Bu makalede, XVII. yüzyıl divan ve tekke şiiri temsilcisi Şeyh Hasan Adli Sünbülî’nin, Süleymaniy... more Bu makalede, XVII. yüzyıl divan ve tekke şiiri temsilcisi Şeyh Hasan Adli Sünbülî’nin, Süleymaniye Kütüphanesi Atıf Efendi Koleksiyonu 1398 demirbaş numaralı Sünbülî Tarikatı için yazılmış “Silsilenâme-i Manzume-i ‘Adlî Efendi” eseri transkript edilerek muhteva incelemesi yapılmıştır. Çalışmanın sonunda da Metin ve Tıpkıbasım kısımları eklenmiştir.
Bu makalede, Şeyh Galip’e ait Şerh-i Cezire-i Mesnevi eserinde yer alan, yine yazarın telif eserl... more Bu makalede, Şeyh Galip’e ait Şerh-i Cezire-i Mesnevi eserinde yer alan, yine yazarın telif eserlerinden Hüsn ü Aşk adlı mesnevisinden alıntıladığı beyitlerin konu bağlamında değerlendirmesi yapılacaktır.
Hasan Adlî Efendi bugün Makedonya'ya bağlı İştip kasabasında doğmuştur. Babası Sünbülî Asitanesi'... more Hasan Adlî Efendi bugün Makedonya'ya bağlı İştip kasabasında doğmuştur. Babası Sünbülî Asitanesi'nin önemli posnişinlerinden biri olan Alahisarlı Necmeddin Hasan Efendi'dir(ö.1019/1610). Adlî Hasan Efendi, ilk tahsilini babasında aldıktan sonra ilim tahsilini tamamlamak için İstanbul'a gitmiş, ardından Siroz'da dergah kurmuştur, babasının vefatı üzerinede padişah fermanı ile Sünbülî Âsitânesi'ne postnişin olmuştur. Adlî Efendi, bugün Balat'ta Ferruh Kethüda Camii adıyle bilinen Sünbülî zâviyelerinden Ferruh Kethudâ Zaviyesi'ne şeyh olduktan sonra Rumuli'de Sefer tekkesine, daha sonra Yanya'da Yakup efendi zaviyesine tayin edildi. Bir müddet sonra Mora, Siroz gibi şehirleri dolaştı ve Siroz'da bir mescit ve zaviye bina etti. Son olarakta Koca Mustafa paşa âitanesiBursalı Tahir, Hasan Adlî'nin vefatı için, "Rihletleri "rıza-i pâk" ve mübeşşirü'l-ileyh" terkiplerinin delalet ettiği 1026(m.1617)'da kabr-i âlileri dergâh-ı mezkûrdadır." demiştir. Mezarı bugün Koca Mustafa Cami haziresindedir. Adlî Efendi, on yedinci yüzyılda ilmi yönden iyi yetişmiş, Arapça ve Farsça bilen, şairlik yeteneğini devrin özellikeleriyle bütünleştirmiş bir şahsiyettir. Tarikat adabındaki titizliği ve samimiyetini şiirlerinden görmek mümkündür. Tasavvufa olan vukufiyeti, kuvvetli İslam kültürü ve klasik Türk şiirene olan ilgisini divançesinde görmek mümkündür.(Özbekoğlu, 2001). Eserleri Bursalı Mehmed Tahir şairin mürettep divanından ve telif tarihi "Risâle-i âhir-i kâr" olan "Tergîbât" adlı esrinden söz etmiştir. Hasan Adlî Efendi'nin, Tergibat isimli mesnevisi yüksek lisans tezi olarak Aynül Karaca Özbekoğlu tarafından çalışılmıştır. Adlî'nin Dürr-i Nazim ve Silsilenâme adlı iki risalesi vardır.(Yücer, 2010). Saadettin Nüzhet Ergun, Türk Şairleri eserinde Adlî'ye ait bir divana rastlamadığını fakat mecmualarda şairin birçok ilahileri olduğunu söyler.
