Saltar ao contido

Mancomunidade de Polonia e Lituania

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:Xeografía políticaMancomunidade de Polonia e Lituania
Rzeczpospolita Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego (pl)
Res Publica Utriusque Nationis (la) Editar o valor en Wikidata
Brasón
Brasón
Imaxe
HimnoGaude, mater Polonia (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Lema«Si Deus nobiscum, quis contra nos» Editar o valor en Wikidata
Localización
lang=gl Editar o valor en Wikidata Mapa
 50°03′N 19°56′L / 50.05, 19.93
CapitalCracovia (1569–1596)
Vilnius (1569–1596)
Varsovia (1596–1795) Editar o valor en Wikidata
Poboación
Poboación7.500.000 (1580) Editar o valor en Wikidata (8,67 hab./km²)
Lingua oficiallingua polaca
Lingua rutena
lingua latina Editar o valor en Wikidata
RelixiónIgrexa católica e Metrópole de Kíiv, Galicia e toda Rusia Editar o valor en Wikidata
Xeografía
Superficie865.000 km² Editar o valor en Wikidata
Comparte fronteira con
Sacro Imperio Romano Xermánico
Tsarato ruso
Imperio Ruso
Suecia
Khanato de Crimea
Ducado da Curlândia e Semigália (pt) Traducir
Imperio Otomán
Reino de Prusia
Reino de Hungría
Estado da Ordem Teutónica (pt) Traducir
Ducado de Prusia
Principado de Moldova Editar o valor en Wikidata
Datos históricos
Precedido por
Creación11 de xuño de 1569 Editar o valor en Wikidata
Disolución24 de outubro de 1795 Editar o valor en Wikidata
Organización política
Forma de gobernomonarquía hereditaria (1569 (Gregoriano)–1573 (Gregoriano))
monarquía electiva (1573 (Gregoriano)–1791)
monarquía hereditaria (1791–1792)
monarquía electiva (1792–1795)
monarquía constitucional (1791–1792) Editar o valor en Wikidata
Órgano lexislativoGeneral sejm (en) Traducir , Editar o valor en Wikidata
MoedaPolish florint (en) Traducir Editar o valor en Wikidata

A Mancomunidade de Polonia e Lituania ou a República das Dúas Nacións, coñecida formalmente como Reino de Polonia e Gran Ducado de Lituania, e, despois de 1791, Mancomunidade de Polonia, foi un estado e federación[1] de Polonia e Lituania gobernadas por un monarca común en unión real, que era tanto rei de Polonia como gran duque de Lituania. Foi un dos países máis grandes[2][3] e máis poboados da Europa dos séculos XVI ao XVII. Na súa maior extensión territorial, a principios do século XVII, a mancomunidade cubría case un millón de quilómetros cadrados[4][5] e a partir de 1618 tiña unha poboación multiétnica de case doce millóns de persoas.[6][7] O polaco e o latín eran as dúas linguas cooficiais.

A mancomunidade estableceuse mediante a Unión de Lublin en xullo de 1569, mais a Coroa do Reino de Polonia e o Gran Ducado de Lituania estiveron nunha unión persoal de facto desde 1386 co matrimonio da raíña polaca Heduvixes e o Gran Duque de Lituania Ladislau, que foi coroado rei iure uxoris Ladislau II Jagiełło de Polonia. A Primeira Partición en 1772 e a Segunda Partición en 1793 reduciron moito o tamaño do estado e a mancomunidade foi separada coa Terceira Partición en 1795.

A unión posuía moitas características únicas entre os estados contemporáneos. O seu sistema político caracterizábase por estritos controis ao poder monárquico. Estes controis foron promulgados por unha lexislatura (sejm) controlada pola nobreza (szlachta). Este sistema idiosincrático foi un precursor dos conceptos modernos de democracia,[8] a partir de 1791 de monarquía constitucional[9][10][11] e de federación.[12] Aínda que os dous estados compoñentes da mancomunidade eran formalmente iguais, Polonia era o socio dominante na unión.[13]

