Volodymyr Zelensky
Volodymyr Oleksandrovytsj Zelensky (Oekraïens: Володимир Олександрович Зеленський) (Kryvy Rih, 25 januari 1978) is een Oekraïens politicus. Sinds 20 mei 2019 is hij de president van Oekraïne.
| Volodymyr Zelensky | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Volodymyr Zelensky in september 2022
| ||||
| Geboren | 25 januari 1978 Kryvy Rih, Sovjet-Unie | |||
| Politieke partij | Dienaar van het Volk | |||
| Partner | Olena Zelenska | |||
| Beroep | politicus | |||
| Handtekening | 
| |||
| 6e president van Oekraïne | ||||
| Huidige functie | ||||
| Aangetreden | 20 mei 2019 | |||
| Premier | Denys Sjmyhal | |||
| Voorganger | Petro Porosjenko | |||
| ||||
Biografie
bewerkenJeugd
bewerkenZelensky werd geboren in een Russisch-sprekende Joodse familie in Kryvy Rih in de oblast Dnjepropetrovsk, in het zuidoosten van Oekraïne.[1] Zijn grootvader, die diende in het Rode Leger, verloor drie broers in de Holocaust.[2][3] Zijn vader is hoogleraar aan de faculteit voor cybernetica en computerhardware van het Economisch Instituut te Kryvyi Rih, zijn moeder is ingenieur. Als kind woonde hij met zijn ouders vier jaar in Mongolië. Na terugkeer in Oekraïne deed Zelensky een gymnasium-opleiding, gevolgd door een studie rechten.[4]
Acteur en komiek
bewerkenAl tijdens zijn schooltijd hield Zelensky zich bezig met komedie. In 1997 richtte hij cabaretgroep Kwartal 95 op (Woonblok 95). Vanuit Moskou, waar hij vijf jaar lang woonde, toerde hij met zijn cabaretprogramma het Russisch sprekende deel van de voormalige Sovjet-Unie rond.[4] In 2006 kreeg Zelensky landelijke bekendheid door zijn deelname aan de Oekraïense versie van Dancing with the Stars. Verder speelde hij in verschillende komedies. Met de collega's uit de cabaretgroep richtte Zelensky tevens een productiebedrijf op voor het maken van televisieprogramma's waarmee zijn films, cabaretoptredens en televisieseries naar 21 landen verkocht werden. Dit maakte Zelensky meervoudig miljonair.[4]
De voedingsbodem voor zijn latere presidentskandidatuur werd gelegd in 2015. In dat jaar startte de televisiesatire Dienaar van het Volk, waarin corruptie en slecht overheidsmanagement werden bekritiseerd. In deze serie speelde hij Wassil Holoborodko, een geschiedenisleraar die tot president van het land wordt uitgeroepen, nadat een filmpje van hem online viraal gaat waarin hij zich uitlaat over de corruptie in de Oekraïense politiek.[1][2][4] Zelensky sprak de stem in van Beertje Paddington in het Oekraïens. Dit zowel in Paddington als in het vervolg Paddington 2.
Presidentschap
bewerkenVerkiezingen
bewerken
Op 31 december 2018 maakte Zelensky bekend dat hij zich namens een nieuwe partij met de naam Dienaar van het Volk (Sloeha Narodoe) ook daadwerkelijk kandidaat stelde voor de presidentsverkiezingen in 2019. Voordat hij zich kandidaat stelde voor het presidentschap was hij niet actief geweest in de politiek. Hij nam het in deze verkiezingen onder andere op tegen zittend president Petro Porosjenko, die sinds 2014 aan de macht was, en voormalig premier Joelia Tymosjenko. Na zijn winst in de eerste ronde van de verkiezingen op 1 april 2019 werd Zelensky de favoriet voor het presidentschap.
Zelensky had bij zijn verkiezingen geen duidelijk omlijnd programma. Hij nam een gematigde positie in en presenteerde zichzelf tijdens de verkiezingen als iemand die corruptie wilde bestrijden en partijen bij elkaar wilde brengen.[5] Hij was vooral populair bij kiezers uit de lagere middenklasse, die traditioneel niet erg geïnteresseerd zijn in politiek.
