Conservation and Management of Archaeological Sites 18: 3-1, 342-352, 2016
Preserving archaeological remains in situ is one of the main objectives of the Valletta Treaty, w... more Preserving archaeological remains in situ is one of the main objectives of the Valletta Treaty, which was signed by the Dutch government in 1992. Subsequently, preservation in situ has become one of the pillars of archaeological heritage management in the Netherlands. Another objective of the Treaty is the promotion of heritage education and raising of public awareness for the protection and investigation of archaeological heritage. Until recently, this goal has received too little attention. The design and building of an underground visitor centre, DOMunder, raised an important question: How can we transform an archaeological monument into an asset for the community and at the same time ensure long-lasting preservation? Not many parallels exist, as most archaeological sites in urban environments are seen as a burden for development. Sites are generally either excavated or left in situ; in both cases the archaeology remains invisible and inaccessible to the public. In the case of DOMunder, the location in a wet sedimentary environment provided even more challenges. This paper focuses on a few of the many questions and problems that were raised before and during the building process and the (preliminary) answers and solutions.
We studied the corrosion of Roman copper alloy coins that experienced alternations or progressive... more We studied the corrosion of Roman copper alloy coins that experienced alternations or progressive changes in their burial environment. We used coins that were still embedded in soil or in a concretion selected from three professional excataved sites - Berlicum and Krommenie in the Netherlands and Kempraten in Switserland. mCT scanning and neutron scanning were used to record the 3-D properties of these coins prior to (destructive) analyses. It proved possible to tentatively identify the coins. Microscope observations and SEM-EDX analyses revealed complex corrosion processes, related to changing burial environments. In soil horizon with fluctuating groundwater levels in a region with upwelling reducing, iron-rich groundwater, the copper in a gunmetal coin is essentially replaced by iron oxides while tin remains and forms tin-oxide bands. Fluctuating redox conditions in marine-influenced environments was shown to transform a copper-alloy coin into strongly laminated copper sulphides with embedded gypsum crystals, with an outer surface of copper and copper-iron sulphides. Burial of bronze in a charcoal rich layer probably caused temporary highly alkaline soil conditions. This caused most of the copper to leach from this coin, leaving behind a laminated tin-dominated mass, with only a limited amount of (malachite) corrosion products remaining in the surrounding groundmass. In all three cases, corrosion processes tend to be anisotropic, probably because of cold-hammering of the coins during their manufacture. Such corrosion processes on massive copper alloy coins may produce features that may lead to their incorrect classification as subferrati, i.e. copper alloy coins with an iron core. Our results may help in future to distinguish strongly corroded massive coins from subferrati.
Conservation and Management of Archaeological Sites, 2016
The transformation of the Roman fort of Fectio was seized upon to gain insight into the factors t... more The transformation of the Roman fort of Fectio was seized upon to gain insight into the factors that determine the degradation of metal finds and the relationship with different forms of land use. The research showed no difference in the preservation of metal finds from different burial contexts, including disturbed contexts. A possible explanation for the good condition of the metal finds is the presence of organic waste and building material that, together with the clayey soil, create an ideal burial environment for non-ferrous metals.
A rare, complete ancient Roman burial site was discovered near the Dutch village of Bocholtz. In ... more A rare, complete ancient Roman burial site was discovered near the Dutch village of Bocholtz. In addition to many preserved grave offerings, there were countless fragments of deteriorated glass objects still buried in the ground. This glass was in very poor condition, however, and there was no possibility of excavating it directly. Instead, archeologists working at the site decided to dig up blocks of soil containing the glass fragments. High-resolution spiral computed tomography (CT) with multiplanar reformation, shaded-surface-display rendering, and volume rendering was used to obtain detailed information about the position, number, and form of the deteriorated glass fragments. CT-guided removal of the soil made it possible to restore some of the objects excavated from the blocks. In five of the 14 excavated objects, a correct Isings classification could be made based on the CT findings. In addition, CT was very important for the reconstruction of the layout of the burial chamber, the compilation of a list of grave contents, and the positioning of these contents within the chamber.
R.C.G.M. Lauwerier et al. 2017: Knowledge for informed choices. Tools for a more effective and efficient selection of valuable archaeology in the Netherlands, Amersfoort (NAR 55), 179-194.
Tot op het bot onderzocht Essays ter ere van archeozoöloog Roel Lauwerier, 2020
This article focuses on a remarkable grave in the Merovingian cemetery of Borgharen-Pasestraat (m... more This article focuses on a remarkable grave in the Merovingian cemetery of Borgharen-Pasestraat (municipality of Maastricht, the Netherlands). Grave VI belonged to a young girl who was between 8.5 to 13.5 years old when she died. DNA-analysis shows that she was related to a 43 year old man buried nearby, probably her father. Her grave contained over twenty objects, including three ‘specials’: a so called pyxis and two ‘antiques’. The pyxis is a cylindrical iron container, that was worn attached to the girdle by a chain. Similar objects from other Merovingian cemeteries suggest that it had a medical or cosmetical function. A Celtic coin of the type ‘potin au rameau’ and a fragment of a blue Celtic glass bracelet were found in between the remains of a small wooden chest, located at the right side of the body. They fit with a widespread tradition of endowing very old objects (antiques) in Merovingian graves. The complete set of objects in the grave may be interpreted as a dowry that, due to the premature death of the girl, was given to her for life in the hereafter. Another explanation is that the girl was considered ‘lady of the house’, because of an early death of her mother.
Knowledge for informed choices, Tools for more effective and efficient selection of valuable archaeology in the netherlands
This chapter focuses on the synthesising of archaeological knowledge over the past ten years in t... more This chapter focuses on the synthesising of archaeological knowledge over the past ten years in the Netherlands and, more specifically, on the Valletta Harvest project. The goal of Valletta Harvest is to synthesise the results of development-led archaeological research to produce new knowledge about the history of the Netherlands. These new insights will allow more accurate archaeological predictions to be made, on which archaeology policy can be based. Apart from providing new knowledge of the past, such syntheses also provide input for new questions in the archaeological research agenda. We examined which areas, themes and archaeological periods were the subject of the most reports. We then selected questions from the national archaeological research agenda that could potentially be answered on the basis of those reports. These are referred to as ‘knowledge opportunities’. Two methods, described here, were used to define these knowledge opportunities (bottom-up and top-down. Finally, we took provisional stock on the basis of the results of the first synthesising research reports and discussions with fellow archaeologists, assessing what we have learnt so far about the scientific synthesis of development-led research reports, and defining recommendations to improve excavation practice and reporting.
R.C.G.M. Lauwerier et al. 2017: Knowledge for informed choices. Tools for a more effective and efficient selection of valuable archaeology in the Netherlands, Amersfoort (NAR 55), 195-209.
