Saltar ao contido

Batalla das Dunas (1639)

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Batalla naval das Dunas
Parte de Guerra dos Oitenta Anos

Antes da batalla das Dunas, de Reinier Nooms (preto de 1639), representando o bloqueo holandés da costa inglesa. O navío mostrado é o Aemilia, o buque insignia de Tromp.
Data 21 de outubro de 1639
Lugar Rada das Dunas, no Canle da Mancha
Coordenadas 51°12′00″N 01°30′00″L / 51.20000, -1.50000
Resultado Decisiva vitoria das Provincias Unidas, actual Holanda
Belixerantes
Provincias Unidas dos Países Baixos España
Líderes
Maarten Harpertszoon Tromp Antonio de Oquendo
Forzas en combate
117 (+100) barcos 77 (21) barcos
(+ou-: 14000 homes)
Baixas
1 000 mortos, 10 barcos incendiados. 6 000 mortos, 43 barcos destruídos ou capturados.

A batalla naval das Dunas foi unha batalla entre as armadas española e holandesa que tivo lugar o 21 de outubro de 1639 na rada das Dunas -ou dos Baixíos- (The Downs), preto da costa do condado de Kent, en Inglaterra, no transcurso da Guerra dos Oitenta Anos.

Antecedentes

[editar | editar a fonte]

Despois de que os franceses cortasen en 1638 o Camiño dos españois [1] e atacasen varios portos da costa atlántica,[2] nun intento desesperado por reforzarse, reabastecerse e pagar as súas tropas en Flandres, en 1639 fórmase en Cádiz unha escuadra de 23 barcos e 1 679 homes de mar para operar contra Francia e Holanda ao mando de Antonio de Oquendo[3]. Saen cara a Flandres, uníndose na Coruña as outras escuadras que van formar parte da misión. A misión principal é levar tropas e diñeiro a Flandres.

Preparación

[editar | editar a fonte]

Reunión da Armada na Coruña

[editar | editar a fonte]

O 17 de xullo chegaron a Cádiz a frota do almirante Ibarra que escoltaba as frotas procedentes do Novo Mundo,[4] xa a finais de agosto chegan á Coruña as naves de Antonio de Oquendo, fondeando fora do porto para permitir a saída do resto da frota.

Reúnense así as escuadras de:

Na Coruña únense as escuadras de:

Ademais, acompáñanlles 12 navíos ingleses fretados como transporte das tropas que ían reforzar as dos Países Baixos. En total fretáronse 45 barcos de guerra de diferentes tamaños e trinta de transporte,[6] divididos en sete escuadróns.[7] Entre todas levaban, segundo as versións estranxeiras, 27 000 homes.[8] Algunhas versións españolas redúcenos a 6 000. A realidade debeu ser uns 14 000, dos que 8 000 eran homes de mar e guerra e o resto, infantaría.

Para o Conde-Duque de Olivares os buques e dotacións estaban nun estado excelente de preparación e adestramento, e non saíra armada como esta desde a xornada de Inglaterra (Véxase Armada Invencible). Para o almirante Feijó, da escuadra de Galicia, estaban faltos de todo, a xente era forzada, non había bastantes artilleiros e tiñan pouca experiencia etc.

Encontro cos holandeses no Canal da Mancha

[editar | editar a fonte]

O 31 de agosto fanse ao mar, deixando aos transportes ingleses navegar soltos, a vangarda formábaa a escuadra de Dunkerque, como expertos do Canal da Mancha.

As frotas francesas, inferiores en número, non presentaron ningunha resistencia e refuxiáronse nos portos,[4] na canle atopábase á espera o almirante holandés Maarten Harpertszoon Tromp, con 13 naves, que atacou a frota hispánica o avístarse as escuadras en augas inglesas, á altura de Beachy Head, o 15 de setembro[6] pola noite, coa táctica de combate en liña e canóns de alta cadencia[4] e ao amencer do 16 xa con 6 naves adicionais, Oquendo intenta abordar á capitá holandesa, non conseguíndoo e recibindo a cambio numerosos canonazos, que deixaron a súa nave case desarmada e con 43 mortos e outros tantos feridos. Ao longo do día establécense escaramuzas, co único resultado da voadura dunha nave holandesa. O combate segue o 17, entre escaramuzas e combate artilleiro, sen permitir os holandeses que os españois se acheguen a tiro de arcabuz.

O 18 únenselle a Tromp 16 naves, pero mantense a mesma táctica. Caen no combate os almirantes Guadalupe e Ulajani, estando a piques de ser apresado o galeón de Oquendo.

Nestes tres días de combate, os contendentes esgotaron toda a pólvora e municións. Tromp entra en Calais, onde o gobernador facilítalle 500 toneladas de pólvora, repara os seus buques, desembarca aos feridos e, en 20 horas, está de novo no mar listo para o combate.