[6] Wel werd er in Oekraïne gespeculeerd over mogelijke banden van Zelensky met de controversiële oligarch Ihor Kolomojsky. Zelensky verklaarde echter niet door Kolomojsky te worden beïnvloed.[6]
De tweede verkiezingsronde op 21 april 2019 won Zelensky met grote overmacht; hij kreeg 73% van de stemmen.[7] Zelensky legde op 20 mei de eed af als president,[8] voor een termijn van vijf jaar, die formeel ten einde liep op 20 mei 2024. Vanwege de oorlog werden nieuwe verkiezingen uitgesteld.[9]
Staf
bewerkenZelensky benoemde op 21 mei 2019 Andriy Bohdan als hoofd van het Bureau van de president (kabinetschef). Op 11 februari 2020 verving hij hem door Andrij Jermak.
Populariteit
bewerkenZelensky's partij was bij zijn verkiezing nog niet in het parlement vertegenwoordigd. Zijn eerste daad als president was het uitschrijven van nieuwe verkiezingen, die op 21 juli 2019 plaatsvonden.[8] Zijn partij Dienaar van het Volk wist bij die verkiezingen een absolute meerderheid te behalen.[10] Twee jaar later, eind 2021, werd hij nog slechts door 25% van de bevolking gesteund. De bevolking was ontevreden over de beheersing van de coronapandemie, de economie en de beloofde bestrijding van corruptie.[11] Wat daarbij niet hielp, is dat zijn naam opdook in de Pandora Papers.[12] Deze onthulden dat Zelensky en zijn rechterhand en hoofd van de Staatsveiligheid van Oekraïne Ivan Bakanov een netwerk van offshore bedrijven bestuurden in de Maagdeneilanden, Cyprus en Belize.
Telefoongesprek met Donald Trump
bewerken
Zie Eerste afzettingsprocedure tegen Donald Trump voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Op 25 juli 2019 voerde de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump een telefoongesprek met Zelensky. In dat gesprek vroeg Trump aan Zelensky om in Oekraïne onderzoek te doen naar Trumps politieke tegenstander voor de komende verkiezingen van 2020 Joe Biden. Biden zou volgens Trump als voormalig vicepresident zijn invloed hebben gebruikt om te voorkomen dat er in Oekraïne vervolging zou worden ingesteld tegen een bedrijf waar Joe Bidens zoon Hunter Biden bij betrokken was.[13] Om druk op Zelensky uit te oefenen, zei Trump de militaire steun aan Oekraïne tijdelijk op te schorten. Het gesprek, dat door een Amerikaanse klokkenluider naar buiten gebracht werd, leidde tot een afzettingsprocedure tegen Trump. In dit proces werd gesteld dat Trump in dit telefoongesprek misbruik had gemaakt van zijn machtspositie door president Zelensky voor puur persoonlijke belangen onder druk te zetten.[14]
Russische invasie van Oekraïne
bewerken Zie Russisch-Oekraïense Oorlog, Aanloop tot de Russische invasie van Oekraïne in 2022 en Russische invasie van Oekraïne in 2022 voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.
