Munduko Futbol Txapelketa

Munduko Futbol Txapelketa
Jatorrizko izena	(en) FIFA World Cup
Mota	international association football national teams competition (en) ; kirol lehiaketa errepikakor
Indarraldi	1930 -
Gertaeraren maiztasuna	4 urte
Antolatzailea	FIFA
Kirola	futbol
Komunikabide
Osatuta
	1930eko Munduko Futbol Txapelketa../... 28+ ;
Webgune	fifa.com…
Hashtag	#FIFAWorldCup

Munduko Futbol Txapelketa futbolean jokatzen den txapelketarik garrantzitsuena da, eta Joko Olinpikoen parean dago.

FIFAk antolatzen du. Gizonekoen txapelketa 1930az geroztik jokatzen da eta Bigarren Mundu Gerra izan zen bitartean baino ez du hutsik egin. Emakumezkoen Munduko Futbol Txapelketa 1990etik antolatu da.

Munduko Futbol Txapelketa da nazioarteko gizonezkoen futbol-lehiaketarik garrantzizkoena. Futbol-federazio nazionalak biltzen dituen erakundea, FIFA.^[1]

Munduko Kopa 1930ean jokatu zen lehendabizikoz, eta orduz geroztik lau urtez behin egin da, 1942an eta 1946an salbu. Bigarren Mundu Gerragatik. Errusiako Munduko Kopa, 2018koa, txapelketaren 21. edizioa izan zen.^[1]

24 herrialdek soilik lortu dute edizioren batean munduko lau onenen artean sailkatzea. Talde horietatik 8 selekzio besterik ez dira izan munduko txapeldun: Brasil (5 aldiz), Alemania (4), Italia (4), Argentina (2), Uruguai (2), Frantzia (2), Ingalaterra eta Espainia (bana). Garaipen bakoitzeko herrialde horretako futbol-ezkutuari izar bat eransten zaio. FIFAk,^[1]

Gizonezkoen Munduko Futbol Txapelketaz gain, Emakumezkoen Munduko Futbol-kopa ere antolatzen du: 1991n jokatu zen aurrenekoz, eta 2019koa Frantzian izan zen.^[1]

Historia (txapelketa maskulinoa)

Hasiera zailak

90 urte beteta, txapelketak une gogoangarriak eskaini ditu. Uruguain izan zen lehendabizikoz Munduko Futbol Txapelketa, 1930ean. Europako selekziorik ia gehienek ez zuten parte hartu, txapelketa Europan jokatzea nahi zutelako. Azkenean etxeko taldeak irabazi egin zion finalean Argentinari. Horrela bihurtu zen Uruguai Munduko Futbol Txapelketa bateko lehen herrialde txapelduna. Munduko Futbol Txapelketak, 1934an, Italiara egin zuen jauzi. Eta europar selekzioek lau urte lehenago egindako boikotari erantzunez, hegoamerikar selekzioek ez zuten jokatu.^[1]

Orduan Benito Mussolini zegoen agintean Italian, eta kosta ala kosta irabazi nahi zuen, herrialdeari ospea emateko. Italia izan zen garaile; hori bai, nazionalitatea lortutako futbolari argentinar askorekin jokatuta. Eta epaileek finalean hartutako erabakiak ere oso eztabaidatuak izan ziren. 1930-1940 hamarraldian gerrek eragina izan zuten txapelketan. Espainiako Gerra Zibilak, Txina eta Japoniaren artekoak eta Bigarren Mundu Gerrak txapelketari uko egitera behartu zituzten zenbait herrialde. Izan ere, ez zuten modurik euren selekzioak jokatzera bidaltzeko.^[1]

Munduko Futbol Txapelketako une gogoangarriak

Gehien gogoratzen den gertaeretako bat 1950eko txapelketan izan zen: Maracanazoa. Txapelketa Brasilen zen, eta bertako selekzioa faborito, gol ugari sartu baitzien gainerako selekzioei. Aurreikuspenak hautsiz, Uruguaik irabazi egin zion Brasili, Rio de Janeiroko Maracaná zelai mitikoan izandako finalean, 170.000 ikusleren aurrean.