The transformation of the Roman fort of Fectio was seized upon to gain
insight into the factors t... more The transformation of the Roman fort of Fectio was seized upon to gain insight into the factors that determine the degradation of metal finds and the relationship with different forms of land use. The research showed no difference in the preservation of metal finds from different burial contexts, including disturbed contexts. A possible explanation for the good condition of the metal finds is the presence of organic waste and building material that, together with the clayey soil, create an ideal burial environment for non-ferrous metals.
We investigated the major and trace element composition and Pb and Sr isotope characteristics of ... more We investigated the major and trace element composition and Pb and Sr isotope characteristics of a series of about 20 colourless glass objects from a single high-status Roman burial from the Netherlands (Bocholtz). The major elements show a relatively homogeneous group, with one outlier. This is corroborated by the Sr isotopes. Based on the Sb and Pb content, three major groups can be discerned, with two other outliers. This grouping is corroborated by the contents of the trace elements Bi, Sn, Ag, As and Mo, and by variations in lead isotopic ratios. On the basis of these results, we conclude that the glass of all objects was probably made with sand and lime from the same source. The variation in trace elements and lead isotope composition is most likely the result of variations in the composition of the sulphidic antimony ore(s) that were used to decolourize the glass. The composition of the Bocholtz glass is compared with that of other Roman glass, and implications for production models, trade and use of colourless glass objects are discussed. On the basis of isotopic and major element variation, we conclude that the antimony ore presumably originated from different mines.
Begin 2016 zal de Nationale Onderzoeksagenda Archeologie 2.0 voor iedereen raadpleegbaar zijn. Da... more Begin 2016 zal de Nationale Onderzoeksagenda Archeologie 2.0 voor iedereen raadpleegbaar zijn. Dat de agenda op een groot aantal onderdelen anders zal zijn dan de eerste versie, staat vast. Beknopter, alleen de hoofdzaken, laagdrempeliger en met een paar muisklikken bevraagbaar, dat zijn een paar van de belangrijke aanpassingen. Maar ondanks het afgeslankte uiterlijk en het nieuwe jasje blijft de kernvraag dezelfde: wat willen we weten over het verleden? Wat zijn de 150 prangende vragen aan ons bodemarchief?
Vanaf 1978 zijn talrijke Romeinse vondsten geborgen uit het Wijchens Meer aan de zuidrand van de ... more Vanaf 1978 zijn talrijke Romeinse vondsten geborgen uit het Wijchens Meer aan de zuidrand van de oude dorpskern van Wijchen. Zij leveren een glimp op van de activiteiten in die tijd op de oever van deze oude Maasarm. Een balans na bijna 30 jaar onderzoek.
In 2005 heeft de RACM een waardestellend onderzoek in Leidsche Rijn uitgevoerd naar het Romeinse ... more In 2005 heeft de RACM een waardestellend onderzoek in Leidsche Rijn uitgevoerd naar het Romeinse schip ‘De Meern 4’. Doel van het onderzoek was het verkrijgen van aanvullende gegevens over de inhoudelijke en fysieke kwaliteit van het schip en het conserverend vermogen van het bodemmilieu. Het schip bevindt zich in een oude bedding en tegen een kade langs de limesweg. Dit archeologische ensemble zal in de toekomst wettelijk beschermd worden. In dit artikel worden de resultaten van het onderzoek gepresenteerd.
Historische en Heemkundige Studies in en rond het Geuldal. Jaarboek 2007, 2007
Dit artikel beschrijft de resultaten van het project Actualisering Monumentenregister op de rijks... more Dit artikel beschrijft de resultaten van het project Actualisering Monumentenregister op de rijksbeschermde Romeinse villaterreinen in het Limburgse lössgebied. In het kort worden het onderzoeksgebied en de samenstelling van de archeologische monumentenkaart (AMK) van de villa’s besproken. Vervolgens
worden de doelstellingen en uitvoering van het AMR-project uiteengezet en worden
de resultaten van het veldwerk gepresenteerd en geïnterpreteerd. Tot slot worden
enkele conclusies getrokken met betrekking tot de wetenschappelijke waarde en de
fysieke kwaliteit van de monumenten en de begrenzing van de monumenten
Artikel 41a in de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (wamz), ook wel de 100 m2-regel genoem... more Artikel 41a in de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (wamz), ook wel de 100 m2-regel genoemd, bepaalt de horizontale vrijstelling van verplicht archeologisch onderzoek bij grondverstorende werkzaamheden. Met andere woorden: bij verstoringen kleiner dan 100 m2 is archeologisch onderzoek niet verplicht. Gemeenten mogen als bevoegd gezag van deze oppervlakte afwijken, mits gemotiveerd. In
deze bijdrage wordt, aan de hand van een ontwikkelde methode om het verlies van informatiewaarde bij verschillende vrijstellingsgrenzen te meten, besproken wat hiervan de gevolgen zijn voor het archeologisch erfgoed. Daarnaast wordt ingegaan op
de discussie die dit vraagstuk oproept. wamz artikel 41a: de 100 m2 vrijstelling
De Wet op de Archeologische Monumentenzorg (wamz) is het afgelopen jaar veel in het nieuws geweest. De wamz, die in 2007 is ingevoerd, is namelijk in 2011 – vier jaar na dato – geëvalueerd. Het uitgangspunt van de wet is dat voorafgaand aan bodemverstorende ingrepen archeologisch onderzoek wordt uitgevoerd. De wet beoogt het beschermen van het archeologisch erfgoed als bron van het gemeenschappelijk geheugen en als middel voor geschiedkundige en
wetenschappelijke studie.
Op 21 juni vond bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een workshop plaats over het onderz... more Op 21 juni vond bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een workshop plaats over het onderzoek van complexe Romeinse vindplaatsen. De aanwezigheid van ruim vijftig vakgenoten toont de belangstelling die voor dit onderwerp bestaat. De deelnemers
waren afkomstig uit alle geledingen van het archeologisch veld: Rijk, provincies, gemeenten, universiteiten, bedrijven, specialisten, amateurarcheologen
en studenten. Het programma bestond uit drie lezingen rond het centrale thema en een daaropvolgende discussie. Dit artikel geeft een impressie van doel, onderwerp en resultaten van de workshop. De algemene conclusie van de workshop is dat deze informele manier van kennisuitwisseling zeer nuttig en gewenst is en in de toekomst een meer structurele vorm zou moeten krijgen.
Conservation and Management of Archaeological Sites 18: 3-1, 342-352, 2016
Preserving archaeological remains in situ is one of the main objectives of the Valletta Treaty, w... more Preserving archaeological remains in situ is one of the main objectives of the Valletta Treaty, which was signed by the Dutch government in 1992. Subsequently, preservation in situ has become one of the pillars of archaeological heritage management in the Netherlands. Another objective of the Treaty is the promotion of heritage education and raising of public awareness for the protection and investigation of archaeological heritage. Until recently, this goal has received too little attention. The design and building of an underground visitor centre, DOMunder, raised an important question: How can we transform an archaeological monument into an asset for the community and at the same time ensure long-lasting preservation? Not many parallels exist, as most archaeological sites in urban environments are seen as a burden for development. Sites are generally either excavated or left in situ; in both cases the archaeology remains invisible and inaccessible to the public. In the case of DOMunder, the location in a wet sedimentary environment provided even more challenges. This paper focuses on a few of the many questions and problems that were raised before and during the building process and the (preliminary) answers and solutions.
