Οιδίποδας

Οιδίποδας
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Οἰδίπους (Αρχαία Ελληνικά)
Προφορά
Χώρα πολιτογράφησης	Θήβες
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Σύζυγος	Ιοκάστη Ευρυγάνεια Αστυμέδουσα
Τέκνα	Ισμήνη Ετεοκλής Πολυνείκης Αντιγόνη Λαόνυτος
Γονείς	Λάιος ο Λάμβακος και Ιοκάστη
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	βασιλιάς της Θήβας
Σχετικά πολυμέσα

Ο Οιδίποδας (αρχ: Οἰδίπους) ήταν τραγικό πρόσωπο της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Ήταν γιος του βασιλιά της Θήβας Λάιου και της Ιοκάστης.

Ο μύθος

Πριν από την γέννηση του Οιδίποδα ο βασιλιάς της Θήβας Λάιος, αποφάσισε να μάθει το πεπρωμένο του σχετικά με την απόκτηση διαδόχου, επειδή η γυναίκα του, η Ιοκάστη ή Επικάστη, δεν είχε κυοφορήσει ποτέ, παρά τις πολύχρονες προσπάθειες. Ο λοξίας Απόλλωνας του διεμήνυσε, μέσω της Πυθίας, πως θα αποκτούσε γιο και πως αυτός μάλιστα θα τον σκότωνε.

Ήταν από τους σπάνιους χρησμούς που ήταν τόσο ξεκάθαροι ως προς το περιεχόμενό τους. Επίσης πρέπει να επισημανθεί πως ο Λάιος είχε προκαλέσει την οργή των Θεών για την σχέση που σύναψε με άλλον άντρα, τον γιο του Πέλοπα, βασιλιά της Ηλείας, τον Χρύσιππο. Η αυτοκτονία του Χρυσίππου στη Θήβα, όπου τον είχε απαγάγει ο Λάιος, προκάλεσε το μένος του Πέλοπα, ο οποίος καταράστηκε τον βασιλιά της Θήβας να μην αποκτήσει γιο και αν κάνει να πεθάνει από το χέρι του. Οι Θεοί συμφώνησαν, κατά άλλους η Ήρα, αφού η ενέργειά του αποτέλεσε ύβρι προς τους Νόμους.

Ο Λάιος, έχοντας γνώση το χρησμοδότημα, μετά την γέννηση του πρωτότοκου, έδεσε τον Οιδίποδα από τα πόδια (εξ ου και το όνομα Οιδίπους (οίδημα(=πρήξιμο) + πους(=πόδι)) και τον έδωσε σ΄έναν δούλο, τον οποίο διέταξε να τον αφήσει έκθετο στον Κιθαιρώνα. Με αυτόν τον τρόπο εναπόθετε την τύχη του βρέφους στα χέρια των Θεών ή της Τύχης, όπως αναφωνεί στην τραγωδία «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή, ο ίδιος ο ήρωας. Ένας βοσκός όμως βρήκε το παιδί και το παρέδωσε στην γυναίκα του βασιλιά της Κορίνθου, Πόλυβου, την Μερόπη ή Περίβοια. Αυτοί μην έχοντας παιδιά, τον δέχτηκαν σαν «θείο δώρο». Έτσι ο Οιδίποδας ζει και μεγαλώνει στα παλάτια της Κορίνθου, στην πόλη Τενέα, ως γνήσιος και νόμιμος κληρονόμος του θρόνου.

Μια μέρα όμως κάποιος τον αποκάλεσε «νόθο». Θέλοντας να μάθει το αληθές του λόγου, επειδή επικράτησε «σιγή ιχθύος» στο παλάτι για το θέμα, αποφασίζει να πάει στην Πυθία. Εκεί η ιέρεια του Απόλλωνα, με ξεκάθαρο χρησμό τον διώχνει από τον ιερό χώρο της επειδή θα φανεί ομόκλινος του πατρός και πατροκτόνος, αιμομίκτης και σύζυγος της μητέρας του, καθώς και ότι αυτός και τα παιδιά του θα είναι αιτία πολλών κακών. Ήταν τέτοια η ένταση του γεγονότος, ώστε ο Οιδίποδας, ξεχνώντας τους λόγους προσέλευσής του στην Πυθία, αποφασίζει να μην γυρίσει στην θεωρούμενη κατ' αυτόν πατρίδα του, την Κόρινθο για να μην προκαλέσει δεινά στους πραγματικά θετούς του γονείς.

Κατά την περιπλάνησή του στον ελλαδικό χώρο, κατευθύνθηκε προς την Θήβα. Σ΄ένα σταυροδρόμι της, το τρίστρατο με το όνομα «Σχιστή οδός», συναντά μια άμαξα και ύστερα από μια έντονη λογομαχία σκοτώνει τον κάτοχο της άμαξας και τους συνοδούς - δούλους του, εκτός από έναν. Όπως αποδεικνύεται αργότερα, με μαρτυρία του δούλου που σώθηκε, ο Οιδίποδας σκότωσε τον πατέρα του Λάιο, ο οποίος κατευθυνόταν προς την Πυθία για να μάθει τι απέγινε το παιδί του.