Brasilgo orduko egunkariek “tragedia nazionaltzat” jo zuten gertatutakoa. Brasileko futbol-historiako gertaera beltz horren ondoren, ordea, Canarinharen urrezko aroa hasi zen. Edson Arantes Do Nascimento, “Pelé” ezizenez ezaguna, buru zutela selekzio brasildarrak Suedia (1958), Txile (1962) eta Mexikoko munduko txapelketak (1970) irabazi zituen.^[1]

Aurrerapen teknologikoei esker, 1970eko Munduko Kopa izan zen telebistan koloretan eman zen aurrenekoa. Horrek asko ugaldu zuen txapelketaren ikusle-kopurua eta oso ospetsu bihurtu zuen mundu osoan: geroz eta selekzio gehiagok ematen zuten izena sailkapen-faseetarako, txapelketa ofizialean lehiatzeko itxaropenez.^[1]

“Jainkoaren eskua” eta “Mendeko gola”

1986ko txapelketa ere oso gogoan dute zaletuek. Orduko protagonista Diego Armando Maradona argentinarra izan zen, joko-erakustaldi gogoangarria izan zuen-eta. Final-laurdenetan Argentina eta Ingalaterra arerio ziren. Zelaian jokalariak ziren lehiakide, baina zelaitik kanpo ere bazen lehia: Malvinetako Gerra zela-eta etsaituta zeuden ingeles eta argentinar gobernuak.^[1]

Maradonak txapeldun bihurtu zuen bere taldea “Jainkoaren eskua” gisara ezagutzen den lehendabiziko gol oso eztabaidatsu bati eta “Mendeko gola” izeneko beste bati esker. Munduko Txapelketa bigarren aldiz irabazi zuen Argentinak orduan… Eta orduz geroztik hor dabil hirugarren garaipenaren bila.^[1]

90 hamarkadako urteetatik aurrera txapelketa are modernoago egin zen. 1998an Frantzia izan zen etxeko taldea, eta frantziar zaletuen zorterako bere taldea etxean irabazten ikusi ahal izan zuten: Les Bleus taldekoek Brasili irabazi zioten, Zinedine Zidane gidari zutela.^[1]

Asiar kontinentean izan zen aurreneko Munduko Txapelketa 2002koa izan zen. Hego Koreak eta Japoniak elkarrekin antolatu zuten. Eta berriro irabazi zuen Canarinhak, Ronaldo izar bihurturik. Japoniako Yokohama Nazioarteko Estadioan Brasil txapeldun izan zen bosgarren aldiz; 2018an, Errusian, Frantziak lortu zuen bere bigarren garaipena.^[1]

Historia (txapelketa femeninoa)

FIFAren lehendakaria izan zen João Havelangeek bultzatu zuen Emakumezkoen Munduko Futbol Txapelketa egiteko egitasmoa. Hamabi talde aurkeztu ziren 1991ean eta Txinan jokatu zen txapelketa. Estatu Batuetako selekzioa izan zen lehenengo txapelduna. 1995ean ere hamabi talde izan ziren Suedian eta europarren arteko finalean Norvegia nagusitu zen.

Hurrengo bi ekitaldiak Amerikako Estatu Batuetan jokatu ziren, lehenengoan etxekoak nagusitu ziren Txinari penalti jaurtiketatan irabazita eta bigarrenean Alemaniak irabazi zuen urrezko golari esker.

2007an berriz ere Txinara itzuli zen txapelketa eta Alemaniarrek bigarren garaipena eskuratu zuten jarraian. 2011ekoa Alemanian jokatu zen eta etxekoak faborito ziren arren Japoniak eta Estatu Batuek jokatu zuten finala. Japoniarrek penalti jaurtiketetan lortu zuten garaipena.

2015ean Kanadan jokatu zen Munduko Futbol Txapelketa eta final ikusgarri batean Estatu Batuak nagusitu zitzaion Japoniari. 2019an Frantzian jokatu zen eta Estatu Batuetako selekzioak laugarren titulua eskuratu zuen, Herbehereen aurka jokatutako finalean.

