Фенол
Фенол (карбол кислотасы) C6H5OH — антисептикалык каражаттардын бири.
Абдан күчтүү, өзгөчө жыты бар, сууда начар эрийт. Турак жайды, турмуш-тиричилик оокаттарды дезинфекциялоодо 3—5%түү эритмелери колдонулат. Фенол — уу зат. Ал организмге тери аркылуу оңой өтүшү мүмкүн. Андан ууланганда баш айланып, ооруйт, ал кетет, жүрөк начар иштейт, дем кыстыгат. Жардам бергенде ууланган кишини абага чыгарып, денедеги фенол тийген ачык жерлерди этил спирти менен жууп, тазалоо зарыл (Уулануу).
Тарых
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Фенол 1834 — жылы Фридлиб Фердинанд Рунге тарабынан ачылган, ал аны көмүр чайырынан ди перегонка жолу менен бөлүп алган, ошондой эле жаңы заттын – карбол кислотасынын аталышын сунуштаган.[1]
Таза түрүндө фенол алгач 1841-жылы Огюст Лоран тарабынан алынган, ал дагы анын сапаттык курамын аныктай алган.[2] Ал Шарль Фредерик Жерар азыркы фенолго чейин кыскарткан фенол кислотасы деген аталышты сунуш кылган. Фенолду кылдат изилдөө чекитин 1858-жылы август Кекуле коюп, анын түзүлүшүн белгилеген.[3] 19-кылымда фенолдун негизги колдонулушу антисептиктерди жана дезинфектанттарды даярдоо болгон. Фенол менен дары-дармектерди зыянсыздандыруу 1860-жылдары британиялык хирург Джозеф Листер тарабынан ачылган жана кеңири киргизилген. Ал операциялык бөлмөнү жана хирургиялык аспаптарды фенол менен стерилизациялаган, жада калса жараатты таңуу алдында бул зат менен бинттерге чыланган.[4] Мунун аркасында операция учурунда каза болгондордун санын 50дөн 15%га чейин кыскартууга мүмкүн болгон.
Фенолго болгон суроо-талаптын өсүшү фенолдон алынган заттардын, айрыкча атап айтканда, 1897-жылы ачылган салицил кислотасын,[5] биринчи дүйнөлүк согуштан кийин бакелит сыяктуу фенол камтыган синтетикалык чайырлардын массалык өндүрүш мезгилинде болгон.
Колдонулган адабият
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы редакциясы. «Ден - соолук» Медициналык энциклопедия. - Ф.:1991, ISBN 5-89750-008-8
Шилтемелер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ РУНГЕ (Runge), Фридлиб Фердинанд. physchem.chimfak.sfedu.ru. Текшерилген күнү 11 -июнь (кулжа) 2023.
- ↑ Auguste Laurent. Radical and radicals. sciencedirect.com. Текшерилген күнү 11 -июнь (кулжа) 2023.
- ↑ August Kekule von Stradonitz. britannica.com. Текшерилген күнү 11 -июнь (кулжа) 2023.
- ↑ Вирусы не пройдут: лучшие способы дезинфекции помещения. yavitrina.ru. Текшерилген күнү 11 -июнь (кулжа) 2023.
- ↑ The Discovery of Aspirin's Antithrombotic Effects. ncbi.nlm.nih.gov. Текшерилген күнү 11 -июнь (кулжа) 2023.