Перайсці да зместу

SPQR

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

S.P.Q.R. — абрэвіятура лацінскай фразы «Senatus Populus que Romanus» («Сенат і грамадзяне Рыма»), якую малявалі на штандарах рымскіх легіёнаў, і якая выкарыстоўвалася ў Рымскай рэспубліцы і Рымскай імперыі. Была заменена на хрысціянскі знак лабарум Канстанцінам Вялікім[1].

Значэнне абрэвіятуры

[правіць | правіць зыходнік]
Надпіс на Арцы Ціта

Паходжанне

[правіць | правіць зыходнік]

Дакладнае значэнне абрэвіятуры S.P.Q.R., хутчэй за ўсё, мела архаічнае паходжанне нават у часы Старажытнага Рыма. Гэта значыла: падзяка сенату і рымскаму народу.

  • S амаль верагодна азначае першую літару слова Senatus — «Сенат».
  • Паходжанне P неадназначна, розныя даследнікі бачаць тут першую літару слоў Populus ці Populusque, «народ» ці «і народ», адпаведна.
  • Паходжанне Q таксама з’яўляецца нагодай для спрэчак, яно азначала ці que — «і», ці Quirites, ці Quiritium. Абодва апошніх — множны лік ад Quiris «ваяр з дзідай», але таксама і ад «грамадзянін», што паходзіла ад імя Квірына (Quirinus), першапачаткова сабінскага бажаства, чыё свяцілішча знаходзілася на Квірынале, адным з сямі ўзгоркаў, на якіх паўстаў горад. Пасля заключэння Ромулам міру з сабінамі Квірын увайшоў у рымскі пантэон богаў. Пад імем Квірына шанаваўся абагаўлёны Ромул. У гонар Квірына рымскія грамадзяне называлі сябе квірытамі. Квірын — бог народнага збору, адгэтуль поўнае найменне рымлян «рымскі народ квірытаў» (Populus Romanus Quiritium) (выкарыстоўвалася ў афіцыйных зваротах). У пазнейшы час культ Квірына, адціснуты культам Юпітара і Марса, адмысловай ролі не гуляў. Але найменне «квірыты» захавалася.
  • R найболей верагодна азначае Romae, Romanus ці Romanorum, што перакладаецца як «Рым», «Рымскі» ці «Рымлян», адпаведна.

Усе гэтыя значэнні прыводзяць да наступных варыянтаў расшыфроўкі абрэвіятуры S.P.Q.R.:

  • Senatus Populus Quiritium Romanus
    • Сенат і грамадзяне Рыма, дзе Quiritium паходзіць ад Quiris — «грамадзянін».
    Можна прывесці яшчэ некалькі меней сугучных перакладаў, але больш сапраўды перадавальных сэнс фразы:
    • «Сенат і вольны народ Рыма» (некаторыя гісторыкі прыпісваюць слову «квірыт» значэнне — «вольны»).
    • «Сенат і народ квірытаў Рыма» (справа ў тым, што «квірыт», у сутнасці, з’яўляецца тэрмінам, якія пазначаюць грамадзяніна Рыма і аналагаў у беларускай мове не мае).
    • «Сенат і грамадзянскае насельніцтва Рыма».
  • Senatus Populus Que Romanus
    • Сенат і народ Рыма. Гэту версію выкарыстоўвалі з заснавання Рымскай рэспублікі і працягвалі выкарыстоўваць на працягу існавання Рымскай імперыі. У такім выглядзе яна з’яўляецца на большасці вядомых манументаў і дакументаў. Выдатнымі прыкладамі гэтага з’яўляецца Арка Ціта, пабудаваная каля 81 года н. э. для аказання ўшанаванняў Ціту і яго бацьку Імператару Веспасіяну. Таксама гэту версію можна сустрэць на калоне Траяна, якая была пабудавана ў 113 годзе н. э. у знак павагі да Імператара Траяна. Варта памятаць, што ўсе без выключэння грамадзяне былі ваеннаабавязаныя. Паняцце «народ Рыма» ўключала таксама жанчын і дзяцей (але не рабоў). Аднак гэтыя апошнія, у адрозненне ад сталых мужчын, не валодалі паўнавартаснымі грамадзянскімі правамі.

Новы Час

[правіць | правіць зыходнік]

У эпоху Адраджэння манаграма была перайначана іншымі гарадамі: SPQV — Венецыя і SPQB — Брусель[1]. Таксама сустракаюцца: SPQS — у Сіене, SPQO — у Оламаўцы.

У наш час выкарыстоўваецца ў гербе горада Рым, таксама намалявана на шматлікіх гарадскіх будынках і люках. У перыяд Рысарджымента дадзеная абрэвіятура пачала выкарыстоўвацца ў сімволіцы адроджанай Італьянскай дзяржавы; яе можна сустрэць на італьянскіх плакатах Першай сусветнай вайны.

Беніта Мусаліні часта выкарыстоўваў SPQR для прапаганды свайго рэжыму [2].

У выяўленчым мастацтве

[правіць | правіць зыходнік]

У хрысціянскім мастацтве манаграма сустракаецца ў розных сцэнах Мукаў Хрыстовых і для ілюстрацый рымскай гісторыі, паказваючы на прысутнасць рымскіх салдатаў[1].

Зноскі

  1. ↑ а б в Холл, Джеймс. Словарь сюжетов и символов в искусстве = James Hall; introduction by Kenneth Clark. Dictionary of Subjects and Symbols in Art / Пер. с англ. и вступительная статья А. Майкапара. — М.: «Крон-пресс», 1996. — 656 с. — 15 000 экз. — ISBN 5-323-01078-6. — С. 647
  2. ↑ Italian Fascist.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
  • Dieter Janssen: Gerechte, heilige und zivilisatorische Kriege. Legitimation des Krieges und Bedeutung von Feindbildern in der angelsachsischen Welt der fruhen Neuzeit, ca. 1550—1650. Verlag Dr. Kovac, Hamburg 2004, ISBN 3-8300-1610-7.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=SPQR&oldid=4494108"