Zum Inhalt springen

(1) Ceres

Links bearbeite
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Dialäkt: Markgräflerisch (Ebringe)
(1) Ceres ⚳
Eigeschafte vum Orbit
Orbittyp Hauptgürtelasteroid
Grossi Halbax 2,766 AE
Perihel; Aphel 2,544; 2,987 AE
Exzentrizität 0,080
Neigig vu dr Bahnebeni 10,586 °
Siderischi Umlaufzitt 4 a 219 d 15 h
Middleri Bahngschwindigkeit 17,909 km/s
Physikalischi Eigeschafte
Durmesser 975 x 909 km
Masse 9,35 × 1020 kg
Middleri Dichti 2,077 g/cm3
Rotationsperiode 9 h 4 m 30 s
Albedo 0,09
Absoluti Helligkeit 3,34
Spektralklasse C-Typ
Gschichte
Entdecker Giuseppe Piazzi
Datum vu dr Entdeckig 1. Jänner 1801
Älderi Bezeichnig –

D' (1) Ceres (Sümbool: ⚳)[1] isch mit eme Äquatordurmesser vu 975 km dr gröscht Himmelskörper un dr einzig Zwergplanet vum Asteroide-Hauptgürtel mit sine zahlriiche Objekte. D'Ceres isch am 1. Jänner 1801 vum Giuseppe Piazzi als erschter Chleiplanet entdeckt worre.

Bis 1850 isch d'Ceres as Planet zellt worre, deno as Planetoid/Asteroid. Mit dr am 24. August 2006 vu dr Internationale Astronomische Union verabschidete nöie Systematik vu dr Himmelskörper im Sunnesystem zellt d'Ceres zue dr nöie Kategori Zwergplanet.

Entdeckig

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Scho dr Johannes Kepler het in dr „Lucke“ zwische dr Umlaufbahne vum Mars un vum Jupiter e Planet vermuetet, und d'Herleitig vu dr Titius-Bode-Reihe um 1770 het derartigi Vermuetige bestätigt. Die vu dr Astronome Franz Xaver von Zach un Johann Hieronymus Schröter gründet „Himmelspolizey“ het sich ab 1800 doher ziilt uf d'Suech nooch em vermuetete Planet gmacht: Dr Beriich um d'Ekliptik isch in 24 Abschnitte deilt worre. Jeder vu sällene Abschnitte isch ere Sternwarte zuedeilt worre, wo ihn nooch em Planete het absueche solle. (Lit.: Hoskin, 1993) Im Piazzi, wo s'Objekt zuenächst fer e Komet ghalde het, isch si Entdeckig allerdings zuefällig glunge, während dr Überprüefig vum e Sternkatalog in dr Nöijohrsnacht 1801: er het nit zue dr „Himmelspolizey“ ghört. (Lit.: Foderà et. al., 2002)

Im Piazzi si Buech „Della scoperta del nuovo pianeta Cerere Ferdinandea“ (1802)

Noochdem dr Piazzi dr nöi Himmelskörper ufgrund vu ere Erkrankig bal wiider us dr Auge verlore het, het dr Carl Friedrich Gauß e völlig nöii Methode fer d'Bahnbestimmig entwicklet, wodur d'Ceres am 7. Dezember 1801 dur vu Zach het wiider ufgfunde werre chänne. (Lit.: Brosche, 2002) Wie sich rusgstellte het, beweggt sich d'Ceres datsächlich zwischem Mars un em Jupiter, genau im vu dr Titius-Bode-Reihe vorhergsaite Abstand, um d'Sunne. D'Ceres isch doher, wie dr 1781 entdeckt Uranus, zue dr Planete grechnet werre, womit sich d'Azahl vu dr Planete im Sunnesystem zuenächst uf acht erhöht het. Erst wie d'Zahl vu dr zwische Mars un Jupiter gfundene Himmelskörper um 1850 rasch agstiige isch, hän sich fer sälli Objekte d'Bezeichnige „Chleini Planete“, „Chleiplanete“, „Planetoide“ oder „Asteroide“ durgsetzt, womit au d'Ceres ihr Status als Planet erst emol wiider verlore het.

Benennig

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dr Piazzi het dr vu ihm entdeckt Himmelskörper zuenächst Ceres Ferdinandae daift, nooch dr Ceres, dr römische Götti vum Ackerbau un Patroni vu dr Insle Sizilie, un zue Ehre vum Chönig Ferdinand IV vu Neapel, wo 1798 vor dr Franzose nooch Palermo gflohe gsi isch. In Dytschland het dr Johann Elert Bode dr Namme Juno vorgschlage (wo no fer dr dritt Asteroid, (3) Juno, ufgriffe worre isch), fer churzi Zitt isch au dr Namme Hera in Gebruuch gsi (wo später an (103) Hera vergä worre isch). Von Zach het aber chlargstellt, dass 'dr „Herr Prof. Piazzi nunmehr sein eigenes Kind getauft hat, [...] wozu er als erster Entdecker offenbar das Recht hat“. (Lit.: Schmadel, 2003) Wil d'Ehrig vum Chönig Ferdinand in andere Natione aber uf Widerständ gstosse isch, isch säller Nammensdeil bal falle glo worre.

