París
París (en francés Paris 
[pa.ʁi] (axuda · info)) é a capital de Francia, Chef-lieu da Illa de Francia e a única comuna-departamento do país. Atópase nun meandro do río Sena no centro da Conca parisiense, entre a confluencia do río Marne e o Sena augas arriba, e o Oise e o Sena augas abaixo.
A cidade de París dentro dos seus límites administrativos ten unha poboación estimada de 2 190 327 habitantes (2016).[1] Con todo, durante o século XX, a área metropolitana de París espallouse alén dos límites da comuna. A súa área urbana, a segunda máis grande de Europa, ten unha poboación de 11 174 740 habitantes (1999).[2]
A rexión de París (Illa de Francia) é, xunto con Londres, o centro económico máis importante de Europa.[3] Con 500,8 mil millóns de euros (630 mil millóns de dólares), produciu unha cuarta parte do Produto Interior Bruto (PIB) de Francia no 2006. La Défense é o primeiro barrio de negocios de Europa,[4] alberga a sede social de case a metade das grandes empresas francesas, así como a sede de vinte das 100 máis grandes do mundo. París tamén acolle ou acolleu moitas organizacións internacionais, como a Unesco, a OCDE, a Corte Penal Internacional e o Club de París.
A cidade é o destino turístico máis popular do mundo, con máis de 26 millóns de visitantes estranxeiros por ano.[5] Adoita considerarse como a cidade máis fermosa, elegante e espectacular do mundo por contar con moitos dos monumentos máis famosos e admirados do orbe: a Torre Eiffel, a Catedral de Notre-Dame, os Campos Elisios, o Arco do Triunfo, a Basílica do Sacré Cœur, d'Os Inválidos, o Panteón, o Arco de La Défense, a Ópera Garnier ou o barrio de Montparnasse, entre outros. Tamén alberga institucións de recoñecemento mundial: o Louvre, o Museo de Orsay e o Museo Nacional de Historia Natural de Francia.
Etimoloxía
[editar | editar a fonte]O seu nome provén do pobo galo dos parisios (en latín, Parisii). A palabra «París» deriva do latín Civitas Parisiorium (‘a cidade dos parisi’), designación que predominou sobre Lutecia (cuxo nome completo era Lutetia Parisii). Non se coñece con certeza a orixe do nome dos parisii.
París ten moitos sobrenomes, o máis famoso dos cales é o de «Cidade da Luz» (a Ville lumière), nome que remite á súa fama como centro das artes e a educación, pero tamén, e talvez polo mesmo, á súa adopción temperá da iluminación urbana.
O xentilicio dos habitantes de París é «parisiense» (en francés parisien, pronunciado "paʁizjɛ̃"). Ás veces, os franceses que viven fóra de París refírense aos seus habitantes como parigots (pronunciado "paʁigo"), pero o termo, antano despectivo, foi adoptado polos parisienses e perdeu esa connotación.
Jacques-Antoine Dulaure deu unha explicación posible á orixe do nome dos parisii, asociándoo á deusa exipcia Isis, por causa do descubrimento dunha estatua da deusa encontrada na abadía de Saint-Germain-des-Prés.[6] Esta estatua, coñecida como o ídolo de Saint-Germain-des-Prés, era delgada, alta, erguida, negra, case espida, vestida con roupa adornada en pregues ao redor das súas extremidades e encontrábase situada na parede do lado norte, onde estaba o crucifixo da igrexa.[7]
Historia
[editar | editar a fonte]- Artigo principal: Historia urbana de París.
Os Parisii, pobo galo do que provén o nome de París, habitaron a localización encravada na 'Île de la Cité' ou illa da cidade, na que na actualidade se atopa a catedral de Nôtre Dame. Crese que os Parisii fundaron a cidade entre 250 a.C. e 200 a.C., aínda que se descoñece o lugar exacto da localización da cidade gala.
En 52 a.C. cando os romanos tomaron a cidade, rebautizárona chamándolle Lutetia, reconstruíndoa durante o século I na beira esquerda do río Sena.
