Monala revuo en Esperanto — 203 mrkulekm oktobro 1999 - n—mm - Maandeliyks twerpen )( - ISSN 0772-4513 X

Kotizoj de MONATO 2000

Prezol Al kiu pagi? al via landa peranto
MONATO LA JARo Argentina: Rodolfo Calbgero. Casilla de Curreu 435, 8300 Neuquen.
euri aere aere Anslralla: leroservo de AEA, POBOX 250. Malmville, n.s.w, 2036. Tel. (02) 311 2245. R:
Aŭstralio AUD 72 81 11 lmeilĝozemaiicumau.
Aŭsmo EUR 39 44 5 Aŭstria]: AEM. Margerelnengiinel 100, 1050 Wien. Banko: Die Ersle, komo 00099511.
Belgio EUR 39 44 5 . Leupnld Palek,Mamns17. 10458. 3400 Kluslemeuliurg, (pbk. 7.127144). R: apmarksĝpingm
Britio GBP 28 32,6 3,9 Belga- FEL, Flankrljklei 140, 2000 Antwerpen (pĉk. 000-0265338-43). R: edminalelesper—emobe,
Danlo DKK 298 336 38 Braz : BEL. caixe Postal 3625, muu-970 Brasilia. R: belĝbme(.com.br.
Flnlllilldo EUR 39 44 5 Brita]: EAB. 201 Fellmwe Road, Ipswich, Britio mak. 54 091 0007), R* eabgesperanlndernoneouk.
Frlnclo EUR 39 44 5 - Paul Hewiu, za Hi hiield Road. Narin Thumsby. Grimsby, South Humberside. DN36 5RT,
Gemanio (oki EUR 39 44 5 Cina: E/papa/a inio. P.D.Keslo 77, Beijing.
Gemanio (or.) EUR 32 37 5 Dana: Asiria Birkhak. Rugveengel 46. DK—2750 Ballemp (pbk. 1705121 Gimkomorel Heie Teasinlp),
Hispanio EUR 32 37 5 Eslona: Virve Ernits. Mahla 65-1, EE-oalz Tallinn.
Irlanda EUR 39 44 5 Finnaj: Hela Kesala, Kalam“ nkuje 3032. FIN-043 uusula.
Islando EUR .?! 14 5 - OyMsndossNaA/r. Kiv ' FIN—05510 Hyvin pgk.427 72-2.
linelo EUR Ĵ? 57 5 Francaj: UFE. 4 bis. rue de la Censaie. F-75004 Paris luck.: 85535 D Pelis).
|alia EUR 39 44 5 - Esperanto—Kluba de Melz. 36 rue Sl. Marcel, 57000 Metz,
Japanio JPV 5900 6780 980 Germanaj: Hilde Maul. Piarseer Str. 15, D-55150 Augsburg (LIGA Augsburg 113514, BLZ 720 903 00)
Kznldo CAD 67 76 10 R: maulĝnewsisclorynet
Luksemburgo EUR 39 44 5 -Manlred Flinnar, Am Stadtpiad 11, D-65750 Eschbom (nbk; 115471-750 be posthank Karlsruhe; barik-
N:!!rlilldo EUR 39 44 5 kodo eso 100 75).
Norvegio NOK 340 364 44 - Lileratura-Servn ,Espero'. Rolf Beau, Saxoniaslraae 35, D—04451 Almen (Poslbank Nŭmherg komon-m:
Nov-Zelanda NZD 81 92 13 035 5737 555 {BLZ 76010085) R: robeesperogi-onlmede.
Pomgilio EUR 28 33 5 Hispana: Juen Azeuenaga Viema. General Davila, 127 portal 7, 2" ima, Samander (pĉk: 03545531).
Sud-Akiko EUR 52 .]7 5 Hungara: Anila Kova'cs, Barackos u. 1. 7635 Pecs. :akovacsaooselr-brmm.
Svedio SEK 360 407 47 Irana: lrena Esperamo-Cenlm, P.D. Kesto 17765184, Tehrano. irano. Tel.: 0090 21 050 529. (also
Svislando CHF 65 74 9 0090 21 076 42 50. R: lREJognedanel.
Uspno USD 47 53 8 irlanda: Esperanlo-Asociu de lrlando. 9 Templeogue wddd, Dublin 12.
islanda: Islanda Esperanto—Federa o,P051h6|11081, IS-101 Reykjavik _
Aliaj lando]: Peru la union de la landa |iala:|1ala Esperanlo-Federaeiu, Via Villolesi 30, l-20143 Milano (nek,: 37312204).
peranto, an, se lin ne ekzistas, de la el. Japana]: KLEG, Sonehigasl 1-11—46-204, Toyonaka-si, Osaka-nu 551.
deneĵo: Flandra Esperanto-Ligo, Frank- - Japane Esperanto—Insliiulo, Wasedamali 12-a, Sinzyuku-ku, Tokio 162. R: jeiĝmlehigiohenajp.
riikiel 140, B-2000 Antwerpen. Tllelollo Kataluna: KEA, Apanar 290. E—oszoo Sabadell (Caixa de Pensions, Agencia 451. komo 550/53).
+32 52 34 34 00; ralekopillo 132 52 33 54 Kanada: Kaneda EspelaniD—Asocio. P.D. Box 2159. Sidney. BC VilL 336. R: pnopkinsgsoluviece
33; retpoŝto: admianel.esparallto.be. Korea: Kmea Esperanta-Asocio. Kangbyon Henshin Core B/D -m. 1601, 550 Mapo Dong, Mapo-gu,
Seoul 121-703. Koielo. R: keastgsdbackmmemm, kr.
Kroalaj: Kroata Esperantisla Unuiĝo, Sven Duh 130, HR41000 Zagreb.
- Viŝnje Brankovie Via Leghlssa e, l—34131, Triesie. R: omlspiciusĝinlii.
Laiva kaj lilava: ' ' ' ' . .
Luksemburga LEA, \ rue de Kehlen. 8394 onn {po sas-12). R. 1015503644ecdrnpuservemm
Nederlanda: Liam-Servo Esperarlm Nederland. Marnlxslrael 57, NL-2023 RB Haarlem (pĝk: mm).
- UEA. Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rdderdarn.
Norvega: Eldoneiu Esperanm AIS, ciel Schous vei 10,0572 Oslo 5. R: esperamngdnlineno
Nov-Zelanda: Davld T. Ryan. PO Box 3867 Wellington. kiwirilaiĝxuamm.
Portugala: Ponugale Esperanru—Asaeio, R. Dr. Joao Could. R/C -A. P-1500 Lisboa.
Pola: P.W Nepo, ul. anlewskl'ega 77 rn. 137, FHM-865 arszawa. R: nepogelekrmnpl
Rusa. R. Gorecka. n.k. 07, RUS- 620077 .lekaiennnurg 77. R: hlgoĝsbankE-bnlgsu
Slovena): Viŝnja Brankevir: Via Legnissa a, I-34131 Triesie. R: orblspimusgidlll.
'JovanMirvaic Mirna 5. SLO-2000 anbor.
Sud-Al a: Colin Beckfurd, 43 Fai iew crescenl, Milnenon Ridge, 7441.
Svedaj: speranto-Skolan, Svamlksvagen 14. 5.123 52 Falsla. p.g. 355001-9.
- Sveda Esperania-Federacio, Siidra Rdrum pl 455. s-maA Hĉrby.
Svisa: Christoph Scheidegger. lin Schleedom 6, eluzu Nenzlingen, girkonlo 4052 512-7 Basel.
Usona: ELNA. Po Box1129, El Ceniln, CA 94530. R: elnaĝesperanio—usamg
Venezuela: JE. Bachrich,Apanado 70702, 1071A Caracas.
aŭ rekte al la eldonejo
Flandra Esperanto-Ligo, Fraukriiklei 140, 54000 Antwarpen, Belgio

— Se en via lando ekzislas eŭroĉekoj, vi Nur se vi ne povas pagi laij: _unu el la kvar
Povas sendi iran bekon, La valulo devas supraj vojoj. uzu la jenajn, kiuj lamen kostos
esli la belga franko ms:) aŭ eŭro (EUR] al vi iom pli:
kaj dorse de la beko devas erVlĝi Via _ Se en via lando ekzistas paŝiĉekkonta
EUĤDCARD bankkartnumeror sistemo, vi povas pagi al poŝlaekkonlo n—m
— Posedantoj de VISAa MASYERCARDe EURO— ouo-ozesaaua (poŝtĉekdicejo Brugeln
Mas! CARD—aŭ Access-kredilkano simple scilgU Belgio), de Flandra Esperanloligo; aldonu'
Der subskribita letero sian numeron kaj al la sumo 1,50 EUR aŭ egalvalomn pm |a
valldodaion; __ bankkosroi;
— Se vi havas konton ĉe UEA, sendu ĝlnlgn. _ Sendu al ni ordinaran bankĉekon el via
La konikodo de Flandra Esperanto-Ligo lando, prelere en belga valuio. Aldonu al la
Vizitu la retajn paĝojn de la revuo estas Vela—x: sumo 5.58 EUR aŭ es egalvalomn plus la
sumon kiun fakturus via
http :Ilmonato.esperanlo.be
> Se vi havas kontan en usona banko, Sen-
du ai ni ordinaran usonan benkĉekon: ia iĝi lie, Sur la ceko vi skribubanko.
la
Ev |nfgrm
namen Flan—'
valuto devas esti la usona dolaro (USD). dra Esperanio-Ligo.
 enhavo : 200 jarkolekto, n-ro 10 oktobro 1999

leteroj
el mia v punkto.
- De Fidel al Pinochet
politiko ......
Estimataj geleganloj, - MEDITERANEO. Nova plano por Kipro
_ DEFENDADO Faikm kaj krabroj
slinitive nun ankaŭ MONATO — BELGIO: Ŝvebe restas la dubo]
transiras al eŭro, la komuna — NORD—IRLANDO: Kia paco?
— iRLANDO: Mistero restas. polico silentas
valuto de granda parto de la
— GERMANlO/USONO: Batalo kontraŭ Hitler
ŝtalo], kiuj membras en Eŭropa
— NAFTO: Blua maifluo '*'
Unio. Nun, kiam estas tempo
por reaboni, vi konstatos, ke la
— Opinio: - Nova tragika mistifiko >
kotizoj por 2000 estas indikitaj
en eŭroj. Multaj — ne nur ordina-
raj homoj sed ankaŭ politikistoj
— estis skeptika] pri la sukceso
de tiu ĉi giganta projekto.
intertempe oni povas esti certa, ekonomio .........
ke la nova sistemo funkcias, - ĈINIO: Aliĝo al MOK stimulu la gern ndustnon
kvankam la rilato al usona - DEMOKRATA RESPUBLIKO KONGO: Nutra memsuĥĉo serĉata
dolaro ne estas jam tute ekvili— moderna vivo ..
bra. Ekzemple ankaŭ la antaŭe — AŬ STRIO: Am—g-aslogejo
tre hezitema] britoj nun intencas - RADiO: Fremdaj ondoj
aliĝi. Aliaj, kiel la eksa gemana - ARKITEKTURO: Viena aven-turo >
kanceliero Helmut Kohl, kiu
forte batalis por enkonduko de - Notoj: - La 73a datreveno de Litova Radio
eŭro, eĉ opinias, kela nova - Printempa modo—iestivalo en Litovio
mono estas motoro por plia
kunkresko de Eŭropo. EU
krome nun havas ankaŭ novan
"registaron", kiu volas esti ne
tiom komme kiom la antaŭa lingvo... ..
- Dua parto: a lingvoj de Skotlando
komisiono, kiun forpelis la
— GERMANIO: La granda Krause
parlamento. Avantaĝo de eŭro
- ESPERANTOLOGIO. Nova [ingvustika revuo
estos ankaŭ, ke estonte ni pli
facile povas kompari la sumojn
- Reago: En la serĉado de la skribsistemo perdita
de ŝmirmono, kiujn akceptos
komisaroj el diversaj landoj novelo ........
Nu, serioze: ĝuste por nia - de Sten JOHANSSO Piuvombreio
Esperanto-komunumo, kies libroj ..
membroj ofte kaj multe negocas spirita vivo
translima, eŭro alportas multajn — BULGARIO: Disputo en la ortodoksa eklezio daŭras
faciliga/'n kaj avantaĝojn. Mi turismo..
persone ĝojas prenipe, ke en
- ORIENT— EŬROPO Ekkoni Ukrainion
rilatoj kun Flandra Esperanta—
— LITOVIO: Kelnera maratono >
Liga, eldonejo de MONATO, mi
ne plu devos ĵongli per la multaj
nuloj de belgaj frankoj. Ĉar mi
estas matematika nulo, kiu
ekzemple ne scias, kiom estas
unu billona. enigmoj
Sincere via Stefan Maul informoj de I' MONATO
ŝerco 8. satiro
MONATO — oktobro 1999 ENHA VO 3
 leteroj
popolo de Nord-Ameriko kaj ke la _ok— Prave la aŭtoro brulmarkas la stultajn
Grandaj nombro; (1) cidenta imperiismo" ampleksiĝis fakte reformpostulojn de kvazaŭfakuloj pri
Mi vidas ke estas eraro rilate al la de jam longe. Tra la mondo ekzistas uzado de komputiloj. Mi proponas al
grandaj nombroj en artikolo Ni estas diversaj popolaj problemoj pri ne-toler- MONATO oferti al ĉiuj, kiuj postulas for-
5 000 000 000 (MONATO, 1999/8, p. 5). emo kiel en la kurda regiono en Turkio igon de la supersignoj. pro laŭdira
Tie estas skribite ke ni estas surtere aŭ en Palestino. sed tiuj konfliktoj ne netaŭgeoo por komputiloj, la progra-
kun 6 bilionoj da aliaj. Tio do estas dir- malordigas la imperiisman strategion mon Capelila. Se ili rifuzas ĝin, ili jam
ite laŭ la usona kutimo. Eŭropanoj (al- de Usono. Evidente, pri homa kunviv— ne rajtas plendi.
menaŭ angloj kaj nederlandanoj) dirus ado ni devas honti pri la nuna ..okci- Manfred FŬHRER, Filipinoj
ke ni estas 6 miliardoj. La aŭtoro mon- denta Pax Romana" kiu estas latala
tras iom da miskompreno asertante barbara fiasko. Certe, la konscienca] La vera vero, fifie
precize la inverson, verŝajne pro socioj devas vigle lukti por kontraŭba- ,La popolo volas esti trompata, do
mislego de la PIV—a dilino ĉe ,,biliono". tali ĝin por finfine vivi pace. ni ĝin trompu." Jam delonge mi pen—
,,Biliono" en Eŭropo 00“) signifas mil G.DEJARD\N, Francio sas ke tiu aserto estas bedaŭrinde pra-
foje pli grandan nombron ol la usona va. La artikolo pri la oranĝuloj de
,,biliono" (109), kiu estas miliardo en Harekriŝna kaj tiu pri ,,La nova real—
Europo. Kial ne uzi la proprajn esper- Prononci urbonomojn ismo" (MONATO, 199916. p. 13 k 18)
antajn sunksojn? Tiuj almenaŭ malebl- En la raporteto ,,Bruligo de konlirmis tion. Senespere mi sentis
igas ĉiun miskomprenon. 10“ tiam es- mastruma rubo" la prononco de la miajn brakojn terenfali. Pasis jarmiloj,
tus .,unuiliardo" aŭ ,mil unuilionoj", kaj urbnomo Zwentendorf estas klarigita sed neniam ĉesas aperi ciam novaj
1012 estus duiliono. Vidu la PIV-ajn di— [sventendori]. Iom poste, en profetoj, kiuj predikas ke ili finfine tro-
ĥnojn de ,,iliono" kaj ,iliardo". ,.Atomoentralo iĝas lernejo" (dela sama vis la veran veron. Kio eĉ pli mirigas
Michiel MEEUWISSEN, Nederlando aŭtoro) oni rekomendas por la sama min estas tio, ke tiuj ĉarlatanoj ĉiam
urbo malsaman prononcon: sukcesas konvinki homojn kiuj kredas,
Grandaj nombroj (2) [cventendort]. Kio estas ĝusta? En la sekvas kaj riĉigas ilin.
lastmenciita raportaĵo mi ankaŭ trovis Dum mia longa vivo, mi estis daŭre
Cu ankaŭ MONATO usoneciĝis'? La hajlata per ĉiuspecaj transcendaĵoj,
nguro (MONATO 1999-08, p. 5) kun la dogmaroj, imanentaĵoj kaj pens-
vortoj ,,bilionoj" grandlitere, tre konfu-
periortoj. Nun mi petas kompaton. Mi
zas, ĉar ja ne temas pri bilionoj, sed pensas ke pravis ankaŭ Aleksandr
pri miliardoj. Estas parenteze menciite Pope. kiam li sentencis: ,,Kiu serĉas la
en la teksto mem, ke temas pri ,.miliar-
veron estas saĝulo; kiu kredas esti trov-
do] laŭ usona—franca-itala sistemo". sed inta ĝin estas stultulo."
estas plu uzata .,biliono" en la artikolo. Aldo DE' GIORGL Italio
Ĝuste Usono ne uzas ,,miliardo", sed
jes Eŭropo — krom Britio. kie oni ŝajne Dio kaj Klaus
en la lastaj jaroj transiĝis al la usona
Ju pli malbona iu situacio. des pli
sistemo. Aliflanke. en la nguro sur p. 20 klarigon ke la urbonomon ,Schengen“
estas uzata .,miliardo". Kiam oni en ga- multe da spritaĵoj cirkulas. En Ĉeĥio ne
oni prononcu [ŝengen]. Sed, laŭ mia estas multaj. Ne pro bonfarto, sed evi-
zeto legas ..biliono" oni ofte povas di-
scio oni devus prononci [sĥengen]. Aŭ dente la homoj jam rezignas. Tamen
veni la sencon laŭ la kunteksto aŭ ja—
ĉu mi eraras? Supozante, ke la ricev- unu ĉiam validas: ,,Kia diferenco estas
maj scioj, sed ne ĉiam — kaj la dileren-
antoj de ĉi tiu letero, en Antverpeno, inter Dio kaj Vaclav Klaus?“ ..Nu, Dio
co estas tiom ega. ke ŝajnas al mi pru-
Flandrujo. tre bone scias la ĝustan pro- ne opinias, ke li estas VK.“ La lastaj
dente ĉiam indiki, almenaŭ en
noncon, mi ĝojus pri ties lidinda infor— elektoj (MONATO, 1999/5, p. 10) estis
piednoto, ĉu temas pri 10 je la 9a aŭ
mo. Cetere, mi opinias ke, se oni ne iom strangaj. Kiu] kontraŭas Klaus,
10 je la 12a potenco.
ekzakte scias la ĝustan prononcon. oni elektis Zeman kaj male, kvankam ili
Douglas DRAPER, Norvegio
prefere rezignu tute pri prononoklarigo. normale elektus alian partion. Ambaŭ
Manlred FŬHRER. [Filipinoj grupoj estas seniluziigita] pro la kon-
Romana paco, humana milito N,d.l.r.: Schengen estas luksemburga trakto. Maria BARTOVSKA, Cehio
La nuntempa ,,okcidenta Pax vilaĝeto landlima. Do. flandro ne nepre kom-
petentas pri la prononco de la nomo. Mhmmdommlmpmu.
Romana" organizas ..hurnanajn militojn
Tamen, plej verŝajne la laŭgermana mihiMM—L—JWM.
pravajn" porimponi mondskale kiel fina
prononcmaniero de la literoj ,sch" ĝustas mi: rajton moltooglgllohrqnhj
celo. Usono kun eŭropaj landoj volas kaj la prononco estu [ŝengenj “malinsula“, ,hohl,).Mq
disvastigi tiujn ĉi per NATO. Ni jam for- dMM_ amar-Ibn
gesis ke Usono de 1984 provokis aŭ
partoprenis multajn militojn rekte aŭ Alfabeta monstraĵo
helpante tra ,,okcidenta Pax Romana“: Cherpillod plendas (MONATO 1999—
Koreio, Vjetnamio, Panamo, Gvate- 05, p. 23) ke lastatempe li ricevis pli
malo, Libano. Somalio, trako, Ruando kaj pli da leteroj postulantaj ŝanĝon de
mi
kaj Serbio—Kosovo. Ili estas tiom da la esperanta allabeto. Kun intereso
krimoj kontraŭ la homaro! Ni ankaŭ ne nun eksciis. kela angla lingvo uzas 15
kuti-
forgesu ke la plej grava popol- diversajn supersignojn, dum oni
konas tiajn.
ekstermado okazis kontraŭ la indiana me asertas kela angla ne
oktobro 1999 _ MONA TO
4 LETEROJ
El mia vidpunkto