We studied the corrosion of Roman copper alloy coins that experienced alternations or progressive... more We studied the corrosion of Roman copper alloy coins that experienced alternations or progressive changes in their burial environment. We used coins that were still embedded in soil or in a concretion selected from three professional excataved sites - Berlicum and Krommenie in the Netherlands and Kempraten in Switserland. mCT scanning and neutron scanning were used to record the 3-D properties of these coins prior to (destructive) analyses. It proved possible to tentatively identify the coins. Microscope observations and SEM-EDX analyses revealed complex corrosion processes, related to changing burial environments. In soil horizon with fluctuating groundwater levels in a region with upwelling reducing, iron-rich groundwater, the copper in a gunmetal coin is essentially replaced by iron oxides while tin remains and forms tin-oxide bands. Fluctuating redox conditions in marine-influenced environments was shown to transform a copper-alloy coin into strongly laminated copper sulphides with embedded gypsum crystals, with an outer surface of copper and copper-iron sulphides. Burial of bronze in a charcoal rich layer probably caused temporary highly alkaline soil conditions. This caused most of the copper to leach from this coin, leaving behind a laminated tin-dominated mass, with only a limited amount of (malachite) corrosion products remaining in the surrounding groundmass. In all three cases, corrosion processes tend to be anisotropic, probably because of cold-hammering of the coins during their manufacture. Such corrosion processes on massive copper alloy coins may produce features that may lead to their incorrect classification as subferrati, i.e. copper alloy coins with an iron core. Our results may help in future to distinguish strongly corroded massive coins from subferrati.
Conservation and Management of Archaeological Sites, 2016
The transformation of the Roman fort of Fectio was seized upon to gain insight into the factors t... more The transformation of the Roman fort of Fectio was seized upon to gain insight into the factors that determine the degradation of metal finds and the relationship with different forms of land use. The research showed no difference in the preservation of metal finds from different burial contexts, including disturbed contexts. A possible explanation for the good condition of the metal finds is the presence of organic waste and building material that, together with the clayey soil, create an ideal burial environment for non-ferrous metals.
A rare, complete ancient Roman burial site was discovered near the Dutch village of Bocholtz. In ... more A rare, complete ancient Roman burial site was discovered near the Dutch village of Bocholtz. In addition to many preserved grave offerings, there were countless fragments of deteriorated glass objects still buried in the ground. This glass was in very poor condition, however, and there was no possibility of excavating it directly. Instead, archeologists working at the site decided to dig up blocks of soil containing the glass fragments. High-resolution spiral computed tomography (CT) with multiplanar reformation, shaded-surface-display rendering, and volume rendering was used to obtain detailed information about the position, number, and form of the deteriorated glass fragments. CT-guided removal of the soil made it possible to restore some of the objects excavated from the blocks. In five of the 14 excavated objects, a correct Isings classification could be made based on the CT findings. In addition, CT was very important for the reconstruction of the layout of the burial chamber, the compilation of a list of grave contents, and the positioning of these contents within the chamber.
R.C.G.M. Lauwerier et al. 2017: Knowledge for informed choices. Tools for a more effective and efficient selection of valuable archaeology in the Netherlands, Amersfoort (NAR 55), 179-194.
Tot op het bot onderzocht Essays ter ere van archeozoöloog Roel Lauwerier, 2020
This article focuses on a remarkable grave in the Merovingian cemetery of Borgharen-Pasestraat (m... more This article focuses on a remarkable grave in the Merovingian cemetery of Borgharen-Pasestraat (municipality of Maastricht, the Netherlands). Grave VI belonged to a young girl who was between 8.5 to 13.5 years old when she died. DNA-analysis shows that she was related to a 43 year old man buried nearby, probably her father. Her grave contained over twenty objects, including three ‘specials’: a so called pyxis and two ‘antiques’. The pyxis is a cylindrical iron container, that was worn attached to the girdle by a chain. Similar objects from other Merovingian cemeteries suggest that it had a medical or cosmetical function. A Celtic coin of the type ‘potin au rameau’ and a fragment of a blue Celtic glass bracelet were found in between the remains of a small wooden chest, located at the right side of the body. They fit with a widespread tradition of endowing very old objects (antiques) in Merovingian graves. The complete set of objects in the grave may be interpreted as a dowry that, due to the premature death of the girl, was given to her for life in the hereafter. Another explanation is that the girl was considered ‘lady of the house’, because of an early death of her mother.
Knowledge for informed choices, Tools for more effective and efficient selection of valuable archaeology in the netherlands
This chapter focuses on the synthesising of archaeological knowledge over the past ten years in t... more This chapter focuses on the synthesising of archaeological knowledge over the past ten years in the Netherlands and, more specifically, on the Valletta Harvest project. The goal of Valletta Harvest is to synthesise the results of development-led archaeological research to produce new knowledge about the history of the Netherlands. These new insights will allow more accurate archaeological predictions to be made, on which archaeology policy can be based. Apart from providing new knowledge of the past, such syntheses also provide input for new questions in the archaeological research agenda. We examined which areas, themes and archaeological periods were the subject of the most reports. We then selected questions from the national archaeological research agenda that could potentially be answered on the basis of those reports. These are referred to as ‘knowledge opportunities’. Two methods, described here, were used to define these knowledge opportunities (bottom-up and top-down. Finally, we took provisional stock on the basis of the results of the first synthesising research reports and discussions with fellow archaeologists, assessing what we have learnt so far about the scientific synthesis of development-led research reports, and defining recommendations to improve excavation practice and reporting.
R.C.G.M. Lauwerier et al. 2017: Knowledge for informed choices. Tools for a more effective and efficient selection of valuable archaeology in the Netherlands, Amersfoort (NAR 55), 195-209.
The transformation of the Roman fort of Fectio was seized upon to gain
insight into the factors t... more The transformation of the Roman fort of Fectio was seized upon to gain insight into the factors that determine the degradation of metal finds and the relationship with different forms of land use. The research showed no difference in the preservation of metal finds from different burial contexts, including disturbed contexts. A possible explanation for the good condition of the metal finds is the presence of organic waste and building material that, together with the clayey soil, create an ideal burial environment for non-ferrous metals.