Palmaresa (gizonezkoena)

Urtea	Egoitza	Txapeldun	Emaitza	Bigarren	Hirugarren	Emaitza	Laugarren
Urtea	Egoitza	Finala			Hirugarren
1930 Gehiago	Uruguai	Uruguai	4:2	Argentina	Ameriketako Estatu Batuak	n.r.⁽¹⁾	Jugoslavia
1934 Gehiago	Italia	Italia	2:1 ⁽²⁾	Txekoslovakia	Alemania	3:2	Austria
1938 Gehiago	Frantzia	Italia	4:2	Hungaria	Brasil	4:2	Suedia
1942	----	Ez zen egin⁽³⁾
1946	----	Ez zen egin⁽³⁾
1950 Gehiago	Brasil	Uruguai	2:1⁽⁴⁾	Brasil	Suedia	3:1⁽⁴⁾	Espainia
1954 Gehiago	Suitza	Alemaniako Errepublika Federala	3:2	Hungaria	Austria	3:1	Uruguai
1958 Gehiago	Suedia	Brasil	5:2	Suedia	Frantzia	6:3	Alemaniako Errepublika Federala
1962 Gehiago	Txile	Brasil	3:1	Txekoslovakia	Txile	1:0	Jugoslavia
1966 Gehiago	Ingalaterra	Ingalaterra	4:2 ⁽²⁾	Alemaniako Errepublika Federala	Portugal	2:1	Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna
1970 Gehiago	Mexiko	Brasil	4:1	Italia	Alemaniako Errepublika Federala	1:0	Uruguai
1974 Gehiago	Alemania Federala	Alemaniako Errepublika Federala	2:1	Herbehereak	Polonia	1:0	Brasil
1978 Gehiago	Argentina	Argentina	3:1 ⁽²⁾	Herbehereak	Brasil	2:1	Italia
1982 Gehiago	Espainia	Italia	3:1	Alemaniako Errepublika Federala	Polonia	3:2	Frantzia
1986 Gehiago	Mexiko	Argentina	3:2	Alemaniako Errepublika Federala	Frantzia	4:2 ⁽²⁾	Belgika
1990 Gehiago	Italia	Alemaniako Errepublika Federala	1:0	Argentina	Italia	2:1	Ingalaterra
1994 Gehiago	AEB	Brasil	0:0 ⁽²⁾	Italia	Suedia	4:0	Bulgaria
1994 Gehiago	AEB	3:2 penaltietan			Suedia	4:0	Bulgaria
1998 Gehiago	Frantzia	Frantzia	3:0	Brasil	Kroazia	2:1	Herbehereak
2002 Gehiago	Hego Korea eta Japonia	Brasil	2:0	Alemania	Turkia	3:2	Hego Korea
2006 Gehiago	Alemania	Italia	1:1 ⁽²⁾ 5:3 penaltietan	Frantzia	Alemania	3:1	Portugal
2010 Gehiago	Hegoafrika	Espainia	1:0	Herbehereak	Alemania	3:2	Uruguai
2014 Gehiago	Brasil	Alemania	1:0	Argentina	Herbehereak	3:0	Brasil
2018 Gehiago	Errusia	Frantzia	4:2	Kroazia	Belgika	2:0	Ingalaterra
2022 Gehiago	Qatar	?	:	?	?	:	?
2026 Gehiago	AEB, Kanada eta Mexiko	?	:	?	?	:	?

Emaitzak

Uruguai izan zen lehenengo txapelduna, 1930an.

Alemania eta Herbehereen arteko 1974ko finala.

Argentinak irabazi zuen 1986ko txapelketa.

Frantziak bi txapelketa irabazi ditu, azkena 2018an.

Miroslav Klose da txapelketako gol-egile nagusia.