Ο Οιδίποδας πλησιάζοντας στη Θήβα συνάντησε τη Σφίγγα ένα φοβερό τέρας με κεφάλι ανθρώπου, σώμα λιονταριού και φτερά αετού, ενα απο τα σημαντικότερα τέρατα της ελληνικής μυθολογίας. Η Σφίγγα σκότωνε κάθε διαβάτη που την συναντούσε, επειδή δεν απαντούσε στο γρίφο της. Ρωτώντας τον Οιδίποδα «Ποιο ον το πρωί στέκεται στα τέσσερα, το μεσημέρι στα δύο και το βράδυ στα τρία», έλαβε ως απάντηση «Ο Άνθρωπος είναι εκείνο τον ον, που το ξημέρωμα της ζωής του κινείται στα τέσσερα, το βράδυ της ζωής του στα τρία, με την βοήθεια του μπαστουνιού, ενώ στο μεσοδιάστημα (μεσημέρι) της ζωής κινείται με σιγουριά στα δυο». Μετά την λύση του γρίφου η Σφίγγα έπεσε στον γκρεμό και σκοτώθηκε (ή κατά άλλους ο Οιδίποδας της επιτέθηκε όταν ήταν ξαφνιασμένη από τη λύση του γρίφου και ύστερα απο άγρια μάχη τη σκότωσε). Ο Οιδίποδας αναγορεύτηκε βασιλιάς της Θήβας, από τον προσωρινό βασιλιά της πόλης Κρέοντα, και σύζυγος της Ιοκάστης (αδελφή του Κρέοντα), χήρας του Λάιου και μητέρας του Οιδίποδα.

Με την Ιοκάστη απέκτησε τέσσερα παιδιά, τους Πολυνείκη και Ετεοκλή και τις Αντιγόνη και Ισμήνη, που ήταν παράλληλα και αδέλφια του. Έτσι ολοκληρώθηκε το περιεχόμενο του χρησμού που έδωσε η Πυθία στον Λάιο πρώτα και στον Οιδίποδα αργότερα. Υπάρχει άλλη μαρτυρία, κατά την οποία η Ιοκάστη έμαθε πως παντρεύτηκε τον γιο της και αυτοκτόνησε. Ο Οιδίποδας ξαναπαντρεύτηκε και με την νέα σύζυγό του, την Ευρυγάνεια, απέκτησε τα τέσσερα παιδιά.

«Ο λοιμός των Θηβών», έργο του Σαρλ Φρανσουά Ζαλαμπέρ, Μουσείο Καλών Τεχνών, Μασσαλία

Εξαιτίας του λοιμού που μάστιζε τη Θήβα, για επτά χρόνια (όσα και τα χρόνια εξουσίας του Οιδίποδα), χρησμός από τον μάντη Τειρεσία, υπέδειξε πως η αιτία του κακού είναι ο φονιάς του Λάιου.

Στην τραγωδία «Οιδίπους Τύραννος» εκτυλίσσεται η αποκάλυψη του φονιά, που είχε ως αποτέλεσμα την αυτοτύφλωση του Οιδίποδα και την αυτοκτονία της Ιοκάστης (κρεμάστηκε). Στην τραγωδία του Σοφοκλή, «Οιδίπους επί Κολωνώ», μαθαίνουμε πως ο Οιδίποδας, για άλλη μια φορά, περιπλανήθηκε στον ελλαδικό χώρο, με συνοδό την κόρη του Ισμήνη ή, κατά άλλους, την Αντιγόνη. Κατέληξε στην Αθήνα, όπου ο βασιλιάς της, ο Θησέας, τον δέχτηκε και μεσολάβησε για την συμφιλίωσή του με τους Θεούς και τον λυτρωτικό του θάνατο. Στην τραγωδία «Επτά επί Θήβας», του Αισχύλου, μαθαίνουμε για την τύχη του Πολυνείκη, του Ετεοκλή και του Κρέοντα. Ενώ, τέλος, από την τραγωδία «Αντιγόνη» μαθαίνουμε για την τύχη της ομώνυμης ηρωίδας.

Ο μύθος του Οιδίποδα εντάσσεται στο πλαίσιο του «Θηβαϊκού Κύκλου».

Βιβλιογραφία

• Devereux, Georges, «Κοινωνικοπολιτικὲς λειτουργίες τοῦ οἰδιπόδειου μύθου» , Ἐποχές [τεύχη 15-25], 17 (1964), σσ. 18-22
• Καγκελάρης, Ν. Ι. (2016), «Ο Οιδίπους του Σοφοκλή στη Μήδεια του Μποστ», στο Μαστραπάς, Α. Ν. - Στεργιούλης, Μ. Μ. (επιμ) Σεμινάριο 42: Σοφοκλής ο μεγάλος κλασικός της τραγωδίας, Αθήνα: Κοράλι, σσ. 74- 81 [1].

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ιοκάστη, ΓΚΡΟΣΑΚ, ΒΙΚΤΟΡΙΑ & ΑΝΤΕΡΓΟΥΝΤ ΑΛΙΣ, Έτος έκδοσης: 2006
• Οιδίποδας, ο τραγικός ήρωας (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)