Соз

Соз
АХЖ-10	A54
АХЖ-9	098

Соз (лат. Gonorrhoea) — ең зиянды жұқпалы жыныс ауруларының бірі, жіңішке деп те атайды.

СОЗ, гонорея (gonorrhoea) — жыныстық қатынас арқылы жұғатын жұқпалы ауру. Создың қоздырғышы — Neіsserіe тобына жататын гонококк. Оны 1879 ж. неміс дерматолог-венерологы А.Нейссер (1855 — 1916) аурудан алған іріңнен тапқан. Ересек адамдарға ауру жыныстық қатынас кезінде, ал балаларға дерт ата-анасынан (мыс., босану кезінде) жұғады. Кейде дерт науқас адаммен бір төсекте жатса, оның сүлгісін, ыдыс-аяғын пайдаланса да жұғуы мүмкін. Аурудың қоздырғышы тек жыныс мүшесінің шырышты қабығын ғана қабындырып қоймайды, сондай-ақ көздің (қ. Бленнорея), ауыздың, тік ішектің (проктит ауруы) шырышты қабығын зақымдайды. Аурудың инкубациялық кезеңі бір күннен 2 — 3 аптаға дейін созылуы мүмкін. Ауру еркектерде үрпіден, әйелдерде жатыр мойнынан басталады. Ер адам Соз ауруына шалдыққанда, гонококк ағзаға өткеннен кейін қабыну процесі жүреді. Науқастың денесі күйіп, қышына бастайды, кіші дәретке отырғанда ауырсынады. 1 — 2 күннен кейін несепке іріңді зат араласып, кіші дәретке отырғанда қуық қатты ашып ауырып, үрпі қызарып, ісінеді. Бұл кезде науқастың дене қызуы көтерілуі мүмкін, әлсіздік пайда болып, тамаққа зауқы соқпайды. Әйелдер Созға шалдыққанда, гонококк алдымен жатыр мойнының шырышты қабығын қабындырады. Әйелдерде ауру белгісі бірден білінбейді, сондықтан дерт асқынып кетеді. Бұл кезде жатыр мойны іріңге толып, әйелдің белі және іші төмен тартып, қатты ауырады. Ауру әбден асқынғанда, кіші дәретке отыру қиындап, несепке қан араласады. Созбен ауырғанда дұрыс ем қабылдап, толық жазылып кетпесе, еркек те, әйел де бедеулікке шалдығады. Сондай-ақ дұрыс емделмеген Соз ауруы жеке органдарды (мыс., жүрек, буын, т.б.) да зақымдауы мүмкін. Емі: антибиотиктер, сульфаниламидтер беру; иммунотерапия, физиотерапия тағайындалады. Ауру қайталанбау үшін жеке бастың гигиенасын сақтап, диета ұстау қажет; науқас адам арнайы ауруханада емделіп, дәрігердің бақылауында болады.

Соз ауруы пенициллинмен жылдам емделеді деген көше жарнамасы, 1944.

Әйелдің соз ауруы жатырдың мойнын, несеп жолын зақымдайды, жатыр мойны қызарып, іседі. Одан көп ірің су ағады, кіші дәрет кезінде несеп жолы ашиды, бұл ірің нәжіс жолын қабындыруы да мүмкін. Соз ауруы әйелдерде көбінесе созылмалы түрде кездеседі. Сондықтан, олар өздерін сау санап, жыныс қатынасын тоқтатпайды да, ауруын басқаларға жұқтырады.

Соз ауруы әйелді ана болу қабылетінен айырып, бедеулікке ұшыратуы ықтимал. Тән тазалығына немқұрайды қарайтын үйлерде созбен ауырған әйел күнделікті тұрмыста қолданылатын заттар арқылы ауруды балаларына жұқтыруы да мүмкін. Бұл жағдайда қыздың жыныс мүшесіның сырт жағы қызарып іседі, одан ірің ағады, ұйқысы бұзылып, асқа тәбеті төмендейді, ауру жазылмай, созылып кетеді.

Науқас жазылған күннің өзінде ағза кеселге қарсы қабілет әзірлей алмайды, сондықтан, бұл аурумен адам қайтадан сырқаттануы да мүмкін.

Соз тұқым қуаламайды, алайда, босанатын әйел соз ауруы болса, оны өз баласына жұқтыруы мүмкін.

Соз жұққанын білген бойда шипагерге көрініп, емделу қажет.

Кейбіреулер ауруын білмей, енді біреулер біле тұра напсықұмарлыққа салынып, артынан опық жеп, орны толмас өкінішке қалады. Сондықтан, сәл күдік пайда бола қалғанның өзінде дереу шипагерге көрінген абзал.

Сыртқы сілтемелер

Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Gonorrhea