Segundo a tradición medieval, San Dionisio foi o primeiro bispo da cidade a mediados do Século III. Outra lenda conta que Xenoveva, patroa de París, axudou no 451 á defensa da cidade contra os hunos.
París tomou o seu nome actual no século IV e Clodoveo I, rei dos francos converteuna en capital 508, após a vitoria sobre os romanos.
Cando os Capetos conseguiron o trono de Francia en 987, París converteuse nunha das dúas grandes cidades do seu dominio persoal. Con Filipe Augusto (1190-1220) París converteuse definitivamente na capital do reino, construíndose daquela unha nova muralla que protexese un sector máis amplo da cidade. No século XIV, Carlos V (1371-1380) construíu unha muralla meirande a anteriormente citada.
Entre final do século XVI e comezos do XVII, Henrique IV, construíu os primeiros conxuntos arquitectónicos modernos, como a Place des Vosges. O seu sucesor, Lois XIII, estendeu a muralla de Carlos V sobre a beira dereita. Lois XIV destruíu esa muralla e ordenou construír no canto dela os primeiros grandes bulevares.
No final do século XVIII, na fortaleza da Bastilla, atopada na parte oriental da cidade, iniciouse oficialmente o movemento que coñecido como a Revolución Francesa.
Após a súa autoproclamación como Emperador, Napoleón Bonaparte decidiuse por París para a capital do seu Imperio, logo de considerar Lión para tal privilexio.
Baixo o reinado de Lois Filipe, a cidade acelerou o seu ritmo de crecemento.
Con Napoleón III a cidade sufriu a súa transformación urbana máis significativa. O emperador comisionou ao Barón Haussmann para que executase os cambios necesarios para converter París na cidade máis moderna do mundo naquela época. Derrubándose unha gran parte da cidade antiga e medieval, dando paso aos grandes bulevares e edificios modernos, sendo o máis destacado a Ópera Garnier. Tamén se construíron canalizacións de augas e outros avances importantes nas obras públicas. Este período chegou á súa fin trala caída do emperador como consecuencia da derrota sufrida polo seu exército na guerra franco-prusiana.
Durante a segunda metade do século XIX, París albergou varias exposicións que reunían a expositores de todo o mundo. A máis destacada tivo lugar en 1889 con motivo da conmemoración do primeiro centenario da revolución. Para este evento foi construída a Torre Eiffel, que, aínda que debía ser desmontada unha vez rematada a exposición, continúa actualmente na súa localización orixinal (48°51′29.04″ N 2º17'40.10"L).
Coa chegada do século XX a cidade comezou a construción do seu metro.
En 1940 a cidade foi tomada polo Wehrmacht (exército alemán) de Adolf Hitler no marco da segunda guerra mundial. Durante a guerra, París estivo administrada polas forzas de ocupación, as cales a abandonaron despois de catro anos, sen causarlle danos de consideración, comparado cos danos sufridos por outras cidades europeas durante a guerra.
Baixo a administración do segundo presidente François Mitterrand, na década dos 80 e comezos dos 90, a cidade recibiu un renovado impulso no seu urbanismo e infraestruturas. Renovándose sectores deprimidos da cidade, en particular barrios da beira esquerda e a Villette; levantándose novos edificios emblemáticos, como a biblioteca, o Arco da Defensa e o Museo de Orsay; renovándose tamén dun xeito radical o Museo do Louvre.
Xeografía
[editar | editar a fonte]
París está situado na parte central do norte de Francia, nun arco do río Sena no que hai dúas illas, a Île Saint-Louis e a máis grande Île de la Cité, e no que está a parte máis antiga da cidade. A desembocadura do Sena no Canal da Mancha está a 375 km de París. A cidade espállase amplamente por ambas beiras do río.[8] En xeral, a cidade é relativamente chá; o punto máis baixo está a 35 metros sobre o nivel do mar (msnm) e o máis alto, que é Montmartre, áchase a 135 msnm.
