Веласіпед

Ровар

Эвалюцыя ровара па гадах

Веласіпед (ад фр.: velocipede), або ровар — наземны транспартны сродак без рухавіка. Чалавек прыводзіць яго ў рух націсканем на педалі, якія праз ланцуг круцяць колы. Звычайна веласіпед мае два колы, якія змешчаны адно за другім і прымацаваны да рамы, але бываюць і трох-, чатырох- і аднаколавыя веласіпеды. Веласіпед ужываецца для перасоўвання, а таксама для актыўнага адпачынку і спорту. Станам на 2014 год у свеце выкарыстоўваецца больш за мільярд веласіпедаў; такім чынам, веласіпед — найпапулярнейшы транспартны сродак, дзякуючы невысокаму кошту вытворчасці і эксплуатацыі, лёгкасці, малым памерам і адсутнасцю патрэбы ў паліве.

У 2005 годзе па выніках апытання грамадскай думкі ў Вялікабрытаніі, ровар быў прызнаны найвялікшым вынаходствам з 1800 года. За ровар прагаласавала больш апытаных, чым за ўсе астатнія вынаходствы разам узятыя.

Назва

Слова веласіпед паходзіць ад французскага velocipede, якое ўтворана з лацінскіх: velox (velocis) = хуткі і pes (pedis) = нага, ступня. Слова ровар паходзіць ад назвы брытанскай фірмы «Rover», якая вырабляла веласіпеды. У іншых мовах назвы ровара часта ўтвораныя ад слоў два і кола, круг.

Канструкцыя

Веласіпед звычайна складаецца з рамы, да якой прымацаваныя два колы, стырно, сядло і педалі. Ланцуговая перадача забяспечвае рух веласіпеда: веласіпедыст круціць педалі на шатунах, якія змешчаны на вядучых зорачках, далей праз ланцуг рух перадаецца на вядзёныя зорачкі і на кола. Веласіпед мае тармазы: нажны ці ручныя. Дадаткова на веласіпеды могуць быць устаноўленыя: багажнік, званочак, катафоты (наперадзе — белы, ззаду — чырвоны, з бакоў — аранжавыя) і/ці ліхтары (наперадзе — белы, ззаду — чырвоны; гл. веласіпеднае асвятленне), лапку і камп’ютар (лічыльнік хуткасці і адлегласці).

Веласіпед «Арляня»

Гісторыя

Вынаходнікам першага ў свеце двухколавага ровара быў ураджэнец Прыкамскай зямлі Яфім Міхеевіч Артамонаў, прыгонны Пожвінскага заводу. Ровар, пабудаваны на Ніжнетагільскім заводзе, быў жалезным, меў выгляд двухколавай каляскі з педальным прыводам на пярэдняе кола і стырном, а пярэдняе кола было амаль у тры разы больш задняга. Колы, размешчаныя адно за адным, змацоўваліся выгнутай металічнай рамкай. Ровар прыводзіўся ў рух нагамі праз пачарговы націску на педалі, якія сядзелі на восі пярэдняга кола. Канструкцыя самаката была настолькі трывалая, што майстар змог здзейсніць на ім нялёгкае падарожжа (з хуткасцю 10 км/г) ад Урала да Пецярбурга на каранацыю Аляксандра I да 15(27) верасня 1801 г.

Вынаходства так здзівіла ўсіх прысутных і цара, што за стварэнне ровара Артамонаў з сям’ёю атрымаў вольную. Упадабаны цуд тэхнікі затым папоўніў царскую калекцыю рэдкасцяў, пасля чаго быў забыты. Другое нараджэнне ровара, як, зрэшты, і яго назвы (у перакладзе з лацінскага «ровар» — «хуткія ногі»), адбылося ў 1808 годзе ў Парыжы.

У 1817 годзе нямецкі прафесар барон Карл фон Дрэз з Карлсруэ стварыў, а ў 1818 годзе запатэнтаваў першы двухколавы самакат, які ён назваў «машынай для бегу» (Laufmaschine). Двухколавы самакат Дрэза быў забяспечаны рулём і выглядаў у цэлым, як ровар без педалей; рама была драўлянай.

З 1870-х гадоў стала набываць папулярнасць схема «пені-фартынг». Назва апісвае несупамернасць колаў, бо манета пені памерам была нашмат большай за фартынг.

Выкарыстанне

Вылучаюць тры асноўныя сферы ўжывання веласіпедаў:

• Транспарт — веласіпед разглядаецца як транспартны сродак для перавозкі людзей і грузаў.
• Спорт — існуюць розныя спартыўныя дысцыпліны з адмысловымі патрабаваннямі да канструкцыі веласіпеда.
• Забаўка, вольны час — велатурызм, катанне ў рэкрэацыйных зонах. Дзіцячыя, падлеткавыя, цыркавыя ровары і г.д.

Гл. таксама

• Веласіпедная дарожка
• Веласіпедная рама
• Транспартны сродак
• Веларух у Беларусі

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Веласіпед