Begin juli 2019 sprak Zelensky voor het eerst met de Russische president Vladimir Poetin over de oorlog in Oost-Oekraïne. Daarnaast zouden de twee ook gesproken hebben over het vrijlaten van gevangenen en over het voortzetten van de gesprekken op expertniveau.[15] Tijdens Zelensky's presidentschap escaleerde de Russisch-Oekraïense Oorlog met het conflict in 2021, dat in 2022 leidde tot een invasie van Oekraïne door Rusland. Voorafgaand aan de invasie, tijdens de opbouw van Russische troepen rond de Oekraïense grens, riep Zelensky nog op tot kalmte.[16] Hij distantieerde zich van waarschuwingen van het westen dat er een nieuwe oorlog met Rusland zou komen. Wel verzocht hij NAVO-landen om wapens te sturen. Wapenleveringen werden gedaan door onder andere de Verenigde Staten en het Verenigd-Koninkrijk.[17]
In de ochtend van donderdag 24 februari 2022 kondigde president Poetin een 'speciale militaire operatie' in de Donbas aan. Russische raketten troffen een aantal militaire doelen in Oekraïne. Zelensky kondigde de staat van beleg af.[18] Hij kondigde ook aan dat de diplomatieke betrekkingen met Rusland met onmiddellijke ingang werden verbroken.[19] Later op de dag kondigde hij een algemene mobilisatie aan.[20][21] Op vrijdag 25 februari zei Zelensky dat ondanks de bewering van Rusland dat het alleen militaire doelen aanviel, er ook burgerdoelen werden getroffen.[22] In een vroege toespraak die dag zei Zelensky dat zijn inlichtingendiensten hem hadden geïdentificeerd als het belangrijkste doelwit van Rusland, maar dat hij in Kiev zou blijven terwijl zijn familie in het land zou blijven. "Ze willen Oekraïne politiek vernietigen door het staatshoofd te vernietigen", zei hij.[23]
Op de avond van 25 februari glipte hij even naar buiten samen met premier Sjmyhal, minister van defensie Reznikov en enkele senior medewerkers voor de kortste en ook belangrijkste rede uit zijn loopbaan. Terwijl er geschoten werd in de buurt van het presidentiële paleis, zei Zelensky in het weinige licht van zijn eigen smartphone: „De president staat hier, onze strijdkrachten zijn hier, onze samenleving is hier. Wij verdedigen onze onafhankelijkheid.” Met deze onverzettelijke woorden, geflankeerd door zijn naaste ministers en medewerkers, werd Zelensky in één klap de bekendste Oekaïener uit de geschiedenis.[24]
Zelensky kreeg wereldwijde erkenning als de oorlogsleider van Oekraïne tijdens de Russische invasie. De Harvard Political Review schreef dat Zelensky "de kracht van sociale media heeft aangewend om de eerste echte online oorlogsleider in de geschiedenis te worden, waarbij hij traditionele poortwachters omzeilt terwijl hij internet gebruikt om de mensen te bereiken."[25] BBC News en The Guardian berichtten dat Zelensky's reactie op de invasie zelfs door eerdere critici werd geprezen.[26][27] Tijdens de invasie werden drie pogingen om Zelensky te vermoorden verhinderd dankzij tips van Russische FSB-medewerkers die tegen de invasie waren. Twee van de pogingen werden uitgevoerd door de Wagnergroep, een Russische paramilitaire macht, en één door de persoonlijke garde van de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov.[28][29] Via een videoverbinding sprak Zelensky in maart en april binnen korte tijd meerdere parlementen toe, om de internationale bereidheid om Oekraïne te steunen verder te vergroten.
Op 7 december 2022 maakte het Amerikaanse weekblad Time Magazine bekend dat zij Zelensky hebben uitgeroepen tot Persoon van het Jaar. In zijn volledigheid is ook 'het moreel van de Oekraïners' toegevoegd aan de titel. Het tijdschrift prijst zijn moed, het zou aanstekelijk werken op de Oekraïense bevolking en hij is een inspiratie voor Oekraïners ten tijde van de Russische invasie.[30]
Op 21 december 2022 bezocht Zelensky Washington DC waar hij sprak met President Biden en een Engelstalige toespraak voor beide kamers van het Amerikaanse congres hield waarbij ook de leden van het kabinet van President Biden aanwezig waren. Dit was zijn eerste keer buiten Oekraïne sinds de Russische invasie in februari van dat jaar begon. Op 8 februari bracht Zelensky een verrassingsbezoek aan het Verenigd Koninkrijk. Enerzijds om het Britse volk persoonlijk te bedanken voor hun steun, ook om fors meer wapensteun te vragen. De Britse regering maakte die middag bekend dat ze Oekraïense piloten gaat opleiden om gevechtsvliegtuigen van de NAVO-landen te kunnen vliegen. Ook breidt het Verenigd Koninkrijk de sancties op Rusland verder uit. In de Westminster Hall gaf Zelensky een bevlogen toespraak aan de Britse parlementsleden met als doel de steun voor Oekraïne nog verder te doen toenemen.[31]