Excluíndo os parques periféricos do Bosque de Boulogne e o de Vincennes, París forma un óvalo de aproximadamente 87 km2 de superficie, rodeado por un anel de 35 km que forma a estrada periférica de París.[9]:69 A última grande anexión de París en 1860 de territorios periféricos non só lle deu a súa forma moderna senón que tamén creou os 20 distritos (municipios) nomeados no sentido horario. A superficie da cidade de 78 km2 en 1860 foi expandíndose marxinalmente ata chegar a ter 86,9 km2 na década de 1920. En 1929, os bosques de Boulogne e de Vincennes foron oficialmente anexados á cidade, co cal a superficie aumentou ata os arredor de 105 km2.[10] A superficie da área metropolitana de París é de 2.300 km2.[8]
Clima
[editar | editar a fonte]
París ten o típico clima oceánico do oeste europeo, influído pola Corrente do Atlántico Norte. O clima durante todo o ano é suave e moderadamente húmido.[11] Os días de verán son xeralmente cálidos e agradables cunha temperatura media entre 15 e 25 °C, e boa cantidade de sol.[9]:309 Porén, cada ano hai uns poucos días nos que a temperatura elévase por riba dos 32 °C. Ás veces ocorre que hai períodos máis longos de intensa calor, como sucedeu na vaga de calor de 2003 cando as temperaturas superaron os 30 °C durante semanas, alcanzando os 40 °C nalgúns días e refrescando poucas veces á noite. A primavera e o outono teñen días suaves e noites frescas, aínda que as condicións son cambiantes e inestables; o tempo quente ou frío ocorre sorprendentemente en ambas estacións.[12] No inverno, os días son fríos e a luz solar escasa, as noites son frías mais xeralmente con temperaturas por riba da conxelación, ao redor de 3 °C.[13] Non obstante, as xeadas nocturnas son moi comúns, pero a temperatura descende por baixo de -5 °C só uns días por ano. A neve cae todos os anos, pero raramente permanece no chan. Ás veces hai nevaradas lixeiras con ou sen acumulación.[14]
París ten unha precipitación anual media de 641 mm, e experimenta lixeiras choivas distribuídas ao longo de todo o ano. Porén, a cidade é coñecida polos abruptos e intermitentes ballóns que sofre. A maior temperatura rexistrada foi de 40,4 °C o 28 de xullo de 1947, e a máis baixa foi de -23,9 °C o 10 de decembro de 1879.[15]
| Datos climáticos para París (Parc Montsouris), medias 1981–2010, extremas 1872–presente | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xan | Feb | Mar | Abr | Mai | Xuñ | Xul | Ago | Set | Out | Nov | Dec | Anual |
| Temperatura máxima en °C | 16,1 | 21,4 | 25,7 | 30,2 | 34,8 | 37,6 | 40,4 | 39,5 | 36,2 | 28,9 | 21,6 | 17,1 | 40,4 |
| Media máxima en °C | 7,2 | 8,3 | 12,2 | 15,6 | 19,6 | 22,7 | 25,2 | 25,0 | 21,1 | 16,3 | 10,8 | 7,5 | 16,0 |
| Media diaria en °C | 4,9 | 5,6 | 8,8 | 11,5 | 15,2 | 18,3 | 20,5 | 20,3 | 16,9 | 13,0 | 8,3 | 5,5 | 12,4 |
| Media mínima en °C | 2,7 | 2,8 | 5,3 | 7,3 | 10,9 | 13,8 | 15,8 | 15,7 | 12,7 | 9,6 | 5,8 | 3,4 | 8,8 |
| Temperatura mínima en °C | −14,6 | −14,7 | −9,1 | −3,5 | −0,1 | 3,1 | 2,7 | 6,3 | 1,8 | −3,8 | −14,0 | −23,9 | −23,9 |
| Precipitación media mm | 51,0 | 41,2 | 47,6 | 51,8 | 63,2 | 49,6 | 62,3 | 52,7 | 47,6 | 61,5 | 51,1 | 57,8 | 637,4 |