De Fidel al Pinochet
La .,kupola" renkontiĝo de eŭropaj kaj Pinochet iĝis viktimoj de du kontraŭaj ideologioj,
latinamerikaj, verte kalvaj ŝtatestroj. kiu okazis ambaŭ maltaŭgaj por homoj.
komence de julio en Rio de ]anejro (Brazilo), estis
laŭ ĉiuj aspektaj tutsimple amuza. Oni sin fotiĝis, Lavpafmurego de Fidel
trinkis, diskursis, eĉ drinkis en kabareto] ĝis La granda sukceso de Fidel spite al la apudeco
akcidentiĝo en aŭtoj de ĉiesulinoj, kaj kompren- de Usono. kaj ĝuste pro tiu apudeco, okazis danke
eble subskribis dokumentojn, kiuj esprimis bonajn al ,,el paredon" (la pafmureĝo), Laŭ serioza studo
intencojn, nur intencojn. Kaj mirige la stelo de la en la libro La livre noir du communisme (la nigra
afero ne estis la franco Chirac [ŝirak] aŭ la germa- libro de komunismo) Fidel Castro respondecas pri
no Schro'der [ŝredr] sed la sangavida diktatora. kiu (ĝis nun) 15 000 ĝis 17 000 pafadoj al homoj, kiuj
sieĝas Kubon de 40 jaroj, ne. Fidel Castro [fidei ne pensas kiel li. Ne eblas kalkuli la viktimojn el
kastrol deportado, ekzilado, torturoj, malbumana
malliberigado. La metodoj de Fidel estas taksitaj
Nenia risko por tiranoj kiel pli rafinitaj ol tiuj de GPU, KGB el Sovetio
Sen plagiato aŭ kontraŭstara al nia mem. Kaj tiu monstro libere ĵus cirkulis sur la
ĉefredaktoro, kiu, en MONATO 9901 en Nova trotuaroj, ĉe la strando de Kopakabano en Rio de
risko por tiranoj, timis pri maltrankvila dormo de Ĵanejro, Okazas aferoj en nia mondo, kiuj estas
la diktatoraj, estas konstateble ke nenia risko malfacile kredeblaj kaj kompreneblaj.
ekzistas, ĉar la diktatoraj libere promenas kaj Tiel, Pinochet, ŝanculo, pagos nur la duonon de
pave paradas sub protekto de giganta policanaro, la kostoj de sia justica, jura proceso ĉe la lordoj. El
kiu ĝuste povus aresti la krimulojn. Aŭ ĉu nur la 8,4 milionoj da usonaj dolaroj la brita ŝtato, la
Pinocnet [plnoŝe] estas krimulo? Cu Fidel ankoraŭ brita popolo, per ties impostaj, pagas la alian
ne estas heroo, la granda soldato de Esperanto en duonon por elsavi, senkulpigi la nomon, la mon-
UK 1990, idolo en la lasta bastiono de komunismo? stron kiun ili intencis kondamni. Ni aplaŭdu!

Hispanoj sen spegula Fidela elokventeco

Oni diras, ke antaŭ ol akuzi aliajn oni devas sin Fidel per la sama retoriko de duonjarcento
rigardi en spegulan. Ŝajnas, ke la hispanaj sukcesas envulti grandan parton de la kuba popolo
prokuroro], akuzisto} tion ne faris. Ciuj ordinaraj kaj aliaj. La relative pozitiva rezulto de la ndela
reĝimo en \
almanako] de la \
monda informas, ke sanprizorgado kaj
\ instruado (komprenu: —
la fifama Francisko }
Franco [franko] mensmanipulado)
preterpasis la oceanan 4
okazigis unu milionon }
da mortoj dum la limon de la fidela insulo
kaj kontaĝe atingis la
civila milito de 1936.
brazilanojn, kiuj kre- \
Poste ĝis la propra \
morto en 1975 dum das. ke tio estas la
35jaroj, 37 000 pliaj
ĝusta vojo al sociala
€ justa. La mizero kaj [
homoj kiuj ne volis
martmalsato apenaŭ
faŝisman estis
aperas en la predikado
kovarde murditaj. Ĉu
de Fidel por socialismo.
la juĝisto Baltasar
Garzon, antaŭ ol meti Fidel ankoraŭ ne kon-
sian nazon en la scias, ke en la homa
aferojn de aliaj ŝtatoj. esploris, kiom da historio, socialismo kaj komunismo resumiĝis en la
ekzekutistoj, malrespektintoj de homaj rajtoj. administradon de la homa mizero ankaŭ per el
ankoraŭ trankvile spiras en Hispanio mem? Paredon. En la 46a Nacia Kongreso de Studentoj en
Bela Horizonte, la Kapitano predikis sian
Pinochet la viktimo socialismon dum 1 horo kaj 40 minutoj antaŭ
Evidente Pinochet ne estas sanktulo. kaj oni ne 2500 homoj. Pro teda, la duono foriris antaŭ la
sukcesas nombri, kiom da homoj mortis sub lia mezo de la diskurso, Ĉar Fidel estas ja inteligenta,
pafilo; la oficiala nombro estas nur 3197, magra li sendube prave asertis, ke kapitalismo ne eltenos
murdado en malpli ol 20 jaroj. Cetere ĉiuj scias, longe. Strange. ke li ankoraŭ ne perceptis, ke en
ke ĉio okazis pro Usono; tiu pseŭde demokrata nia homa mondo, komunismo disfalis aŭ entute
stato, kiu ne povas aŭdi kaj toleri la historian transformiĝas en tutmandigitan kapitalismon.
fenomenon: komunisma. Salvador Allende en 3 Tio pruvas unu fojon plian, ke inteligenteco
jaroj (1970-1973) eĉ ne havis tempon ĝuste imiti kaj relativa klereco ne plene senigas la homojn je
Fidel, kiu regas de 4 jardekoj. Same Allende kiel obskura stulteco. Gilbert LEDON
EL MIA VIDPUNKTO 5
MONATO — oktobro 1999
f_poliliko
MEDITERANEO Ra .

\Jova ol:li la por

A taŭ 25 jaroj — precize la 20an de
julio 1974— okazis la milita invado
de Turkio al Kipro kaj la disigo de la
insulo en du etnajn partojn: grekan kaj
turkan. Ekde tiam ĉirkaŭ 35 000 turka]
soldatoj garantias la ekziston de ,,Res-
publiko Nord-K—ipro" agnoskata nurde
Ankaro, dum 12 000 greka] soldatoj
certigas la sekurecon de la kipraj gre-
koj kiuj regas la sudan parton de Ki—
pro kaj kies registaro ĝuas plenan in-
ternacian agnoskon. Inter ambaŭ par-
toj estas disiga linio“ gardata de
blukaskuloi" de Unuiĝinta} Nacioj (UN).

Skeptikeco

La plei nova plano por unuigi la in—

sulon estigis skeptikecon, ĉar jam de
du jaroj Glavkos Klerioes, estro de la
kipraj grekoj, kaj Raul Denktasch
[denklaŝ]. estro de la kipraj turkoj, ne
renkontiĝas. Tiu planu, subtenala de
la ĝenerala sekretario de UN, Koli
Annan, estas ellaborita de la plej evo—
luintaj industriaj landoj kaj Rusio (Ln.
(BB-landoj). Ĝi antaŭvidas intertraktojn
kiaj la t.n. Dayton-aj [dejtn], kie en Uso-
no oni diskutis kaj interkonsentis pri _____
Bosnio en 1995. Tio signifas, kela du
estro] devos ie kunveni kaj intertrakti
tiel longe, ĝis ili interkonsentos.

Antaŭvidata en Kipro estas nova

,.malslreĉa" federacio, kiu kontentigu la
postulon de Grekio pri ĉesigo de la in-
sula dispartigo kaj samlempe malfer-
mu la vojon de Turkio al membreco en
la Eŭropa Unio. La avantaĝo] por am-
baŭ konsistas en retiriĝo de la turkaj
soldatoj el la norda parto de Kipro kaj
en promeso rilate al Turkio pn' estonta
membreco en EU. Kiel garantianto de
eventuala interkonsento estas indikata
Nord-Atlantika Traklat—Drganizaĵo
(NATO). kiu spertis maloportunon pro
Lernejo en Famagusta: kontrasto inter milito kaj espero.
oklabro1999 — MONATO
6 POLITIKO
malamikaj rilatoj inter ambaŭ ties mem—
broj, Grekio kaj Turkio. Ĉi-momente BELGIO
tamen la ŝanco] pri sukceso de la nova
plano pri Kipro estas malgrandaj.

Espero
Ŝvebe restas la duboj
om surprize, fine de aŭgusto, Flan- Regajni voĉdonantojn
La estro de kipraj turkoj, Denktasch, dra Socialista Partio proponis kiel
nomis la GB-planon sensenca kaj de- novan partiestron Patrick Janssens Per tiu programo Janssens en la
klaris. ke li ne intertraktos ĝis lia partio [patrik jansens]. Lastatempe, pro daŭro de kvar jaroj — la minimuma
ne estas ricevinta samgradan agnos- skandaloj kaj malbonaj baloto-rezul- estrad-daŭro, kiun li postulis — espe-
kon kiel tiu de la kipraj grekoj. toj, la partio perdis plurajn el siaj gvid- ras regajni por la partio la saman
Laŭ Denktasch. la plej bona espe— antoj“. Estis do necese serĉi novajn elcentaĵon da voĉdonantoj, kiom ĝi
ro por Kipro konsistas en koniederacio gvidantojn. Pro la kandidatigo de perdis en la pasintaj kvarjaroj.
el du sendependaj ŝtatoj. La kipraj gre- Janssens grumblis preci-
koj tamen havas alian ideon: ili insis- pe la junulara sekcio de
tas pri federacio el du zonoj kaj du et- la partio: tiu ne kompre-
naj komunaĵo], kiuj pli-malpli dise ek- nis, kial oni ne serĉis
zistos tamen kun rajtoj pri libera kandidaton inter junuloj.
veturado tra la tuta insulo. Plue oni miris, ke
Krome la kipraj grekoj insistas pri Janssens entute ne es—
restarigo de proprietaĵoj en la norda tas membro de la Social-
parto de la insulo apartenintaj al gre- ista Partio. Li estras
koj antaŭ la turka invado en 1974. Je reklamolicejon kaj duto-
tiu fono la estroj de ambaŭ kipraj je ellaboris elekto-
komunaĵo] renkontiĝos ĝis la fino dela kampanjon de la partio.
nuna jaro, plej verŝajne en oktobro. por Multaj ankaŭ levis la bro-
serĉi kompromison, kiu ĉesigos la 25— vojn pro tio, ke reklam—
jaran dispartigon de la insulo. fako kaj socialismo unuaa
Evgeni GEORGlEV vide ne ege kongruas.

Kondiĉa akcepto
DEFENDADO
Tamen Janssens in-
Falkoj kaj krabroj terparolis kun la pani—
estraro kaj renkontis ne
Ankoraŭ hezitas la hungara
nur junajn socialistajn Janssens: la reklamista partiestro.
kabineto. kian mim—aviadilon aĉeti.
sed ankaŭ tradiciajn.
Hungaroj uzas precipe malnovajn Ŝajnas, kvazaŭ la socialistoj — pro
maljunajn membrojn. Post tiuj ren—
sovetiajn MlG—meŝinojn, kune kun neceso kaj anemio — kiel unuaj apli-
kontoj Iajunuloj ĉesigis sian kontraŭ-
pli modernaj SUHOJAaviadiloj. Ta- kas la novan politikan kulturon, pri kiu
staron, kaj ankaŭ la maljunaj
men nun oni elektu inter svedaj oni tiom aŭdas el la buŝo] de politik-
partimembroj pozitive akceptis la
Grippen-masinoj aŭ Ln. Falkoj (mar- istoj, sed tiom malmulte vidas en iliaj
kandidaton. Pro tio, komence de sep-
ko F-16) aŭ Krabroj (marko F—1B). agadoj. La celo de la nova politikisto
Ankaŭ lsraalo proponas renovig-
tembro, Janssens anoncis, ke li ak-
ceptis kandidatiĝi por la posteno de estas sufiĉe ambicia. En lia unua in—
itajn MIG—ojn. tervjuo en la radio, liaj vortoj ŝajnis
partiestro.
Pro la grandega kosto de novaj konvinkaj kaj honestaj. Tamen ŝvebe
Tamen tiu akcepto ne estis
aviadiloj la hungaraj kabineto] plur- restas la dubo. Eble politiko kaj
senkondiĉa. Jam tuj li prezentis poli-
foje prokrastis decidon. Ministroj eĉ tikan programon. Li diris, ke la partio reklamfako tamen estas parencaj,
eksiĝis, ĉar ili patronis kunlabor— Guido VAN DAMME
anton ĉe Falko. Notindas, ke ankaŭ nepre eniru novan vojon: ,Partio, kiu
tro rigardas la pasintecon, ne havas
Ĉehio. Slovakio kaj Pollando inten—
cas akiri novajn milk—aviadilojn. estontecon." Precipe pri la socia as- 1. Willy Claes [vill klas] devis rezigni la
Karlo JuHAsz pekto li havis ĥksan starpunkton. Li postenon de Ĝenerala Sekretario de
postulis, ke la partio firme subtenu NATO pro ebla subaĉetado; Frank
la porulojn en debato pri pormigranta Vandenbroucke [vandenbruke] perdis la
voĉdonrajto. La partio floris, laŭ partiestrecon pro la sama afero, kvankam
li ne rekte partoprenis en ĝi; Johan
Janssens, kiam ĝi batalis por ĝene-
Vandelanotte devis lasi la postenon de
rala voĉdonrajto komence de la
ministro pri internaj aferoj pro la eskapo
dudeka jarcento; ĝi skribigis la plej de la krimulo Dutroux [dit ; linĥne pro
nigrajn paĝojn de sia historio, kiam malbonaj elekto-rezultoj la iama partia
ĝi kontraŭis virinan voĉdonrajton en esto, Louis Tobback [lui mask], rezignis
la dua kvarono de la jarcento La par— kaj finis sian politikan karieron en la
tio, diris Janssens, ĉi-foje ne faru sa- relative kvieta posteno de urbestro en la
universitata urbo Loveno.
man eraron.
La ĉasaviadilo F—154
POLITIKO 7
MONATO — oktobro 1999
NORD-IRLANDO IRLANDO

Mistero restas,
RĴpaco? polico silentas
La Han de majo 1998 okazis la 25a dat-
kde la bataihalto dekianta de la t.n. de IRA, kiu akuzas siajn viktimojn pri
krimoj kaj kontraŭsocia konduto ene de reveno de la plej gravaj atencoj en irlanda
irlanda Respublikana Armeo (IRA)
la respublikana komunumo. aŭ pri aga— dum la terorismo, kiu daŭris ĝis la antaŭ— '
en ĝia longa milito kontraŭ brita reg-
do kiel policaj informantoj. nelonge deklarita batalhalto. Temis pri ek-
ado de Nord—irlande, okazis atencoj
nek kontraŭ britaj armeanoj nek kon— Cinikuloj povus aserti, ke Trimble splodoj samtempe okazintaj en Dublino, la
traŭ la polico. Pro tio, la estraranoj de kaj liaj kununiistoj ne tre interesiĝas aŭ irlanda ĉefurbo, kaj aliloke. Pereis pli ol tridek
zorgas pri la sorto de katolikaj homoj.
Sinn Fein [ŝin fejn], la respublikana (kaj
respublikanoj. sed proĥtas de agado de Preskaŭ neniu ekster Irlanda Respubli-
plejparte katolika) partio, asertas, ke ili
rajtas partopreni en la nordirlanda reg- lRA por malhelpi membriĝon de respu- ko scias pri la evento. Ĝis nun, la irlanda
blikanoj en la multpartian ministraron polico nek klarigis la aferon nek arestis
istaro kaj nomumi ministrojn.
postulatan de la kontrakto inter la reg- kulpulojn, Tamen evidente estas. ke pri la
Tamen la nordirlanda unua minis-
istaroj brita kaj irlanda, mediaciitan de atencoj respondecis ne la fifama Irlandai
tro (=ĉefministro), David Trimble [dejvid
trimbl], gvidanto de la Ulstera Uniista usona senatano Mitchell [miĉl]. Oni Respublika Armeo (IRA) _secl t.n. lojalistoj,
(porbrita) Partio, daŭre rifuzas formi povus aldoni, ke ne nur respublikanaj
organizaĵoj kulpas pri tiaj perfortaĵoj, ĉar multo de la policanoj estas protestan—
kabineton, insistante. ke ne ekzistas
vera batalhalto. Tiun aserton li prav- similajn brutalaĵojn iaris protestantaj toj.
igas, rimarkigante, ke respublikanojĵus Iojalistoj kontraŭ katolikoj, kiuj tiele es- En tiu situacio, lRA estas rigardata
provis kaŝimporti armilojn aĉetitajn en tas atakitaj de ambaŭ flankoj. de la loĝantoj de katolikaj laboristaj
Usono kaj ke konstante okazas atencoj kvartaloj kiel surogata .,polico" kiu ,,pro-
kaj minacoj fare de IRA kontraŭ la ka- Deliktoj tektas" ilin kontraŭ drogŝakristoj,
tolika/respublikana loĝantaro en Nord- aŭtoŝtelistoĵ, junaj vandaloj kaj aliaj
Irlando. Punatencoj kaj minacoj, fare de deliktuloj, kiujn IRAar—
respublikanoj kontraŭ anoj de la pro- bitre juĝas, punas, ioje
pra popolo prave aŭ false akuzitaj pri ekzitas aŭ ekzekutas. ,
Viktimoj
deliktoj, estas klarigitaj per tio, ke pli-
Fakte pluraj katolikoj estis murditaj, multo da katolikoj ne fidas al la Melonĉapeloj
brutale vunditaj aŭ ekzilitaj, supozeble nordirlanda polico, ne nur ĉar ĝi nom—
iĝas Reĝa Ulstera Konstablaro — laŭ Se veras, ke en la
ili, ilo dela brita monarkio kaj apoganto historio de la homaro
de la uniistoj — sed ankaŭ ĉar la pli- la religio estas malfa-

David Trimo/e (Ulstem Uri/ista Partio): ,,Unue vem batalhalto. Poste formi novan kabineton."
3 POLITIKO okfobm1999 — MONATO
 GERMANIOIUSONO
kiuj kontraŭas unuigon de la du partoj de Ir-
lando.