We investigated the major and trace element composition and Pb and Sr isotope characteristics of ... more We investigated the major and trace element composition and Pb and Sr isotope characteristics of a series of about 20 colourless glass objects from a single high-status Roman burial from the Netherlands (Bocholtz). The major elements show a relatively homogeneous group, with one outlier. This is corroborated by the Sr isotopes. Based on the Sb and Pb content, three major groups can be discerned, with two other outliers. This grouping is corroborated by the contents of the trace elements Bi, Sn, Ag, As and Mo, and by variations in lead isotopic ratios. On the basis of these results, we conclude that the glass of all objects was probably made with sand and lime from the same source. The variation in trace elements and lead isotope composition is most likely the result of variations in the composition of the sulphidic antimony ore(s) that were used to decolourize the glass. The composition of the Bocholtz glass is compared with that of other Roman glass, and implications for production models, trade and use of colourless glass objects are discussed. On the basis of isotopic and major element variation, we conclude that the antimony ore presumably originated from different mines.
Begin 2016 zal de Nationale Onderzoeksagenda Archeologie 2.0 voor iedereen raadpleegbaar zijn. Da... more Begin 2016 zal de Nationale Onderzoeksagenda Archeologie 2.0 voor iedereen raadpleegbaar zijn. Dat de agenda op een groot aantal onderdelen anders zal zijn dan de eerste versie, staat vast. Beknopter, alleen de hoofdzaken, laagdrempeliger en met een paar muisklikken bevraagbaar, dat zijn een paar van de belangrijke aanpassingen. Maar ondanks het afgeslankte uiterlijk en het nieuwe jasje blijft de kernvraag dezelfde: wat willen we weten over het verleden? Wat zijn de 150 prangende vragen aan ons bodemarchief?
Vanaf 1978 zijn talrijke Romeinse vondsten geborgen uit het Wijchens Meer aan de zuidrand van de ... more Vanaf 1978 zijn talrijke Romeinse vondsten geborgen uit het Wijchens Meer aan de zuidrand van de oude dorpskern van Wijchen. Zij leveren een glimp op van de activiteiten in die tijd op de oever van deze oude Maasarm. Een balans na bijna 30 jaar onderzoek.
In 2005 heeft de RACM een waardestellend onderzoek in Leidsche Rijn uitgevoerd naar het Romeinse ... more In 2005 heeft de RACM een waardestellend onderzoek in Leidsche Rijn uitgevoerd naar het Romeinse schip ‘De Meern 4’. Doel van het onderzoek was het verkrijgen van aanvullende gegevens over de inhoudelijke en fysieke kwaliteit van het schip en het conserverend vermogen van het bodemmilieu. Het schip bevindt zich in een oude bedding en tegen een kade langs de limesweg. Dit archeologische ensemble zal in de toekomst wettelijk beschermd worden. In dit artikel worden de resultaten van het onderzoek gepresenteerd.
Historische en Heemkundige Studies in en rond het Geuldal. Jaarboek 2007, 2007
Dit artikel beschrijft de resultaten van het project Actualisering Monumentenregister op de rijks... more Dit artikel beschrijft de resultaten van het project Actualisering Monumentenregister op de rijksbeschermde Romeinse villaterreinen in het Limburgse lössgebied. In het kort worden het onderzoeksgebied en de samenstelling van de archeologische monumentenkaart (AMK) van de villa’s besproken. Vervolgens
worden de doelstellingen en uitvoering van het AMR-project uiteengezet en worden
de resultaten van het veldwerk gepresenteerd en geïnterpreteerd. Tot slot worden
enkele conclusies getrokken met betrekking tot de wetenschappelijke waarde en de
fysieke kwaliteit van de monumenten en de begrenzing van de monumenten
Artikel 41a in de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (wamz), ook wel de 100 m2-regel genoem... more Artikel 41a in de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (wamz), ook wel de 100 m2-regel genoemd, bepaalt de horizontale vrijstelling van verplicht archeologisch onderzoek bij grondverstorende werkzaamheden. Met andere woorden: bij verstoringen kleiner dan 100 m2 is archeologisch onderzoek niet verplicht. Gemeenten mogen als bevoegd gezag van deze oppervlakte afwijken, mits gemotiveerd. In
deze bijdrage wordt, aan de hand van een ontwikkelde methode om het verlies van informatiewaarde bij verschillende vrijstellingsgrenzen te meten, besproken wat hiervan de gevolgen zijn voor het archeologisch erfgoed. Daarnaast wordt ingegaan op
de discussie die dit vraagstuk oproept. wamz artikel 41a: de 100 m2 vrijstelling
De Wet op de Archeologische Monumentenzorg (wamz) is het afgelopen jaar veel in het nieuws geweest. De wamz, die in 2007 is ingevoerd, is namelijk in 2011 – vier jaar na dato – geëvalueerd. Het uitgangspunt van de wet is dat voorafgaand aan bodemverstorende ingrepen archeologisch onderzoek wordt uitgevoerd. De wet beoogt het beschermen van het archeologisch erfgoed als bron van het gemeenschappelijk geheugen en als middel voor geschiedkundige en
wetenschappelijke studie.
Op 21 juni vond bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een workshop plaats over het onderz... more Op 21 juni vond bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een workshop plaats over het onderzoek van complexe Romeinse vindplaatsen. De aanwezigheid van ruim vijftig vakgenoten toont de belangstelling die voor dit onderwerp bestaat. De deelnemers
waren afkomstig uit alle geledingen van het archeologisch veld: Rijk, provincies, gemeenten, universiteiten, bedrijven, specialisten, amateurarcheologen
en studenten. Het programma bestond uit drie lezingen rond het centrale thema en een daaropvolgende discussie. Dit artikel geeft een impressie van doel, onderwerp en resultaten van de workshop. De algemene conclusie van de workshop is dat deze informele manier van kennisuitwisseling zeer nuttig en gewenst is en in de toekomst een meer structurele vorm zou moeten krijgen.
Sinds de jaren ’80 worden Romeinse vondsten gedaan op de Riesenberg bij Cadier en Keer (gemeente ... more Sinds de jaren ’80 worden Romeinse vondsten gedaan op de Riesenberg bij Cadier en Keer (gemeente Eijsden-Margraten). In dit bureauonderzoek wordt op basis van historische, archeologische en aardwetenschappelijke bronnen een mogelijke verklaring gegeven voor hun aanwezigheid en een voorstel voor verder onderzoek.
In de bodem van het Rijksmonument Fectio (gemeente Bunnik) is onderzocht of er een verband bestaa... more In de bodem van het Rijksmonument Fectio (gemeente Bunnik) is onderzocht of er een verband bestaat tussen de degradatie van non-ferrometale archeologische vondsten en het grondgebruik. Non-ferrometaal is een metaal dat geen ijzer bevat of waarvan ijzer niet het belangrijkste bestanddeel is. De aanleiding voor het onderzoek was het voornemen van de provincie om Fectio opnieuw in te richten. Omdat er geen slechte invloed op het bodemarchief is aangetoond, heeft het de voorkeur om het huidige landgebruik (grasland) te handhaven.