A República das Dúas Nacións estivo marcada por altos niveis de diversidade étnica e pola relativa tolerancia relixiosa, garantida pola Lei da Confederación de Varsovia de 1573;[14][15] con todo, o grao de liberdade relixiosa variou co paso do tempo.[16] A Constitución de 1791 recoñeceu o catolicismo como a "relixión dominante", a diferenza da Confederación de Varsovia, mais a liberdade de relixión aínda se concedeu con ela.[11]

Despois de varias décadas de prosperidade,[17][18][19] entrou nun período prolongado de declive político,[11][20] militar e económico.[21] A súa crecente debilidade levouna á súa repartición entre os seus veciños (Austria, Prusia e Rusia) a finais do século XVIII. Pouco antes da súa desaparición, a mancomunidade adoptou un esforzo de reforma masivo e promulgou a Constitución do 3 de maio, que foi a primeira constitución codificada na historia moderna de Europa e a segunda na historia do mundo moderno despois da Constitución dos Estados Unidos.[22][23][24][25][26]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Zbigniew Pucek: Państwo i społeczeństwo 2012/1, Krakow, 2012, p. 17.
  2. ↑ Norman Davies, Europe: A History, Pimlico 1997, p. 554: "Poland–Lithuania was another country which experienced its 'Golden Age' during the sixteenth and early seventeenth centuries. The realm of the last Jagiellons was absolutely the largest state in Europe"
  3. ↑ Wandycz, Piotr (2001). The price of freedom (p.66). p. 66. ISBN 978-0-415-25491-5. Consultado o 13 de agosto de 2011. 
  4. ↑ Benedict, Bertram (1919). A history of the great war. Bureau of national literature, inc. p. 21. Consultado o 13 de agosto de 2011. 
  5. ↑ According to Panstwowe Przedsiebiorstwo Wydawnictw Kartograficznych: Atlas Historyczny Polski, wydanie X, 1990, p. 16, 990.000 km2
  6. ↑ Based on 1618 population map Arquivado 17 de febreiro de 2013 en Wayback Machine. (p. 115), 1618 languages map (p119), 1657–67 losses map (p. 128) and 1717 map Arquivado 17 de febreiro de 2013 en Wayback Machine. (p. 141) from Iwo Cyprian Pogonowski, Poland a Historical Atlas, Hippocrene Books, 1987, ISBN 0-88029-394-2
  7. ↑ Segundo Panstwowe Przedsiebiorstwo Wydawnictw Kartograficznych: Atlas Historyczny Polski, wydanie X, 1990, p. 16, pouco máis de nove millóns en 1618.
  8. ↑ Maciej Janowski, Polish Liberal Thought, Central European University Press, 2001, ISBN 963-9241-18-0, Google Print: p. 3, p. 12
  9. ↑ Paul W. Schroeder, The Transformation of European Politics 1763–1848, Oxford University Press, 1996, ISBN 0-19-820654-2, Google print p. 84
  10. ↑ Rett R. Ludwikowski, Constitution-Making in the Region of Former Soviet Dominance, Duke University Press, 1997, ISBN 0-8223-1802-4, Google Print, p. 34
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 George Sanford, Democratic Government in Poland: Constitutional Politics Since 1989, Palgrave, 2002, ISBN 0-333-77475-2, Google print p. 11 – constitutional monarchy, p. 3 – anarchy
  12. ↑ Aleksander Gella, Development of Class Structure in Eastern Europe: Poland and Her Southern Neighbors, SUNY Press, 1998, ISBN 0-88706-833-2, Google Print, p. 13
  13. ↑ "Formally, Poland and Lithuania were to be distinct, equal components of the federation ... But Poland, which retained possession of the Lithuanian lands it had seized, had greater representation in the diet and became the dominant partner.""Lublin, Union of". Encyclopædia Britannica. 2006. [1]
  14. ↑ Norman Davies, God's Playground. A History of Poland, Vol. 1: The Origins to 1795, Vol. 2: 1795 to the Present. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-925339-0 / ISBN 0-19-925340-4
  15. ↑ Halina Stephan, Living in Translation: Polish Writers in America, Rodopi, 2003, ISBN 90-420-1016-9, Google Print p. 373. Quoting from Sarmatian Review academic journal mission statement: "Polish–Lithuanian Commonwealth was ... characterized by religious tolerance unusual in premodern Europe"
