeel het, het van Hamburg 'n welvarende koopmansstad gemaak waar naas inheemse produkte ook goedere uit oorsese gebiede te koop was. Die tradisionele kookkuns is met ingevoerde speserye en ander bestanddele wat voorheen nog onbekend was verfyn – so word byvoorbeeld al eeue lank sjerrie by die gewilde Hamburgse beesstertbredie Ochsensteert (osstert) geroer.

Nogtans het baie inheemse geregte hul oorsprong in Noord-Duitse boerekos, soos Hamburger National (varkvleis, koolraap en aartappels), Schwarzsauer (veral in die herfs, met varkribbetjies, varksterte, koolraap, asyn, baie kruie en vars varkbloed), Hamburger Stubenküken (hoenderkuiken) en Aal's bin (dikwels ook Frische Suppe of Saure Suppe, 'n sop met baie groente, gedroogde vrugte en ham).

Vis en ander seekos het ook 'n belangrike rol in Hamburg se kookkuns gespeel. Tipiese visgeregte sluit Finkenwerder Scholle (skol, die gereg, is na 'n riviereiland suid van Hamburg vernoem) en talle disse met haring in. Haring was nog tot in die 19de eeu só volop dat dit as 'n soort stapelvoedsel gedien het en selfs vir bemesting gebruik is.

Gewilde nageregte is Rode Grütt of Rote Grütze (wat van verskillende rooi vrugte, vrugtesap en bindmiddels berei word) en Großer Hans (in Nederduits Groter Hans genoem, 'n soort poeding wat van koekmeel, eiers, melk, suiker, rosyntjies en bakpoeier berei en met 'n suurlemoensous bedien word).

Die bekendste inheemse alkoholiese drank is Grog, wat hoofsaaklik uit rum en warm water bestaan en intussen in plaas van rum dikwels ook met arak, brandewyn, whiskey en tequila bedien word. Daarnaas het bierbrouerye 'n lang tradisie in Hamburg – hulle was reeds in die 14de eeu een van Hamburg se belangrikste bedrywe. In die 16de eeu het meer as 500 brouerye bestaan wat tien verskillende soorte bier gebrou het.

Sport

Imtech Arena (Volksparkstadion)

Die Hamburger SV is een van die suksesvolste sokkerspanne in Duitsland en dit was tot in 2018 die enigste span wat sedert die stigting van die Bundesliga in 1963 nog nie gerelegeer is nie, wat ná die 2018/19-seisoen wél gebeur het. Die span was al ses keer die Duitse sokkerkampioen en het die DFB-Pokal al drie keer verower. Die span het ook die UEFA Bekerwenner-beker in 1983 gewen. Die span se tuisveld is die Imtech Arena (voorheen die Volksparkstadion en HSH Nordbank Arena), met 'n kapasiteit van 57 000. Dit was een van die gasheerstadions tydens beide die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1974 en FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2006 en het ook die 2010 UEFA Europa League-eindstryd aangebied. FC St. Pauli speel tans (2022/23) in die 2. Bundesliga. FC St. Pauli se tuisveld is die Millerntor-stadion, met 'n kapasiteit van 29 546.

Die Hamburg Freezers ding mee in die Deutsche Eishockey Liga, die hoogste yshokkieliga in Duitsland, terwyl Hamburger SV se handbalafdeling in die handbal-Bundesliga op die hoogste vlak meeding en in 2007 die Europese Bekerwennersbeker gewen het. Hamburg word ook as Duitsland se hokkiehoofstad beskou en domineer die mans- en dameshokkie-Bundesligas. Hamburg het vier krieketklubs en een van die beste lacrosse-spanne in Duitsland, die Hamburg Warriors.

Hamburg is verder die tuiste van die Hamburg Dockers, 'n Australiese voetbal-klub. FC St.Pauli domineer vrouerugby in Duitsland, terwyl die stad ook die Blue Devils (Amerikaanse voetbal) huisves.

Die hoofbaan van die Am Rothenbaum-tenniskompleks, met 'n kapasiteit van 13 200, is die grootste in Duitsland en die stad speel jaarliks gasheer vir die Duitse Ope, 'n ATP-toernooi.

Die Hamburg Marathon is die tweede grootste padwedloop in Duitsland (na Berlyn), met 23 230 atlete wat in 2008 as deelnemers geregistreer het.

Hamburg het ook gasheer gespeel het vir die fietsry- en driekamp-wêreldbekerkompetisies.

Susterstede

• Marseille, Frankryk, sedert 1958.
• Sjanghai, Volksrepubliek China, sedert 1986.
• Dresden, Duitsland, sedert 1987.
• Osaka, Japan, sedert 1989.
• León, Nicaragua, sedert 1989.
• Praag, Tsjeggië, sedert 1990.
• Chicago, Verenigde State, sedert 1994.
• Dar-es-Salaam, Tanzanië, sedert 2010.

Voormalige susterstede (ná die Russiese inval in Oekraïne sedert 2022 beëindig):

• Sint Petersburg, Rusland, sedert 1957.

Bekende boorlinge

• Karl Lagerfeld (1933–2019), modeontwerper
• Angela Merkel (* 1954), voormalige eerste minister
• Helmut Schmidt (1918–2015), voormalige eerste minister

Bronne

Geskiedenis

Hamburg as Hansestad

• (de) Rollinger, Caroline: Hamburg in der Hansezeit. In: Zur Geschichte der Hansezeit. Skooltake van leerders Geskiedenis op Hoërgraad van die Hoërskool Blankenese, Hamburg. Tweede semester, skooljaar 2000/2001.

Eksterne skakels

Wikiwebtuistes

---

• (en) Toerisme-inligting oor Hamburg op Wikivoyage

Amptelike webtuistes

---

• (de) Amptelike webwerf van die stad en deelstaat Hamburg

Ensiklopediese inligting

---

• (en) "Hamburg". Encyclopædia Britannica. Besoek op 14 Mei 2024.

Kulturele instellings en argitektuur

---

• (de) Elbphilharmonie Hamburg
• (de) Elbtower-wolkekrabber (in aanbou)

Multimedia

---

• (de) Fotogalery: Moderne argitektuur in Hamburg