Op 20 februari 2023 bracht de Amerikaanse president Biden een kort verrassingsbezoek aan president Zelensky in Kiev. Zelensky benadrukte dat de komst van Biden voor Oekraïne een enorm belangrijk teken van steun bekende. Biden herhaalde de "onvoorwaardelijke" Amerikaanse steun aan Oekraïne en deed opnieuw een toezegging van wapenleveringen ter waarde van 500 miljoen dollar.[32] Op 26 april 2023 had de Chinese president Xi Jinping telefonisch contact met president Zelensky. Zelensky bevestigde dat hij een ‘lang en zinvol’ telefoongesprek met Xi te hebben gevoerd.[33] Op 4 mei 2023 bracht president Zelensky een bezoek aan Nederland. Hij hield twee toespraken. De eerste toespraak hield hij voor de gezamenlijke Eerste en Tweede Kamer. De tweede toespraak hield hij na een bezoek aan het Internationaal Strafhof in het World Forum Den Haag. Hij hield een volgens kamerleden indrukwekkende toespraak waarin hij ook vroeg om op de avond van de Dodenherdenking de mannen, vrouwen en kinderen te herdenken die nog hadden geleefd als er geen oorlog was. Tevens pleitte hij voor de oprichting van een tribunaal met als doel om de daders ter verantwoording te brengen.[34] Ook sprak hij premier Mark Rutte en de Belgische premier Alexander De Croo en bezocht hij koning Willem-Alexander op paleis Huis ten Bosch. Hierna bezocht hij de voormalige vliegbasis Soesterberg waar hij voor het Nationaal Militair Museum Nederlandse militairen toesprak in aanwezigheid van minister van Defensie Kajsa Ollongren.[35]
Toenadering lidmaatschap Europese Unie
bewerken
Op 9 februari 2023 hield Zelensky een toespraak in het Europees Parlement in Brussel. Hij werd onder luid applaus ontvangen. Hij hield zijn toespraak in het Oekraïens en noemde Rusland "de meest anti-Europese kracht ter wereld", waarmee hij wilde zeggen dat de verdediging van het Oekraïens grondgebied gelijkstaat aan de verdediging van heel Europa. Zelensky is overtuigd dat Oekraïne zal toetreden tot de Europese Unie (EU) nadat het, volgens zijn verwachting, als overwinnaar uit de oorlog met Rusland is gekomen.[36] Het toetredingsproces tot de EU is een procedure van gemiddeld 10 jaar en vergt veel van het toetredingsland in scherpe voorwaarden van de EU op het gebied van onder andere anticorruptie, rechtspraak en het bancair systeem. Zelensky hoopte dit proces te kunnen verkorten.
Op 20 augustus 2023 brachten president Zelensky en zijn vrouw Olena Zelenska een kort bezoek aan Nederland. Reden van het bezoek was het bevestigd krijgen van de toegezegde F16 straaljagers van Nederland aan Oekraïne. Premier Mark Rutte leidde Zelensky rond in een hangar van de militaire vliegbasis Eindhoven, waar een deel van de F-16’s te zien waren die Zelensky op 18 augustus 2023 door de Nederlandse regering waren toegezegd. Hoeveel F-16's er worden overgedragen en wanneer is nog niet exact bekend. Naar alle waarschijnlijkheid worden alle 42 straaljagers van dit type, die Nederland in 2024 volledig vervangt door de nieuwere F35 straaljagers, overgedragen aan Oekraïne. Het bezoek van de president werd afgesloten met een persconferentie samen met premier Rutte.[37]
Op 13 oktober 2023 bracht premier Rutte een bezoek aan president Zelensky in de Oekraïense havenstad Odessa voor een overleg. Rutte zegde tijdens dit overleg onder andere meer militair materieel toe, zoals raketten voor de Oekraïense luchtverdediging en patrouilleboten. Rutte zei dat de Nederlandse overheid Oekraïne zal blijven steunen zo lang als nodig is.[38]
Overwinningsplan
bewerkenZelensky presenteerde medio september 2024 tijdens zijn bezoek aan de Verenigde Staten zijn "overwinningsplan" aan president Biden en het Congres, waarin hij vroeg om meer wapens, diplomatie om Rusland tot vrede te dwingen en verantwoording af te leggen voor de invasie. Hij drong ook aan op toestemming om langeafstandsraketten te gebruiken tegen Russische doelen. Dit bezoek viel samen met de voorbereiding van een nieuw Amerikaans militair hulppakket van $375 miljoen. Hoewel presidentskandidaat Trump sceptisch stond tegenover verdere steun, erkende Zelensky de VS als Oekraïne's belangrijkste bondgenoot en sprak zijn dankbaarheid uit voor hun steun.[39]
Persoonlijk
bewerkenZelensky trouwde in 2003 met zijn jeugdliefde Olena Kijasjko. Hij heeft met haar twee kinderen, dochter Oleksandra en zoon Kyrylo.[4]
Literatuur
bewerken- Simon Schuster, De showman. De invasie die de wereld schokte en van Volodymyr Zelensky een leider maakte, 2024. ISBN 9789048872121 (Engels orig.: The Showman, 2024)
- ↑ a b (en) Cnaan Liphshiz, Jewish comic who plays Ukraine president on TV leads Ukraine’s presidential race. The Times of Israel (13 maart 2019). Geraadpleegd op 1 maart 2022.