Rapportage Archeologische Monumentenzorg 203, Jan 9, 2012
Deze Rapportage Archeologische Monumentenzorg (RAM) presenteert de
resultaten van het onderzoek... more Deze Rapportage Archeologische Monumentenzorg (RAM) presenteert de
resultaten van het onderzoek naar de context van een laat-Romeinse
muntschat in Sint Anthonis (Provincie Noord-Brabant). Het proefsleuvenonderzoek heeft aangetoond dat de zeldzame munten oorspronkelijke
begraven hebben gelegen in een dekzandrug, langs een laagte. Hoe ze
daar terecht zijn gekomen, is niet helemaal duidelijk geworden.
In the second century AD in Borgharen near Maastricht (Netherlands) a Roman villa rustica was sit... more In the second century AD in Borgharen near Maastricht (Netherlands) a Roman villa rustica was situated on a gravel bed in the flood plan of the river Meuse. After the villa was abandoned and most of the building material was cleared away, in the 6th and 7th century the same spot was used as a cemetery. The very meticulous way of excavating combined with several specialisms (for example: physical anthropology, ancient DNA and stable isotopes research, archaeozoology) has given information not only about the villa, the graveyard and the burial ritual itself, but also about the formation processes, relationship and provenance of the buried people. Careful study of two horse skeletons made clear that these were ritually killed by a fatal stab in the heart; et cetera.
Deze Rapportage Archeologische Monumentenzorg (RAM) bundelt de drie studies. De eerste vraag is w... more Deze Rapportage Archeologische Monumentenzorg (RAM) bundelt de drie studies. De eerste vraag is wat het ‘Malta-onderzoek’ aan nieuws heeft opgeleverd. Het hier gepresenteerde onderzoek van Theunissen en Deeben geeft een beschrijving van de effectiviteit van de archeologische onderzoeksketen voor de beeldvorming over het verleden. Het onderzoek van Van Os en Kosian betreft de effecten voor het
erfgoed van de niet onder de wet vallende vormen van sluipende
degradatie, zoals verdroging, hellingerosie, normaal agrarisch
gebruik en verspoeling. De vraag is op welke schaal deze erosieve
processen voorkomen, welke uitwerking ze hebben op het archeologisch erfgoed en wat het effect is van beheermaatregelen. Het laatste hier gepresenteerde onderzoek betreft de maatregel van overheden om ingrepen in de bodem tot een bepaald oppervlak, te kunnen vrijwaren van archeologisch onderzoek. De Groot, Koekelkoren, Lobbes en Smit laten zien hoe deze maatregel wordt toegepast en ze proberen de vraag te beantwoorden wat het effect van deze maatregel is voor het erfgoed.
Beknopte Rapportage Archeologische Monumentenzorg, Jan 29, 2010
In 2007 zijn door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed op twee locaties binnen het beschermd... more In 2007 zijn door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed op twee locaties binnen het beschermde monument Berg en Dal- Oude Kleefse Baan/ Holdeurn (monumentnr. 788) archeologische waarnemingen gedaan.
Rapportage Archeologische Monumentenzorg 147, May 14, 2007
In juni 2005 is door de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) en het Nederlands... more In juni 2005 is door de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) en het Nederlands Instituut voor Scheeps- en onderwoterArcheoiogie (NiSA) in samenwerking met de gemeente Utrecht een waardestellend onderzoek uitgevoerd naar het Romeinse scheepswrak 'De Meern 4'. Het wrak werd in 2003 onverwachts ontdekt tijdens een archeologisch onderzoek van de gemeente Utrecht naar de Romeinse Limesweg en de daarnaast gelegen beschoeiing. De ontdekking vond slechts een week na de berging van het Romeinse schip De Meern 1 plaats, die ongeveer 150 m verder naar het westen lag. De resultaten van het onderzoek in 2005 worden in dit rapport gepresenteerd.
Rapportage Archeologische Monumentenzorg 127, Jun 14, 2006
In oktober 2003 kwam bij de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) de melding bi... more In oktober 2003 kwam bij de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) de melding binnen van de vondst van een 'sarcofaag' in het Limburgse Bocholtz (gemeente Simpelveld). De kist was aangetroffen in een bietenakker. De daaropvolgende opgraving bracht aan het licht dat de kist onderdeel was van een kamergraf, dat waarschijnlijk onder een tumulus heeft gelegen. Op basis van bijgiften zoals lans en dolkschede kan er vanuit worden gegaan dat het om een man gaat. Histologisch onderzoek heeft uitgewezen dat deze tussen de 20 en 34 jaar oud was toen hij overleed. Hoogstwaarschijnlijk heeft hij gewoond in de tegenover het graf liggende villa Vlengendaal.
In 2008 heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een oppervlaktekartering en
proefsleuve... more In 2008 heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een oppervlaktekartering en
proefsleuvenonderzoek uitgevoerd ten zuiden van Afferden (gemeente Bergen). Het onderzoek is
onderdeel van een project dat tot doel heeft de daar aanwezige archeologische resten, waaronder een
Romeins villacomplex, in hun landschappelijke context te waarderen. Binnen dit gebied is in 2006 een
eerste oppervlaktekartering en booronderzoek uitgevoerd.
De oppervlaktekartering in 2008 heeft naast vondsten uit de periode vanaf het Mesolithicum tot en met de
Nieuwe Tijd enkele concentraties aardewerk uit de Romeinse tijd, Vroege Middeleeuwen en Late
Middeleeuwen opgeleverd. Deze houden mogelijk verband met bewoningssporen uit deze perioden. Op
een perceel in het Maasdal is opnieuw een fragment bewerkt vuursteen gevonden. Hier wordt een
zandopduiking met een mogelijke prehistorische vindplaats verwacht.
Het proefsleuvenonderzoek had tot doel het (nader) vaststellen van de aard, ouderdom, omvang,
gaafheid en conservering van een mogelijke bewoningslocatie uit de Romeinse tijd. Tijdens het onderzoek
zijn de sporen van een nederzetting uit de Late IJzertijd en/of Romeinse tijd gedocumenteerd. De
nederzetting was gelegen op een zuidwest-noordoostelijk georiënteerde zandrug, die richting de
Eckeltsebeek afloopt. Naast handgevormd en gedraaid aardewerk uit bovengenoemde periode zijn enkele
vondsten uit de Vroege Middeleeuwen gedaan, die wijzen op activiteiten in die periode. Tevens is een
loopgraaf uit de Tweede Wereldoorlog aangetroffen. Een bijzondere vondst wordt gevormd door
fragmenten van een laatneolithische potbeker op de overgang van de zandrug naar het dal van de
Eckeltsebeek.
De omvang van de nederzetting is vooralsnog niet vastgesteld. De kwaliteit van de sporen bleek tegen de
verwachting in aangetast door egalisatie en diepploegen. Desondanks zijn in de sporen de (gedeeltelijke)
plattegronden van een vierpalige spieker, schuur of boerderij en een uit leem opgebouwde structuur
herkend. Het laatstgenoemde gebouw is op basis van de vondsten van ijzerslakken als mogelijke smidse
geïnterpreteerd. Gezien de korte afstand en overeenkomstige datering ligt een relatie van de nederzetting
met het nabijgelegen villacomplex voor de hand.
