Özet Diyarbakır, Osmanlı hâkimiyetine girdiği 4 Kasım l5l5 tarihinde Bıyıklı Mehmed Paşa'nın Beyl... more Özet Diyarbakır, Osmanlı hâkimiyetine girdiği 4 Kasım l5l5 tarihinde Bıyıklı Mehmed Paşa'nın Beylerbeyliğine tayini ile Osmanlı idarî teşkilatı içerisinde beşinci eyalet olarak, teşkilatlandırılmıştır. Diyarbakır Beylerbeyliğinin ilk idarî taksimatına bakıldığında, bölgenin ilk dönemlerde, Safevî dönemi tesiriyle oldukça geniş bir sınıra sahip olduğu ve Bütün Doğu Anadolu'nun bir arada toplandığı görülmektedir. Yeni eyaletlerin teşkil edilmesiyle bazı yerler, Diyarbakır Eyaletinden ayrılmış bununla birlikte bütün Osmanlı dönemi boyunca Diyarbakır önemini korumuştur. Diyarbakır bölgesi günümüzde olduğu gibi, geçmişte de Anadolu'nun çok önemli bir siyasi, iktisadi ve kültürel merkezi idi. Şehir, Osmanlı hakimiyetinden önce de stratejik mevkii ve iktisadi alanda sahip olduğu avantajlar sebebiyle bir çok devletin elegeçirmeye çalıştığı bir yer olmuştu. Dolayısıyla, Diyarbakır'ın bu önemi, Osmanlı hakimiyeti süresince de devam ettirmiş, özellikle İran, Irak sınırlanna yakınlığı sebebiyle buraya ayrı bir değer verilmiştir. Osmanlı devletinin sınırlarının genişlemesine paralel olarak, Diyarbakır eyaleti ötesinde yeni eyaletlerin oluşturulması da Diyarbakır'ın stratejik önemini azaltmamiştır. Şehir, Osmanlı hakimiyetine girdiği tarihten itibaren kazandığı Eyalet Merkezi yani "Paşa Sancağı" olma özelliğini, bütün Osmanlı Tarihi boyunca muhafaza etmiş ve Osmanlı Devletinin en önde gelen şehirlerinden birisi olmuştur. Diyarbakır eyaletinde başta Ümera (Vali, Mütesellim, Voyvoda, Şehir Kethüdası, Ayan ve benzeri) olmak üzere, Ulema sınıfının (Kadı, Naib, Müftü ve benzeri) yani yöneticilerin halk ile olan münasebetleri incelendiğinde, bölgede görülen asayişsizliğin önlenememesinin en başta gelen sebebini, yöneticilerin bazılarının (özellikle eyalet valilerinin) sık sık azledilmeleri olduğu görülmektedir. Asayişsizliğin ve Yönetim-Halk münasebetlerindeki olumsuzluğun en önemli sebeplerinden bir tanesini de, yöneticilerin halka karşı olan davranışları teşkil etmektedir. 1780-1838 tarihleri arasında Diyarbakır eyaletinde 58 yıllık bir dönemde, Diyarbakır eyaleti valiliği toplam 58 kişiye tevcih edilmiştir. Bu da çok az istisnası olmakla birlikte bir valinin en fazla bir sene görevde kaldığını göstermektedir. Hatta eyalet valilerinden bazıları bir yıl dahi, bu görevde kalamamışlardır. Öte yandan bu dönemde Osmanlı devletinin • Fırat Üniversitesi, İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Tarih Bölümü Öğretim Üyesi ELAZIĞ iycelik@hotmail.com 05323619263 diğer eyaletlerinde de sık sık rastlandığı üzere, eyalet valilerinin bazıları bu görevlerini, Diyarbakır eyaletine gelmeden mütesellimler vasıtasıyla yürütmüşlerdir. Dolayısıyla söz konusu tarihlerde eyalet yönetiminde, Mütesellimler büyük ölçüde söz sahibi olmuşlardır. Bu ise Yönetim-Halk münasebetlerinde pek çok meselenin ortaya çıkmasına sebebiyet vermiştir. İşte bu uygulamaların sebep olduğu olumsuzluklar, özellikle 1802-1819 tarihleri arasında Diyarbakır şehrini oldukça etkilemiştir. Bu çalışmada söz konusu tarihleri arasında meydana gelen hadiseler ayrıntılı bir şekilde ortaya konulacaktır. Anahtar Kelimeler: Amid Sancağı, Osmanlı, Diyarbakır, İdari Uygulama, Vali 18.YÜZYIL AYNTAB (GAZİANTEP)'INA ŞEHRİN ÖNDE GELEN AİLELERİ ÜZERİNDEN BAKMAK Hüseyin ÇINAR *
