Pêl-fasged 3x3
Amrywiad o bêl-fasged yw pêl-fasged 3x3. Mae gan bob tîm tri chwaraewr yr un, a'i chwaraeir gydag un fasged yn unig. Ar hyn o bryd mae fformat hon o'r gêm yn cael ei hyrwyddo a'i strwythuro gan FIBA, ei gorff llywodraethu.[1] Ei brif gystadleuaeth yw Taith Byd FIBA 3X3 flynyddol,[2] sy'n cynnwys cyfres o dwrnameintiau Meistr ac un twrnamaint Terfynol; y wobr yw ffigwr chwe ffigur yn noleri'r UD. Cwpanau'r Byd FIBA 3x3 ar gyfer ddynion a menywod yw'r twrnameintiau uchaf ar gyfer timau cenedlaethol 3x3. Cafodd y fformat 3x3 ei gyflwyno yng Ngemau Olympaidd yr Haf 2020 a Gemau'r Gymanwlad 2022.
Rheolau
[golygu | golygu cod]
O bryd i bryd mae FIBA yn cyhoeddi atodiad i'w reolau pêl-fasged swyddogol yn benodol ar gyfer y fformat 3x3. Mae'r rheolau yn nodi bod rheolau FIBA rheolaidd yn berthnasol i bob sefyllfa nad yw'n cael sylw penodol o fewn y rheolau 3x3. Cyhoeddwyd y set gyfredol, mewn fersiwn gryno[3] ac mewn fformat hirach,[4] ym mis Awst 2019.[5]
Dyma rhai ffyrdd mae'r rheolau cyfredol yn wahanol i bêl-fasged cwrt llawn safonol:
- Mae pob tîm yn cynnwys tri chwaraewr ac un eilydd. Rhaid bod gan bob tîm dri chwaraewr ar y cwrt pan fydd y gêm yn cychwyn.
- Mae'r gêm yn cael ei chwarae ar hanner cwrt gydag un fasged. Mae'r cwrt swyddogol 15m o led, gan 11m o hyd. Fodd bynnag, mae'r rheolau yn nodi'n benodol bod hanner cwrt llawn safonol FIBA yn ardal chwarae dderbyniol ar gyfer cystadlaethau swyddogol. Pellter hanner cwrt safonol NBA & WNBA America yw 50 troedfedd (15.24m) gan 47 troedfedd (14.33m).
- Defnyddir pêl-fasged maint 6 (720 mm), gyda màs maint 7 (620g).
- Cynhelir y tafliad darn arian yn union cyn y gêm. Gall y tîm buddugol ddewis cymryd meddiant o'r bêl ar ddechrau'r gêm, neu gymryd y meddiant cyntaf o'r cyfnod goramser posib. Felly mae hyn yn golygu, os yw'r gêm yn mynd i oramser, bydd y meddiant cyntaf yn mynd i'r tîm a ddechreuodd y gêm trwy amddiffyn.
- Mewn unrhyw sefyllfa lle caiff dau chwaraewr rheolaeth o'r bêl (held-ball), rhoddir meddiant i'r tîm amddiffynnol.
- Dyfernir un pwynt i bob saeth lwyddiannus y tu mewn i'r arc, tra dyfernir dau bwynt i bob saeth lwyddiannus y tu ôl i'r arc.
- Mae gan y gêm un cyfnod 10 munud, gyda thranc sydyn (sudden death) ar 21 pwynt. Yr enillydd yw'r tîm cyntaf i sgorio 21 neu'r tîm gyda'r sgôr uchaf ar ddiwedd y 10 munud. mae sgôr gyfartal yn arwain at gyfnod goramser. Pa bynnag dîm sy'n sgorio dau bwynt yn y cyfnod hwn sy'n ennill y gêm.
