Olatzagutia
Olatzagutia[4] ([olats̻aɣutia]; Olazti [olas̻ti] udalaren arabera) Nafarroa Garaiko mendebaldeko udalerri bat da, Sakana haranekoa, zehazki Burunda bailarakoa. 1.552 biztanle zituen 2014. urtean.
| Olatzagutia | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
 | |||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||||
| Merindadea |  Iruñea | ||||||||||
| Eskualdea | Burunda, Sakana | ||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua |  Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Nafarroa | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Olazti/Olazagutia | ||||||||||
| Alkatea | Mikel Azkargorta Boal (EH Bildu) | ||||||||||
| Posta kodea | 31809 | ||||||||||
| INE kodea | 31189 | ||||||||||
| Herritarra | olatzagutiar | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 42°52′40″N 2°11′40″W / 42.877777777778°N 2.1944444444444°W | ||||||||||
| Azalera | 19,6 km² | ||||||||||
| Garaiera | 541 metro | ||||||||||
| Distantzia | 53 km (Iruñetik) | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 1.483 (2023:  −7) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 7,57 bizt/km² | ||||||||||
| Zahartzea[1] | % 27,31 | ||||||||||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 51,58 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera[1] | % 69,63 (2011) | ||||||||||
| Desberdintasuna[1] | % 0 (2011) | ||||||||||
| Langabezia[1] | % 12,26 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[2][3] | % 23,30 (2018:  %2,26) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | http://www.olazti.com | ||||||||||
Izena
aldatuUdalerriaren izen ofiziala Olazti/Olazagutia da; hau da, Olazti euskaraz, Olazagutía gaztelaniaz. Euskaltzaindiak euskara baturako onartutako forma, ordea, Olatzagutia da. Izan ere, Euskaltzaindiaren Onomastika batzordeak argitu duenez, Olatzagutia da udalerri horren jatorrizko izena, tradizionala eta bizirik dirauena. Olazti ahozko forma da, jatorrizko izenaren ahozko erabilerak sortutako forma laburtua; hortaz, Euskaltzaindiak adierazi duenez, Olazti ez da izen ofiziala izateko egokia. Olazagutía, berriz, euskal izena gaztelaniaren ahoskerara egokitutako forma da.[5]
Izenaren etimologia oso argia da: olatza («korta», «saroi»; edo «burdinola») + guti («txiki») + -a artikulu mugatzailea.[5]
Olatzagutia izenaren amaierako -a artikulu mugatzailea denez, deklinabidea hauxe du: Olatzagutia, Olatzagutiarekin, Olatzagutian..., baina Olatzagutiko, Olatzagutitik, Olatzagutira... Era berean, izen honek bere azken -a galtzen du ondoan beste determinatzaile bat edo adjektiboa daramanean, adibidez: Olatzaguti maitea, Olatzaguti osoan, gure Olatzaguti hau...[4]
Geografia
aldatu
Olatzagutia Nafarroa Garaiko hiriburu Iruñetik 53 kilometro mendebaldera dago, Iruñeko merindadearen mendebaldeko muturrean, Arabako mugatik gertu, Urbasa mendilerroaren oinean, handik jaisten den errepideak eta A-1 autobideak bat egiten duten tokian.
Mugakideak
aldatuOlatzagutiak Altsasurekin egiten du muga iparraldean eta ekialdean, Ziordiarekin mendebaldean, eta Urbasa mendilerroarekin hegoaldean.
Historia
aldatuNapoleondar Gerretan, 1810an, Francisco Espoz y Minaren gerrillariek Lakuntzatik alde eginda Olatzagutian hartu zuten atsedena. 1811ko azaroan ere Olatzagutitik igaro ziren; eta, haien atzetik, Abbé jeneralaren agindupeko 4.000 soldadu eta 300 zaldun.
Azpiegiturak
aldatuGarraioak
aldatuLa Burundesa autobus konpainiaren Sakanako herriak elkartzen dituen Gasteiz-Iruñea lineak geltokia dauka herrian. Guztira hiru zerbitzu izaten dira norabide bakoitzean. Linearen ibilbidea honako hau da:
- Gasteiz - Ilarratza - Argomaiz - Agurain - Munain - San Roman - Ibarguren - Andoin - Olatzagutia - Ziordia - Altsasu - Urdiain - Iturmendi - Bakaiku - Etxarri Aranatz - Arbizu - Lakuntza - Arruazu - Uharte Arakil - Irañeta - Ihabar - Hiriberri - Etxarren - Irurtzun - Eritze - Saratsa - Añezkar - Berriobeiti eta Iruñea
Demografia
aldatuXX. mendearen lehen hamarkadetan hazkunde nabarmena izan zuen herriak, eta bikoiztu egin zen biztanle kopurua, 1.700 inguru biztanle izateraino. 1950eko hamarkadan ere hazkunde handia izan zen, eta 2.100 biztanletara iritsi zen. Hortik aurrera, txikiagotzen hasi zen populazioa, eta XXI. mendearen hasieran 1.600 bat biztanle ziren.
| Olatzagutiko biztanleria |
|---|
 |
2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 182 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren % 10,47 (Nafarroako Foru Erkidegoko batez bestekoaren antzeko balioa).