Amatoraj
Batalo kontraŭ Hitler
re vaste vendata (tamen ne plej
Mistere estas, ke kvankam IRA kaj aliaj legata) libro ĝis 1945 en German-
respublikanaj militistoj intertempe fariĝis io estis ,Mein Kampf“ (Mia Batalo) de
spertuloj pri terorismaj teknikoj, lojalistoj res— Adolf Hitler, fondinto kaj plej granda
tis ĉiam amatoraj kaj apenaŭ sukcesis pro- monstro de naziismo. Pli ol dek mili-
dukti bombojn aŭ armilojn. Oni do supozas. onoj da ekzempleroj estis venditaj. Post
ke fakuloj pri bombofarado helpis la kulpulojn la milito oni malpermesis ĝin — eĉ por
pri la Dublino-bomboj, kiuj provokis postan scienca celo oni ne rajtis akiri ĝin. Sed
terorismon ilanke de IRA. La publiko en la nun la batal-libro de Hitler revenas al
respubliko nun postulas, ke la polico kaj reg- Germanio (kaj ĉiuj aliaj landoj): Inter—
istaro klarigu, kial detaloj pri la eventoj de reto ebligas tian tutmondiĝon de nazia
1974 esias kaŝitaj kaj kial neniu estas akuzita (ibiblio.
aŭ punita. La gazetaro asertas, ke la nomo] Eldonejo en Usono, kie Mein Kampf transdonis ĝin al la bavara ŝtato, kiu
de almenaŭ kelkaj kulpuloj estas konataj de ne estas malpermesita, proponas ĝin do nun posedas la kopirajton de Mein
la polico. Sed la mistero restas kaj la polico en sia retbutiko. Germanaj justio-in- Kampf. Sed, ho ve, la nazia eldonejo
silentas. jRL_ stancoj ja batalas kontraŭ tia vendado, jam en 1933 transdonis la kopirajton
sed vane. "Ni ne volas havi tiun ĉi pork— por Usono al tiea eldonejo. Do la
cile disigebla de politikaj kaj sociaj tak- aĵon ĉi tie." diris parolisto dela federa- bavara registaro same kiel la iedera-
tero]. tio estas eĉ pli vera en Nord-Ir— cia justic-ministrejo, sed fari oni povas cia (nun en Berlino) estas senpotenca]
lando, kie ĝi montras kelkajn aparte praktike preskaŭ nenion. Laŭ la para- en tiu ĉi afero.
bizarajn maniiestaĵojn. La populara grafo 130 de la punleĝaro estas mal- Tikla faceto krome estas, ke la gi-
nordirlanda koncepto pri protes— permesite, oferti, vendi aŭ disvastigi la ganta germana eldonejo Bertelsmann
tantismo asocias ĝin kun la monarkio libron; tio validas kompreneble ankaŭ posedas 40 elcentojn de la eldonejo en
kaj la flago britaj, la angla lingvo, pro- por Interreto kaj kompanioj, kiuj el ek— Usono, kiu proponas la verkon de Hit-
steriando volas importi ĝin. Sed Ger- ler (en kiu li anoncis ankaŭ la
_\.'c\i Opportunity manio vane protestus aŭ petus helpon holokaŭston), Bertelsmann jam reagis
en Usono: la tieaj instancoj ne kaj promesis malhelpi disvastigon en
forPeace“ intervenus. ĉar la libro ne estas mal- Germanio. Sed tio bezonos multan
permesita. tempon. intertempe ĉiu germano ja
povas aĉeti la libron; malpermesitaj
Senutila kopirajto estas ja nur vendo kaj disvastigo. Ta-
men akirinto rajtas ĝin legi nur sekrete
Post la milito la usona okupacia en sia kabineto kaj nepre ne pruntedo-
aŭtoritato konnskis la eldonejon de la ni al alia, ĉar en tiu momento li aŭ ŝi
nazia partio en Munkeno kaj poste estus krimulo. Stefan MAUL

NAFTO

Gerry Adams kaj lia partio Sinn Fein

Blua malfluo
volas partopreni en la registaro. Lastatempe la usona ministro Bill Richardson [riĉedsn] vizitis
Azerbajĝanon por diskuti konstruon de transkaspia gasodukto. kiu kunligus
Turkmenion kaj Turkion, pasante tra Azerbajĝano kaj
testantaj marŝoj, melonĉapeloj kaj re— Kartvelio. Rusio tamen prowstis, ke Usono obstine pro-
ligia fundamentismo vas apliki politikajn kaj aliajn premojn por malhelpi simi-
Kontraste, nordirlanda katolikismo lan msan-turkan projekton pri konstruo de gasodukto
estas apenaŭ disigebla laŭ la nord— nomata .blua fluo“.
irlanda pensmaniero disde respublik- Laŭ Richardson la azerbajĝana prezidanto, Gejdar
anismo. gaela kulturo kaj religia kon- Aliev, subtenas la transkaspian gasodukton. pri kiu
servativismo. Tiuj kontrastoj estas ape- kunlaboros azerbajĝana petroI—konsorcio kun brit—uso-
naŭ akordigeblaj. na, norvega kaj franca kompanioj. Substrekis Aliev, ke
Ŝajnas evidente, ke neniu povas Bill Richardson ĉiuj projektoj pri eksporto de naturgaso el la kuŝejo Sah
esti certa, ke paco kaj harmonio est- Deniz en la Kaspia Maro, kiela pasintan monaton estis
iĝos aŭ iam povos estiĝi en Nord-Irlan- malkovritaj grandaj trovejoj de gaskondensajo de monda graveco. devas
do. Samtempe estas ne malpli eviden- esti disponigitaj fine al la prezidento por trastudo.
te. ke plimulto da honestaj nord-irland- Tamen la usonaj asenoj provokis timon en Rusio, ke liverado de krudaĵoj
anoj deziras pacon kaj malaprobas povus subfosi la politikan kaj ekonomian sendependecon de la regiono.
perforton fare de armitaj organizaĵoj. Evgeni GEORGIEV
Garbhan MAC AOIDH
POLITIKO 9
MONATO — oktobro 1999
 Nova trag
. t Ifl ,

La ĵus ĉesinta milito en Jugoslavio estas kroma, nova pruvo

kiel la tutmondaj ,,opiniokanaligantoj" (kiel ilin difinas Rejna
de Jong) ankoraŭfoje sukcesis perforti la veron, mistifiki kaj
kretenigi la homaron, por klopodi konvinki ĝin pri la justeco
maro de
kaj neevitebla de milita, detrua entrepreno ĝgstiu
falsaĵoj min iom konsolis tio kelaprezidon

tlantika Traktat— Organizaĵo

;{NA TO) al Jugoslavio, kiun li nomas ,,vere kontraŭleĝa skandalo". Sam ray/indas MONA TO,
kiu represis la apelacion de Em'/by, kiel ankaŭ ,,Norvega Esperantisto kiu same kaj senkaŝe
akuzis Usonon kaj la landoj gle NATO pri tiu neniom pravigebla agreso: Enderby (kaj Stefan
Maul) prave ripetadis la konatan sloganon, ke la unua viktimo de tiu milito, de Ĉiu milito,
estas la vero.

Iam Robespierre asertis, ke la de la agresemo da la mondaj potenc- negro kaj Kosovo ne estis menciitaj: ne
amaso/'n oni povas trompi per tri uloj aŭ de ties satelitoj, kiuj pravigas senkiale). Malgraŭ la dumjannilaj an-
rimedoj: mensoga, ignorado siajn fiagojn ankaŭ pere de ignorado taŭaj malpacoj, dum 70 jaroj tiu
(preteratento) kaj statistiko. En iama kaj falsado de historio, sed restos nun gentkunmeto sufiĉe paca kaj hanno—
artikolo pri la usona atako al Irako ĉe la temo de Balkanio, nie funkciis. Precipe ni esperantistoj,
(,La Gazeto",junio 1998), mi ldarigis, Estas sufiĉe sciate, ke la vorto aparte la vizitantoj de universalaj kon-
kiel la nunaj amaskomunikiloj, ĉiuj ..balkanigada" estas uzata kiel gresaj kaj la korespondemuloj, devus
sub direkto de la mondaj nnancaj sinonimo de interpopola] (hodiaŭ konscii pri tio: certe multaj havis oka—
premgrupoj (legu: Usono — ĉu iu du- laŭmodas diri ,,interetnaj') konfliktoj kaj zon koni jugoslava/'n, kiuj frate kaj
bis?) uzas precipe la rimedon de reciprokaj buĉado]. Kaj estis ĝuste por senkverela vivis en la lando, ofte
ignorado. Tiel oni lerte kaj ruze klopodi bremsi tiun endemian malsal geedziĝante malsametne.
dislrumpetas kaj emfazas kelkajn non ke, post la unua mondmilito, la
ans aranĝitaĵn verojn sed. alitianke, venkintaj aliancano] volis kunigi plurajn Tereno de invadoj
zorge malatentas, singarde evitas malsamajn popolojn (ĉiuj tamen slavaj)
malkaŝi aliajn verojn. Precipe estas en unu solan ŝtaton, tiel kreante la Tamen mi retroiru pli antikvan. His-
malpermesita analizi kaj rakonti his- “Regnon de la slavoj de la suda". t.e. ton'o nin instnras. kejam antaŭ la krist-
torion. Oni scias, ke historiaj faldoj, Jugoslavio. (Komence ,,Regno de slo— ana erao la balkana duoninsulo estis
eĉ malproksimaj, estas ĉiam la ĉefaj venoj, kroatoj kaj serboj' — notindas, daŭre tereno de invadoj kai ĉiuspecaj
kaŭzoj de aktualaj malpacoj. Sed ke tiam Bosnio, Makedonio, Monle- malpacoj. Ĥam malmultaj popo/oj suk-
lernado de historio povus ofte modi- cesis krei memstarajn kaj longedaŭrajn
fi, eĉ malkonĥnni, la tezojn, la pro- ŝtatojn. Eĉ la plejfama al tiu], Grekio,
pagandon de la nunaj mondmastroj.
"LA UNUA VIKTIMO kiu donacis al la tuta homaro la plej al—
DE TIU MILITO, DE tan civilizon, la plej rafinitajn kukurojn
Tragika] konsekvencoj kaj arton el ĉiuj tempoj, neniam estis
ĈlU MILITO, ESTAS unu sola, unuigita ŝtato (se forgesi la
Mi povus liveriplurajn eklerno/qi" LA VERO" efemeran periodon de Aleksandro),
pri la tragikaj konsekvenca], kaŭzita] sed mozaiko de sendependaj urbo],

10 POLlTlKO oktobro 1999 — MONATO

daŭre batalantaj inter si. Dum kelka preskaŭ la tuta
tempo fortis Epiro (pli—malpli nuna Al— Balkanio restis sub
Danio), kies reĝo Piro eĉ invadis Ital— la turka regado dum
ion kaj detrua venkis la romianan arA ĉirkaŭ kvarjarcentoj,
meon, pere de siaj elefantoj. Estis kro- en Serbio nur tre
me Trakio (nuna Buigario), Dakio (nuna malmultaj homoj
Rumanio) kaj Ilirio (nuna Dalmatio, la konvertiĝis al islaa
unua eksteritala teritorio konkerita de ino, dum en aliaj re—
la romianoj). gionoj larĝa parto de
Sekvis jarcentoj de dominado de la la popolo islamiĝis.
romia imperio kaj, poste, de la orienta,
romiana imperio de Bizanco. En la 4a Leopardmakula
kaj 5a jarcentoj de nia erao komenc- islamigo
iĝis la Iavangaj invadoj de la ,.berbaroj'i
El la nordo kaj el orienta sturmis Mi konfesas, ke
vizigatoj, ostrogotoj, vandaloj kaj aliaj mi ankoraŭ ne suk-
gentoj, inkluzive de tiuj venintaj el fora cesis malkovri la kia.
oriento, precipe el Mongolio: hunoj, (ojn kaj kaŭzojn de
bulgaroj, avaroj, hungaroj, ka (kvan— tiu ,,Ieopardmakula“
kam la laste cititaj nun neas tiun deva- islamigo de Bal-
non). En la 5a jarcento komencis alva- kanio. Car veras, ke
nl amase la slavoj, laŭdire ol Kaŭkazo.
Dum la postaj jarcentoj en la balkana
regiono nur malmultaj landoj sukcesis
Ustaŝo] en Kroatio amase masakris
akiri sendependecon kaj forton. Dum
la serbajn malamikojn (supre), sub
la suda parto restis sub regado de
gvido de Paveliĉ (maldekstre).
Bizanco, ioman potencon atingis Bui—
gario, Hungario. Valakio, Moldavio kaj,
precipe, Serbio.
substreklndas. ke Serbio estis unu
Ebenejo de la merlo] el la balkanaj landoj, kiu sukcesis
akiri relativan sendependecon. Tio
Laŭ mi atentindes ke, en la teritorio okazis post pluraj sangaj ribeloj, jam
de la eksa Jugoslavio, en la mezepo- en 1830, kvankam suo daŭra formala
ke nur kaj ĝuste Serbio sukcesis fariĝi ,protektado' de Turkio kaj Rusio.
grandpotenco ŝtato. La tiama,.Granda Durno Slovenio kaj Kroatio, poste
Serbio" regis de 1170 ĝis 1459 kaj ankaŭ Bosnio, falis sub regado de la
etendiĝis de la nuna Serbio ĝis la Egea aŭstra—hungara imperio. En nia jar-
Maro, inkluzivante Bosnion, Makedon- oento estas soiate, ke la unua mond-
ion, Albanion, Kosovon kaj Tesalion. miiito eksplodis pro la murdo de la
Tiam la centro de Serbio estis konsi- aŭstra tronheredanto en Sarajevo,
derata la nuna regiono de Kosovo, kie en 1914, fare de serba studento. Nur
ekzemple en Paĉ estis la sidejo de la kiel epizodon mi citas, ka sekve en
patriarko de la serba ododoksa ekle- ne nur Serbio, sed ankaŭ Grekio, Bul- 1915 Serbio estis agrasita de Aŭstr-
zio {kaj kie, tiam, ne loĝis albanoj, kiuj gario, Rumanio, Hungario, Kroatio kaj la, Gemanio kaj Bulgario, kaj ke la
tien alvenis tre poste). Serbio estis la Slovenio nur tre malmulte islamiĝis, venkita serba armeo estis savita de
sola balkana lando, kiu klopodis haltigi dum Albanio, Bosnio, Makedonio kaj la itala ŝipanaro kaj poste brave ba-
la otomanan lavangon, sed ĝia armeo Kosovo fariĝis majoritate muzulmanaj. talis en Grekio.
estis sange venkita en la batalo de ,Ia Nur pri Bosnio mi identigis la eblajn
ebenejo da la merlaj' en 1389 (even— kaŭzojn. Tio okazis pro tio, ke en la Venĝdelrua] aliancito]
tua/e ,,la batalo de Kosovo'ĵ. unuaj jarcentoj de la nuna jarmilo. tie
Serbio perdis definitive sian sende- amase disvastiĝis la katara eklezio de Longe eblus rakonti pri la tmgi—
pendecon en 1459, sed ankaŭ poste la bogomiloj, kiuj, forpelitaj de Bulgar— kaj okazintaĵoj en Jugoslavio dum la
la turkoj koncedis ioman aŭtonomecon io fare de la bizancanoj. en la 12a kaj lasta mondokonilikto. Citindas alme-
al la lando, kie serboj daŭre okupis gra— 133 jarcentoj, kaj teksataj herezaj de naŭ ke tiam, agresita de la germa-
vajn politikajn kaj administrajn poste- la papo, suferis du akstermajn naj trupoj, Kroatio tuj alianciĝis al la
nojn. Male, ĉiuj aliaj ŝtatoj de la eksa krucmilitojn plus, en la 14a jarcento, faŝislnaziaj invadintoj, kaj la tiea
Jugoslavio povas vanti nur efemerajn novan persekutadon fare de hungaraj faŝista partio de la .ustaŝoj', sub la
kaj malgravajn ekziston kaj ekzist- invadintoj. Estis pro tio ke, kiam tuj gvido de la fifama buĉisto Ante
orajtojn. poste Bosnio estis submetita al la turka Paveliĉ, tuj kaptis la okazon porarna—
Hale iela pmvopn' tiu relativa aŭtono- regado, la bogomiioj kunveniĝis amas se masakn' la malnovajn serbajn mal—
msm de Serbio dumlaotomana domin— se al islamo. amikojn. le mi legis pri du milionoj
ado povas esti la fakto ke, kvankam Alproksimiĝante al nia epoko, da buĉitaj. Cu kredinda aŭ ne tiu ne

POLITIKO 11
MONATO _ oktobm1999
 de la hungaroj en Vojvodino (eble la
rimarlds, ke nia verkisto Tibor Sskalj
havis modifitan hungaran nomon).
Male, en Kroatio plu estas regionaj
plimulte loĝata/' de serboj, ekzemple en
Kraino kaj Slavonio. Same en Basi-llo.
kie en almenaŭ triono da la lando vi-
vas serbaj gentoj.

Restituo de teritorioj

Tial, ĝis kiam Jugoslavio estis unu

sola ŝtato, unu sama nacio, la serboj
ne tro protestis pro tio, kela regionaj
landlimaj ne kolncldis kun la respekti-
vaj loĝantaroj, Sed kiam. abrupte, Slo-
venio kaj Kroatio decidis apart/ĝi de
Jugoslavio (tuj poste ankaŭ Bosnio kaj
Makedonio), la serboj postulis restituon
de la serbaj terimnbj inkluzivitaj en la
TIID (meze) sukcesis gardi pacemaj la diversajn gemojn, apar'iiĝr'ntaj ŝtatoj. Sad Kroatio ka]
Post la dua mondmilito, marŝalo Bosnio rifuzis kaj, sekve, eksplodis in-
fero, estas fakto, ke tiam viktimoj ss-
Tiro (laŭanidine esperantisto) danke al ier Jugoslavio kaj Kroatio unua, poste
iis la serboj. Ankaŭ ke, por diri mian
sia granda prestiĝo sukcesis gardi en Bosnio, tiuj miiimi. ldes detruoj kon—
veron, poste ankaŭ serbaj ,,cetnikof'
akordaj kaj pacemaj la diversajn jugo- sekvenco] estas larĝe konataj (alme—
agis semkruele kaj venĝdetrue.
aliancitaj al la gemanoi. slavaj" genrojn. Sed neniu mmalisio naŭ kiel partie diskonigita] de akciden-
informis, ke ankaŭ Tito, kiu estis Moara, taj amaskomunildloj sub la monopola
' '— { usona televidentreprano CNN).
poste iom modilis la regionajn
landlimojn favore al Kroatio. Tiom, ke Tiam Jugoslavio sukcesis konkeri
en Serblo praktike ne ekz/stas lemo— la serbajn regionojn de Kroatio. Sed
rioj plimulte loĝataj de nesama/' — es- intervenis Unuiĝintaj Nacioj (UN) —
cepte nur de la albanoj en Kosovo kaj ĉiam legu: Usono — kaj Jugoslavio ee-

Pf! P

750 000 semoj fumanta]: 750 000 rifuĝinta] en Serbio nun.

(Nebra—1999 —— MONATO
12 POLITIKO
 iam la sendito de
Usono en Ekva-
doro, por tie gvi—
w di la masakrojn
de la ribelinta/le—
boristoj kaj
popolanoj.