| Media de días con precipitacións (≥ 1.0 mm) | 9,9 | 9,0 | 10,6 | 9,3 | 9,8 | 8,4 | 8,1 | 7,7 | 7,8 | 9,6 | 10,0 | 10,9 | 111,1 |
| Media de días con neve | 3,0 | 3,9 | 1,6 | 0,6 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,7 | 2,1 | 11,9 |
| Humidade relativa media (%) | 83 | 78 | 73 | 69 | 70 | 69 | 68 | 71 | 76 | 82 | 84 | 84 | 75,6 |
| Media de horas de sol mensuais | 62,5 | 79,2 | 128,9 | 166,0 | 193,8 | 202,1 | 212,2 | 212,1 | 167,9 | 117,8 | 67,7 | 51,4 | 1 661,6 |
| Porcentaxe de sol | 22 | 28 | 35 | 39 | 42 | 42 | 43 | 49 | 43 | 35 | 26 | 21 | 35,4 |
| Fonte #1: Meteo France,[16][17] Infoclimat.fr (humidade 1961–1990)[18] | |||||||||||||
| Fonte #2: Weather Atlas (porcentaxe de sol) [19] | |||||||||||||
Demografía
[editar | editar a fonte]
| ||||
| Ile-de-France départements | ||||
| Áreas | Poboación 2005 est. |
Área (km²) |
Densidade (/km²) |
1999-2005 crecemento pob. |
| Cidade de París (departamento 75) |
2.153.600 | 105 | 20.433 | +1,33% |
| Anel interno (Petite Couronne) (Depts. 92, 93, 94) |
4.254.600 | 657 | 6.477 | +5,34% |
| Anel externo (Grande Couronne) (Depts. 77, 78, 91, 95) |
4.991.100 | 11.249 | 426 | +4,25% |
| Illa de Francia (rexión) |
11.399.300 | 12.011 | 949 | +4,08% |
| Crecemento estatístico (Censo INSEE do 1999) | ||||
| Áreas | Poboación 1999 census |
Área (km²) |
Densidade (/km²) |
1990-1999 crecemento pob. |
| Área urbana (Paris aglomeración) |
9.644.507 | 2.723 | 3.542 | +1,85% |
| Área metropolitana (Paris área urbana) |
11.174.743 | 14.518 | 770 | +2,90% |
A cidade de París tiña unha poboación de 2.125.246 habitantes no censo de 1999, cifra menor ao máximo de 2,9 millóns de habitantes que acadou en 1921. A perda de poboación da cidade reflicte a experiencia da maioría das grandes cidades do mundo desenvolvido que non expandiron as súas fronteiras. Os principais factores da perda foron a caída significante do tamaño dos fogares, e a espectacular emigración de residentes para os arrabaldes entre 1962 e 1975. Os factores da emigración inclúen a desindustrialización, as altas rendas, o aburguesamento dos barrios céntricos, a transformación do espazo residencial en espazo para oficinas e a mellora da calidade de vida das familias traballadoras.
As perdas de poboación da cidade de París constitúen as maiores no mundo sobre unha poboación de 2 millóns de habitantes. As perdas de poboación son negativas para a cidade, polo que as autoridades están levando a cabo unha serie de medidas para fixar poboación con bastante éxito, conseguindo a primeira suba da poboación na cidade dende 1954, en xullo do 2004, acadando unha poboación de 2.144.700 habitantes.
Densidade
[editar | editar a fonte]París é unha das cidades de máis de 1 millón de habitantes máis densamente poboadas do mundo occidental. A súa densidade, excluíndo os parques periféricos de Boulogne e Vincennes, era de 24.448 habitantes por km² no censo oficial de 1999. Incluíndo estes dous parques era de 20.164/km², sendo a quinta comuna máis poboada de Francia despois de Le Pré-Saint-Gervais, Vincennes, Levallois-Perret, e Saint-Mandé, tódalas comunas situadas preto dos arrabaldes da cidade.