Rapportage Archeologische Monumentenzorg 156, May 18, 2008
De Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) heeft in het voorjaar van ... more De Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) heeft in het voorjaar van 2006 een inventariserend en waarderend onderzoek uitgevoerd naar het veronderstelde tracé van de weg ten noorden van de Swalm. Centraal stond de vraag of de op het AHN-beeld zichtbare verhoging inderdaad de Romeinse weg betrof en, bij een positief antwoord, wat de fysieke en inhoudelijke kwaliteit van de weg is. Op vijf locaties is een boorraai over het veronderstelde tracé gezet, op twee locaties gevolgd door het graven van een proefsleuf. Daarnaast werd beoogd om vast te stellen waar en in welke vorm de weg de Swalm heeft overgestoken.
Rapportage Archeologische Monumentenzorg 166, May 18, 2008
In november 2006 heeft een oppervlaktekartering en karterend en waarderend booronderzoek plaatsge... more In november 2006 heeft een oppervlaktekartering en karterend en waarderend booronderzoek plaatsgevonden langs de Maas bij Afferden (gemeente Bergen), ter hoogte van het gehucht Gening. Eerder onderzoek in 2000 en 2001 bracht hier de resten van een Romeinse villa aan het licht. Vanwege de aanwezigheid van verschillende vindplaatsen uit diverse perioden en de verwachte goede conservering van de archeologische resten is een gebied met een omvang van ca. 96 ha door de RACM als onderzoeksgebied aangewezen. Dit gebied, dat begrensd wordt door Maas en Eckeltsebeek, vormde waarschijnlijk de Siedlungskammer voor de villa. De komende jaren zullen de villa en zijn omgeving nader in kaart worden gebracht en gewaardeerd. Het onderzoek in 2006 vormde een eerste stap in dit gebiedsgerichte onderzoek en had als doel het nader waarderen van twee vindplaatsen, het verkrijgen van meer inzicht in de landschappelijke opbouw van het onderzoeksgebied en het karteren van nieuwe vindplaatsen. Het waarderend booronderzoek op de locatie van de eerste vindplaats, de villa, heeft aangetoond dat de vondstverspreiding onder het plaggendek hier een omvang van minimaal 3 ha heeft. Dit areaal is groter dan op grond van het proefsleuvenonderzoek verwacht werd. Aan de noord- en zuidzijde kon geen begrenzing worden vastgesteld. Diverse vondsten van handgevormd aardewerk bevestigen het vermoeden dat de villa een voorganger heeft gehad, die mogelijk tot de Late IJzertijd teruggaat. De sporen worden afgedekt door een puinlaag en plaggendek, waardoor ze goed geconserveerd zijn. Wel is een deel van de puinlaag in het plaggendek opgenomen. Ook bij de tweede vindplaats, ca. 200 m ten oosten van het villaterrein, lijkt sprake te zijn van een goed geconserveerde nederzetting uit de Romeinse Tijd, met een mogelijke Late IJzertijd- of 1e-eeuwse component. Op grond van het booronderzoek lijkt de nederzetting een minimale omvang van 0,5 ha te hebben. Naast bovengenoemde vindplaatsen is een aantal mogelijke nieuwe vindplaatsen ontdekt. De vondst van een kleine concentratie bewerkt vuursteen in het Maasdal wijst op de mogelijke aanwezigheid van een zandopduiking in de ondergrond met sporen uit de Vroege Prehistorie. Daarnaast zijn op een aantal locaties langs de N271 aan de westelijke rand van het Maasterras vondsten uit de Romeinse Tijd gedaan. Mogelijk is in de Romeinse Tijd sprake van een aaneengesloten zone van bewoning en landgebruik langs de terrasrond
Binnen de grenzen van dit wettelijk beschermde monument Meerssen-Onderste Herkenberg liggen de re... more Binnen de grenzen van dit wettelijk beschermde monument Meerssen-Onderste Herkenberg liggen de resten van een Romeinse villa rustica. Doel van dit archeologische onderzoek was bepalen hoe intensief de erosieprocessen zijn die deze Romeinse vindplaats bedreigen. Daarbij zijn verschillende onderzoeksmethoden gebruikt die variabele resultaten laten zien. Booronderzoek, oppervlaktekartering, hoogtemetingen, OSL-dateringen en isotopenanalyses werden gecombineerd om de snelheid en gevolgen van erosie te bepalen. Naast informatie over de snelheid van erosie en de mate van bedreiging van de vindplaats leverde het onderzoek ook nieuwe informatie op over de locatie van het hoofdgebouw van de villa en werd een aantal andere gebouwen van het villacomplex geïdentificeerd.
Romeinen op de Riesenberg Beschrijving van de collectie Spronck en een inventariserend veldonderz... more Romeinen op de Riesenberg Beschrijving van de collectie Spronck en een inventariserend veldonderzoek in Cadier en Keer, gemeente Eijsden-Margraten T. de Groot en J.W. de Kort (red.
In deze publicatie worden alle onderzoeken naar de Romeinse villa Berg-Backerbosch (Gemeente Eijs... more In deze publicatie worden alle onderzoeken naar de Romeinse villa Berg-Backerbosch (Gemeente Eijsden-Margraten) op een rij gezet. De analyse van het oude en recente uitgevoerde onderzoek op dit archeologisch rijksmonument heeft geresulteerd in een nieuwe overzichtsplattegrond en nieuwe inzichten in de inrichting en omvang van deze villa.
In deze Rapportage Archeologische Monumentenzorg staan de resultaten centraal van een onderzoek n... more In deze Rapportage Archeologische Monumentenzorg staan de resultaten centraal van een onderzoek naar een Romeins monumentaal graf dat is ontdekt na saneringswerkzaamheden in Beuningse Plas. Het graf bestond uit een grafkuil, een waarschijnlijk later daaromheen aangelegde muur en een greppel. In het graf is een vrouw begraven, die tussen de dertig en zestig jaar oud was bij overlijden. Opmerkelijk is de locatie, in een zone die periodiek overstroomd werd en vooral lijkt te zijn gebruikt als weidegrond. Het grafmonument is aangelegd langs een centrale verkavelingsas en een mogelijk daarlangs gelegen weg. Het onderzoek maakt duidelijk dat relatief natte zones die ogenschijnlijk ongeschikt zijn voor bewoning wel gebruikt kunnen zijn voor begraving. De reconstructie van het verkavelings- en wegenpatroon in een gebied kan helpen bij het opsporen van dit soort complexen bij toekomstig onderzoek.
Op 2 september 2008 is een waarderend booronderzoek uitgevoerd in Leiden, tussen de
Kasteelhof e... more Op 2 september 2008 is een waarderend booronderzoek uitgevoerd in Leiden, tussen de
Kasteelhof en de Vliststraat in het noorden en de Liviuslaan in het zuiden. Het onderzoek vond plaats in het kader van de bijbescherming van het beschermde monument 30F-001. Dit monument bevat resten van het castellum Matilo, de bijbehorendevicus, het kanaal van Corbulo en het middeleeuwse kloostervan St. Margaretha. De bijbescherming vloeit voort uit het project Actualisering Monumentenregister (AMR) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Doel van het booronderzoek was om aanvullende informatie over de bodemopbouw, eventuele verstoringen en aanwezigheid en verspreiding van archeologische lagen en indicatoren te verzamelen.