Allancitoj de
Usono
, : : Tamtame oni
Amasmmbo en Tuzla. akuzas la serban
purigado", Laŭ tiu propaganda la ser— ĉefministron Miloseviĉ pm tiuspecaj
boj seksperfortis la islamajn virinojn, krimoj. La intemaoie tribunalo de
klopodante ilin gravedigi. Nu, ŝajnas al Hago iniciatis proceson konŭaŭ li pro
mi iom strange, ke por genocide elimini 350 murditoj. Mi min demandas, kiel
popolan oni klopodas enmondigi no— tiu tribunalo ne procesis kontraŭ Pol
vajn bebojn, kiujn ties patrinoj certe Pot (tri milionoj da buĉitaj), la argen-
edukos al islamo. tinaj generaloj (dekmiloj da
"Hu temo pri etne purigado fate/e ..deŝapareoidos"), Bokassa (kani-
revenis dum la milito en Kosovo. Sed balo), Mobutu, Pinochet, Dwelier,

Armeo en la juvela urbeto Mostar.

tis devigita retiriĝi de le konkeritaj teri—

torioj. Rezulto: 750 000 serboj forpel-
itaj. 750 000 rifuĝintoj en Serbio (eble
pli olla forfuĝinto] el Kosovo, sed kiu
jbmelistn, ldu televkiostaoio, tion rakon—
tis kaj montris al ni?)
Ankaŭ en Bosnio UN intervenis ke]
aldevigis al la batalantoj hibridan korn-
promison. Ankaŭ pri interna konflikto
la amaskomunikiloj liveris plejofte neniu diris, ke en Kosovo la unua] vik- Somoza, ktp, kiuj dissemis siejn len-
mensogajn aŭ partia/n informojn, Ek- timo] de etna purigado ne estis alba- dojn peramasoj da kadavrq'. Aŭ kon—
zemple, ke tie la lokaj serboj (triono de naj kosovanaj sed serbaj kosovanaj. traŭ la kroata ĉefministro Tu/iman,
la loĝantaro) ne estis disponaj esti sub Fakte la unuaj tri buĉitaj en Kosovo akuzata pro 650 murditoj. Cu sim—
jugo de islama regantaro kaj rifuzis la estis tn" serboj, murditaj de gerilanoj ple, ĉar ĉiuj tiu/' estis-as amikoj kaj
ambiguan aliancon inter la lokaj (patn'otoj? teroristoj?) de UCK Kaj laŭ aliancanoj de Usono?
,.rnusllmoj" im] la kroate minoritato. ln- la itale respondeculo de la bonfara or- Krome juvelo: nun Clinton volas
das precizigi, ke en Bosnio lajugoslava ganizajo de UN, t.e. OCSE, en Kosovo, imiti Komeyni ke] la iranajn
armeo ne intervenis rekte, dum tion antaŭ ol komenciĝis la bombado] de lundamentistojn {memoru Salman
faris la kroata. Eble ni ĉiuj spektis la NATO, oni ne povis paroli pri etna Rushdie) kajpromesas eisĉetsurnon
porkanonan detruon de tiujuvela, mez- purigado sed nur pri kontraŭtaroristaj, de kvln milionoj da usonaj dolaroj al
epoka ponto en Mostar, sed ĝenerale policaj agadoj kontraŭ la agresoj de tiuj, kiuj sukcesos srestigl Milosevic.
oni evitis diri, ke tion faris la kroata], ne UCK. Tiu respondeculo senkaŝa de- Ne nur: la usona prezidanto korni-
la serboj. nuncis, ke la ĉelo de OCSE. usona siis sian politikan policon CIA ĉiun-
generalo, anstataŭ bonfare agadi por mede agadi por helpi la internajn
Etna pu rlgado la popolo de Kosovo. efektive opozicientojn en Jugoslavio por ren-
manavradls kiel spiono de Usono por versi, senpovigi Miloseviĉ. Tiajn _rna-
Dum la milito en Bosnio oni lavange favori la gerilanojn de UCK. Eble novrojn Usono jam plurfoje aplikis,
distn/mpetis pri genocido, pri .etna memorigindas, ke tiu generalo estis plejofte sukcese, en multaj landoj de

POLlTlKO 13
MONATO — oktobro 1999
la mondo, kaj preskaŭ ĉiam favore Mi perfekte scias,
al diktatoro; despoto], tiranoj kaj ke ankaŭ la serboj
amasbuĉistaj (mi ne citas, ĉar la lis- kulpas pri muita],
to estus tro longa). Nun akuzata esti nepre hororaj kaj
diktatoro, tirana kaj despoto estas kondamnindaj kri—
Milosevic. Clinton (kaj preskaŭ ĉiuj maj. Tiujn krimojn
amaskomunikiloj) forgesas. ke mi ne menciis, sim-
Milosevic estis elektita de sia popa— ple ĉar ilin ĉiuj ko-
Ia pere de tute demokrata/' voda nas, pro tio, ke ĉiuj
donadoj. Ne nur: antaŭ kelkajjamj amaskomunikiloj
Milosevic riskis perdi sian povon kaj ilin pogrande dis- -
ne esti reelektita, tamen ne favore konigis. Mi simple
al pli moderaj demokrataj partio], sed deziris liveri ankaŭ
Clinton interven
Lasta rimarko: mi juĝas simple
hontinda kai nekredeble, ke regist-
aroj kaj ĉefministro/', kiuj sin dekla—
ras socia/istoj, servute kaj hipokn'te
akceptis partopreni en nedekierita
milito, eksterrns agresi peraviadile
suverenan ŝtaton, tiel perlidante la
ĉarton de UN, ĉiujn internaciajn kon-
venciojn kaj eĉ la pakton de NATO
mem, kiu antaŭvidas nur defenda/'n
agoj . kontraŭ eventualaj agresoj al
iuj el la membroŝtatoj.
En Italio la nuna ĉefministra, la
socialisto kaj ekskomunisto D'Alema.
kontidanca konfesis, ke se tiun par-
topmnun en milita estus akceptinta
iu iama (kristandemokrata) registaro,
la maldekstraj partioj estus
kunvokintej en la planojn la popol—
amasoin por laŭte protesti.
Frunte ai tiui spektita] tragikaĵoĵ,

Milosevic (supre) : demokrate elekt-

ita tirano kaj despoto akuzita en la
tribunalo de Hago (pli supre).

favore al politikaj movadoj multe pli “, I .: '

naciismaj kaj ekstremismaj ol li. Prizren, Kosovo: atvenu de gemana] m
kelka/'n informajn, kiujn, kiel komence mi pensas kun angoro, ke pravis
Ankaŭ la serboj kulpas Seneka, asertante, ke ,kiu ne konas
dirite, la ĝenarala propagando plejalta
tame evitas mencii. Krome, mi rifuzas historion, estas kondamnita ĝin ripe—
Jen, konkiude, el miaj diritaĵoj cer-
kredi. ke en la eksa Jugoslavio nur la ti," Kaj ke pravis ankaŭ alia famulo,
te evidentiĝas, ke mi part/anas al
serboj estas laŭgene agresemaj krim- kiu diris, ke "historio estas la plej
Milosevic kaj al la serboj, ke ilin mi
ulo]. kruela] kaj temraj amasbuĉistaj, granda instruisto, tamen sen
malhonesta kaj vertmrnpe defendas.
dum ĉiuj aliaj tiea/' popoloj estas nur disĉiploj."
dum male mi akuzas kaj kondamnas
ĉiujn iliajn kontraŭulojn. Absolute ne. pacemaj kaj bonkora] viktimoj. Aldo de' GIORGI

14 POLITIKO oktobr01999 ' MONATO

ziekonomio
ĈINIO portas faman markon, sed nur interes-
iĝas pri ĝia pezo.
Pro malmultaj produktoj el ekster-
Aliĝo al MOK stimulu la gem-industrion lando, la ĉina juvel-industrio sentas
malgrandan konkurencan premon. Ĝi
La Ĉina Asocio pri Gemoj tre espe- prezdiferenco. Kapornamaĵo farita el ne penas krei novan fasonon. En tut-
ras, ke Cinio baldaŭ aliĝos al la sama krudmaterialo, kun fama landa ekspozicio okazigita antaŭ ne-
Monda Organizaĵo pri Komerco (MOK, honkonga marko longe. iu kompanio el Honkongo nur
angle WTO). Ĝi opinias ke tio pros- per arĝentaĵoj havis vendocileron de
perigos la enlandan industrion kaj ko- 40 OOOjuanoj, dum iu enlanda kompa—
mercon de oro, arĝento, diamantoj, nio vendis neniom da arĝentaĵoj dum
perloj kaj gemoj, la ekspozicio.
Aliĝo al MOK malfermos la ĉi-
Altaj Impostoj nan merkaton, fremdlandaj va-
roj amase eniros en Ĉinion, kaj
Nun por juveloj ĉina ' premos la ĉinan juvel—indus-
limimposto ĝenerale estas in- trion. Ĉiuj juvelistoj en Ĉinio
ter 40 kaj 50 %. Por ornamaĵoj ' konkludis ke oni ne protektu
el oro aldoniĝas konsuma im- tiun industrion pro ties
posto de 5 %, por gem-ornam- postrestinteco. Kontraŭe. oni
aĵoj 10 %. Pro tio la ' devas enkonduki eksterlan-
kontrabandado de oro kaj ge— dajn progresintajn teknologiojn
moj iĝas pli kaj pli granda pro- kaj bonajn vendmanierojn por
blerno. stimuli kaj vigligi ĝin ' jare plu-
S-ro Wang Yunfeng, vio- ', raj entreprenoj sin pretigis por al-
sekretario de la asocio, sciigis al la iĝo de Ĉinio al MOK. Ekzemple, la
gazetaro ke la juvela industrio nepre Riyus—grupo, la plej granda produkt-
bezonas grandkvante importi, ĉar la anto kaj komercante dejuveloj en Cin-
enlanda oferto tute ne povas kontent- io, decidis ĉiujare investi 35 milionojn
igi Ia mendon de diversaj diamantaj kaj sur ' ĝi, da juanoj por alpreni novajn
gemaj materialoj. lu grava registara eksterlande povas vendlgi kontraŭ kon- teknologiojn kaj fabriki novajn produk-
oficisto ankaŭ montris ke. dum la ŝtato tentiga prezo. sed en la ĉina land— tojn. Lastatempe ĝiaj novtipaj omam-
perdis impost-enspezojn pro kontra- interno aĉetantoj eĉ ne volas aĵojjam havas grandan debiton en Ja—
bandado, aperis maldeca konkuren- esplorrigardi tian ornamaĵon se ĝi ne panio. MU Binĝhua
cado inter juvelistoj. Malmultekostaj
materialoj devenantaj de la kontra- DEMOKRATA RESPUBLIKO KONGO
bandado'kaŭzis kvalitproblemojn kaj
perdigis reputacion.
organizi internaciajn ekspoziciojn Nutra memsufiĉo serĉata
estas bona ŝanco por serĉi kunlaborojn
kaj interŝanĝojn, sed en la pasintaj ja— Depost preskaŭ 1 Sjaroj, la plimul— El la sep fiŝbredejoj en la lago
roj en Ĉinio preskaŭ ĉiuj ekspozicioj to de la urboj de D. R. Kongo estas Tanganjiko nur unu estas uzata por
tute ne plaĉis al komercistoj. Pro alta provizataj el eksterlando, precipe el fiŝkaptado.
limimposto eksterlandanoj ofte limiĝis okcidentaj landoj. Eĉ la nutrajn pro- En 1997 la registaro de prezid-
sian partoprenon. En la enlanda mer- duktojn oni importas. anto Kabila prezentis trijaran pianon
kato konsumantoj apenaŭ povas vidi Tio estas konsekvenco de la mal- por krei vojojn ligantajn la grandajn
juvelojn kun fama eksterlanda marko. bona stato de la vojoj kaj la manko urbojn. La kostoj estis taksitajje pres-
de entreprenoj pri fiŝkaptado, kaŭ 3 miliardoj da usonaj dolaroj.
Enlanda industrio postrestas agrikulturo kaj bestobredado. Vojoj Kelkaj registarano] prezean tiun pla—
inter la kamparo kaj la urboj estas non en Bmselo de la asodo Amikoj
Por omamaĵoj eĉ nun ĉinaj produkt- malbona] aŭ ne ekzistas. La ŝtata de Kongo, sed neniu subteno venis.
antoj ankoraŭ taksas la prezojn per entrepreno por bredado apud la cef- strebante atingi memsufiĉecon
gramo kiel unuo. En vendoprezo ne urbo Kinŝaso bankrotis pro malbona pri nutraĵoj en la lando, la 15an de
montriĝas la lerteco de la juvel- mastrumado. Bankrotis ankaŭ la oktobro 1997 Kabila paratis dekreton
projeklisto, Sed laŭ internaciaj kutimoj, granda entrepreno. kiu fiŝkaptis enla kreantan la Tutlandan Servon pri
taksante valoron de ornamaĵo, oni ple— oceano kaj en la riverego Kongo. Agrikulturo. Unua centro estis kreita
ne konsideras ĝian projekton, fasonon, Kinŝasa imponas rizon el Tajlan- en la sudoriento de la lando. Sur
metilertecon, varmarkon k.a. luj iamaj do, Usono kaj Maroko, dum en la ori— 6 000 hektaroj da fŭsmnebla tero. la
markoj havas la saman valoron kiel tiuj enta kaj ekvatora provincoj la rizo cent": jam kulturis 2 000, el kiuj 1 500
putras pro manko de transportebloj. kun maizo. Gi dungis 300 universita—
iaritaj de ordinaraj metiistoj en ordina-
raj laborejoj. dum en la internacia mer- Ĝi ankaŭ importas tiŝojn, kvankam tajn fakulojn kaj 5 000 junajn labor-
abundas nŝoj en la oceano kaj lagoj istojn. Zandandu Ntomono ZOLA
kato por malsamaj markoj estas torta

MONATO — oktobro 1999 EKONOM/O 15

_f—moderno vivo
AŬSTRIO RADIO

Fremdaj ondoj
A_m-g-asloĝejo Ekde sia londiĝo la irlanda ŝtata
radio RTE ne dissendis lremdlingvajn
n la viena kvartalo Simmer— ! programojn. Aŭskullantoj de RTE, kiu
E ing oni povos loĝi en gasujo precipe celas Irlandon kaj irlandanojn
En februaro 1999 oni komencis en Britio, devis kontentigi sin per pm—
alikonstrui kvar nun superfluajn grarnoj en la angla kaj la irlandgaela.
gasujegojn al loĝdomoj kaj ofic- Tiel RTE malfavore kompariĝis kun
ejoj. Ĝis aprilo 2001 estiĝos 615 nacia] radio] en aliaj landoj — eĉ kelkaj
loĝejoj, 178 porstudeniaj etlo— , pli malgrandaj ol Irlando — kiuj dissen-
ĝejoj, 12 kinejoj, butika strato kaj das plurlingve,
halego por 3800 spektantoj. Dejunio 1999, tamen, RTE komen-
Plilongigita subtera fervojo kon- cis ĉiutagan servon en la albana ling-
dukos alla nova haltejo ,Gasom- vo por rifuĝintoj el Kosovo nun loĝantaj
eter". en Irlando. La dissendaĵoi konsistas el
La vorto "gas" estas invent— novaĵoj el Kosovo kaj najbaraj landoj.
aĵo de llandra kemiisto Helmont, infor oi pri parencoj, kaj konsiloj por
kiu ĉirkaŭ 1600 malkovris facil vivadon en la gastiga lando. La
karbondioksidon (COI). Por nomi nova servo aŭdiĝas vespere de 19:00
la novan substancan staton li ĝis 20:30 sur meza ondo. lRL
aliigis la grekan vorton ..kaoso"
al,, gas". Gason por lumigi ĉam-
brojn oni uzas en Vieno ekde
1802. Oni varmegigas ŝton-
karbon aŭ brunkarbon al 1000
ĝis 1300 gradoj. Tiel restas$
koakso kaj liberiĝas la lumgaso, ,,
nomata urbgaso. Tiu konsistasĝ
Ĉefe el hidrogeno (50 %)v La lasta gas—Iantemo en Vieno.
metano (32 %) kaj karbon-
dioksido (7 %). La hejtvaloro estas lnkandeska mufo
plimalpli 16 megaĵuloj por unu kuba
metro. Urbgaso estas venena, se la Unue oni vendis gason sub premo
elcentaĵo de karbon- en bolelegoj, poste ĝi estis liverata per
monoksido (CO) dukto. En 1912 la dukta reto Iongisjam
estas granda. 1000 km en Vieno. Lanterno] por
lumigi stratojn uzis unue
- specon de oleo. En
1886 Auer von Weisbach
[aŭer fon velsbaĥ] inven-
tis inkandeskan mufon,
kiu donis pli bonan lu-
mon. Ĝis 1962 en vienaj ,;
stratoj staris tiaj lampoj.
La lasta videblas kon- En 1980 en la litova ĉefurbo
servata en la fasado de Vilnius estis konstruita 326,47m
la administrejo de la alie ielevldoiuro kun restoracio
viena gasfarejo. ,Birda Vojo“ je alteco de 165 m.
Inter 1969 kaj 1978 Por omaĝi la 73an datrevenon de
la urbgaso estis ansta- Litova Radio, oni organizis konkurA
taŭigata per tergaso, kiu son por trovi tiun, kiu plej rapide
havas duoblan hejtva- per ŝtuparo atingos la restoracion.
Ioron. Ĝi venas ĉefe el Stanis 20 volontuloj — neniuj
Siberio kaj estas tenata sportistoj ——je intervalo] de kvin se-
'\ en subteraj kavernoj ori— kundoj. Venkis la 29—jaraga Petras
ente de Vieno. Tial ne Pefkevicius, kiu grimpis ekviva
plu necesas la kvar lenton da 55—elaĝa konstruaĵo en
gasuĵegoj en la kvarla- 5 minuto] 3,8 sekundoj ke] tiel
lo Simmering. establis novan litovan rekordan.
Unu ella kvar gasuj Walter KLAG
16 MODERNA VIVO oktobro 1999 * MONATO
 ARKITEKTURO La viena tura kvartalo. De maldekstre:
Danuba Turo, minareto de Islama Centro,
ejo de la Unuiĝintaj Nacioj kai Miŝek—Turo
(dekstre sub la dekstra lanterno).
Viena aven-turol

i.a Jarmila
Tum ĉe
Danubo.