Politika
aldatuUdal hauteskundeak
aldatu2007an hauteskundeak Nafarroa Baik irabazi zituen eta Iñaki Mentxaka Berra aukeratu zuten alkate. Udaleko bederatzi zinegotzietatik bost lortu zituen, gehiengo osoa. Baliogabeko botoak 49 izan ziren (emandako guztien % 5,43) eta boto zuriak 24 (% 2,81). Abstentzioa % 33,70 izan zen. Herrian izandako eztabaidengatik, agintaldi horretan alkatetzan hiru aldiz izan zen aldaketa.
| Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
| Nafarroa Bai | 432 | 5 |
| Eusko Abertzale Ekintza | 311 | 3 |
| PSN | 87 | 1 |
2011ko udal hauteskundeetan Bildu izan zen nagusi gehiengo osoaz.
| Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
| Bildu | 382 | 5 |
| PSN | 231 | 3 |
| PP | 120 | 1 |
Udaletxea
aldatu- HELBIDEA: Gartzia Ximenez Plaza, z/g
Alkateak
aldatu| Agintaldia | Alkatea | Alderdia |
|---|---|---|
| 1979-1983 | José Miguel Etxandia García | PCE |
| 1983-1987 | Marcelino Galparsoro Jauregi | Indep. |
| 1987-1991 | Francisco J. Baztarrika Navarro | Indep. |
| 1991-1995 | Juan Carlos Pinto Ondarra | Indep. |
| 1995-1999 | José Manuel Armendaritz Catalán | HB |
| 1999-2003 | Luis Alberto Besga Baltierra | EH |
| 2003-2007 | Blanca Artza Bergerandi | Indep. |
| 2007-2009 | Iñaki Mentxaka Berra | Nafarroa Bai |
| 2009 | Epifanio Marin Amiama | Nafarroa Bai |
| 2009-2010 | Rubén García San Román | Nafarroa Bai |
| 2010- 2011 | Juan Zufiaurre Mendoza | EAE |
| 2011-2015 | Gurutze Rodríguez Armendaritz | Bildu |
| 2015-2016 | Gurutze Rodríguez Armendaritz | EH Bildu |
| 2016- | Mikel Azkargorta Boal | EH Bildu |
Jaiak eta ospakizunak
aldatuOlatzagutiko jaiak Uztailaren 26an ospatzen dira, Santa Anaren omenez.
Olaztiko inauteriak, Zamarroak, inauteri asteko asteburuan ospatzen dira. Tradizio handiko ospakizunak dira; 1937an frankismoak debekaturik desagertuak, 1992an berreskuratu ziren.
Zerbitzuak
aldatu
Sakanako Mankomunitatea arduratzen da Olatzagutian zaborra biltzeaz, ur horniduraz eta bestelako zerbitzuez. Lakuntzan du egoitza nagusia mankomunitateak. Honetaz gain, Altsasu eta Ziordirekin Oinarrizko Zerbitzuen Mankomunitatea osatzen du Olatzagutiak.
Olatzagutiar ospetsuak
aldatu- Pedro Bengoetxea (1928-), borrokalari profesionala.
- Florentino Eskisabel (1944-), pilotaria.
- Angel Bados (1945-), eskultore eta arte irakaslea.
- Xabier Zabalo (1987-), txirrindularia.
- Aitor Lorea (1998-), futbolaria.
Erreferentziak
aldatu- ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ Euskara ezagutza tasa. (2010) Euskal Herriari Begira (Udalbiltza), Eustat, INE, NASTAT eta Euskal Herriko Hizkuntza Adierazle Sistema (EAS).
- ↑ Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 48-53 or..
- ↑ a b Euskaltzaindia. (PDF) 155. arauaː Nafarroako udal izendegia. .
- ↑ a b Mikel Gorrotxategi Nieto (Onomastika batzordeko idazkaria) eta Iñigo Andres (Onomastika batzordeko burua): «Olatzagutia», in Euskera, 2012, 57, 1-2. 301-306. orr. ISSN: 0210-1564.
Ikus, gainera
aldatu- Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda
- Urbasa
- Koskobiloko aztarnategi arkeologikoa
Kanpo estekak
aldatu| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |
- (Gaztelaniaz) Olatzagutiari buruzko informazioa, Nafarroa Foru Erkidegoko Gobernuaren webgunean.
- (Gaztelaniaz) Cementos Portland enpresaren webgunea.
- Inguraketa kalea, Google Street View zerbitzuan.
Datuak: Q1641794
Multimedia: Olazagutía-Olazti / Q1641794
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Olatzagutia