Podiuma





Brasil 1958, 1962, 1970, 1994, 2002





Italia 1934, 1938, 1982, 2006





Alemania 1954, 1974, 1990, 2014

Garaipenak

Taldea	Garaipenak	Urteak
Brasil	5	1958, 1962, 1970, 1994, 2002
Italia	4	1934, 1938, 1982, 2006
Alemania	4	1954, 1974, 1990, 2014
Uruguai	2	1930, 1950
Argentina	2	1978, 1986
Frantzia	2	1998, 2018
Ingalaterra	1	1966
Espainia	1	2010

Dominak

Ord	Selekzioa
1	Brasil	5	2	1
2	Alemania	4	4	3
3	Italia	4	2	1
4	Argentina	2	3	0
5	Frantzia	2	1	2
6	Uruguai	2	0	0
7	Ingalaterra	1	0	1
8	Espainia	1	0	0
9	Herbehereak	0	3	1
10	Txekoslovakia	0	2	0
11	Hungaria	0	2	0
12	Suedia	0	1	2

Datuak eta estatistikak (gizonezkoena)

2018ko datuak barne.

Selekzioak

Datua	Selekzioa
Txapelketa gehien irabazi dituena	Brasil (5)
Final gehien jokatu dituena	Alemania (8)
Txapelketa gehienetan parte hartu duena	Brasil (21)
Partida gehien jokatu dituena	Alemania (109) Brasil (109)
Partida gehien irabazi dituena	Brasil (73)
Gol gehien sartu dituena	Brasil (229)
Hat-trick gehien sartu dituena	Alemania (7)
Txapelketa gehien partidarik galdu gabe	Brasil (7)
Txapelketa batean partida gehien irabazi dituena	Brasil (7)
Gehien errepikatu den finala	Alemania eta Argentina (3 aldiz)

Jokalariak

Datuak:

Datua	Selekzioa
Txapelketa gehien jokatu dituztenak	Antonio Carbajal (5) Lothar Matthäus (5) Gianluigi Buffon (5)
Txapelketa gehien irabazi dituena	Pelé (3)
Partida gehien jokatu dituena	Lothar Matthäus (25)
Minutu gehien jokatu dituena	Paolo Maldini (2.217)
Partida gehien irabazi dituena	Miroslav Klose (17)
Gol gehien sartu dituena	Miroslav Klose (16)
Gol gehien sartu dituena (sailkapen fasea barne)	Carlos Ruiz (39)
Txapelketa batean gol gehien sartu dituena	Just Fontaine (13)
Partida batean gol gehien sartu dituena	Oleg Salenko (5)
Final batean gol gehien sartu dituena	Geoff Hurst (3)

Goleatzaile nagusiak:

Ord.	Jokalaria	Golak
1	Miroslav Klose	16
2	Ronaldo	15
3	Gerd Müller	14
4	Just Fontaine	13
5	Pelé	12
6	Jürgen Klinsmann	11
	Sándor Kocsis	11

Erreferentziak

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Munduko Futbol Txapelketaren jatorria eta ibilbidea.. HABE, Ikasbil, 1-5 or..

Ikus, gainera

Emakumezkoen Munduko Futbol Txapelketa

Kanpo estekak

(Ingelesez) Fifa.com

Datuak: Q19317
Multimedia: FIFA World Cup / Q19317

[:0-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Munduko Futbol Txapelketaren jatorria eta ibilbidea.. HABE, Ikasbil, 1-5 or..

[1]

i e a Munduko Futbol Txapelketa
Txapelketak	Uruguai 1930 Italia 1934 Frantzia 1938 Brasil 1950 Suitza 1954 Suedia 1958 Txile 1962 Ingalaterra 1966 Mexiko 1970 Mendebaldeko Alemania 1974 Argentina 1978 Espainia 1982 Mexiko 1986 Italia 1990 Estatu Batuak 1994 Frantzia 1998 Hego Korea/Japonia 2002 Alemania 2006 Hegoafrika 2010 Brasil 2014 Errusia 2018 Qatar 2022 Estatu Batuak/Kanada/Mexiko 2026
Taldeak	1930 1934 1938 1950 1954 1958 1962 1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2014 2018 2022
Besteak	Sariak

i e a Selekzio arteko futbol txapelketak
Mundu mailakoak	Munduko Futbol Txapelketa — FIFA Konfederazio Kopa — Olinpiar Jokoak
---------------
Kontinentalak	Afrikako Nazioen Kopa — Amerika Kopa — Asiako Futbol Kopa — CONCACAF Urrezko Kopa — Europako Futbol Txapelketa — Ozeaniako Nazioen Kopa