Os distritos cunha menor densidade de poboación atópanse na parte central e occidental da cidade. Os distritos maior poboados atópanse ao norte e no leste da cidade.
Organización administrativa
[editar | editar a fonte]
Logo da lei do 10 de xullo de 1964 sobre a reorganización da rexión parisiense, que entrou totalmente en vigor o 1 de xaneiro de 1968, a vila de París é ao mesmo tempo un departamento e mais un concello. Anteriormente e desde 1790, París era a capital do departamento do Sena. O concello de París divídese en 20 distritos municipais e en 21 circunscricións electorais. A sede da administración municipal está na Mairie de Paris, tamén coñecida como Hôtel de ville de Paris.
A aglomeración de París
[editar | editar a fonte]A cidade de París é moito máis pequena que a súa área urbana e metropolitana. Actualmente, a área urbana da cidade (agglomeration) ocupa un anel de tres "départements" ou barrios - tamén coñecido como "petite couronne" (pequeno anel) - e esténdese cara a un anel exterior de catro "grande couronne départements". Estes oito départements xuntos completan a rexión de Illa de Francia.
A aglomeración de París ou área urbana (unité urbaine) ten unha extensión de 2.723 km², sendo 26 veces maior que a propia cidade de París. Ao unirse a aglomeración urbana de París máis a súa área metropolitana (aire urbaine) forman unha extensión de 14.518 km² ou o que é o mesmo, unha área 138 veces maior á propia cidade de París, chegando a superar as fronteiras da rexión da Illa de Francia.
Monumentos máis importantes
[editar | editar a fonte]
Edificios
- A Sainte-Chapelle
- A Catedral de Nôtre Dame
- O Panteón
- A Torre Montparnasse
- Os Inválidos e a tumba de Napoleón
- A Torre Eiffel
- Arco do Triunfo
- A Ópera Garnier
- O Sagrado corazón
Xardíns
- Parque do Bois de Boulogne
- Parque do Bois de Vincennes
- Parque Monceau
- Parque Montsouris
- Parque das Buttes-Chaumont
- Xardín das Tullerías
- Xardín de Luxemburgo
Principais museos
- Museo do Louvre
- Centro Georges Pompidou
- Museo Picasso
- Museo de Orsay
- Museo Rodin
- Instituto do Mundo Árabe
Lugares públicos
- As ribeiras do Sena
- O barrio de Saint-Germain-des-Prés
- O Marais
- A Praza da Bastilla
- A Ponte de Alexandre III
- A Praza da Concordia
- Os Campos Elisios
- Montmartre
Predecesor: Berlín
|
 Capital Europea da cultura 1989 |
Sucesor: Glasgow
|
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ INSEE. "Populations légales 2016" (en francés). Consultado o 7 de febreiro dee 2019.
- ↑ INSEE. "INSEE - 99 % des franciliens vivent dans l’aire urbaine de Paris" (PDF) (en francés). Consultado o 2 de marzo de 2009.
- ↑ "Madrid puede convertirse en la metrópoli más importante de Europa tras París y Londres". El Economista (en castelán). Consultado o 2 de marzo de 2009.
- ↑ "Défense 2015". ViaMichelin (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 14 de febreiro de 2009. Consultado o 2 de marzo de 2009.
- ↑ "Visitan París 26 millones de personas al año". El Universal (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 12 de abril de 2009. Consultado o 24 de marzo de 2009.
- ↑ Dulaure, J.-A. Histoire physique, civile et morale de Paris depuis les premiers temps historiques jusqu'à nos jours, Paris: 1829.
- ↑ Corrozet, G. La flor de Antiquitez, París, 1532 citado también por J. Baltrusaitis, La búsqueda de Isis: un ensayo sobre la leyenda de un mito, París, 1985.
- ↑ 8,0 8,1 Encyclopædia Britannica Online (ed.). "Paris" (en inglés). Consultado o 4 de xullo de 2013.