- Mae'r gêm yn dechrau gyda'r tîm amddiffynnol yn pasio'r bêl i'r tîm ymosodol y tu ôl i'r arc. Defnyddir hwn hefyd i ailgychwyn y gêm o unrhyw sefyllfa bêl farw.
- Defnyddir cloc 12 eiliad, lle mae angen i'r tîm sydd gyda'r bêl saethu cyn i'r cloc cyrraedd sero.
- Os yw'r tîm amddiffyn yn ennill meddiant o'r bêl o fewn yr arc trwy ddwyn, bloc, neu adlam, yna mae'n rhaid i'r tîm symud y bêl y tu ôl i'r arc cyn cael caniatâd i saethu.
- Ar ôl gôl dafliad rhydd, mae'r chwarae'n ailgychwyn gyda chwaraewr o'r tîm sydd hen sgorio yn cymryd y bêl yn uniongyrchol o dan y fasged ac yna'n driblo neu ei phasio i bwynt y tu ôl yr arc.
- Dim ond mewn sefyllfa pêl farw gall tîm amnewid chwaraewr ar gyfer eilydd.
- Caniateir saib amser-allan i bob tîm.
- Mae chwaraewr sy'n chwarae'n fudr dwywaith yn cael ei ddiarddel. Mae nifer o wahaniaethau eraill i'w wneud gyda chwarae budr.
- Mae yna Reol Trent Tucker: os oes hyd at 0.2 eiliad ar ôl ar y cloc saeth ni ellir cymryd saeth arferol, angen gwneud lob uchel neu tip-in.
Cwpanau'r Byd
[golygu | golygu cod]Ar ôl Gemau Olympaidd Ieuenctid yr Haf 2010 sefydlodd FIBA Gwpan y Byd, sydd bob amser yn cynnwys dynion a menywod yn cystadlu ar yr un pryd mewn categorïau agored, o dan 23 ac o dan 18 oed. Mae Cwpanau'r Byd yn cael eu chwarae bob blwyddyn, ac eithrio mewn blynyddoedd pan mae'r Gemau Olympaidd Ieuenctid neu'r Gemau Olympaidd. Oherwydd y pandemig COVID-19 cafodd y digwyddiad ei ganslo 2020.
Gemau rhyngwladol
[golygu | golygu cod]Daeth pêl-fasged 3x3 yn gystadleuaeth reolaidd yn y Gemau Ewropeaidd ers cafodd ei gyflwyno yng Ngemau Ewropeaidd 2015 yn Baku, Aserbaijan.
Ar 9 Mehefin 2017 cyhoeddodd Bwrdd Gweithredol y Pwyllgor Olympaidd Rhyngwladol y byddai pêl-fasged 3x3 yn cael ei ychwanegu at y rhaglen Olympaidd ar gyfer Gemau Olympaidd yr Haf 2020 yn Tokyo, Japan, ar gyfer dynion a menywod.[6]
Ym mis Awst 2017 cyhoeddwyd y byddai pêl-fasged 3x3 yn cael ei gynnal yng Ngemau'r Gymanwlad 2022 yn Mirmingham, Lloegr.[7]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "FIBA.basketball". FIBA.basketball.
- ↑ "The official website of FIBA 3x3 World Tour 2018". FIBA.basketball.
- ↑ "Official 3x3 Basketball Rules – Short Version" (PDF). FIBA. 29 August 2019. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2020-09-15. Cyrchwyd 12 May 2020.
- ↑ "Official 3x3 Basketball Rules" (PDF). FIBA. 29 Awst 2019. Cyrchwyd 12 May 2020.
- ↑ FIBA3x3. "The Official Rules of the Game - FIBA 3x3".
- ↑ "Tokyo 2020 event programme to see major boost for female participation, youth and urban appeal". International Olympic Committee. 13 Mehefin 2017.
- ↑ "Birmingham include 3x3 basketball and Urban Street Festival as part of 2022 Commonwealth Games plans". www.insidethegames.biz. 10 Awst 2017.