Dum 500 jaroj la plej alta konstru-

aĵo en Vieno estis la suda turo de '
Ia Stefan-katedralo, precize en la mezo
de la urbo. Ĝi estis finkonstruita en
1433 kaj altas 137 metrojn. Hodiaŭ oni
povas per 343 ŝtupoj atingi iaman tur—
ist-an ĉambron kaj de tie vidi aliajn La suda turo
turojn. dela viena
Nord—oriente, trans Danubo. staras Stefan-
betona nadlego kun lurnrestoracio: la katedralo.
Danuba Turo, 252 metrojn alta kaj
finkonstruita en 1964 okaze de Inter-

En Litovia oni
aranĝas printempe
mada-festivalon. Ci-
jane el ses lando/' per-
loprenis modislcy' por
gajni per sia] vestaĵo-
kolektoj la premion
,,Ora Butano". La es—
tro de la juĝa komi-
siono laŭdis la kvali-
l ton de la konkursajn]
kaj finfine aŭuĝis la '
! ĉefpremion al Viktor nacia Ĝardenista Ekspozicio. Tamen
Anisimav el Ukrainio. tio ne suŭĉas: laŭ viena arkitekto, gran-
La 35—jalaĝa gajninto de urbo havu nubskrapulojn. Tial, dum
konfesis, kela modo nur unujaro, dekstraborde de Danubo,
estas por li nura ho- estiĝis en 1999 la Jarmila Turo. Gi al-
bio. Eĉ pli: la dungita tas inkluzive antenon 202 metrojn. Ĝi
de konstrua firmao ne estas la kvara plej alta konstruaĵo en
scipovas kudn'. Eŭropa.
LAST Trans Danubo kreskas tura kvarta-
lo. La 35—etaĝa Miŝek—Turo estos enla
mondo la plej granda loĝdomo farita el
antaŭproduktilaj parto]. Ĝi staras prok-
sime al la ejo de Unuiĝintaj Nacioj kaj
la Internacia Kanterenca Centro. Pliaj
altdomoj aperos en Vieno. Ili helpas
Modelaj de limigi la grandecon dela umo, kaj, al—
Viktor Anisimov. menaŭ laŭ arkitektoj. ne estas
maisanige lie labori aŭ loĝi.
Walter KLAG
MODERNA VIVO 17
MONATO — Oktobro 7999
;;lingvo

1—
LA Mi 1 p\\/ol DE SĴKŬFll'lLAĴDŜlJDxOl
Dua parto
a skotgaela lingvo apartenas al esperantaj en. ekzemple, ,,jido". Fe- Literaturo
]Lla gadela branĉo de la familio nomeno. kiu laŭŝajne troviĝas nur en
de keltaj lingvoj. Tiu branĉo la islanda kaj la skotgaela estas mal- Kaj la antikva kaj la modema gaelaj
inkludas la skotgaelan, la irlandan kaj laŭta spirsono antaŭ kelkaj konsonan- literaturoj estas riĉaj, sed por kompa-
la manksan (lingvo dela insulo Man). toj. Preskaŭ neniu sono enla angla si- ro, jen gaela traduko de la prozaĵo je
La alia branĉo, la britona, konsistas el milas Ia gaelajn, krom tiuj, kiuj ankaŭ la tino de la skota parto:
la lingvoj kimra, bretona (parolata en troviĝas en Esperanto, ,,Cho fada 's aq tha tips agam. chan
Francio) kaj kornvala. La plej frapanta eil tacal ann an Albais air ,coimpuitair".
karakterizaĵo de la vivantaj keltaj ling- Ortografio Tna am taotair nuadhasach Gaidhlig a'
voj estas tiel nomata ,mutaoio", t.e. toirt an fhaoail ,annalair' mar eadar—
ŝanĝiĝo de la unua konsonanto de iu Kvankam la skribita gaela povas theangachadh ann an canain na
ajn parolelemento por estigi alian so- aspekti neprononcebla. ĝiaj reguloj Gaidhealtaohd, agus an thacail
non. Jen kelkaj detaloj pri la skotgaela: estas relative logikaj kaj kompreneblaj. ,annaladair' air neach a tha ag obalr le
Ekzemple, la dua elemento de la annalairean. Gu cinnteaoh thainig na
Alfabeto tamilinomo de la aŭtoro de ĉi tiu eseo faclan seo on aon threumh ris an
estas ,.Aodh" (pli-malpli analoga al Laidinn .annales' (Beurla: .annals' -
La skotgaela alfabeto konsistas el _Hugo"). La kvazaŭdittongo .ao" ĉiam mathaid gum b' urrainn duinn ',ata' a
nur 17 literoj, krom la h, kiu estas ri- prononciĝas kiel la germana 6 (franca radh cuideachd). Uime sin, car son
gardata kiel akcento. ne litero. La h eu, nederlanda eu), kaj la dh kiel la nach teid againn airteum a dheanamh
estas uzata, post konsonantoj por novgreka gamma. En genitiva formo. de na faclan oeudna ann an Albais. ach
mutacii ilin. Malpli ofte. ĝi silentigas la ,Aodh“ iĝas ,Aoidh" (,.de Hugo"), do ĝi gan sgriobhadh ,annaller' agus
antaŭan konsonanton, lasante nur la prononciĝas kiel germana 6 plus mola .annallator'? Mur aontaich sibh learn,
sonon h, ekzemple ĉela verbo ta (es— novgreka gamma, Le. la esperanta ]. faodaidh sibh ,computer' a radh
tas). kiu normale iĝas tha, prononcata Ch havas la saman prononcon kiel la thathast, agus cuideachd fhaclan eile
,ha". La angla sono "th“ kiel en the (la) esperanta ĥ. on chainnt Shasannaich (no, is fearr.
ne ekzistas en la gaela. Tuath-Ameireaganaoh), mar ,hard—
Gramatiko ware'. ,software' (no ,saRware' annan
Fonetiko Albais), .ROM' agus ,PC'. An deidh sin
La gramatiko de la gaela estas si- “5 ne dhe'idh, tha eadhon poballan aig
Oni preskaŭ povus priskribi la mila al tiu de la antikva greka aŭ lati- a bheil teicneolas adhartach ag gabhail
skotgaelan kiel "irlanda lingvo prononc— ne La substantivoj havas kvar kazojn, iasaid de dh' iomadach facal mu
ata kiel skandinava". kvankam tio es- sed la ampleksa verbosistemo de la annalairean on Bheurla Ameirea-
irlanda estas tre simpligita en la ganaich - am tacal ,.omputer' san
tas tro simpligita kaj iom erariga. Kvan-
skotgaela kaj iom similas al la esper- aireamh. Ach tha e neonach gum bheil
kam ĝia alfabeto estas tiom limigita. la
anta, krom en la kombinita subjunktivo- am facal aca thein aig cuid de na dŭnas
fonetika gamo de la skotgaela estas
eble la plej vasta trovebla inter la eŭ- kondicionalo. bige, mar an t-Suain agus lnnis Tile.
Their na h—lnnis Tilich: 'tolva; na
ropaj lingvoj. Kiel la slavaj ling—
Suainioh: ,dator', na Gaidheil
voj, ĝi inkludas kaj molajn kaj
Eireannach: riomhaire. Their na
malmolajn konsonantojn (in-
Frangaioh, poball mor. 'ordinateur',
dikitaj per ĉeesto de la voka-
facal a dh' atharraich na Spalnmich gu
loj i aŭ a, antaŭ aŭ post la kon—
sonanto); kiel la portugala kaj
'ordenador. Ach is cAnain arsaidh
Albais agus cha do chŭm i suas le
la pola. ĝi havas nazalajn vo-
kalojn; kiel en la nehindeŭropa
adhartas ar saoghail nuadhasaich. Is
hungara, ĉiu vorto devas obei
docha nach eil e ro fhadalach air son
rud-eigin a dheanamh ma dheidhinn."
regulojn de vokalharmonio '
(kvankam iom malsimilajn); la Ekde ĉi tiu jaro, la skota popolo re—
foje havas — post preskaŭ 300 jaroj —
kombinaĵo gh kaj dh en la
gaela reprezentas la samajn sian propran parlamenton en la skota
ĉefurbo Edinburgo. Eble tio donos no-
sonojn kiel tiuj de la
moderngreka litero gamma, van impeton al la oficiala uzado de la
t.e.: antaŭ aŭ post a, o, u, ĝi indiĝenaj lingvo], anstataŭ konstante
estas voĉa guturala frikativo; uzi tiun kiun la skota filologo profesoro
antaŭ aŭ post la vokaloj i, e, Blackie [blakij nomis ..Ia tungeca an—
ĝi havas la sonon ..y", t.e. la gla"! Garbhan MACADIDH
oktobro 1999 — MONATO
18 LINGVO
GERMANIO

La granda Krause En la serĉado de la skribsistemo perdita

En tiu ĉi rubriko en la julia nume- tas skribsistemo.
ro, oni citas usonan scienciston: En tiu ĉi magazino —- ne nur sed
..Kion ni devas elserĉi estas skrib- generate en nia esperanta ĵurnalis-
sistemo kombinanta la ekzakleoon mo — fojon post fojo aperadas simi-
de IFA (Internacie Fonedka Alfabe- laj argumentoj. La skribsistemo de
to) kun la formala simpleco de ĉiu lingvo, t.e. la ortograŭo, spegulas
stenogratisistemof IFA ne estas or- ties fonologian strumn. IFA priskrin
dinara .skribsistemo" sed aro da tek— bas la fonetikan. Tiu ĉi rudimenta dis—
nikaj signoj kaj ne celas esti uzata tingo, konata eĉ el Unuajara] Smolen—
en la ĉiutaga vivo, Por kiu kaj en kia toj de liberalaj artoj en la makmsocio
lingvosfero oni "elseroas' tian kaj preskaŭ cent jarojn aĝa se kai-
kombinaĵon? — kuli nur de Tmbetzkoy, ŝajnas esti
Plu: “Surbaze de tia kompleta sis- ten-nim libro por loĝantoj de la “per-
temo [taŭga por prezenti ĉiujn anto civito
diverslingvajn sonojn konatajn] ktp.“ La ortograŭo de ĉiu lingvo devas
A
ajnas, ke nun estas epoko de gran- Tia osto neniam estas atingita. La baziĝi sur la sistemo de ties ionemoj,
daj vortaroj: dum la lastajjaroj ape— ekzakteco kaj la simpleco estas kvankam tiu ĉi principo ne ĉiam es-
ris tiaj en Francio, Italio kaj Hungario, kontraŭdiraj. IFAjam estas tia siste- tas rigore observata en praktiko, dum
kaj nun — ĝustatempe antaŭ la Univer- mo. kaj ne povas esti simpla. Ni ne IFA estas. aŭ almenaŭ strebas esti.
sala Kongreso en Berlino — la ,,granda bezonas daŭrigi plian citaĵon. Tiu ĉi komuna por ĉiuj lingvoj.
Krause", Granda Vortaro Esperanto— sciencisto (kiu estas lia fako cetere?)
Germana. kaj nia aŭtoro, ne precizigas kiu se— YAMASAKI Seikŭ
Tion ni dankas al unu homo, prote—
soro Erich-Dieter Krause [eriĥ ditr
kraŭse], iakulo pri la indonezia lingvo vortoj kaj parolturnoj. Enestas ne nur Kion pri praktika uzado? Unuaj tes-
en la universitato de Leipzig, kies va- ĉiutaga lingvo sed ankaŭ multaj toj montras, ke oni tre lacile orientiĝas
lora vortaro germana'esperanta ape- faklingvaj esprimoj el ĉiuj sferoj. En kaj rapide trovas serĉatan vorton. La
ris jam en 1983. Do oni konas la kvali- botaniko, zoologio kaj medicino la aŭ- aranĝo estas suŭĉe klara pro lerta uz-
tojn de lia leksikogralia laboro. La nova toro aldonis la latinlingvajn ado de grasaj kaj kursivaj litertipoj kaj
verko estas rezulto de preskaŭ taktenninojn. Grave estas ankaŭ, ke tuj kompreneblaj mallongigoj. Eble iom
tridekjara kolektado (la bibliografla lis- apartaj uzoj de la germana lingvo en ĝenas la relative malgrandaj literoj, sed
to ampleksas du paĝojn): ĝi enhavas Aŭstrio kaj Svislando estas konsider- tio ebligis limigon al malpli ol 900 pa-
la imponan nombron de ĉ. 80 000 kap— ataj kaj la nova onograno aplikata. ĝoj (formato ĉ. A5) kaj rezulte toler—
eblan prezon. La preso tamen estas
tre klara, do homo kun ordinara
ESPERANTOLOGIO vidkapablo ne havas problemojn.

Nova lingvistika revuo FAME neglektita

En julio aperis la unua kajero, 80— ' Christer Klselman: Notioo de la Kiel ajn, la nova vortaro estas urĝe
paĝa. de la revuo Esperantologio / redaktoro bezonata. ĉar la lasta vortaro Esper-
Esperanto Studies. La eldonejo - Marjorie Boulton: Paul anto-germana (de Butin/Sommer)
Bembu EOOD/Ltd, poŝtkesto 405, Neergaard 1907—1987 datas de 1952. Detala kaj zorgema
BG-9000 Varna. Bulgario, gvidata de - Carl Stop-Bowitz: Paul recenzo sendube trovos iujn mankojn
Sabira Stahlberg, eldonis la unuan Neergaard kaj la problemoj de la sci- kaj kritikindaĵojn, kiel estas neeviteble
kajeron en presita formo. Ĝi estas enca lingvaĵo en tia verko. Sed restos nedisputebla]
mendebla ĉe la retadreso - Paul Neergaard: La senco- Ia merito de la aŭtoro kaj la valoro de
(bambuĝmailroom.com> kaj kostas vasteco de kelkaj vortoj en Plena ..Ia granda Krause". Dankon decas diri.
33 EUR por institucioj. 22 EUR por Ilustrita Vortaro de Esperanto. Eseo cetere, ankaŭ al la FAME-fondaĵo por
individuoj (inkluzive sendokostojn), por instigi al diskutado stimulado de intemaciaj kompreniloj.
Samtempe la redaktoro. Christer - Geraldo MattoszEsenoo kaj eston— kiu subvenciis la vonaron perla impo-
Kiselman, ensaltis la elektronikan teoo de la Fundamento de Esperanto na sumo de 3000 germanaj markoj.
version ĉe la adreso http:/I — Detlev Blanke: Germana societo Bedaŭrinde tiun helpon oni eĉ ne men-
www.math.uu.se/esperanto/ Gesellschan iŭr Interlinguistik cias en la verko.
eesi .html. La dosieroj estas akireblaj - Sabine Fiedler: P\ri Esperanto- Stefan MAUL
laŭ tri sistemoj: DVI, PS kaj PDF. Es- Irazeologio
pereble almenaŭ unu estas legebla - Maro van Oostendorp: Syllable Erich-Dieter Krause, Grosses Wŭnerbuch
per ĉies komputilo. structure in Esperanto as an instan- Esperanto—Deutsch. Hamburg: Helmut
La enhavtabelo estas ĉi-sube: tiation of universal phonology Buske Verlag, 1999. 882 p. ISBN 3-87548—
1936. Prezo ĉe FEL: 35 eŭroj + afranko.

MONATO — [>leer 1999 LINGVO 19

L L : n o v elo
komreneble legas la konservativan.
de Sten JOHANSSON Ĝi estas pli fidinda, kaj por homo kun
mia ofico gravas. esti bone informita.
Skandalaĵoj ne interesas min.
Se “site de mia ordinara sidloko.
io ĉi estas ab—so—lu—te ne—to-ler— mi sid is apud la trivita liberalulo kaj
ĝ eb—lal Ja mi estas honesta, ho klopodis ignori lin, dum mi malfaidis
norinda persono! Neniam _ mi mian ĵurnalon kai komencis pristudi
ripetas - neniam en mia vivo mi pre- ĝin. Mi kutime unue tralegas la politi-
nis, akaparis, uzurpis ion. kio ne es- kan komentarion. poste la financajn
tas mia! paĝojn. Fine mi fluglegas ankaŭ la fa-
Nu. Nature, kiel infaneto, eble mi r milian paĝon, por vidi ĉu iu grava per-
iam pruntis ion de amiketo. sen de- , sono mortis, edziĝis aŭ jubileis.
mandi. Tamen, nun ne temas pri tia Sed hodiaŭ mi ne povis koncentri
afero. Ja mi ne plu estas infaneto! Sed mio. Unue. la lumo en tiuj ĉi
tiu sinjoro, tiu persono efektive kon- antaŭurbaj trajnoj ne estas bona. kaj
dutis simile al infaneto. Dum mi — nu, mi nun sidis tro malproksime de la
eble mi komencu de la komenco. fenestro. kiu, cetere, pro la ĉiam pli
La komenco estas, ke mi estas iom densa pluvo enlasis nekutime grizan
distriĝema persono. Ne miskomprenu duonlumon, Due, - aŭ ĉu trie? Nu, ne
min, mia cerbo tute ne forvagis, mi gravas! Plue. Plue, tiu entrudiĝema
ne senilas. Mi havas nur kvindek sep burokrato ĉe mia flanko tiel susurigis
jarojn kaj estas tre okupata oficisto sian ĵurnalaĉon turnante la paĝojn, ke
en ŝtata administrejo, mi respondas li perturbis mian pensadon. Kaj mi ta-
pri difinitaj respondecoj, mi plenumas men veturadas per tiu ĉi sama trajno
difinitajn plenumaĵojn kaj mi prizor- de - nu. de kiam? Mi edziĝis en mil
gas Nu, mallonge dirite: mi havas naŭcent - nu. tiu sendube ne intere-
multon por pripensi. Bagateloj ne oku sas vin, Tre longe tiu ulo kiel hieno
pas mian menson. kiel ĉe kelkaj aliaj studadis sensacian artikolon pri
personoj. Do ne estas mirinde. se iu— tenlsludisto, kiu laŭdire umadis kun
foje iuloke mi ion forgesas. ion post- iu princino. Laŭ la fotoj ili duonnudaj
lasas aŭ ion — pro distriĝn _ intermik- roladis sin sur iu mediteranea plaĝo.
sas. , Tiu princino, cetere. havis tre - Nu,
Hodiaŭ mihavis gravan kunvenon bone. Mallongadire. mia tago komenc-
en la laborejo, Nur je la dek—unua horo, > iĝis malbone, sen tiu normala, trank-
sed mi volis antaŭe zorge prepari min, vila rutina kiu estas la plej konvena
do mi frue kiel kuu'me ekiris de-hej—
,)

_:
Pitti __l _) _l
r“
__.l __) _:
()
grundo de akurata, sindedita servado
me, Mi promenis kiel ĉiutage al la sta- al la publika bono. Cu vi ridetas? Nu.
cio de mia antaŭurbo. Duonvoje ko— tio estas permesita. Hodiaŭ la
mencts fali pluvgutoj. Nu. hieraŭ mi administrejoj jam estas invadita] de
bedaŭrinde pro momenta distriĝo multai novaj ideoj. modaj kaj efemeraj
postlasis mian pluvombrelon, vetur- kapricoj. Sed mi ankoraŭ honoras la
ante hejmen de la oficejo. Mi do p — tradicion.
vis nenion fari krom longigi la paŝojn, Malgraŭ ĉio, mia trajno alvenis ĉe
kaj en konvena momento mi atingis la centra stacio de nia urbego. Mi star-
la stacidomon. nur iomete malseka. iĝis. prenis la ĉapelon kaj ombrelon
Baldaŭ alvenis la antaŭurba trajno. mi kaj eliris. Pli ĝuste. mi ekiris por eliri.
suriris ĝin kaj volis sidiĝi. Mi kutime Sed en la elirejo, iu de—malantaŭe kap-
sidiĝas maldekstre. sur la unua tis la pluvombrelon kun impertinenta
ĉefenestra sidloko, Tio konvenas al mi. _
' \ krio:
ja mi ĉiam legas la ĵurnalon survoje, ' ' : ,,Ne ŝielu mian ombrelon, fripono!"
kaj la lumo - fie—maldekstre — kiun la . * \ —
> Estis la1iberalĵurnalskandalemulo.
fenestro enlasas, faciligas al mi legi. Mi turnis min, alprenis mian plej
Ĉu ankaŭ vi rimarkis, ke la ĵurnaloj
formalan mienon, kaj eldiris kun gla—
uzas en ĉ u jaro ĉiam pli malgrandajn
litertipojn? \ ' — , _“ ' cia digno:
..Pardonu min. sinjoro. Mi supozis
Bone. do. Ni ĉiuj havas niajn kutiv
' ĝin la mia. Ĝi kuŝis ĉe mia kutima sid—
rnojn. ĉu ne? sed hodiaŭ mia loko es-
— loko."
US nkupata. $)diS tie iu viro en trivita 4 La viro paŭtls kaj repaŝis kun sia
komploto. But—omnia. bal-
, dg? egaligita. kun teko, ombrelo ombrelo, kaj mi urĝe elvagoniĝis an-
kaLĵurnalo Li legis la liberalan ĵurna— > taŭ ol la trajno ekiros denove.
ola-mukon. al ĉiu lau sra gusto. Mi la pluvo torentis dum mi rapidis