Anno 1803, also zwei Johr nooch dr Entdeckig vu dr Ceres, isch s'chemisch Element Cer entdeckt un nooch em Asteroid benennt worre.

Umlaufbahn

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D'Ceres beweggt sich in dr Middi vum Asteroidegürtel, ime middlere Abstand vu 2,77 AE, in 1.682 Däg um d'Sunne. D'Periheldistanz betrait 2,54 AE, d'Apheldistanz 2,99 AE. D'Umlaufbahn isch um 10,6° gege d'Ekliptik gneigt, d'Bahnexzentrizität betrait 0,080.

D'synodische Periode vu dr Ceres lit bi 467 Däg. Während dr Opposition isch si zwische 1,59 AE un 2,00 AE vu dr Erde entfernt un erreicht e schinbari Helligkeit vu bis zue 6,7mag. Ceres kann doher scho mit eme Fernglas oder eme chleine Teleskop ufgsuecht werre

Beschaffeheit

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Grössi un Masse

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D'Ceres isch dr einzig Zwergplanet im innere Sunnesystem. Fer d'Masse isch e Wert vu 9,35×1020 kg publiziert worre. (Lit.: Michalak, 2000) D'Ceres het demit circa 3,5 mol meh Masse wie dr schwerscht Asteroid im Hauptgürtel, d'(4) Vesta, un vereinigt ebba 30% vu dr Gsamtmasse vum Asteroidegürtel in sich.

Beobachtige mit em Hubble Weltruumteleskop hän zeigt, dass d'Ceres beinah chugelförmig isch, mit eme Äquatorradius vu 487 km un eme Polarradius vu 455 km (±5 km). (Lit.: Parker et. al., 2004) D'Rotationsperiode betrait 9,075 Stunde, die middler Dichti wird mit 2,077±0,036 g/cm3 agnumme.

Oberflächi

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Ceres besitzt e dunkli chohlestoffriichi Oberflächi mit ere Albedo vu 0,09. Radarbeobachtige hän ergä, dass die gsamt Oberflächi gliichmässig vu pulverigem Regolith bedeckt z'si schint. (Lit.: Mitchell et. al., 1996) Herusragendi oder isolierti Oberflächemerkmole sin erst anno 2001 nooch Beobachtige mit em Hubble Weltruumteleskop festgstellt worre: Es het sich e dunkle Fleck mit eme Durmesser vu ebba 250 km zeigt, wo zue Ehre vum Entdecker vu dr Ceres „Piazzi“ daift worre isch (Lit.: Parker et. al, 2002). Witteri Beobachtige mit Hubble anno 2003 un 2004 hän d' Erstellig vu ere Charte ermöglicht, wo näbe „Piazzi“ un eme uffällige, helle Fleck mit rund 400 km Durmesser zahlriichi chleineri Oberflächemerkmole zeigt, wo dr Ursprung noch ubekannt isch. (Lit.: Li et. al., 2005)

Zämmesetzig

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Innerer Ufbau

D'Messige vum Hubble-Weltruumteleskop len au Ruckschlüss uf d'Zämmesetzig vu dr Ceres zue: Mer goht devu us, dass es sich um e differenzierte Asteroid mit eme steinige Chern sowie eme Mantel und ere Chruste us liichtere Mineralie un Wasseriis handelet. (Lit.: Thomas et. al., 2005) D'Differenzierig goht vermuetlich uf die bim radioaktive Zerfall vum Aluminium-Isotop 26Al freigsetzt Wärmi zruck, wodur sich scho in dr Früehzitt vum Sunnesystems e Mantel us flüssigem Wasser bildet ha dürfte. Die ussere zehe Kilometer sin allerdings nit ufgschmolze, sundern hän e festi Chruste us Iis bildet, während sich schwers Material (Silikate, Metalle) im Chern gsammlet hän. Insgsamt dürft d'Ceres zue 17 bis 27 Gwichtsprozent us Wasser bestoh (Lit.: McCord et. al., 2005). D'Süesswassermengi uf dr Ceres wird uf ebba s'fümffach vu dr uf dr Erde verfüegbare Süesswasservorrät gschätzt.

Trotzem planeteähnliche Ufbau isch us dr Ceres kei grössere Planet worre. D'Ceres isch witus chleiner wie dr Pluto. Vermuetlich het die starch Gravitation vum benoochberte Jupiter verhinderet, dass d'Ceres gnüegend Masse het asammle chänne um sich vume Planetesimal zue eme grosse Planet z'entwickle.

Sichtbarkeit

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

In dr folgende Tabelle isch d'Sichtbarkeit vu dr Ceres bis anno 2021 agä. Die schinbar Helligkeit un d'Entfernig zue dr Erde beziege sich debi uf dr Zitpunkt vu dr Opposition, wenn dr Asteroid dr Erde am nächste isch un demit au am hellste erschint.

