Lingua rapanui

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Rapanui.

Rapanui 'Vananga rapa nui'
Pronuncia:	ˈɾapa ˈnu.i
Falado en:	Chile
Rexións:	Illa de Pascua
Total de falantes:	2 700 (2007)
Familia:	Austronesia  Malaio-polinesio   Oceánico    Polinesio     Polinesio oriental      Rapanui
Escrita:	Alfabeto latino, rongorongo (na antigüidade)
Códigos de lingua
ISO 639-1:	--
ISO 639-2:	rap
ISO 639-3:	rap
Mapa
Status
O rapanui está clasificado como en perigo severo polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO

A lingua rapanui (vananga Rapa Nui), tamén chamado pascuense, é o idioma falado polo rapanui na Illa de Pascua (Chile), e forma parte do grupo de linguas de Polinesia oriental xunto co maorí, o rarotongano, o tahitiano, o tuamotu, o marquesano, o hawaiano e o mangarevano. A súa estrutura é tipicamente polinesia na que hai máis sons vocálicos e un número limitado de consoantes. Morfoloxicamente, é moi similar ao marquesano, mentres que o seu fonoloxía é moito máis parecida á do maorí.

Actualmente o castelán é lingua oficial da illa e o rapanui está amparado polas leis desde a aprobación en Chile nos anos 1990 da 'Lei Indíxena'.

Historicamente, os primeiros préstamos déronse do inglés e do francés a partir do século XVIII debido aos contactos cos baleeiros e outros tipos de buques europeos e norteamericanos. A partir da segunda metade do século XIX obsérvase a penetración de léxico tahitiano xa que devandito idioma era utilizado no seu labor catequista polos misioneiros e pola repoboación da illa con tahitianos e marquesanos tralo declive demográfico dos 1860-1870 por mor da actividade de escravistas peruanos, guerras intertribais e de enfermidades contaxiosas. O ano 1888 marcou a anexión da illa por parte de Chile e como consecuencia a influencia do castelán chileno medrou.

Non existen máis de 2.500 falantes de rapanui, 2.000 na propia illa e o resto no Chile continental e outras partes do mundo, aínda que doutra banda Du Feu (1996:1) pon a cifra total nuns 2000. Idioma en franca regresión ata hai pouco, na actualidade existe unha Comisión de Estruturación da Lingua pascuence, que elaborou unha gramática fundamental e un dicionario etimolóxico.

O idioma rapanui usa un abecedario de só trece letras. Carece de termos equivalentes a expresións como por favor ou perdón. Tampouco posúe palabras malsoantes, polo que cando os insulares se anoxan ou discuten recorren aos insultos en castelán

Véxase tamén

Bibliografía

• Fischer, S.R., 2008. Reversing Hispanisation on Rapa Nui (Easter Island). In T. Stolz, D. Bakker, R.S. Palomo (eds) Hispanisation: The Impact of Spanish on the Lexicon and Grammar of the Indigenous Languages of Austronesia and the Americas. Berlin: Mouton de Gruyter, pp. 149–165.
• Kieviet, Paulus. 2017. A grammar of Rapa Nui (Studies in Diversity Linguistics 12). Berlin: Language Science Press. http://langsci-press.org/catalog/view/124/303/581-1 (Open Access). ISBN 978-3-946234-75-3. doi 10.17169/langsci.b124.303.
• Makihara, M., 2005a. Rapa Nui ways of speaking Spanish: Language shift and socialization on Easter Island. Language in Society 34, pp. 727–762.
• Makihara, M., 2005b. Being Rapa Nui, speaking Spanish: Children's voices on Easter Island. Anthropological Theory 5, pp. 117–134.
• Pagel, S., 2008. The old, the new, the in-between: Comparative aspects of Hispanisation on the Marianas and Easter Island (Rapa Nui). In T. Stolz, D. Bakker, R.S. Palomo (eds) Hispanisation: The Impact of Spanish on the Lexicon and Grammar of the Indigenous Languages of Austronesia and the Americas. Berlin: Mouton de Gruyter, pp. 167–201.
• Jauncey D. G., 2011, Tamambo: the language of west Malo, Vanuatu, Pacific Linguistics Research School of Pacific and Asian Studies, Digital Pty Ltd, Canberra