In 2003 is door de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) een waarderend onderzo... more In 2003 is door de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) een waarderend onderzoek uitgevoerd door middel van proefsleuven op het rijksmonument van de Romeinse villa Meerssen-Onderste Herkenberg. De resultaten van dit onderzoek worden in dit rapport gepresenteerd en aangevuld en vergeleken met gegevens uit de eerdere onderzoeken. Daarnaast zullen aanbevelingen worden gedaan over het beheer en inrichting van het terrein.
In 2007 en 2008 zijn respectievelijk een boor- en proefsleuvenonderzoek uitgevoerd op een heuvel... more In 2007 en 2008 zijn respectievelijk een boor- en proefsleuvenonderzoek uitgevoerd op een heuvellichaam dat op grond van vooronderzoek als mogelijke Romeinse tumulus met keermuur was aangemerkt. Hoewel tijdens het onderzoek geen centraal graf is aangetroffen, zijn diverse aanwijzingen verzameld die de interpretatie van Romeinse grafheuvel bevestigen. Aardewerk en een OSL-datering van het oud oppervlak onder de heuvel geven een waarschijnlijke datering van de heuvel in de 2e eeuw. De concentratie van grind en tufsteen aan de voet van de heuvel wijzen erop dat er weliswaar een keermuur is geweest, maar dat deze inmiddels geheel uitgebroken is. De heuvel heeft bij benadering een volume van ca. 360 m3, oftewel 4332 (moderne) kruiwagens. De tumulus is opgeworpen op een terrein dat vanaf de IJzertijd al in gebruik is geweest als nederzettingslocatie. In het graf is waarschijnlijk een
bewoner van de 350 m noordoostelijker gelegen villa begraven.
De grafheuvel was zichtbaar vanuit de villa, maar was ruimtelijk en symbolisch hiervan gescheiden door een laagte uit het Laat-Weichselien. Zowel op grond van het criterium belevingswaarde als de fysieke en inhoudelijke kwaliteit, is de grafheuvel als behoudenswaardig gewaardeerd en aangewezen als rijksmonument.
Uploads
Papers by Tessa de Groot
The goal of Valletta Harvest is to synthesise the results of development-led archaeological research to produce new knowledge about the history of the Netherlands. These new insights will allow more accurate archaeological predictions to be made, on which archaeology policy can be based. Apart from providing new knowledge of the past, such syntheses also provide input for new questions in the archaeological research agenda.
We examined which areas, themes and archaeological periods were the subject of the most reports. We then selected questions from the national archaeological research agenda that could potentially be answered on the basis of those reports. These are referred to as ‘knowledge opportunities’. Two methods, described here, were used to define these knowledge opportunities (bottom-up and top-down. Finally, we took provisional stock on the basis of the results of the first synthesising research reports and discussions with fellow archaeologists, assessing what we have learnt so far about the scientific synthesis of development-led research reports, and defining recommendations to improve excavation practice and reporting.
Keywords: synthesising research, development-led archaeology, archaeological heritage management, knowledge opportunities, Valletta Convention
insight into the factors that determine the degradation of metal finds and the relationship with different forms of land use. The research showed no difference in the preservation of metal finds from different burial contexts, including disturbed contexts. A possible explanation for the good condition of the metal finds is the presence of organic waste and building material that, together with the clayey soil, create an ideal burial environment for non-ferrous metals.
worden de doelstellingen en uitvoering van het AMR-project uiteengezet en worden
de resultaten van het veldwerk gepresenteerd en geïnterpreteerd. Tot slot worden
enkele conclusies getrokken met betrekking tot de wetenschappelijke waarde en de
fysieke kwaliteit van de monumenten en de begrenzing van de monumenten
deze bijdrage wordt, aan de hand van een ontwikkelde methode om het verlies van informatiewaarde bij verschillende vrijstellingsgrenzen te meten, besproken wat hiervan de gevolgen zijn voor het archeologisch erfgoed. Daarnaast wordt ingegaan op
de discussie die dit vraagstuk oproept. wamz artikel 41a: de 100 m2 vrijstelling
De Wet op de Archeologische Monumentenzorg (wamz) is het afgelopen jaar veel in het nieuws geweest. De wamz, die in 2007 is ingevoerd, is namelijk in 2011 – vier jaar na dato – geëvalueerd. Het uitgangspunt van de wet is dat voorafgaand aan bodemverstorende ingrepen archeologisch onderzoek wordt uitgevoerd. De wet beoogt het beschermen van het archeologisch erfgoed als bron van het gemeenschappelijk geheugen en als middel voor geschiedkundige en
wetenschappelijke studie.
waren afkomstig uit alle geledingen van het archeologisch veld: Rijk, provincies, gemeenten, universiteiten, bedrijven, specialisten, amateurarcheologen
en studenten. Het programma bestond uit drie lezingen rond het centrale thema en een daaropvolgende discussie. Dit artikel geeft een impressie van doel, onderwerp en resultaten van de workshop. De algemene conclusie van de workshop is dat deze informele manier van kennisuitwisseling zeer nuttig en gewenst is en in de toekomst een meer structurele vorm zou moeten krijgen.
The goal of Valletta Harvest is to synthesise the results of development-led archaeological research to produce new knowledge about the history of the Netherlands. These new insights will allow more accurate archaeological predictions to be made, on which archaeology policy can be based. Apart from providing new knowledge of the past, such syntheses also provide input for new questions in the archaeological research agenda.
We examined which areas, themes and archaeological periods were the subject of the most reports. We then selected questions from the national archaeological research agenda that could potentially be answered on the basis of those reports. These are referred to as ‘knowledge opportunities’. Two methods, described here, were used to define these knowledge opportunities (bottom-up and top-down. Finally, we took provisional stock on the basis of the results of the first synthesising research reports and discussions with fellow archaeologists, assessing what we have learnt so far about the scientific synthesis of development-led research reports, and defining recommendations to improve excavation practice and reporting.