- ↑ 9,0 9,1 Lawrence, Rachel; Gondrand, Fabienne (2010). Insight Guides, ed. Paris (City Guide) (en inglés) (12 ed.). Londres. ISBN 9789812820792.
- ↑ Paris.fr, ed. (15 de novembro de 2007). "Key figures for Paris". Mairie de Paris. Arquivado dende o orixinal o 06 de marzo de 2009. Consultado o 5 de maio de 2009.
- ↑ Paris.com (ed.). "Climate" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 08 de marzo de 2013. Consultado o 29 de xuño de 2013.
- ↑ Paris Convention and Visitors Bureau (ed.). "Climate in Paris". ParisInfo (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 05 de decembro de 2014. Consultado o 29 de xuño de 2013.
- ↑ Courtney Traub (31 de xaneiro de 2018). "Visiting Paris in the Winter: A Complete Guide". tripsavvy (en inglés). Consultado o 27 de febreiro de 2018.
- ↑ Kelby Carr (30 de novembro de 2017). "Weather in France - Climate and Temperatures of French Cities". tripsavvy (en inglés). Consultado o 27 de febreiro de 2018.
- ↑ Institut National de la Statistique et des Études Économiques (ed.). "Géographie de la capitale – Le climat" (en francés). Arquivado dende o orixinal o 03 de outubro de 2006. Consultado o 24 de maio de 2006 – vía Paris.fr.
- ↑ Meteo France, ed. (agosto 2011). "Climatological Information for Paris, France". Arquivado dende o orixinal o 24 de abril de 2020. Consultado o 10 de setembro de 2018.
- ↑ Meteo France (ed.). "Paris–Montsouris (984)" (PDF). Fiche Climatologique: Statistiques 1981–2010 et records (en francés). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 27 de febreiro de 2018. Consultado o 26 de febreiro de 2018.
- ↑ Infoclimat (ed.). "Normes et records 1961-1990: Paris-Montsouris (75) - altitude 75m" (en francés). Arquivado dende o orixinal o 24 de agosto de 2017. Consultado o 19 de maio de 2015.
- ↑ Weather Atlas (ed.). "Paris, France - Climate data" (en inglés). Consultado o 9 de marzo de 2017.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Commons ten máis contidos multimedia sobre: París |
Outros artigos
[editar | editar a fonte]
Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Ayers, Andrew (2004). The Architecture of Paris. Axel Mendes. ISBN 9783930698967.
- Rachel Lawrence, Fabienne Gondrand ‘’et al.’’ (2010). Paris (City Guide) (12th ed.). Londres: Insight Guides. ISBN 9789812820792.
- Paris (Tourist Guide). Paris: Michelin. 1990. ISBN 2060135516.
- Vincent Cronin (1989). Paris on the Eve, 1900–1914. New York: Harper Collins. ISBN 0-312-04876-9.
- Vincent Cronin (1994). Paris: City of Light, 1919–1939. New York: Harper Collins. ISBN 0-00-215191-X.
- Jean Favier (23 April 1997). Paris (en French). Fayard. ISBN 2-213-59874-6.
- Jacques Hillairet (22 April 2005). Connaissance du Vieux Paris (en French). Rivages. ISBN 2-86930-648-2.
- Colin Jones (2004). Paris: The Biography of a City. New York: Penguin Viking. ISBN 0-670-03393-6.
- Bernard Marchand (1993). Paris, histoire d'une ville : XIXe-XXe siècle (en French). Paris: Le Seuil. ISBN 978-2-02-012864-3.
- Rosemary Wakeman (2009). The Heroic City: Paris, 1945–1958. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-87023-6.
Ligazóns externas
[editar | editar a fonte]- Páxina web oficial da cidade
- Galegos no Mundo, París, programa da TVG.
Capitais dos países membros da Unión Europea | ||
|---|---|---|
 | ||
Capitais europeas da cultura | |||
|---|---|---|---|
 |
|  | |
| Control de autoridades |
|
|---|