%. MO . oktobm1999 — MONATO
laŭ la dornaj muroj al mia oficejo. La
tutan tagon. inkluzive de la grava kun-
veno, mi devis labori en malseketaj e auskultas la animo ( do Gezelle)
vestoj. Tama, se la publika bono pos-
tulas oferojn. oni devas koni sian de—
von. Guido Gezelle estas unu el la plej grandaj
Vespere mi laca kaj kun malagra— poetoj nederlandaj el ĉiuj tempoj Li estas granda
bla sento pro la ĉifita Vesto repaŝis al kaj vera poeto, ĉar en ĉiu verso ni aŭdas alte noblan
la centra stacio. Restis horkvarono ĝis viron Li estas la poeto de la bela flandra naturo,
la venonta trajno. do mi eluzis la oka—
religia lirikisto, kiu sentis ĝin kiel rivelado de la dieco.
Zon por viziti la sekcion por perditaj
Al ĉio, eĉ la plej malgrandajn en la naturo, li donis
objektoj - tio estas: trovitaj objektoj.
Mi scivolis, ĉu oni jam trovis mian ion el sia koro, klu elŝutis poezion, lia spirito in
ombrelon. perditan hieraŭ. Sed ne. okupante pri skolo, reguloj nek konvencio Kaj li tiel
kompreneble ne. Certe iu huligano kreis al si ritmotrezoron kaj lingvon sukan, pitoreskan,
konservis ĝin por propra uzo. Mora- ĉerpitan ella popolfonto, kaj tamen lingvon delikatan.
lo, deco, komuna civitana respondeco Paĝoj: 52; ilustrita; 21 cm; vinktita; 1999.
> kien vi fuĝis? En mia junaĝo > nu. lSBN 90 71205 80 0
rio sendube ne interesas vin.
Kiam mi jam turnis min por foriri Prezo: 7,10 € : cardo Gezelle
sen ombrelo, la deĵorante demandis,
ĉu mi ne aĉetos pluvombrelon. Mi
ŝokiĝis. Ĉu tiel la publikaj servantoj
gajnas kroman monon, vendante la
Naw,
perdiraĵojn de siaj klientoj. Sed montr—
iĝis, ke tio estas laŭ la regularo, Pro
spacomanko, oni ne povas konservi
la trovitajn objektojn dum pli ol tri lpta ancnstmo (Leopold Vermeiren)
monatoj. Poste oni vendas ilin. Li eĉ
proponis al mi. aĉeti kelkajn ombre-
lojn, je reduktita prezo. Mi trovis la En La egipta dancistino la mortinta faraono
proponon tre prudenta. Konsiderante baldaŭ estos entombigata kun juna, bela
mian distriĝemon, estus tute racie loki dancistino... sed " ankoraŭ vivas kaj amata de
stokon da pluvombreloj. kelkajn hej— juna sklavo. Cu lia amo sukcesis solvi la
me, kelkajn en la oficejo. Kaj la prezo situacion? Legu kaj eksciu'
estis vere favora. Mi prenis sesopon. Ombrelo perdita en tramo povas instigi al
En la trajno mia sidloko estis libe- ' serĉado... pri la proprietulo kaj“ eble eĉ pri amo?
ra. Bonel Mi sidiĝis kaj komencis mal- Kaj kion lan kiam oni trovas Strangon virinon
strecigi post prema tago. Sed en la sek—
va stacio eniris la vagonon mia mate-
survoje?
na konata, la ombrela skandalulo. Kun
Foje en labirinto oni povas trovi, krom la
sia ombrelo sub la brako li proksim—
elirejon, ankaŭ la amon, Sed kiu el du estas
iĝis al mia loko kaj evidente preparis malplej facile trovebla VI povas legi en La
sin por sidiĝi apud mi. kiam li ekvidis labirinto.
miajn ses pluvombrelojn. Paĝoj: 96; 20 cm; kudre bindita; 1999.
Mi ne povas priskribi lian mienon. ISBN 90 71205 79 7
Mi ne estas aŭtoro de horornoveloj.
Sed mi povas diri, ke lia mieno tre si- Prezo: 11,17 €
milis tiun, kiun li matene montris ri-
gardante la malĉasraĵojn de tiu
tenisludisto kaj ties princino.
Nu, se temus nur pri rigardoj, eble
la afero estus eltenebla. Sed baldaŭ li
komencis laŭte komenti. Mi ne volas
Kapturn0j (Gar a Higgins)
"03541
ripeti liajn impertinentaĵojn, sed mi
povas diri, ke li faris ĉion eblan por
disvastigi en la tuta vagono imagon La feliĉa nova mondo post 1984... jen taŭga pri-
pri mi kiel perversa ombrelŝtelisto,
psike deflankiĝinta kuriozulo, pri kiu
skribo de tiu ĉi novelaro. Esiras oon la granda lliguiiu
la socialaj aŭtoritatoj devus zorgi. kaj
Uzinurbo. Se vi havas lokon en ĝi, via vivo estas
mi ne povis defendi min. Mi provis,
senproblema kaj luksa. Se iamaniere vi difektiĝas
mi eĉ klarigis, ke mi honeste aĉetis la kaj vi do ne plu povas plenumi vian taskon,
Uzinurbo simple vin forĵetas.
ombrelojn en la stacidoma sekcio por
perditaj objektoj. Nu, mi rapide ĉesis,
vidante, ke neniu enla vagono kredas
min. ' . \
Entute, la hodiaŭa rago ne aparte-
nas al tiuj, kiujn mi ŝatus memori. Sed
Paĝoj": 160; 21 cm; kudre bindita;1999.
ISBN 90 71205 82 7

Prezo: 16,00 €
* "ll
kio eĉ pli incitas min, tio estas, ke mi
morgaŭ, postmorgaŭ kaj ĉiujn sekvajn
tagojn ĝis mia emeritiĝo devos zorgi
pri la malagrabla demando. ĉu mi de-
nove renkontos tiun skandalulon en
“os/A! : t;! {'l ! Ll r **i

mia trajno. sur mia sldlokol .

MONATO — oktobro 1999

_libroi
kajere klarigata, estas eble la plej kon-

Ikaro ne sonĝis, ata.

Sume la kajero liveras bonan
legajon kaj baze informas pri flugado
kial aviadiloj flugas. Jen la titolo kaj aviadiloj. La teĥnikaj terminoj tamen
de tre modesta sciencpopulariga kaje- \ ,, Mur/,,,— W,; , certe malfaciligas la komprenon por
ro pri aviado kaj aviadiloj — precipe , ,:w: ,x , r; ;)./, ,, kelkaj. kaj la formulan paĝon oni plej
sportaj. Temas pri iomete tro grandi— bone tuj transsaltu. Aliflanke oni supoz-
oza titolo por la nete nur 23 paĝoj en eble ne estu tro postulema kontraŭ 23
la formato A5, grando. kiu evidente paĝoj kaj prefere koncentriĝu pri la ar-
iomete limigas la eblojn vere funde kaj daj aviadaj amdeklaroj kaj amuzaj
amplekse prezenti la temon. Kvazaŭ
l anekdotoj de la aŭtoro, kiuj ĉe ni certe
l
spite al tio la aŭtoro klopodas. trovos sian ŝatantaron. Por pli bone
Per iomete francisma lingvaĵo Gil- kapti klientojn la devigaj rivarencaj
bert Ledon []ilber ladĝn] konigas al ni referencoj al Esperantisteco memkom-
kadre de sia kajero sian amon al preneble ne malĉeestas. Sed la sci-
flugado, koncizan historion de aviado, igojn pri tio, kiu el la fruaj flugpioniroj
kelkajn principojn de flugado, la bazan Milko v' sr) virs parolis Esperanton. kaj, kiu el niaj kon-
konstruon de aviadilo, la medion de Al:)!!! ind/Illi mws ataj aŭtoroj iam drake kraĉis fajron.
flugado — nome la veteron. kaj kelkajn kajere liveratajn al vi FEL—fare kontraŭ
anekdotojn el sia flugsperto. Ekstere nur bagatelaj 2,25 eŭroj, nu. tiujn ĉi du
la verketo, eldonita de la aŭtoro mem, rekte en la flughavenan limbarilon. sensacietojn librovendiste pagata
havas sufiĉe bonan aspekton. Interne Simile ĉe alteriĝojen punkto, je kiu oni recenzanto ne malsekretu, ĉu?
tamen estas kelkaj kritikindaĵoj. ne plu povas sufiĉe akceli por refuĝi PEJNO Simono
La aŭtoro volas montri al ni, kial en la aeron, kaj denove la brems-
homforte pelataj bicikloj principe ne ka- distanco ne sufiĉos por ne kraŝi ien. Gilbert Ledon: Ikaro ne sonĝis. Eld. la
pablas flugi. Bedaŭrinde. la tipografia Fakte la tuta aviado plenegas je tiaj aŭtoro, 1999. 23 paĝoj. Prezo ĉe FEL: 2,25
aranĝo de la libreto estas tiom primiti' krizaj limpunktoj. el kiuj la staŭlpunkto, eŭroj + afranko.
va, ke la matematikaj formuloj, per kiuj
la aŭtoro argumentas. spitas preskaŭ
ĉiun ajn malĉifradon.
Ĉiuj diagramoj memorigas pri an- Kunfestante ĉe Vilĉjo
tikvaj skriboplumaj ilustraĵoj el mezepo-
ka latinaĵo. Ekzemple, la skema bildo En la unua parto de la verketo, William
Auld. eminenta Esperanto—poeto. rakontas Wil Hs- Au ld
de aviadilo kun numeritaj elementoj kaj
pri sia vivo ekde sia naskiĝo en 1924 ĝis
indekso ne'eĉ enkolumnigita estas
bonega ekzemplo de tio. kiel ĉi-epoke hodiaŭ. Krom mallonga kaj modesta men-
oni diagrame ne prezentu ion. Speci- cio pri lia militservo kiel volontulo en la brita
ale senutilaj estas la senkoloraj flugarmeo kaj deĵoro kiel testpiloto en Egip-
meteologiaj bildoj, en kiuj la indikaj to, la vivo, kiun li bildigas estas nek sensa-
numeroj estas tiom malgrandaj, ke oni cia, nek videble eksterordinara. La plej lon-
eĉ per lupeo havas problemon trovi kaj ga periodo, kiun li priskribas. estis pasigita
rilatigi ilin al la referencoj en la akom— en la trankvila vilaĝo Dollar. kie li ankoraŭ
pana teksto. loĝas, kaj en la apuda Alloa, urbeto kie li
Lasta kritiko trafu la mankohavan laboris ĝis la emeritiĝo kiel vicestro de liceo.
talenton de la aŭtoro klarigi ion. Ekzem— Dum la vilaĝa etoso en Dollar estas ne apar-
ple, fronte al aleronoj, empeneronoj kaj te aktiva, tio ne pravas rilate la cerbon kaj
direkteronoj estus tre utile, meti je la plumon de Auld. Oni miras pri la abundo de
unua mencio kelkajn streketojn: al- lia verkado kq' tradukado (listigitaj en la bi-
erono, empen-erono kaj direkt-erano. bliogralio fine de la broŝuro). kaj pri lia plia aktiveco por Esperanto'
Entute oni klarigu, ke _erono" estas stir- Auld parolas pri la homoj, kiuj pleje influis lin, precipe Reto Rossetti, la
planeo. Fakte ĉiu planeo de aviadilo poetoj Eŭgeno Miĥalski kaj Kolomano Kalocsay — kaj. nek lastvice nek
havas malantaŭrande ĉamire fiksitan lastrange, pri sia edzino Meta. Ne mankas informoj pri liaj familianoj kaj pri
direkteblan stirplaneeton, do eronon. aliaj amikoj-esperantistoj.
(Vidu Espe/anta Bildvortaro.) La dua parto de la libreto konsistas el mallonga selekto el lia originala kaj
Multaj interesaj informoj pri aviado tradukita poezia verkaro: nostalgia. ama, erotika, filozofia, amuza —frandaĵeto
ne estas menciataj. Ekzemple. por plu- por tiuj, kiuj ankoraŭ ne konas ĝin. Sendube. malpruviĝos la aserto de Auld
raj gravaj manovroj estas limpunkto enla prefaco: "Eĉ tiuj, kiuj konus mian nomon. ne legus miajn poemojn",
Girvan McKAV
neretransirebla. Post tiu eblas nur
antaŭeniro kaj ne plu retroiro. Alivorte,
se oni de la kurejo ekflugas, ekzistas WilliamAuId 75jaroj -Aŭtobiografio, poemoj, bibliografo. Eld. Sezono]. Jekaterinburg.
1999. 47 paĝoj. Vinktita. Prezo Ĉe FEL: 4,40 eŭroj + afranko.
plej malfrua punkto, je kiu oni ja devas
ekflugi. ĉar la alternativo estas kolizii
22 LIEROJ oktobro 1999 _ MONATO
 . ... .
Nia pado Klel |gr saga
Ni tenas en la manoj buntan volu— La aŭtoro estas k nato de la tradukinto, sed oni nenie legas, kie aŭ kiam
mon. Gerrit Berveling. la aŭtoro. estas tiu aŭtoro vivas aŭ s: supozeble en Brazilo en la 203 jarcento.
konata redaktisto kaj verkisto nialingva. La bele presita libro enhavas 257 ĉapitrojn, po unu sur unu paĝo, Fine
Li edukiĝis pastore kaj abunde trinkis troviĝas indekso, kiu estas tre bonvena. ĉar la ĉapitroj havas nur numeron,
ella klasika fonto de la lingvoj hebrea, ne ĉeflinion.
helena kaj latina. Ne mirinde do ke Multo ŝajnas al ml memkomprenebla kaj nemenciinda. .Lasu drinkadon.
ĝuste pri kristanajoj kaj bibliaj temoj li fumadon, tromanĝadon!“ Bone, sed kiu dependulo povas tuj rezigni? Cu pro
senlace artikolas kaj eseas en pluraj la legado de la libro? Oni relegas, ke Diogeno eĉ ne bezonis kruceton por
gazetoj kaj ankaŭ libroforme. Ankaŭ ne trinki akvon — la manoj sufiĉis. Tamen mi ĝojas. ke mi disponas pri komputilo
surprize ke ĉefe el tiuj (' lingvoj kaj Interret—aliro. Tamen fojfoje mi komencis iel pripensi kaj mediti: oferemo
blankbarbaj li filigranas plaĉajn tradu- ne estas sinonimo por amo; Ne okupiĝu pri la pasinteco; Vivu la nunon;
kojn en nia juna idiomo. La nuna libro Neniam hontu pri viaj larmoj; ktp.
iom konigas al ni lian itineron sur tiuj La libro donas “sugestojn al tiuj, kiuj penas atingi moralan kaj spiritan
terenoj dum la lastaj 25jaroj. Ciuj tek- evoluon“. Jes, sed: Por igi saĝulo, ne sufiĉas legi libron. Konkludo: La libro
estas iel leginda kaj taŭgas kiel donaco. Walter KLAG

Ubiretan Rose: Vojo/'de la saĝeco. El la portugala tradukis Osvaldo Pires de Holanda.

Eld. ne menciita. Sao Paulo, 1998. 273 paĝoj kudre binditaj. Prezo ĉe FEL: ankoraŭ
ne konata.

disstreĉi la brakojn al samstrebanoj ilia venĝo? Sed ja en apuda perono,

islamaj kaj judaj, Li volas starigi pon- kie estras ĝuste pastrino. kaŝas sin aro
tojn kaj ligojn. Ankaŭ Esperanto apar— da neleĝaj politikaj rifuĝintoj el Irano.
tenas al lia mondkoncepto parto- Certe suspektinda publiko! Cetere
preniga kaj komuniga. Lia verkaro do legu kaj eksciu, kio okazis. Kaj ankaŭ
iasence legiĝas kiel monumento pri eksciu pri kelkaj problemoj de la sve—
esperantismo, aŭ alivorte, pri la streb- da socio, pri bataloj ene de la protest-
ado de aŭtonomaj animoj kaj intelekto] anta eklezio, pri la konduto de naciistoj.
kiuj komunlingve serĉas la universalan pri la rilato al fremduloj, pri la mal-
stoj ĉi—tieaj jam ie aperis. Temas do pri komprenon. Ĉiu siametode, ĉiu siavoje, homeca konduto de kuracistoj, kiu kaŭ-
liaj pajleroj kaj stoploj. kiuj tamen an- sed kun celaro agnoskinde komuna, aŭ zis morton de malriĉa infano Tiuj
koraŭ plejparte odoras kiel freŝa fura- almenaŭ kongruigebla, Lia pado de es- detaloj, kiuj kvazaŭ nur akompanas la
ĝo. tas nia pado. kun eta diferenco: ne ĉiuj intrigon. vere estas la ĉefa kerno de la
Kio do enestas? lom pelmele kuraĝas aŭ kapablas ĝin vortumi en Es- verko!
enviciĝas artikoloj, eseoj kaj prelegoj peranto klara kaj ĝuinda. Berveling ku- La policista paro, esploranta la kri-
pri temoj bibliaj, etikaj. teologiaj. eko- raĝis kaj kapablis dum kvarono de jar- mon. ne elstaras pro siaj detektiva]
logiaj, ekumenismaj. lingvaj. politikaj, cento. Espereble ankaŭ plue. kapabloj. Ili estas nur bonaj profesiuloj,
sociaj, movadaj, kaj ankaŭ predikoj, Gongalo NEVES konscie kaj lerte plenumanta] sian la-
intervjuoj, recenzoj, noveloj. poemoj kaj boron. Tial ankaŭ tiuflanke la verko
personaj memoraĵoj. Sur unu paĝo Gerrit Berveling: Mia pado. Eld. Fonto. estas sufiĉe realisma, kvankam sam-
Berveling eldiras sian kredkonfeson kaj Chapeoo. 1997. 311 p. Prezo ĉe FEL: 24.55 tempe tre atentokapta. Kaj tio, ke ili ne
edifas la legantojn per apologetiko eŭroj + afranko. sukcesis finpmvi la kulpon de la murd-
animleva, sur alia li poemas pn' ,,em' into-rabinto, kaj li fakte ne estis punita,
kojona“aŭ pri ,,viroj maturaj/sciaj ĝuigi
eu:/inojn / suĉe aŭ ŝmace, suko aŭ
Krimo (kiel ofte) estas amara, sed logika kaj tre realeoa
tino.
aŭdace /piĉe aŭ kace". Jen do homo
vere disbrakuma kaj larĝtendencal Li sen puno Parolante pri la lingvaĵo. mi
atentigas pri kelkaj maloftaj vortoj, kiujn
kontinue kurentas de anodo al katodo. La nova krimromano — nu, pli pre— eble necesas rigardi en la vortaro aŭ
La devizo de Terencio estas por li tute cize, romaneto aŭ novelo, ĉar nur 80- (plejparte) en la fino de la libro. sed ili
laŭmezura: , i homas, kaj nenio homa paĝa — de Sten Johansson apartenas servas ĉefe por vortkarakterizo de iu
al mi fremdas". al bonaj specimenoj de pripolica litera- persono. Temas pri kelkaj nekutimaj,
Ci-pade Berveling malfermas la turo. Ja kio faras detektivaĵon bona? sed trafaj uzoj de vortoj, kaj nur unu
Ĵaluziojn de sia interna mondo. La leg- Unue, viveco, neartefariteco de socia erara uzo: ,,akoento" estas nur plifortigo
anto konatiĝas ne nur kun liaj disaj kaj aŭ homa fono; d e, atentokapta intri— de la voĉo ĉe certa(j) silaboU), sed ne
vastaj interesoj kaj prizorgo], sed an- go. Ambaŭ trajtoj ĉeestas en la verko. fremda prononcmaniero, kiu, laŭ
kaŭ kun lia maniero solvadi la kontraŭ- dank' al kio ĝi estas leginda por ŝatantoj Suplemento al PIV estas ja ..akĉento".
dirojn kaj konfliktojn de tiu diso kaj de la ĝenro. Nu, tiu sola miseto ne malhelpu ĝui la
vasto. Liaj okulvitroj dioptrias ĉefe Sur sveda insulo iu mortpafas pas— libron, Nikolao GUDSKOV
kristane. Tamen lia kristaneco montr- tron. Evidentiĝis, ke li estis funda-
iĝas vasthorizonta kaj tolerema, mentisto, kiu ne toleris inojn sur pastraj Sten Johansson: Trans maro kaj morto. Eld.
Berveling estas vera ido de la postenoj kaj dissendis minacajn ano— AI-fab-eto, Skovde, 1999, 80 paĝoj. Prezo
ekumenisma epoko. Li ne timas nimajn leterojn al ,progresemuloj". Ĉu ĉe FEL: 6.00 eŭroj + afranko.
MONATO — oktobro 1999 LIBROJ 23
_