- ↑ a b (en) Oliver Pieper, Ukraine's Zelenskyy: Comedian to national hero. Deutsche Welle (2 juni 2022). Geraadpleegd op 1 maart 2022.
- ↑ (en) Military tactics: Zelensky plays both sides in Ukrainian crisis. France 24 (2022-02-18 auteur=Sébastian Seibt). Geraadpleegd op 1 maart 2022.
- ↑ a b c d e (de) Florian Hassel, Der volksnahe Millionär und Komiker. Der Bund (22 april 2019). Geraadpleegd op 1 maart 2022.
- ↑ (en) Oliver Carroll, What Ukraine’s comedian presidential candidate can tell us about the future of post-truth politics. The Independent (28 maart 2019). Geraadpleegd op 21 april 2019.
- ↑ a b (en) Ukraine puts a TV comedian in pole position to be president. The Economist (1 april 2019). Geraadpleegd op 11 juli 2019.
- ↑ Komiek Zelensky wint presidentsverkiezingen Oekraïne. NOS Nieuws (21 april 2019). Geraadpleegd op 22 april 2019.
- ↑ a b Nieuwe president Oekraïne wil populariteit inzetten voor vrede. NOS Nieuws (20 mei 2019). Geraadpleegd op 8 juni 2019.
- ↑ Sara Van Poucke, Ambtstermijn Zelenski loopt formeel af, maar verkiezingen komen er niet: hoe sterk staat de Oekraïense president nog?. VRT Nieuws (20 mei 2024). Geraadpleegd op 20 mei 2024.
- ↑ (en) Ukraine's President Zelensky on course for absolute majority in parliament. France 24 (21 juli 2019). Geraadpleegd op 25 augustus 2019.
- ↑ (en) Orysia Lutsevych, Ukraine still backs Zelenskyy despite slow progress. Chatham House (16 november 2021). Geraadpleegd op 1 maart 2022.
- ↑ (en) Pelin Ünker en Serdar Vardar, Pandora Papers open the box of offshore secrets. Deutsche Welle (3 oktober 2021). Geraadpleegd op 1 maart 2022.
- ↑ (en) Kevin Breuninger, Trump asked Ukraine president in phone call 'if you can look into' Biden and his son. CNBC (25 september 2019). Geraadpleegd op 1 maart 2022.
- ↑ (en) Charlie Savage en Adam Goldman, "The Trump-Zelensky Phone Call: Key Takeaways From Two New Documents", The New York Times, 25 september 2019. Geraadpleegd op 27 december 2019.
- ↑ Ludwig De Wolf, Russische en nieuwe Oekraïense president praten voor eerst over conflict Oekraïne. VRT Nieuws (11 juli 2019). Gearchiveerd op 11 juli 2019. Geraadpleegd op 11 juli 2019.
- ↑ Koen Marée, "Oekraïense president Zelensky roept op tot kalmte rond Russische dreiging", NRC, 25 januari 2022. Geraadpleegd op 26 januari 2022.
- ↑ (en) Sébastian Seibt, Military tactics: Zelensky plays both sides in Ukrainian crisis. France 24 (18 februari 2022). Geraadpleegd op 26 februari 2022.
- ↑ (en) Ukraine conflict: Russian forces attack from three sides. BBC News (24 februari 2022). Geraadpleegd op 17 maart 2022.