  16. ↑ Feliks Gross, https://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN0313309329&id=I6wM4X9UQ8QC&pg=PA122&lpg=PA122&dq=Polish-Lithuanian+Commonwealth+religious+tolerance Citizenship and Ethnicity: The Growth and Development of a Democratic Multiethnic Institution, Greenwood Press, 1999, ISBN 0-313-30932-9, p. 122 (notes)
  17. ↑ "In the mid-1500s, united Poland was the largest state in Europe and perhaps the continent's most powerful state politically and militarily". "Poland". Encyclopædia Britannica. 2009. Encyclopædia Britannica Online. Consultado o 26 de xuño de 2009.
  18. ↑ Francis Dvornik (1992). The Slavs in European History and Civilization. Rutgers University Press. p. 300. ISBN 0-8135-0799-5. 
  19. ↑ Salo Wittmayer Baron (1976). A social and religious history of the Jews. Columbia University Press. ISBN 0-231-08853-1. 
  20. ↑ Martin Van Gelderen, Quentin Skinner, Republicanism: A Shared European Heritage, Cambridge University Press, 2002, ISBN 0-521-80756-5 p. 54.
  21. ↑ "The Causes of Slavery or Serfdom: A Hypothesis" Arquivado 15 de decembro de 2007 en Wayback Machine. (discussion and full online text) of Evsey Domar (1970). Economic History Review 30:1 (marzo), pp. 18–32.
  22. ↑ Poland's 1997 Constitution in Its Historical Context; Daniel H. Cole, Indiana University School of Law, 22 de setembro de 1998 http://indylaw.indiana.edu/instructors/cole/web%20page/polconst.pdf
  23. ↑ Blaustein, Albert (1993). Constitutions of the World. Fred B. Rothman & Company. ISBN 9780837703626. 
  24. ↑ Isaac Kramnick, Introduction, Madison, James (1987). The Federalist Papers. Penguin Classics. p. 13. ISBN 0-14-044495-5. May second oldest constitution. 
  25. ↑ John Markoff describes the advent of modern codified national constitutions as one of the milestones of democracy, and states that "The first European country to follow the U.S. example was Poland in 1791." John Markoff, Waves of Democracy, 1996, ISBN 0-8039-9019-7, p. 121.
  26. ↑ Davies, Norman (1996). Europe: A History. Oxford University Press. p. 699. ISBN 0-19-820171-0. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Bardach, Juliusz; Lesnodorski, Boguslaw; Pietrzak, Michal (1987). Historia panstwa i prawa polskiego. Warsaw: Paristwowe Wydawnictwo Naukowe. 
  • Brzezinski, Richard (1987). Polish Armies (1): 1569–1696. Men-At-Arms Series 184. Osprey Publishing. ISBN 0-85045-736-X. 
  • Brzezinski, Richard (1988). Polish Armies (2): 1569–1696. Men-At-Arms Series 188. Osprey Publishing. ISBN 0-85045-744-0. 
  • Frost, Robert (2015). The Oxford History of Poland–Lithuania. I: The Making of the Polish–Lithuanian Union, 1385–1569. Oxford University Press. ISBN 978-0198208693. 
  • Litwin, Henryk (outubro de 2016). "Central European Superpower". BUM Magazine. 
  • Norkus, Zenonas (2017). An Unproclaimed Empire: The Grand Duchy of Lithuania: From the Viewpoint of Comparative Historical Sociology of Empires. Routledge. ISBN 978-1138281547. 
  • Rowell, S. C. (2014). Lithuania Ascending: A Pagan Empire within East-Central Europe, 1295–1345. Cambridge Studies in Medieval Life and Thought: Fourth Series. Cambridge University Press. ISBN 978-1107658769. 
  • Rowell, S. C.; Baronas, Darius (2015). The Conversion of Lithuania. From Pagan Barbarians to Late Medieval Christians. Vilnius: Institute of Lithuanian Literature and Folklore. ISBN 978-6094251528. 
  • Stone, Daniel Z. (2014). The Polish–Lithuanian State, 1386–1795. University of Washington Press. ISBN 978-0295803623. 
  • Sužiedėlis, Saulius A. (2011). Historical Dictionary of Lithuania (2 ed.). Scarecrow Press. ISBN 978-0810875364. 

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mancomunidade_de_Polonia_e_Lituania&oldid=6884793»