Keywords: synthesising research, development-led archaeology, archaeological heritage management, knowledge opportunities, Valletta Convention
insight into the factors that determine the degradation of metal finds and the relationship with different forms of land use. The research showed no difference in the preservation of metal finds from different burial contexts, including disturbed contexts. A possible explanation for the good condition of the metal finds is the presence of organic waste and building material that, together with the clayey soil, create an ideal burial environment for non-ferrous metals.
worden de doelstellingen en uitvoering van het AMR-project uiteengezet en worden
de resultaten van het veldwerk gepresenteerd en geïnterpreteerd. Tot slot worden
enkele conclusies getrokken met betrekking tot de wetenschappelijke waarde en de
fysieke kwaliteit van de monumenten en de begrenzing van de monumenten
deze bijdrage wordt, aan de hand van een ontwikkelde methode om het verlies van informatiewaarde bij verschillende vrijstellingsgrenzen te meten, besproken wat hiervan de gevolgen zijn voor het archeologisch erfgoed. Daarnaast wordt ingegaan op
de discussie die dit vraagstuk oproept. wamz artikel 41a: de 100 m2 vrijstelling
De Wet op de Archeologische Monumentenzorg (wamz) is het afgelopen jaar veel in het nieuws geweest. De wamz, die in 2007 is ingevoerd, is namelijk in 2011 – vier jaar na dato – geëvalueerd. Het uitgangspunt van de wet is dat voorafgaand aan bodemverstorende ingrepen archeologisch onderzoek wordt uitgevoerd. De wet beoogt het beschermen van het archeologisch erfgoed als bron van het gemeenschappelijk geheugen en als middel voor geschiedkundige en
wetenschappelijke studie.
waren afkomstig uit alle geledingen van het archeologisch veld: Rijk, provincies, gemeenten, universiteiten, bedrijven, specialisten, amateurarcheologen
en studenten. Het programma bestond uit drie lezingen rond het centrale thema en een daaropvolgende discussie. Dit artikel geeft een impressie van doel, onderwerp en resultaten van de workshop. De algemene conclusie van de workshop is dat deze informele manier van kennisuitwisseling zeer nuttig en gewenst is en in de toekomst een meer structurele vorm zou moeten krijgen.
resultaten van het onderzoek naar de context van een laat-Romeinse
muntschat in Sint Anthonis (Provincie Noord-Brabant). Het proefsleuvenonderzoek heeft aangetoond dat de zeldzame munten oorspronkelijke
begraven hebben gelegen in een dekzandrug, langs een laagte. Hoe ze
daar terecht zijn gekomen, is niet helemaal duidelijk geworden.
erfgoed van de niet onder de wet vallende vormen van sluipende
degradatie, zoals verdroging, hellingerosie, normaal agrarisch
gebruik en verspoeling. De vraag is op welke schaal deze erosieve
processen voorkomen, welke uitwerking ze hebben op het archeologisch erfgoed en wat het effect is van beheermaatregelen. Het laatste hier gepresenteerde onderzoek betreft de maatregel van overheden om ingrepen in de bodem tot een bepaald oppervlak, te kunnen vrijwaren van archeologisch onderzoek. De Groot, Koekelkoren, Lobbes en Smit laten zien hoe deze maatregel wordt toegepast en ze proberen de vraag te beantwoorden wat het effect van deze maatregel is voor het erfgoed.
proefsleuvenonderzoek uitgevoerd ten zuiden van Afferden (gemeente Bergen). Het onderzoek is
onderdeel van een project dat tot doel heeft de daar aanwezige archeologische resten, waaronder een
Romeins villacomplex, in hun landschappelijke context te waarderen. Binnen dit gebied is in 2006 een
eerste oppervlaktekartering en booronderzoek uitgevoerd.
De oppervlaktekartering in 2008 heeft naast vondsten uit de periode vanaf het Mesolithicum tot en met de
Nieuwe Tijd enkele concentraties aardewerk uit de Romeinse tijd, Vroege Middeleeuwen en Late
Middeleeuwen opgeleverd. Deze houden mogelijk verband met bewoningssporen uit deze perioden. Op
een perceel in het Maasdal is opnieuw een fragment bewerkt vuursteen gevonden. Hier wordt een
zandopduiking met een mogelijke prehistorische vindplaats verwacht.
Het proefsleuvenonderzoek had tot doel het (nader) vaststellen van de aard, ouderdom, omvang,
gaafheid en conservering van een mogelijke bewoningslocatie uit de Romeinse tijd. Tijdens het onderzoek
zijn de sporen van een nederzetting uit de Late IJzertijd en/of Romeinse tijd gedocumenteerd. De
nederzetting was gelegen op een zuidwest-noordoostelijk georiënteerde zandrug, die richting de
Eckeltsebeek afloopt. Naast handgevormd en gedraaid aardewerk uit bovengenoemde periode zijn enkele
vondsten uit de Vroege Middeleeuwen gedaan, die wijzen op activiteiten in die periode. Tevens is een
loopgraaf uit de Tweede Wereldoorlog aangetroffen. Een bijzondere vondst wordt gevormd door
fragmenten van een laatneolithische potbeker op de overgang van de zandrug naar het dal van de
Eckeltsebeek.
De omvang van de nederzetting is vooralsnog niet vastgesteld. De kwaliteit van de sporen bleek tegen de
verwachting in aangetast door egalisatie en diepploegen. Desondanks zijn in de sporen de (gedeeltelijke)
plattegronden van een vierpalige spieker, schuur of boerderij en een uit leem opgebouwde structuur
herkend. Het laatstgenoemde gebouw is op basis van de vondsten van ijzerslakken als mogelijke smidse
geïnterpreteerd. Gezien de korte afstand en overeenkomstige datering ligt een relatie van de nederzetting
met het nabijgelegen villacomplex voor de hand.
aangelegde muur en een greppel. In het graf is een vrouw begraven, die tussen de dertig en zestig jaar oud was bij overlijden. Opmerkelijk is de locatie, in een zone die periodiek overstroomd werd en vooral lijkt te zijn gebruikt als weidegrond. Het grafmonument is aangelegd
langs een centrale verkavelingsas en een mogelijk daarlangs gelegen weg. Het onderzoek maakt duidelijk dat relatief natte zones die ogenschijnlijk ongeschikt zijn voor bewoning wel gebruikt kunnen zijn voor begraving. De reconstructie van het verkavelings- en
wegenpatroon in een gebied kan helpen bij het opsporen van dit soort complexen bij toekomstig onderzoek.
Kasteelhof en de Vliststraat in het noorden en de Liviuslaan in het zuiden. Het onderzoek vond plaats in het kader van de bijbescherming van het beschermde monument 30F-001. Dit monument bevat resten van het castellum Matilo, de bijbehorendevicus, het kanaal van Corbulo en het middeleeuwse kloostervan St. Margaretha. De bijbescherming vloeit voort uit het project Actualisering Monumentenregister (AMR) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Doel van het booronderzoek was om aanvullende informatie over de bodemopbouw, eventuele verstoringen en aanwezigheid en verspreiding van archeologische lagen en indicatoren te verzamelen.
bewoner van de 350 m noordoostelijker gelegen villa begraven.
De grafheuvel was zichtbaar vanuit de villa, maar was ruimtelijk en symbolisch hiervan gescheiden door een laagte uit het Laat-Weichselien. Zowel op grond van het criterium belevingswaarde als de fysieke en inhoudelijke kwaliteit, is de grafheuvel als behoudenswaardig gewaardeerd en aangewezen als rijksmonument.