- ↑ (uk) Украина разорвала дипломатические отношения с Россией (Nederlandsː Oekraïne verbreekt diplomatieke betrekkingen met Rusland). Interfax (24 februari 2022). Geraadpleegd op 17 maart 2022.
- ↑ (en) Ukrainian president signs decree on general mobilisation of population -Interfax. Reuters (24 februari 2022). Geraadpleegd op 17 maart 2022.
- ↑ Noodtoestand uitgeroepen in Oekraïne, Rusland haalt diplomaten terug. NOS Nieuws (23 februari 2022). Geraadpleegd op 26 februari 2022.
- ↑ (en) Ukraine president orders full military mobilisation. The National (25 februari 2022). Geraadpleegd op 17 maart 2022.
- ↑ (en) Daryna Krasnolutska en Alan Crawford, U.S. Sanctions Putin, Key Aides as Russian Forces Encircle Kyiv. Bloomberg (25 februari 2022). Geraadpleegd op 17 maart 2022.
- ↑ Steven Derix, Zelensky sliep in de eerste oorlogsdagen vier uur per dag, na een jaar oorlog weet hij dat hij zijn krachten moet doseren. NRC (23 februari 2023). Geraadpleegd op 25 februari 2023.
- ↑ (en) Eamon O’Cearuil, Glory to You, President Zelenskyy. Harvard Political Review (3 maart 2022). Geraadpleegd op 17 februari 2022.
- ↑ (en) Stephen Mulvey, Ukraine's Volodymyr Zelensky: The comedian president who is rising to the moment. BBC News (26 februari 2022). Geraadpleegd op 17 maart 2022.
- ↑ (en) Luke Harding, Volodymyr Zelenskiy stands defiant in face of Russian attack. The Guardian (26 februari 2022). Geraadpleegd op 17 maart 2022.
- ↑ (en) Ukraine's president survived at least 3 assassination attempts from Russian-backed agents in the past week, report says. Business Insider (2022-03-04c). Geraadpleegd op 4 maart 2022.
- ↑ (en) Manveen Rana, Volodymyr Zelensky survives three assassination attempts in days. The Times (3 maart 2022). Geraadpleegd op 17 maart 2022.
- ↑ President Zelensky en Oekraïense moreel Persoon van het Jaar van Time. NOS Nieuws (7 december 2022). Geraadpleegd op 13 december 2022.
- ↑ Freek Willems, Oekraïense president Zelenski spreekt Britse parlement toe: "In het VK is de koning een gevechtspiloot, in Oekraïne is elke gevechtspiloot een koning". VRT Nieuws (8 februari 2023). Geraadpleegd op 16 februari 2023.
- ↑ Naïm Derbali, Amerikaanse president Joe Biden in Kiev voor verrassingsbezoek. NRC (20 februari 2023). Geraadpleegd op 27 februari 2023.
- ↑ De Chinese president Xi Jinping heeft telefonisch contact gehad met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. De Volkskrant (26 april 2023). Geraadpleegd op 27 april 2023.
- ↑ Rein Wieringa en Liam van de Ven, Dit zijn de belangrijkste uitspraken uit de speech van Zelensky. NRC (4 mei 2023). Geraadpleegd op 4 mei 2023.
- ↑ Avinash Bhikhie, Zelensky heeft nog geen gevechtsvliegtuigen, maar vertrekt niet met lege handen uit Nederland. De Volkskrant (4 mei 2023). Geraadpleegd op 5 mei 2023.
- ↑ Naïm Derbali, Zelensky in Brussel: Rusland grootste anti-Europese kracht van de moderne wereld. NRC (9 februari 2023). Geraadpleegd op 9 februari 2023.
- ↑ Jorit Verkerk, Zelensky geland op vliegbasis Eindhoven, F-16’s belangrijkste onderwerp van gesprek. NRC (20 augustus 2023). Geraadpleegd op 21 augustus 2023.
- ↑ Lotje van den Dungen, Rutte ontmoet Zelensky in Oekraïense havenstad Odesa, ‘We blijven Oekraïne steunen’. NRC (13 oktober 2023). Geraadpleegd op 17 oktober 2023.
- ↑ (en) Bernd Debusmann en Jacqueline Howard, Zelensky to present 'victory plan' to Biden, Harris and Trump. BBC News (23 september 2024). Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