Stationär, no ruckläufig Opposition Entfernig Helligkeit Stationär, no rächtläufig Konjunktion zue dr Sunne
26. Juni 2006 12. August 2006 1,983 AE 7,6 mag 27. November 2006 22. März 2007
20. September 2007 9. November 2007 1,837 AE 7,2 mag 1.Jänner 2008 28. Juni 2008
17. Jänner 2009 24. Februar 2009 1,585 AE 6,9 mag 16. April 2009 31. Oktober 2009
28. April 2010 18. Juni 2010 1,820 AE 7,0 mag 9. August 2010 30. Jänner 2011
31. Juli 2011 16. September 2011 1,992 AE 7,7 mag 12. November 2011 26. April 2012
30. Oktober 2012 17. Dezember 2012 1,688 AE 6,7 mag 4. Februar 2013 17. August 2013
1. März 2014 15. April 2014 1,633 AE 7,0 mag 7. Juni 2014 10. Dezember 2014
6. Juni 2015 25. Juli 2015 1,943 AE 7,5 mag 16. September 2015 3. März 2016
1. September 2016 20. Oktober 2016 1,908 AE 7,4 mag 15. Dezember 2016 5. Juni 2017
21. Dezember 2017 31. Jänner 2018 1,595 AE 6,8 mag 20. März 2018 7. Oktober 2018
9. April 2019 29. Mai 2019 1,748 AE 7,0 mag 20. Juli 2019 14. Jänner 2020
13. Juli 2020 28. August 2020 1,999 AE 7,7 mag 23. Oktober 2020 7. April 2021

Usblick

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D'Ruumsonde Dawn soll im August 2015 d'Ceres erreiche, in e Umlaufbahn ischwenke un dr Planetoid deno mehreri Munät lang erchunde. Mer erwartet sich vu sällere Mission witteri Informatione iber dr Ufbau un d'Entwicklig vu dr Ceres. D'Dawn wird vor ihrer Achumft bi dr Ceres scho dr Asteroid Vesta erforscht ha, so dass e Vergliich zwische dr isige Ceres un dr felsige Vesta möglich si wird.

Literatur

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. M. Hoskin: Bode's Law and the Discovery of Ceres, in Astrophysics and Space Science Library, Vol. 183, Seite 35 [1] (1993)
  2. S. G. Foderà, A. Manara, P. Sicoli: Giuseppe Piazzi and the Discovery of Ceres in Asteroids III, William Bottke, Alberto Cellino, Paolo Paolicchi, und Richard P. Binzel, (Editoren), Univ. of Arizona Press (2002), ISBN 0-8165-2281-2
  3. P. Brosche: The rediscovery of Ceres in 1801, in Acta Historica Astronomiae, Vol. 14, Site 80-88 (2002) [2]
  4. L. D. Schmadel, Dictionary of Minor Planet Names, Springer Verlag (5. Auflage, 2003), ISBN 3-540-00238-3
  5. G. Michalak: Determination of asteroid masses - I. (1) Ceres, (2) Pallas and (4) Vesta in Astronomy and Astrophysics, Vol. 360, Seiten 363-374 (08/2000) [3]
  6. J. W. Parker, P. C. Thomas, E. F. Young, M. R. Sykes, L. A. McFadden, C. T. Russell, S. A. Stern: Ceres Observations with HST: First Results in American Astronomical Society, DPS meeting #36, #28.01 (11/2004) [4]
  7. D. L. Mitchell, S. J. Ostro, R. S. Hudson, K. D. Rosema, D. B. Campbell, R. Vélez, J. F. Chandler, I. I. Shapiro, J. D. Giorgini, D. K.. Yeomans: Radar Observations of Asteroids 1 Ceres, 2 Pallas, and 4 Vesta in Icarus, Vol. 124, Issue 1, Seiten 113-133 (11/1996) doi:10.1006/icar.1996.0193
  8. J. W. Parker, S. A. Stern, P. C. Thomas, M. C. Festou, W. J. Merline, E. F. Young, R. P. Binzel, L. A. Lebofsky: Analysis of the First Disk-resolved Images of Ceres from Ultraviolet Observations with the Hubble Space Telescope in The Astronomical Journal, Vol. 123, Issue 1, Seiten 549-557 (01/2002) doi:10.1086/338093
  9. J.-Y. Li, L. A. McFadden, J. W. Parker, E. F. Young, P. C. Thomas, C. T. Russell, S. A. Stern, M. V. Sykes: HST Photometry and Surface Mapping of Asteroid 1 Ceres in 36th Annual Lunar and Planetary Science Conference, Abstract No.1345 (03/2005) [5]
  10. P. C. Thomas, J. W. Parker, L. A. McFadden, C. T. Russell, S. A. Stern, M. V. Sykes, E. F. Young: Differentiation of the asteroid Ceres as revealed by its shape in Nature, Vol. 437, Issue 7056, Site 224-226 (9/2005) doi:10.1038/nature03938
  11. T. B. McCord, C. Sotin: Ceres: Evolution and current state in Journal of Geophysical Research, Vol. 110, Issue E5 (5/2005) doi:10.1029/2004JE002244

Lueg au

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Fueßnote

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ JPL/NASA: What is a Dwarf Planet?. 22. April 2015.
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „(1)_Ceres“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=(1)_Ceres&oldid=1005655"