Türk Edebiyatında Mecmua ve Nazîre Mecmuaları, 2020
Mecmua, Arapça cem' mastar kökünden "bir araya toplanmış, bir araya getirilmiş" anlamında mecmu' ... more Mecmua, Arapça cem' mastar kökünden "bir araya toplanmış, bir araya getirilmiş" anlamında mecmu' kökünden gelmektedir. Genel kullanımında ise mecmua, çeşitli yazarlardan nazım ve nesir türünde yazılmış; dini ya da din dışı eserleri toplayarak bir araya getirilmiş, derleme eserlere denir. Mecmuaya konu olmuş yazarında ya da şairin sayısı bir ya da daha fazla olabilmektedir (Uzun, 2003). Mecmua türünün daha adı konulmadan önce ilk ortaya çıkışı, Hz. Peygamber'in hadis yazımına izin vermesinin akabinde başlamıştır. Sahâbîler, Hz. Peygamber'den duydukları hadisleri kendi ihtiyaç ve seçimlerine göre yazmaya başlamışlardır. Böylelikle ilk mecmualar hadislerdeki seçkilerin bir araya getirilmesi ile ortaya çıkmıştır. Bu hadis mecmuacılığı geleneğinin en güçlü takipçileri Buhârî, Müslim, Tirmizî gibi muhaddisler hadisleri toplayarak bir araya getirmişler ve topladıkları bu hadislere "câmi" ön adını vermişler ki bu da mecmua sayılabilecek derlemeler olmuştur.
KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE MİTOLOJİK BİR UNSUR OLARAK CEMŞÎD, 2019
Klasik Türk şiirinin beslendiği kaynakları mitolojik ve efsanevi muhteva yönünden incelemek ve bu... more Klasik Türk şiirinin beslendiği kaynakları mitolojik ve efsanevi muhteva yönünden incelemek ve bu şiiri mitolojik unsurlar bağlamından açıklamak bir çok akademik çalışmaya konu olmuştur. Divan şairinin şiirinde bir şekilde değindiği, şiirini zenginleştirdiği ve kendisine söz söyleme noktasında geniş alanlar sağladığı açık olan mitoloji ve efsanevi anlatılar; kaside, gazel, mesnevi, kıt'a, rubâi ve musammat gibi bir çok nazım şeklinde; teşbih, telmih, mecaz gibi edebi sanatlarda şaire büyük kolaylıklar sağlamıştır. Divan şairi medhiyelerinde, yeri geldiğinde kıyaslama, övgü ve daha çok memduhunun üstünlüğünü çok bilinen bir kahramana dayandırarak ifade etmede mitolojik ve efsanevi şahsiyetleri kullanmıştır. Mitolojik unsurların klasik Türk şiirine yansıması daha çok doğu kökenli mitik anlatılarla gerçekleşir. Türk, İran ve Hint ve bunun yanında batı kökenli olan Yunan mitinden de birçok şahıs divan şiirine konu olmuştur. Bu mitlerin arasında divan şairlerinin en çok kullandığı ve gelenek haline getirdiği mitolojik ve efsanevî kahramanlar ise İran/Acem menşeliler olmuştur. Divan şairllerinin hemen hepsi İran mitik kahramanlarını şiirlerinde bir şekilde kullanmıştır. Divan şairinin İran mitolojisinden aldığı şahsiyetler arasında Cem/Cemşîd'in yeri diğer Acem kökenli şahsiyetlere göre daha geniştir. Bir çok tarihi, efsanevi ve mitoljik özelliği ile şiirimize giren Cemşîd, divan şairlerine çok geniş sahada söz söyleme imkanı sağlamıştır. Bu şahsiyeti şiirinde en çok kullananlardan biri XVII. yüzyılın kaside ustası Nef'î'dir. Nef'î, I. Ahmed, II.Osman ve IV.Murad'a sunduğu kasidelerinde bu şahsiyeti değişik edebi sanatlar vasıtasıyla bolca kullanmıştır. Bunlar arasında, çalışmamızın içeriğini de teşkil eden IV.Murad'a sunduğu kasideler tarihi ve memduhun özellikleri bağlamında daha somut ve edebi yönden daha kuvvetli şekilde karşımıza çıkmaktadır. Sultan IV.Murad'a sunduğu kasidelerde en çok kullandığı mitolojik şahsiyet Cem'dir. Nef'î, devrinin siyasi atmosferinden fazlasıyla faydalanarak IV.Murad'a sunduğu kasidelerinde "Bağdat Fatihi"ni, Acem mitolojik şahsiyetinin karşısına koyarak mitolojik unsuru en somut ve gerçekçi şekilde kullanmıştır.