Özet Diyarbakır, Osmanlı hâkimiyetine girdiği 4 Kasım l5l5 tarihinde Bıyıklı Mehmed Paşa'nın Beyl... more Özet Diyarbakır, Osmanlı hâkimiyetine girdiği 4 Kasım l5l5 tarihinde Bıyıklı Mehmed Paşa'nın Beylerbeyliğine tayini ile Osmanlı idarî teşkilatı içerisinde beşinci eyalet olarak, teşkilatlandırılmıştır. Diyarbakır Beylerbeyliğinin ilk idarî taksimatına bakıldığında, bölgenin ilk dönemlerde, Safevî dönemi tesiriyle oldukça geniş bir sınıra sahip olduğu ve Bütün Doğu Anadolu'nun bir arada toplandığı görülmektedir. Yeni eyaletlerin teşkil edilmesiyle bazı yerler, Diyarbakır Eyaletinden ayrılmış bununla birlikte bütün Osmanlı dönemi boyunca Diyarbakır önemini korumuştur. Diyarbakır bölgesi günümüzde olduğu gibi, geçmişte de Anadolu'nun çok önemli bir siyasi, iktisadi ve kültürel merkezi idi. Şehir, Osmanlı hakimiyetinden önce de stratejik mevkii ve iktisadi alanda sahip olduğu avantajlar sebebiyle bir çok devletin elegeçirmeye çalıştığı bir yer olmuştu. Dolayısıyla, Diyarbakır'ın bu önemi, Osmanlı hakimiyeti süresince de devam ettirmiş, özellikle İran, Irak sınırlanna yakınlığı sebebiyle buraya ayrı bir değer verilmiştir. Osmanlı devletinin sınırlarının genişlemesine paralel olarak, Diyarbakır eyaleti ötesinde yeni eyaletlerin oluşturulması da Diyarbakır'ın stratejik önemini azaltmamiştır. Şehir, Osmanlı hakimiyetine girdiği tarihten itibaren kazandığı Eyalet Merkezi yani "Paşa Sancağı" olma özelliğini, bütün Osmanlı Tarihi boyunca muhafaza etmiş ve Osmanlı Devletinin en önde gelen şehirlerinden birisi olmuştur. Diyarbakır eyaletinde başta Ümera (Vali, Mütesellim, Voyvoda, Şehir Kethüdası, Ayan ve benzeri) olmak üzere, Ulema sınıfının (Kadı, Naib, Müftü ve benzeri) yani yöneticilerin halk ile olan münasebetleri incelendiğinde, bölgede görülen asayişsizliğin önlenememesinin en başta gelen sebebini, yöneticilerin bazılarının (özellikle eyalet valilerinin) sık sık azledilmeleri olduğu görülmektedir. Asayişsizliğin ve Yönetim-Halk münasebetlerindeki olumsuzluğun en önemli sebeplerinden bir tanesini de, yöneticilerin halka karşı olan davranışları teşkil etmektedir. 1780-1838 tarihleri arasında Diyarbakır eyaletinde 58 yıllık bir dönemde, Diyarbakır eyaleti valiliği toplam 58 kişiye tevcih edilmiştir. Bu da çok az istisnası olmakla birlikte bir valinin en fazla bir sene görevde kaldığını göstermektedir. Hatta eyalet valilerinden bazıları bir yıl dahi, bu görevde kalamamışlardır. Öte yandan bu dönemde Osmanlı devletinin • Fırat Üniversitesi, İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Tarih Bölümü Öğretim Üyesi ELAZIĞ iycelik@hotmail.com 05323619263 diğer eyaletlerinde de sık sık rastlandığı üzere, eyalet valilerinin bazıları bu görevlerini, Diyarbakır eyaletine gelmeden mütesellimler vasıtasıyla yürütmüşlerdir. Dolayısıyla söz konusu tarihlerde eyalet yönetiminde, Mütesellimler büyük ölçüde söz sahibi olmuşlardır. Bu ise Yönetim-Halk münasebetlerinde pek çok meselenin ortaya çıkmasına sebebiyet vermiştir. İşte bu uygulamaların sebep olduğu olumsuzluklar, özellikle 1802-1819 tarihleri arasında Diyarbakır şehrini oldukça etkilemiştir. Bu çalışmada söz konusu tarihleri arasında meydana gelen hadiseler ayrıntılı bir şekilde ortaya konulacaktır. Anahtar Kelimeler: Amid Sancağı, Osmanlı, Diyarbakır, İdari Uygulama, Vali 18.YÜZYIL AYNTAB (GAZİANTEP)'INA ŞEHRİN ÖNDE GELEN AİLELERİ ÜZERİNDEN BAKMAK Hüseyin ÇINAR *
Uploads
Papers by Cavid Qasimov