Entrada da Armada nas Dunas (Downs)

[editar | editar a fonte]

Oquendo podería facer o mesmo nos portos amigos de Dunkerque ou Mardique (hoxe Fort-Mardyck, 10 km ao leste de Dunkerque), pero, dubidando do calado de Mardique, onde pensaba que non podían entrar os seus galeóns grandes, así como dada a proximidade da rada das Dunas -ou dos Baixíos- (The Downs) na costa do condado de Kent, en Inglaterra, e considerando que os ingleses eran neutrais, decide refuxiarse alí, para intentar aprovisionarse e reparar os seus barcos.

Aos ingleses non lles fai graza a decisión española, e o enfado vese agravado por non saudar Oquendo á bandeira inglesa do almirante Pennigton, que se atopaba fondeado na rada. Ante o enfado inglés, e dada a súa precaria situación, Oquendo cede. Os ingleses ceden o fondeadoiro interior aos españois, e fondean entre a armada española e a holandesa.[6]

Oquendo intenta conseguir provisións de guerra, informando da súa presenza ao embaixador de España en Londres e ao gobernador dos Países Baixos, conseguindo así reforzo de mariñeiros e soldados desde Dunkerque. Organiza transportes en buque lixeiros para levar a Flandres o diñeiro e os soldados que transportaba con ese destino. O 27 de setembro, aproveitando unha espesa néboa, organiza un convoi con 13 pataches e fragatas que acompañan a 56 embarcacións costeiras (a maioría pesqueiros vindos de Dunkerque), que chegan sen novidade a Flandres, a pesar de estar Tromp bloqueando a saída da rada.

Tromp mantén unha escuadra fondeada na saída da rada e outra navegando pola Canle. Dispón de 114 a 120 naves, entre elas 17 brulotes. Algúns relatos contan que permite o paso de buques de apoio españois con cordames e arboraduras, para que Oquendo poida reparar antes as súas naves e así poder establecer combate.

A batalla

[editar | editar a fonte]

O 20 de outubro Oquendo leva un mes fondeado na rada das Dunas, cando chegan as primeiras subministracións de pólvora, este é escaso, e repárteo entre os galeóns.

Tromp ten noticias diso, e decide atacar antes de que os españois se rearmen completamente, polo que expón ao almirante inglés que foi atacado polos españois e que, polo tanto, procede a atacarlles. Lanza os seus brulotes sobre a escuadra fondeada, pero os españois pican amarras e fanse ao mar. Entre a confusión producida polos brulotes e unha espesa borraxeira, só conseguen saír da rada 21 buques para enfrontarse a máis de 100 holandeses. Os demais varan nos bancos de area e a costa dos Downs.

Tromp lanza tres brulotes contra a capitá de Oquendo. Este consegue desembarazarse dos tres, pero un deles engánchase na proa do galeón Santa Teresa[7], de Lope de Hoces, que lle seguía e que se perde envolvido en chamas.

A batalla establécese cos galeóns españois pelexando illados contra forzas cinco veces superiores.

Pola noite, aproveitando a escuridade, algúns españois conseguen desembarazarse dos seus atacantes e, os que poden, diríxense a Mardique, chegando a nave de Oquendo, a de Masibriadi e 7 buques máis da Escuadra de Dunkerque.

Do resto dos barcos, 9 rendéronse, estando en tan mal estado que tres afundíronse cando eran levados a porto holandés, e os demais embarrancaron nas costas francesas ou flamengas para non entregarse ao inimigo.

Dos que vararan nos baixíos (The Downs), 9 conseguiron chegar a Dunkerque.

Consecuencias

[editar | editar a fonte]

As perdas españolas foron estimadas polos holandeses en 43 buques e 6 000 homes e as holandesas estimadas polos españois en 10 buques e uns 1 000 homes. As frotas hispánicas non lograron un volume similar de barcos ata a década de 1780.[4]

Din que Oquendo, que estaba gravemente enfermo, dixo ao chegar a Mardique: «xa non me queda máis que morrer, pois trouxen a porto con reputación a nave e o estandarte».

Houbo quen, desde España, viu a acción de Oquendo como unha gran fazaña, xa que conseguira levar os reforzos e os diñeiros ao exército de Flandres, e salvou á capitá e ao estandarte real ante forzas abrumadoramente superiores. Esquecen que, se en lugar de refuxiarse na rada de The Downs, se dirixise aos portos de Flandres, non perdería case toda a súa frota.

Segundo o historiador e almirante portugués Costa Quintella, Oquendo portouse máis como comandante [de buque] que como xeral e almirante, xa que, sen máis que pór en liña os seus navíos [no primeiro encontro], puido aniquilar aos seus inimigos».

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]