Sâdıkî Dîvânı (İnceleme-Metin / Edisyon-Kritik), Jun 28, 2022
Sâdıkî, XVIII. yüzyılda dinî-tasavvufî tarzda mevizeleri ile tanınmış bir Türk şairidir. Bilinen ... more Sâdıkî, XVIII. yüzyılda dinî-tasavvufî tarzda mevizeleri ile tanınmış bir Türk şairidir. Bilinen tek eseri Dîvân'ıdır. Dîvân'da yer alan şiirlerin çoğu, gazel nazım şeklinde ve dinî-tasavvufî mahiyettedir. Bu tezde, şairin Dîvân'ının Mehmet Fatih Köksal Özel Kütüphanesi'nde bulunan nüshası ile çeşitli kütüphanelerde bulunan mecmualarda yer alan şiirleri transkribe edilerek, şekil ve muhteva açısından incelenmiştir. Böylece Sâdıkî'nin edebî kişiliği ve eseri hakkında bilgi verilerek, şiirleri okuyucuya toplu halde sunulmuştur.
Bu makalede, XVII. yüzyıl divan ve tekke şiiri temsilcisi Şeyh Hasan Adli Sünbülî’nin, Süleymaniy... more Bu makalede, XVII. yüzyıl divan ve tekke şiiri temsilcisi Şeyh Hasan Adli Sünbülî’nin, Süleymaniye Kütüphanesi Atıf Efendi Koleksiyonu 1398 demirbaş numaralı Sünbülî Tarikatı için yazılmış “Silsilenâme-i Manzume-i ‘Adlî Efendi” eseri transkript edilerek muhteva incelemesi yapılmıştır. Çalışmanın sonunda da Metin ve Tıpkıbasım kısımları eklenmiştir.
Bu makalede, Şeyh Galip’e ait Şerh-i Cezire-i Mesnevi eserinde yer alan, yine yazarın telif eserl... more Bu makalede, Şeyh Galip’e ait Şerh-i Cezire-i Mesnevi eserinde yer alan, yine yazarın telif eserlerinden Hüsn ü Aşk adlı mesnevisinden alıntıladığı beyitlerin konu bağlamında değerlendirmesi yapılacaktır.