(anonco)

SCIENCA REVUO Vol. 50 (1999)(3)

ENH AV0

GLOBALA SISTEMO DE COz—RECIKLIGO PER SUN'ENERGIO 3

H. Sano (JP)
NOVA SISTEMO DE EDUKADO POR MEDICINISTOJ 11
T. P. Briĉkova (UZ)

KREADO KAJ TESTADO DE NOVA KONTRAULEIŜMANI— 15

OZA VAKCINO
v. Sĉotkin wZ)
APLHŜO DE POLIVALENTA PIOBAKTERIOFAGO KAJ LEU— 21
KOCITA INTERFERONO DUM KRONIKA ĜENERALA
PARODONTITO |
A. 1. Bulgakova, T. S, Ĉemikosova, J. A. Medvedev,
I. V. Valejev (RU)

'ANTIKVA FEMINISTA SKRIBAĴO TROVITA EN ĈINIO' 28

Agence France-Press en 'The [Minneapolis Star Tribune' |
Traduko de K Hauger (CH)
'LA ARISTOKRATAJ BURĜINOJ' DE F. DANCOURT 30
KOMEDIO — IDEA KAJ ARTA ORIGINALECO
L. Mursalijeva (RU)
JULES VERNE PRI LA LINGVO ESPERANTO - HUNGARE 35
Haszpra, O. (HU)
PERIFRAZO PRI NOMIGA PROBLEMO ESPERANTLINGVA 39
R. Hauger (CH)

MIFEGWVE TM - RU 486 41
Recenzo de R. Hauger (CH)
DUMRAN - LA SKRIBO—RULOJ DE LA MORTA MARO' 45
Recenzo de R. Hauger (CH)

INTERNACIA SCIENCA ASOCIO ESPERANTLINGVA

ISAE-Sekretario R. Hauger, Ringstr. 13, CH 8172 NIEDERGLATT
Jarkotlzo 30.- CHF, Poŝtĉekkonto 80-5909—0 "ISAE", Zŭrich, SVISIO
Aspiriio vivo
BULGARIO

_DĴputo en la ortodoksa eklezio daŭras

algraŭ la oficiala ĉesigo de la skis— nipulado okazinta li ne estis laŭleĝe kopo Pavel de Levka — akceptis siajn
mo en la bulgara ortodoksa ekle elektita. Pro tio. ke Maksim ne sekvis nomumojn. Afliktite reagis la bulgara
Zio komence de oktobro 1998, la dis— la postulojn pri retiriĝo faritajn de siaj orlodoks-eklezia estraro ankaŭ pro tio,
puto pri la patriarko plu daŭras, El 12 kritikantoj, helpe de politikuloj tiuj elek— kela episkopoj, kiuj rifuzis obei, komen—
skisma] episkopoj. kiuj en oktobro pas- tis _kontraŭpatriarkon", Por ĉesigi la ce de novembro 1998 partoprenis ek-
intjare ree estis submetitaj al la skismon, la 30an
Iaŭkanona hierarkio (kio okazis antaŭ de septembro
tutortodoksa sinodo en Sofio), ok de- 1998 en Sofio
nove kontraŭis al la estro de la bulga- kunvenis la estroj
ra ortodoksa eklezio. patriarko Maksim. de ĉiuj ortodoksaj
Patriarko Bartholomaios [bartolo— eklezioj, kunla ĉe-
meus] I de Konstantinopolo, honora esto de sep
estro de la tutmonda ortodoksa ekle- patriarkoj. La skis-
zio, avertis perletere tiujn episkopojn. maj episkopoj de-
Se ili ne baldaŭ finos sian kontraŭ- monstris sian oe-
kanonan konduton, tiukaze oni povus don per tio, ke ili
entrepreni severajn agojn kontraŭ ili. la unuan tagon de
La estraro de la bulgara ortodoksa la konsilio trans-
eklezio vidas malantaŭ la daŭra rezis- donis al patriarko
to de la ok episkopoj ankaŭ inlluon de Maksim siajn
bulgaraj politikuloj. Patriarko Maksim episkopajn kru—
riproĉis antaŭnelonge l ŝtatorganojn, cojn. La sekvan t.
ke ili volas malstab' kaj denove tagon ili ree rice-
malunuigi la eklezion. Ci-kune Ii men- vis dela patriarko
ciis la nomon de la bulgara vic-ĉelmi' la krucojn. Rezul- Stojanov, prezidanto
. de Bulgario: ĉu inhuo en la bulgara
nistro Veselin Metodiev, kiu te de tio estis re— ortodoksa eklezro?
antaŭnelonge rekomendis, ke patriarko konitaj iliaj ĝis tiam nekanonaj sterordinaran nacian eklezian
Maksim retiriĝu. Krome la bulgaraj episkopaj konsekro]. Tamen ili estis konsilion. kiu estis organizita de
ekleziaj rondoj kulpigis unu el la epis— degraditaj. escepte de metropolito reformema] pastroj kaj laikoj. Tiu
kopoj, lnokentij, ke al li kiel parenco de Kalinik de Vraca, al la rango de vikariaj ,,konsilio" akceptis novan "eklezian sta-
prezidento Petar Stojanov oni jam pro- episkopoj, kaj oni komisiis al ili dinn- tuton" kaj postulis la retiriĝon de
mesis la postenon de patriarko. Vere itajn taskojn. Patriarko Maksim plendis patriarko Maksim. Poste la eklezia estr—
la patriarko estas fakte unu el la en letero al la estroj de alilandaj aro deklaris la kunvenon kontraŭleĝa
Cefkaŭzoj de la skismo, en kiun la bul— ortodoksiaj eklezioj komence de de- kaj nevalida. Patriarko Bartholomaios
gara ortodoksa eklezio eniris komen— oembro pasintjare, ke nur du el dekdu esprimis sian grandan bedaŭron en
ce dela 90aj jaroj. Kontraŭuloj riproĉis antaŭe skismaj episkopoj transprenis letero al la Sankta Sinodo en Sofio, ke
patriarkon Maksim pro kunlaboro kun siajn taskojn: episkopo Nikon de kelkaj episkopoj denove repuŝis la
la antaŭa komunisma reĝimo (1944— Agatopol kaj episkopo Avenir de manon etenditan al ili kaj ne konsen—
1989). Li estis fakte enpostenigita de Znepole. Intertempe du pliaj episkopoj tas kunlabori kun patriarko Maksim. Se
la tiamaj regantoj kaj pro la grava ma— —episkopo Genadij de Melnik kaj epis- ili plu rifuzos tion. oni kunvokos post
provizora pardonprokrasto novan
sinodon kaj ,klarigos" la situacion —
minacis Bartholomaios. Oni devas lini
la kontraŭkanonan konduton, kiu ,gvi-
das la kredantaron laŭ malĝusta vojo".
Antaŭnelonge bulgara registara dele—
gacio vizitis Bartholomaios kaj postw
lis de li la tujan retiriĝon de patriarko
Maksim, La tutmonda patriarko de la
ortodoksaj eklezioj respondis, ke tio
estas alero de Maksim mem. Lige kun
la tutortodoksia sinodo komence de
oktobro 1998 temis ankaŭ pri tio, ke la
skismaj episkopoj estus cedintaj, ĉar
oni esperigis ilin pri baldaŭ poste
retiriĝo de patriarko Maksim, kio fakte
Patriarko Bartholomaios kun papo Paŭlo. ne okazis. Evgeni GEORGIEV

MONATO — oktobro 1999 SPIRITA VIVO 25

__iurismo

ORIENT-EŬROPO

Ekkoni Ukraihion
Ĉiujare oni havas la samajn problemojn - kien vojaĝi, kie ferii, kiun novan
lokon viziti. luj ŝatas senzorge sunbruniĝi ĉemare, ĝuante la karesan marakvon,
aliaj grimpas montojn, kolektas fungojn, berojn aŭ boatnavigas laŭ rapidaj
riveroj. Estas ankaŭ homoj, kiuj ŝatas vojaĝi al nekonataj mondanguloj, vizitl
landojn, ekkoni lokajn popolkutimojn.

or la okcidentanoj la kiu troviĝas en la Karpatoj (estas

orienteŭropaj landoj, la eksaj sciinde, ke la 24an de aŭgusto ĉiujare
socialismaj. estas enigmaj, la proksime situanta E-klubo de urbo
Precipe la eksaj sovetiaj respublikoj. Ivano-Frankivsjk organizas grimpadon
Nun, kiam la tiel nomata ,.fera kurteno" al tiu montopinto).
estas "levita la eblecoj viziti tiujn Ian- La cetera parto de la lando estas
dojn plimultlgls. Sed samtempe aperis precipe vasta kamparo. Dum la sove-
pluraj aliaj problemoj — ĉu entute indas tia reĝimo ĝuste Ukrainio estis la res-
vojaĝi tienI ĉu la restado en ili ne estas publiko, kiu produktis plejmulte da gre-
danĝera? Kaj se veturi. kion trarigardi, no, terpomoj kaj aliaj agrikulturajoj.
kiel organizi “aĝon? Problemoj La vizitontoj. ŝatantaj aktivan turis-
abundas, sed ili iuj solveblas, mon, povas ĝui la naturon de la
Ukrainio estas relative granda laŭ Karpatoj aŭ de Krimeo, grimpante tie
teritorio (kun siaj 604 000 km2 en EŭA la montojn. piedirante laŭ multnombraj
ropa ĝi okupas duan lokon post Rus— vojetoj kaj tiucele eĉ uzante ĉevalojn
io), Ĝi situas en oportuna regiono. ĝus- aŭ biciklojn.
te meze de la kontinento — en la Al tiuj, kiuj interesiĝas pri historio,
Karpatoj troviĝas simbola monumento kulturo, popolkutimoj, indas rekomen-
,Geogratia centro de Eŭropo". Plejpar- di ekskursojn al antikvaj ukrainiaj ur—
te tamen ties relieio estas ebena. Nur boj Ĉernigiv, Lviv, Kijiv (Kievo) ka. Tie
en la Karpata regiono kaj en Krimeo abundas multaj vidindaĵoj —— malnovaj
troviĝas montoj. La plej alta montopinto arkitekture vizitindaj domoj, ortodoksaj
en la lando estas Goverla (2061 rn), preĝejoj, belajmonumentoj" .Ankaŭ re— Monumento al la pereintaj ŝipoj en la
lative novaj", mul— krimea urbo Sebastopolo.
te pli malfrue
ekestintaj urboj es-
tas siaspece intere-
saj. Poltava, ek-
zemple. famas pro
la okazinta ĉi tie ba-
talo dum la rusa-
sveda milito ko-
mence de la 18a
jarcento. Ĉiujn vizit—
antojn impresas ek-
skurso alla historiaj
lokoj de la batalo, al
ties muzeo. al la
monumento omaĝe
al caro Petro la
Unua.
Urbo Ĥarkiv
(Ĥarkovo), aĝanta
preskaŭ 350 jarojn,
rapide evoluis kaj
fariĝis duagranda
.Hirunda nesto, unu ella arkitekturaj vidindaĵoj de Krimeo. urbo de Ukrainio La Andreas—Preĝejo en Kievo.
26 TURISMO oktobro 1999 —— MONATO
 LITbVIO

Kelnera maratono
eze de majo en la litova ĉefur grupoj kaj okazis prezentoj de dano-
bo Vilnius unuafoje okazis grupoj.
aranĝo, kiu en aliaj landoj jam fariĝis Antaŭ la kelnera maratono la
tradicia: kelnera maratono, kiun la organizantoj de la aranĝo anoncis
organizantoj dediĉis al la komenco ankaŭ la komenoon de konkurso pri
njl? 'MJR'TA de la turisma sezono. gastameoo. Parto
75 partoprenantoj en la maratono prenantoj en ĝi es-
Li: blazono de Ukrainio— devis trakuri distancon de ĉirkaŭ du tos restoracioj, ho-
kilometroj kun plenaj bokaloj da bie- ' turismaj agent— ,
ro enmane. Gravis ne nur, ke oni Ties repre—
unua atingu la linon. sed ankaŭ tio. zentantojja sub
ke plej malmulte da biero ak0mpano
elverŝiĝu survoje. La plej bonaj de muziko
en la konkurso ricevis televidilojn.
muzik- kaj aŭdaparatojn.
Ankaŭ multaj el la spektantoj
mem provis sian kapablon. Ĉiu el ili
kun bokalo da biero devis trifoje
ĉirkaŭkuri la urbodomon. Tiuj, kiuj
plej rapide trakuris la distancon kaj unueca kolo—
elverŝis plej malmulte da biero. rice- notraveturis
vis plurspecajn premiojn, Por ke la la ĉefurban
distraĵo estu pli granda kaj la humo- centron.
ro pli gaja, la tutan tagon sur la ĉefa Ekde nun
urboplaco ludis diversspecaj muzik— oni intencas orga-
n i 1 i
( i u n
a ra n-
ĝ o n
ĉiujare
en majo.
A Ĝi mar-
Kelnenhoj kos la ko-
elpensis mencon
. . “. de la
kun proksimume 2 milionoj da loĝantoj. metodojn turisma
Tuj post la bolkSevisma revolucio en por porti *" 5 e z 0 n (:
1917 ĝi estis 17 jarojn ĉefurbo de la botelon, en Litovio,
lando. Ĝi estas vere studenta urbo — ] kiu dum la lastaj
en ĝi iunkcias pli ol 30 superaj lernejoj { kelkaj jaroj ciam
(universitato, akademioj. institutoj). Biero por pli intensiĝas.
kuristo] |_AsT
Ĉi tie ne eblas rakonti pri ĉiuj vid-
indaĵoj, pri ĉiuj vojaĝeblecoj en Ukra-
inio. Tiusenoejen bona proverbo—.es—
tas pli bone unuafoje ekvidi. ol plurfoje
aŭdi“.
Kaj nun mallonge pri la sekureco
de turistoj. Pro la kriza ekonomia si-
tuacio en la lando multas krimoj — ŝtelo].
rabaj, mortigoj. Kompreneble, sola ek-
sterlandano povas altiri la atenton de
krimuloj, kiuj povus ŝteli lian monon,
forpreni de li aĵojn ktp. Do, estus dezir-
inde. ke vizitontoj esperantistoj antici-
pe kontaktu lokajn E—parolantojn, pet-
ante pri ties konsiloj kaj helpo. La ukrai-
naj esperantistoj estas gastamaj kaj
ĉiam pretas helpi al samideanoj. Slarto jam!
Dmitrij CIBULEVSKIJ
MONATO — okfobro1999 TURISMO 27
*enigmoj
(r) = radikvorto
1 2 3 4 5 .6 7
HorizoniaIe
3 .9 10 1. totema
6. prepozicio
11 , 12 8. elfroti. eluzi (r)
9. medicine signifas nazo
11. insulon mediteranean
"13 14 . 15 134 sufikso participa
14. subjunkcio
15 17 18 15. lirika poemo
16. provizoraj helpkonsiruoj
19 20 19. pano de ieairaĵo
20. paŝo (r)
21. konjunkcio komparativa
.i 22 21 22. agi garde. protekte
24. sufikso
24 25 25. senvole angora (imo (inverse)
26. genro de pinglarbo uzata por mebloj
25 27 27. iu litero

Venikale
1. kruelega
2. la arton de amoro
ow—Zmĝaŝ

F 3. doni ion (r)(inverse)

T
RA 44 parolanto de iu planlingvo
5. mineralo
ED e 6. prepozicio
ŬMĤ N 7. enigmo; nekompreneblajn
C q

10. femaloj
Ŝ

AB Ĥ
12. likvaĵo el sanga koaguliĝo (r)
TI
ŝi

17. tre primitiva ceialopodo (konsonanie)

18. diboĉo
20. naskitan
::NCl—DL)HH

20
>4>zwm=u4

ĝm—AisHOŝimiŝ—lmh
gmx—wŝmiĝ ŝi mgCiu:

gxzqmzroveim—a
*i—l—IFHŜ

22, senlima periodo (r)

23. dorsa natura kriplaĵo sen komenco kaj fino
24. faro (r)
gwcvŝĝoroĵ>22

Maritza GuTlERREZ, Kubo

Por la oktobra enigmo ni antaŭvidas jenajn premiojn.
Sendanle vian solvon, bonvolu precizigi vian preferon.
1— La nuda feino (Leopold Vermeiren, ĉarmaj erotikaj ra—
Z—mr'ZGNG

kontoj) '
(>? “ili o ? o

2— Sen/isto de l'ideo (Hans Jakob, historio de UEA antaŭ,

dum kaj post la dua mondmilito)
mx-omyoaĝ

3- EI sisma zono (Mikaelo Giŝpling. poemoj de iama rusa

verkisto. lia kontribuo de skriba interamika dialogo)
(3 { :.iF

* He'vn, ho ve, Hun mim: pendantajn ,

mwl; lajulien enigmon al miogo'alflai'hmans—M
mm dum celas in plikofrgLa iwi auhiiniimi vomi
doestulavorlojh'mnajkovendcjaedmlankaŭakcsp—
uohggivon tan lil. Tamen plia! 10 legataj venkis la
kontinuajn harojn kaj kvarono ĝuos ptm,“ el
Frando.mgw:JnddeMeMBau,Jamues Pen-wika]
kammandhrgmismmdiiumm Sendulahnansoivnnanhlia iSudodsoembmd
dg bqnaenignwmoja,mqummnasGmoevlaus riaredakcio:Momm(EliarntĵĝFraand14OBE-ZOOO
ei MŝqKoran dankon. Belgiosŭmtojpwdsspermabe

