Турын

Туры́н (італ.: Torino [toˈriːno]) — горад у Італіі, сталіца рэгіёна П’емонт.

Турын італ.: Torino п’ем.: Turin Герб Сцяг Краіна  Італія Каардынаты 45°04′45″ пн. ш. 7°40′34″ у. д. Кіраўнік Chiara Appendino[d] Плошча 130,01 км² (9 кастрычніка 2011) Вышыня цэнтра 239 м Водныя аб’екты По, Dora Riparia[d], Sangone[d] і Stura di Lanzo[d] Насельніцтва ▼841 600 чал. (1 студзеня 2023) Часавы пояс UTC+1 і UTC+2 Тэлефонны код 011 Паштовыя індэксы 10121–10156 Аўтамабільны код TO Афіцыйны сайт comune.torino.it (італ.) Турын на карце Італіі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Турын быў заснаваны ў I стагоддзі да н.э. як рымскі ваенны лагер. У канцы 13 стагоддзя ўвайшоў у Савойскае княства, а ў 1563 годзе стаў яго сталіцай. У 1861 годзе стаў першай сталіцай аб’яднанай Італіі, у 1865 гэты статус перайшоў да Фларэнцыі.

Адукацыя

• Турынскі ўніверсітэт

Славутасці

У аснове прамавугольнай горадабудаўнічай структуры Турына ляжыць планіроўка старажытнарымскага ваеннага лагера. Гарадскія славутасці:

• Сабор Іаана Хрысціцеля захоўвае плашчаніцу Ісуса Хрыста. Лічыцца, што менавіта гэтай плашчаніцай было накрыта цела Ісуса пасля яго распяцця.
• Адзін з галоўных сімвалаў Турына — вежа Мале Антанеліяна, у якой у наш час размешчаны нацыянальны музей кінематаграфіі Італіі.
• Егіпецкі музей Турына — першы ў Еўропе спецыялізаваны музей, прысвечаны старажытнаегіпецкай цывілізацыі.
• Сярод помнікаў антычнага дойлідства збольшага ацалелі старажытнарымскі тэатр і брама порта Палаціна.
• Манастыр Суперга з узгорка дамінуе над усім горадам. Гэта шэдэўр стылю барока ў выкананні архітэктара Філіпа Ювара і традыцыйнае месца пахавання прадстаўнікоў Савойскага дому.

У 1997 г. ЮНЕСКА прыняло рашэнне ўключыць у спіс Сусветнай спадчыны рэзідэнцыі Савойскага дому ў Турыне і яго наваколлях, з якіх найбольш значнымі з’яўляюцца наступныя:

• Палацца Рэале
• Палацца Мадама
• Палацца Карыньяна
• Замак Валянціна
• Турынская нацыянальная ўніверсітэцкая бібліятэка
• Замак Раканіджы — за межамі Турына
• Замак Ступініджы — за межамі Турына.

Палацінская брама горада збудаваны яшчэ старажытнымі рымлянамі		Замак Валянціна XVI—XVII стагоддзяў — адна з рэзідэнцый Савойскага дому		Над горадам парыць барочная базіліка Суперга

Насельніцтва

Год Колькасць 1901 329 691 1911 415 667 1921 499 823 1931 590 753 Год Колькасць 1961 1 025 822 1981 1 117 154 1991 962 507 2001 865 263 Год Колькасць 2010 908 318 2016 890 529 2016 889 600 2017 886 837 Год Колькасць 2018 882 523 2019 875 698 2020 870 952 2023 841 600

Гарады-пабрацімы

•  Bagneux^[d], Францыя
•  Ізмір, Турцыя (2012)
•  Багата, Калумбія
•  Валгаград, Расія (1961)
•  Вэньчжоу^[d], Кітай (верасень 2021)
•  Газа, Дзяржава Палесціна (1999)
•  Глазга, Вялікабрытанія (2003)
•  Дэтройт, ЗША (1998)
•  Кесальтэнанга, Гватэмала (1997)
•  Кордава, Аргенціна (1986)
•  Кёльн, Германія (1958)
•  Льеж, Бельгія (3 ліпеня 1958)^[…]
•  Ліль, Францыя (1958)
•  Нагоя, Японія (27 мая 2005)
•  Расарыа, Аргенціна (2013)
•  Ротэрдам, Нідэрланды (1958)
•  Санкт-Пецярбург, Расія (2012)
•  Солт-Лэйк-Сіці, ЗША (2006)
•  Тырана, Албанія (2009)
•  Уагадугу, Буркіна-Фасо
•  Шамберы, Францыя (1957)
•  Шэньян, Кітай (1985)
•  Эш-сюр-Альзет, Люксембург (1958)

Вядомыя асобы

• Жазэф Луі Лагранж (1736—1813) — французскі матэматык, астраном і механік італьянскага паходжання.
• Прыма Леві (1919—1987) — іальянскі пісьменнік.

Літаратура

• Тури́н // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 491. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
• Тури́н // Географические названия мира: Топонимический словарь: Ок. 5000 единиц (руск.) / Е. М. Поспелов; Отв. ред. P. A. Агеева. — 2-е изд., стереотип.. — М.: Русские сло­вари: ООО «Издательство Астрель»: ООО «Издательство ACT», 2002. — С. 425. — 512 с. — ISBN 5-17-001389-2 (ООО «Издательство ACT»), ISBN 5-271-00446-5 (ООО «Издательство Астрель»), ISBN 5-93259-014-9 (Издательство «Русские словари»).
• Тури́н // Энциклопедический географический словарь (руск.). — М.: РИПОЛ классик, 2011. — С. 689. — 800 с. — (Словари но­вого века). — 5 000 экз. — ISBN 978-5-386-03063-6.
• Тури́н // Т. 26. Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — С. 335—336. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)