Hasan Adlî Efendi bugün Makedonya'ya bağlı İştip kasabasında doğmuştur. Babası Sünbülî Asitanesi'... more Hasan Adlî Efendi bugün Makedonya'ya bağlı İştip kasabasında doğmuştur. Babası Sünbülî Asitanesi'nin önemli posnişinlerinden biri olan Alahisarlı Necmeddin Hasan Efendi'dir(ö.1019/1610). Adlî Hasan Efendi, ilk tahsilini babasında aldıktan sonra ilim tahsilini tamamlamak için İstanbul'a gitmiş, ardından Siroz'da dergah kurmuştur, babasının vefatı üzerinede padişah fermanı ile Sünbülî Âsitânesi'ne postnişin olmuştur. Adlî Efendi, bugün Balat'ta Ferruh Kethüda Camii adıyle bilinen Sünbülî zâviyelerinden Ferruh Kethudâ Zaviyesi'ne şeyh olduktan sonra Rumuli'de Sefer tekkesine, daha sonra Yanya'da Yakup efendi zaviyesine tayin edildi. Bir müddet sonra Mora, Siroz gibi şehirleri dolaştı ve Siroz'da bir mescit ve zaviye bina etti. Son olarakta Koca Mustafa paşa âitanesiBursalı Tahir, Hasan Adlî'nin vefatı için, "Rihletleri "rıza-i pâk" ve mübeşşirü'l-ileyh" terkiplerinin delalet ettiği 1026(m.1617)'da kabr-i âlileri dergâh-ı mezkûrdadır." demiştir. Mezarı bugün Koca Mustafa Cami haziresindedir. Adlî Efendi, on yedinci yüzyılda ilmi yönden iyi yetişmiş, Arapça ve Farsça bilen, şairlik yeteneğini devrin özellikeleriyle bütünleştirmiş bir şahsiyettir. Tarikat adabındaki titizliği ve samimiyetini şiirlerinden görmek mümkündür. Tasavvufa olan vukufiyeti, kuvvetli İslam kültürü ve klasik Türk şiirene olan ilgisini divançesinde görmek mümkündür.(Özbekoğlu, 2001). Eserleri Bursalı Mehmed Tahir şairin mürettep divanından ve telif tarihi "Risâle-i âhir-i kâr" olan "Tergîbât" adlı esrinden söz etmiştir. Hasan Adlî Efendi'nin, Tergibat isimli mesnevisi yüksek lisans tezi olarak Aynül Karaca Özbekoğlu tarafından çalışılmıştır. Adlî'nin Dürr-i Nazim ve Silsilenâme adlı iki risalesi vardır.(Yücer, 2010). Saadettin Nüzhet Ergun, Türk Şairleri eserinde Adlî'ye ait bir divana rastlamadığını fakat mecmualarda şairin birçok ilahileri olduğunu söyler.
Türk Edebiyatında Mecmua ve Nazîre Mecmuaları, 2020
Mecmua, Arapça cem' mastar kökünden "bir araya toplanmış, bir araya getirilmiş" anlamında mecmu' ... more Mecmua, Arapça cem' mastar kökünden "bir araya toplanmış, bir araya getirilmiş" anlamında mecmu' kökünden gelmektedir. Genel kullanımında ise mecmua, çeşitli yazarlardan nazım ve nesir türünde yazılmış; dini ya da din dışı eserleri toplayarak bir araya getirilmiş, derleme eserlere denir. Mecmuaya konu olmuş yazarında ya da şairin sayısı bir ya da daha fazla olabilmektedir (Uzun, 2003). Mecmua türünün daha adı konulmadan önce ilk ortaya çıkışı, Hz. Peygamber'in hadis yazımına izin vermesinin akabinde başlamıştır. Sahâbîler, Hz. Peygamber'den duydukları hadisleri kendi ihtiyaç ve seçimlerine göre yazmaya başlamışlardır. Böylelikle ilk mecmualar hadislerdeki seçkilerin bir araya getirilmesi ile ortaya çıkmıştır. Bu hadis mecmuacılığı geleneğinin en güçlü takipçileri Buhârî, Müslim, Tirmizî gibi muhaddisler hadisleri toplayarak bir araya getirmişler ve topladıkları bu hadislere "câmi" ön adını vermişler ki bu da mecmua sayılabilecek derlemeler olmuştur.
KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE MİTOLOJİK BİR UNSUR OLARAK CEMŞÎD, 2019
Klasik Türk şiirinin beslendiği kaynakları mitolojik ve efsanevi muhteva yönünden incelemek ve bu... more Klasik Türk şiirinin beslendiği kaynakları mitolojik ve efsanevi muhteva yönünden incelemek ve bu şiiri mitolojik unsurlar bağlamından açıklamak bir çok akademik çalışmaya konu olmuştur. Divan şairinin şiirinde bir şekilde değindiği, şiirini zenginleştirdiği ve kendisine söz söyleme noktasında geniş alanlar sağladığı açık olan mitoloji ve efsanevi anlatılar; kaside, gazel, mesnevi, kıt'a, rubâi ve musammat gibi bir çok nazım şeklinde; teşbih, telmih, mecaz gibi edebi sanatlarda şaire büyük kolaylıklar sağlamıştır. Divan şairi medhiyelerinde, yeri geldiğinde kıyaslama, övgü ve daha çok memduhunun üstünlüğünü çok bilinen bir kahramana dayandırarak ifade etmede mitolojik ve efsanevi şahsiyetleri kullanmıştır. Mitolojik unsurların klasik Türk şiirine yansıması daha çok doğu kökenli mitik anlatılarla gerçekleşir. Türk, İran ve Hint ve bunun yanında batı kökenli olan Yunan mitinden de birçok şahıs divan şiirine konu olmuştur. Bu mitlerin arasında divan şairlerinin en çok kullandığı ve gelenek haline getirdiği mitolojik ve efsanevî kahramanlar ise İran/Acem menşeliler olmuştur. Divan şairllerinin hemen hepsi İran mitik kahramanlarını şiirlerinde bir şekilde kullanmıştır. Divan şairinin İran mitolojisinden aldığı şahsiyetler arasında Cem/Cemşîd'in yeri diğer Acem kökenli şahsiyetlere göre daha geniştir. Bir çok tarihi, efsanevi ve mitoljik özelliği ile şiirimize giren Cemşîd, divan şairlerine çok geniş sahada söz söyleme imkanı sağlamıştır. Bu şahsiyeti şiirinde en çok kullananlardan biri XVII. yüzyılın kaside ustası Nef'î'dir. Nef'î, I. Ahmed, II.Osman ve IV.Murad'a sunduğu kasidelerinde bu şahsiyeti değişik edebi sanatlar vasıtasıyla bolca kullanmıştır. Bunlar arasında, çalışmamızın içeriğini de teşkil eden IV.Murad'a sunduğu kasideler tarihi ve memduhun özellikleri bağlamında daha somut ve edebi yönden daha kuvvetli şekilde karşımıza çıkmaktadır. Sultan IV.Murad'a sunduğu kasidelerde en çok kullandığı mitolojik şahsiyet Cem'dir. Nef'î, devrinin siyasi atmosferinden fazlasıyla faydalanarak IV.Murad'a sunduğu kasidelerinde "Bağdat Fatihi"ni, Acem mitolojik şahsiyetinin karşısına koyarak mitolojik unsuru en somut ve gerçekçi şekilde kullanmıştır.
Sâdıkî Dîvânı (İnceleme-Metin / Edisyon-Kritik), Jun 28, 2022
Sâdıkî, XVIII. yüzyılda dinî-tasavvufî tarzda mevizeleri ile tanınmış bir Türk şairidir. Bilinen ... more Sâdıkî, XVIII. yüzyılda dinî-tasavvufî tarzda mevizeleri ile tanınmış bir Türk şairidir. Bilinen tek eseri Dîvân'ıdır. Dîvân'da yer alan şiirlerin çoğu, gazel nazım şeklinde ve dinî-tasavvufî mahiyettedir. Bu tezde, şairin Dîvân'ının Mehmet Fatih Köksal Özel Kütüphanesi'nde bulunan nüshası ile çeşitli kütüphanelerde bulunan mecmualarda yer alan şiirleri transkribe edilerek, şekil ve muhteva açısından incelenmiştir. Böylece Sâdıkî'nin edebî kişiliği ve eseri hakkında bilgi verilerek, şiirleri okuyucuya toplu halde sunulmuştur.
Uploads
Papers by Murat Ülgen
Drafts by Murat Ülgen