28 ENIGMOJ oktobro 1999 —— MONATO

 MONATO-redaktoroj
Arto:
Grigonj L. Arosjev, ab/ja 31, RUS-117071 Moskva, Ruslando.
Reta adreso: smsjevgfnmailmm
MONATO, internacia revuo sende— Ekonomio:
penda pri politiko, ekonomio kaj kul— Roland Rolsaert, Visspaansrr. 97, 8000 Brugge, Belgio
turo: monata revuo en la inremercia Reta adreso: mrsaangespemnrom (nur askia] dosieroj!)
lingvo Esperanto; legantoj en 85 Ian- Komputila] detaloj: WordPerfeci 5.1 kaj 6, Word s, Ĉapelilo, ASCiI.
doĵ: fondinto: Stefan Maul: 20a jarkw EI mia vidpunkto:
Stefan Maul. Prerseer Str. 15. 86150 Augsburg. Germanlo
lakto; aperas principe la 1an de ĉiu Reta adreso: maulĝnews'aclorymel
monato; abonrarifo varias laŭlande Enigmoj:
(pelu ĝin de la eldonejo) Jean Pierre VandenDaele. Hisselsgasse 59. 4700 Eupen. Belgio
Reta adreso: ]pĝfelesperanwhe
Komputila] deraluj: Ĉapelilo, Word 97.
Eldonejo: Flandra Esperanto—Ligo. Eseoj:
Frankrijklei 140. B-ZOOO Antwerpen. Sendu al la konoema redaktoro, depende de la lemo.
Belgio- telefono 4432 3 234 34 00,
Hobio:
Evgeni Georgiev, Auslandspresse, Bankgasse 8. 1010 Wien, Aŭstrio
teleko +32 3 233 54 33, Reza aeran: a9305197ĝunex.unlvm.ac.al
retpoŝto: monatoĝfelssperantobe Komputado:
Tl'r:h11pJ/monato.esperanm.be Edmund Grimley Evans. 20 Stone Street, Cambridge, Britio 1351 2PL.
Valida anoncrarifo: n—ro 9; kompostita Reta adreso: edmundoĝranodemoanuk
kaj presita en la eldonejo Leteroj:
GuidO Ven Damme. Frankrijklei 140, 2000 Amwerpen, Belgio
Reta adreso: guldoĝlelesperantohe
Cerredaktoro: stelan Maul. Prersesr Libroj:
Bariŝ Kolker. 1300 Superior Avenue 32109. Cleveland. OH 44114. Usono
50.15, D—86150 Augsburg. Reia adreso: kolkerĝstratosnet
Rap—0310: mauiĝnewsraclorynei Komputilaj detalo]: Capelilo.
Redakch sekretario: P. Peeraerts. Noto: Libroreoenzojn oni rr- sendu al la redaktnro proprsiniciau. La
kunlaboranto] ricevos la librojn kaj la recenmperojn do la eldonejo.
Revizianto]: Renato Corsetti. len Fan- Lingvo:
(om, Edmund GrimisyAEvans, Alex YAMASAKl Ssikŭ, Higasi Koigakubo 3-18-12 Kokubunzi—si. 185-0014
Humer. Jens S. Larsen. Brian Moon, Tokio, Japanio
Gongaio Neves, lzabel C. Oliveira
Rata adreso: syamaĝdokkyoacjp
Komputila] detale]: Dos -WordPeneci 5.1 : Mac - MS Word: sed per
Santiago, Mark Rison, Alexander retpoŝto, bv. ĉiam sendi Dos-tekstodosieron!
Shlyarer. Kaislin Smideliusz. Medio:
Kmme elaarkas erarojn la kontrolilo de Claude Rouget, Nedre Markv.27. N-9011 Tromso.
la teksiprilaborilo Capellln 2.1. Reta adreso: claudeĝtrjollmno
Modema vivo:
Korekzanto: izabel C. Oliveira San- Paul Gubbins, 3 Arden Court Mossley. CW12 3JH Congleron, Cheshire,
Hago Britio
Rete auras: 1001 03.331 7ĝcompuservesum
Komputila] deialo' Preferas rele sendilajn arlikolojn. sed povas akcepti
Grafiko: Guido Baeyens, Eriko surdiske preskaŭ Ĉion; ĝenerale uzas WordPedecr 5.1 aŭ 5: Ĉapelilu 2.0.
D'Hondt. Hugo Fontyn. Guido Van Noveloj kaj Poezio:
Damme. Geraldo Mattos. R. Joao Moner 98, ER—B1210-260 Curi1iba, PR Bmzilu
Reta adreso: manosĝsupemomm
Politiko:
Paul Gubbins, 3 Arden Coun Mossley. CW12 3JH Congleron. Cheshire,
100 konstantaj kunlaborantoj kaj ko- Britio
respondantoj en 45 landoj; aperas nur Reta adreso“, 1 00103.331 7ĝcempuserve.com
originale en Esperanto verkita] artiko-
Komputilaj delalo' Preleras rete sendirajn anlkolnjn, sed povas akcepti
surdiske preskaŭ aan; ĝenerale uzas WomPerfecr 5.1 aŭ 6: Ĉapeliln 2.0.
loj; represoj kaj tradukoj el MONATO Scienco:
nur kun indiko de la fonto; kom-rajto Harri Laine. Kamuniiiyniie 17, FIN—02810 Espoo, Finnlando,
ĉe la eldonejo: ekzistas kaseda ver- Reta adreso: ondoĝlkl.“
sio de MONATO por blinduloj. mendu Spirita vivo:
ĝin pagante 9.08 EUR al UEA, konto Gerrit Berveling, Mussenhage B, NL-8011 BH Zwolle, Nederlando
robm-b; la enhavo de la artikoloj ne Rela adreso: .vsn.der.koougcnaiuaqeuroxom.
nepre kongruas kun la opinio de !' el—
Ŝerca kaj satiro:
Stefan Maul. Pierseer Str. 15, 38150 Augsburg. Germanio
donejo. Rela adreso: maulĝnewsfaclorymet
Komputila] detaloj: Capelilo kaj Calamus por Windows.
Verantw. uitgever: Paul Peeraerts, Turismo:
Frankrijklei 140. 2000 Antwerpen Evgeni Gsorglsv, Auslandspresss, Bankgasse 8, 1010 Wien. Aŭstrio
Reta adresoi 393091D'lĝunetmnivieacat
Se la temo de amkolo. kiun vi verkis aŭ intencas verki, ne nomĝas enla supra listo. nam ne sendu
la tekston el MONATO '

MONA TO — oktobro 1999 INFORMOJ DE L' MONATO 29

_
A
____aserco ĉ soHro
scenon. Li prenis el sia ĉareto botelon
Jahuno da jahurto, forprenis la ŝtopilon kaj —
kam
kvazaŭ estis ĉiutagaĵo — verŝis la tutan
Kiel ĉiuj homoj, kiuj devas manĝi enhavon sur la kapon dela ribela kna— En mia kelo troviĝas 18 boteloj da
por vivteni sin, ankaŭ mi devas regule bo. Tiam li sin direktis al la sinjorino viskio. Car mia kuracisto malpermesis
fari aĉetojn de manĝaĵoj. Mi tamen ne kaj kun serioza mieno diris: .Kara sin- al mi la ĝuadon de alkoholo, mia edz—
tre ŝatas tiun taskon, kaj do ĉiam rapi- jorino, ankaŭ mi estas edukita laŭ la ino komisiis al mi la detruon de ĉiu unu-
das, por ke ĝi estu plenumita kiel eble libera maniero!" J.V. opa botelo. Mi ties enhavon verŝu en
plej rapide. Pro tio ĝenerale mi klopo— lavopelvon, aŭ mi estu punota... Dev-
das elekti aĉetmomentojn, kiam nur igite mi jesis kaj komencis la malagra-
malmultaj klientoj ĉeestas. Plej ofte mi blan laboron. Mi tiris la korkon el la
sukcesas. Rhnmangq unua botelo kaj verŝis la enhavon en
Tamen antaŭ kelka tempo mi vere la pelvon. escepte de unu glaspieno,
havis malbonŝancon! Mi iris al la ma- AMO estas nobla sento, diris kiun mi trinkis. Tiam mi eltiris la korkon
gazeno pli malfrue ol kutime kaj — ciuj AD_AMO. Cu AMO estas arda, po- dela dua botelo kaj agis same, escep—
diabloj! — venis en amasplenon! Mi pre— vas montri FL_AMO. Unu el maŝi— le de unu glasoI kiun mi malplenigis.
nis ĉareton kaj akrobate klopodis noj estas DIN_AMO. Kion ni devas Poste mi tiris la korkon el la tria
slalomi inter la vicoj de bretaro] por pre- vidi mntras PROGR_AMO, botelo kaj verŝis la viskion enla pelvon,
ni mian provizon da nutraĵoj bezonatan Parto de la korpo estas kiun mi trinkis. Mi tiris la korkon el la
por tuta semajno. Senproblema rni atin— M_ANO. Estro de la {fakultato kvara botelo en la pelvon kaj versis la
gis la kasojn, kie ĝenerale ĉarmaj DEK_ANO. Kontrolo ĉe la limo botelon en la glason, kiun mi trinkis.
kasistino] deĵoras. Kompreneble. ĉe ĉiu DOG_ANO. Parto de la TV-apara— Mi tiris la hotelon en la sekvanta korko
kaso staris longa vico da atendantoj. to EKR_ANO, Danĝera gaso estas kaj trinkis pelvon el ĝi kaj ĵetis la reston
Malantaŭ mi troviĝis sinjorino (mi ET_ANOt Simpla konstruaĵo estas en la glason. Mi tiris la pelvon el la sekv-
taksis ŝin proksimume 30jara) akom- KAB__ANO. Suba parto dela piedo anta glaso kaj verŝis la korkon en la
panata de knabo, kiu puŝis la ĉareton. KALK_ANO. Apartigita grupo botelon. Poste mi korkis la pelvon per
Estis speciala sinjorino. Moderne, sen- KL_ANO, Necesa al industrio la glaso, botelis la trinkon kaj trinkis la
ĝene vestita. rufa hararo, okulfrapa S_ANO. Ĥemia elemento estas verŝ.“
ŝminko, kun malferma bluzo, kie oni MANG__ANO. Fetora gaso estas Kiam mi fine ĉion malplenigis. mi
bone povis rimarki la intermaman va- MET_A—NO. Grava manĝaĵo estas tenis la domon per unu mano. nombris
lon, kajjupo iom pli longa ol ĝis la subo P_ANO. simpatia bestew R_ANO, Ia glasojn, korkojn. botelojn kaj pelvojn
de ŝia pubo. Per unu okulrigardo oni Malŝatata persono TIR_ANO, Fine: kaj konstatis, kela sumo estis 59. Kiam
povis certiĝi, kela knabo estas ŝia tilo. bongusta frukto BAN_ANO. la domo ree preterpasis, mi nombris
Daŭre li moviĝis, tuŝis la varojn. klopo— Kontraŭe al paradizo estas ankoraŭfoje. kaj nne mi premis la do-
dis grimpi sur la ĉareton, puŝis ĝin ĉien INF_ERO, Homo ne povas vivi sen mon en la botelojn, kiujn mi trinkis.
kaj sufiĉe forte koliziis kun mia dorso. la ESP_ERO, Granda fluidaĵo es— Mi tute ne troviĝas sub alfluo de
Mi turnis min, nenion diris, sed rigardis tas RIV_ERD. Senpeza substanco inkoholo, kiel kelkaj pensoj homas
lin per okuloj tiom koleraj, ke eĉ diablo ET_ERO. Fino de la tago estas Mi ne estas tiom opinia, kiel vi ebrias.
estus forkurinta pro timegoi Sed ne la VESP_ERO, Malmola metalo estas sed mi havas tiel sentan agrablan ..
knabo! Li moksignis, atendis momen- F_ERO. ĴAN Ooooo Vummmmmmll
ton, denove puŝis min perla ĉareto kaj Rudolf PŬHRINGER
montris al mi falsride-
tantan vizaĝon.
Mi turnis min kaj diris:
..Sinjorino, permesu al mi
gratuli vin pro lia kondu-
BOJ - KOT-I
to kaj pro via edukado."
Ŝi terure miris, montris
mienon tre senkulpan kaj
diris: ,.Ĉu vi koleriĝas pro
tia bagatelo, sinjoro? Al
nia filo ni tutsimple donis
liberan edukadon!“
Ĉu superflue diri. ke
la cirkaŭstarantoj restis
neŭtralaj aŭ neniel re—
agis?
Tamen, jes. mal-
antaŭ la aroganta sinjor-
ino, en la vico. staris
studentaspekta junulo,
kiu ankaŭ pleninterese
estis sekvinta la tutan
30 ŜERCD Ĝ SAT/RO oktobro 1999 —— MONATO
_ononceioj_
La ondo de esperanto
;: nli/DD Ĉiumonala soni—kultura revuo en Esperanto
irana esperantisto (21 1.) deziras kores- ne ESFERANrn
pondl kun Usona iraŭino (17-26 i) edz— Fondita en 1909. Reformita en 1991. Eldonala en Rusio
iĝcele. Akbar Fekri, 20911. Bonbaste Va-
ziri, K:Sadat, Kh:Medi, Meydan Vahdat Abanebla kontraŭ ' Tiel ni vivas: raportoj el la postkomunisma mondo
Eslami. |R-11958 Tehran. Irano. ' Tra Esperantujo
48 NLG, 42 DEM,
Esperantujo-Tendumejo. La loko kie oni ' Niaj problemo]: revuoj. eseoj, intervjuoj, polemikajoj
24 USD aŭ egalvalora
kuraĝigas la komencantojn kaj forpelas la ' Lingvaj respondo] de Sergio Pokrovskij
krokodilojrt, Tiele ĉe: Hans Kaslli, Esper- ĉe UEA, FEL. ELNA, * Historio kaj kulturo de Esperanlo
anto—Tendumejo. Brendenslrasse 11, CH- UFE. EABl SEF kaj ' Recenzoj pri la novaĵoj de la libromerkato
9424 Rheineck. Ebleco lu-preni ĉambron, dudeko da aliaj landaj " Mozaiko. krucvortoj. konkursoj, kvizoj humuraĵoj
loĝvagonon. kabanon. Por unuopuloj ebl- perantoj. ' Literatura suplemento jaTHne
eco perlabori sian restadon,
Poŝtmarko] — interŝanĝo Francio/tuta
VW
mondo, Mi sendos 50/80 lrancajn uzitajn SOCI-KULTURA REVUO EN ESPERANTO
aŭ pli kontraŭ sama kvanto en via lando.
Ebleco postaj interrilato]. Foumnnier —— Kreu vian propran Iibrokatalogonl Per la Baldaŭ aper s: de nginio Garcia: Kap-
FR-80330 Longueau. komputila programo de la Retbutiko (http: tumoj. La felica nova mondo post 1954...
ilwww.esperanto.be/retbutiku> vi povas ien taŭga priskribo de tiu ĉi novelaro. Eslras
krei llbrolistojn laŭ via propra deziro! Cu vi tion la granda Uzinurbo. Se vi havas lokon
FERIEJD— Esperanto-kooperativo dispon- deeras librolislon pri romanoj, aŭ pri poezio en ĝi. via vivo estas senproblema kaj luksa.
igas spacon por trankvila restado apud aŭ pri novajoj? Aŭ ĈLI vi preferas liston de Se iamaniere vi difektiĝas ka' vi ne plu pt}
rivero en la centro de Portugalio. Peiu in- difinita aŭtoro, ekzemple de ĉiuj haveblaj vas plenumi vian taskon. Uzinurbo simple
termojn al Kooperativo Saluton, Rua Mira- libroj de Marjorie Boulton aŭ de Nemere? vin forĵetas. Jam nun antaŭmendu la ver-
douro, 12, 2735 Cacem — Portugallo. Eble VI nur volas scii, kiu estas la aŭtorino kon: Flandra Esperanto-Ligo, Frankrijklei
de La ŝtona urbo aŭ kiu estas la eldonjaro 140, B-ZOOO Antwerpen iakse + 32 3 233
Omaĝe de1oojarajuhileode plejaĝa — en— de Murdo en Esperantujo? Ĉio tio eblas en 54 33 - rete. retbutiko Teles anatolia)
monde vivanta olimpiko Leon Ŝtukelj, sio— la Retbutiko en momento kiu plaĉas al vi, aŭ ĉe http:/lwwwesperantobe retbutiko.
vena poŝto eldonis serion de 3 poŝtmarkoj. senpage. Vizilu ĝin. Vi estas bonvena!
Riceveblaj kontraŭ 5 respondkuponoj. Por Prezo por anoncetoj (nur teksto, sen
la registnla resendi) 6 irk. Mendu ĉe Far- fotoj, desegnaĵoj aŭ kadroj): 1 eŭro'
vojista Esperanto-Societo. pf 825—SI—2001 Baldaŭ reaperos: Se aŭskultas la animo, por unu linio. Sama anoncata kvin-
MARIBOR, Slovenio grandioza traduko de la majstroverko de foje: triobla tarifo. Sama anonceto
unu ella plej renomaj flandraj poetoj: Guido ankaŭ en Interreto: duobla tarifo. MI-
Urbo Larochelle (Francio) serĉas tutmon- Gezelle. W povas jam nun antaŭmendi la
de la homojn (ties gefilojn ĝis foraj paste— nlmuma faktursumo: 12 EUR“. Por
verkon ĉe la eldonejo: Flandra Esper- pli grandaj anoncoj petu la tarifo"
uloj), kiuj vivis aŭ naskiĝis tie. Bv kontakti anta-Ligo. Frankrijklei 140, B-ZOOO Antwer— de la eldonejo, Flandra Esperanto-
“Esperanto in. 4 rue Sophie Armani, pen (fakse + 32 3 233 54 33 - rete: Ligo, Frankrijklei 140, B-ZODO
17000 Larochelle aŭ www.lzllle-lax-ochalle. rstbutlkoĝfsl.esperanto,“) aŭ per TTT ĉe Antwerpen.
fr. Retpoŝto: diasporaĝville-larochellejr. http:llwww.esperantu.balratbuilko. 'Far Eŭrop: Uniot 21 'I-AVI.

Kolektu viajn valorajn ekzemplerojn de MONATO en

praktiko plasto kolektilo!

En unu kolektilo vi povas mem facile bindi 12 numerojn.

Mendu ĉe Flandra Esperanto-Ligo, Frankrijklei 140, B—ZOOO Antwerpen, Belgio.

Prezo 8,95 EUR (plus atronko). Se vi mendas 3 ekzemplerojn, vi ricevos kvaran senpage!
ESPERANTO SEN MITOJ
Mensogoj kaj memtrompoi
en la esperanto-informado

Ziko Marcus Sikosek

Jen dokumento, kiun nijam delonge bezonis en Esperantio. Laŭ mi, ĝi meritas
multe pli vastan diskonigon/vo Durwael. eksa UEA—estrarano pri informado

Vi ne lasu vin senkuraĝigi: ekzistas ne malmultaj, kiuj trovos vian laboron

nenecesa kaj kiuj volas daŭrigi la danĝeran primitivan argumentadon. Mi forte
aprezas vian sobrecon ka] materialbazon. Detlev Blanke, prezidanto de
Gesellschaft fŭr Interlinguistik

Bonege prilaborita verko! Nepra por ĉiuj kiuj volas scii pli kaj honeste intormadi
pri Esperanto. Miquel Gomezi Besos, TEJO—estrarano

Paĝoj: 312; 21 cm; glue bindita;1999. ISBN 90 71205 77 3. Prezo: 24,00 EUR

Anna Lĉwensteinr A STONA URBO

Anna Lowenstein
Ampleksa historia romano. Juna keltino en la unua jarcento de nia epoko
estas portita al Romo kiel sklavo, La Ŝtona Urbo esploras ŝian penan lukton
poradaptiĝi al la vivo en pli "progresinta" socio - kvankam, kiel oni malkovros,
la kelta civilizacio ne estis tiel primitiva, kiel oni nuntempe emas supozi. En
Romo ŝi ekkonas la fruajn kristanojn, kiuj estas ne sanktuloj sed aktivuloj en
nova movado ofte dividita pro kvereloj kaj polemikoj.
La rigore kontrolita lingvoprovizo de la romano konsistas nur el fundamentaj
kaj oficiala] radikoj.

Paĝoj: 356; 21 cm; glue bindita: 1999.

Serio Stafeto, n-ro 23; ISBN 90 71205 77 0.
Prezo: 24,00 EUR

Paul Gubbins
Kolekto de kvar teatraĵoj, du el kiuj akiris resp. la unuan kaj duan premion en la
Belartaj Konkursoj. Ingrediencoj de la enhavo estas starpunktoj pri sociaj temoj
kaj spritaĵoj.
Paul Gubbins estas konata i.a. kiel scenaristo de la vidbenda kurso Pasporto alla
tuta mondo, redaktoro de la magazino Monato, premiito en la Belartaj Konkursoj
kaj aktivulo de ILEI. En la pedagogia kampo Ii cetere jam diskonigis sian nomon,
i.a. instruante en la somerlernejo en Barlaston, Britio kaj aliloke. kaj verkante
lernolibrojn Kunvojaĝu kaj Subtekste (aro da lecionoj de la Somerlerneja Kurso en
Barlaston). de [" tiz'vo
Paĝoj: 140; 21 cm; kudre bindita; 1999.
Serio Stafeto. n-ro 22; ISBN 90 71205 76 2. Prezo: 13,50 EUR