Karlsruhe (stad)

**Karlsruhe**
Stadtkreis in Duitsland
	;
Situering
Deelstaat	Baden-Württemberg
Landkreis	Stadtkreis
Regierungsbezirk	Karlsruhe
Coördinaten	49° 1' NB, 8° 24' OL
Algemeen
Oppervlakte	173,42 km²
Inwoners ; (31-12-2020)	308.436 ; (1.779 inw./km²)
Hoogte	115 m
Burgemeester	Frank Mentrup (SPD)
Overig
Postcodes	76131–76229
Netnummer	0721
Kenteken	KA
Stadtkreis	27 stadsdelen
Gemeentenr.	08 2 12 000
Website	karlsruhe.de
Locatie van Karlsruhe in Stadtkreis
Foto's
	Schloss Karlsruhe van boven gezien
Portaal	Duitsland

Karlsruhe (Nederlands, in onbruik: Karelsrust)^[2] is een stad in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg. Karlsruhe is na Stuttgart (circa 65 km ten oosten van Karlsruhe) en Mannheim (circa 55 km ten noorden van Karlsruhe) de grootste stad in Baden-Württemberg en heeft een oppervlakte van circa 173 km². Karlsruhe telt 306.502 inwoners (31-12-2021) en is daarmee de op een na meest bevolkte stad van Baden-Württemberg. Sinds 1950 zetelt in Karlsruhe het zogenaamde Bundesgerichtshof en sinds 1951 het Bundesverfassungsgericht waardoor de stad de bijnaam Residentie van het recht kreeg.

Geschiedenis

Markgraaf Karel III Willem van Baden-Durlach (1679-1738) stichtte de stad op 17 juni 1715 met het leggen van de eerste steen van het Slot Karlsruhe, waarheen hij zijn residentie vanuit Durlach verplaatste. Karlsruhe werd geheel planmatig opgezet: een cirkel van 800m diameter werd radiaal verdeeld in 32 sectoren. Het zuidelijk deel van de cirkel is volledig ingenomen door de residentie van de markgraaf. De secundaire gebouwen liggen op de radialen en de administratieve gebouwen liggen op de ring. Deze planopstelling weerspiegelt de gedachte van de Renaissance met de ontwikkeling van ideale steden. De radiale organisatie wordt ook een panopticon genoemd, een begrip ontwikkeld door Jeremy Bentham.

Als hoofdstad van Baden verrees in 1822 in Karlsruhe het Ständehaus, het eerste parlement dat voor dat doel was gebouwd. Drie jaar later werd de voorloper van de huidige Technische Universiteit of Fredericiana opgericht. Het was de vierde technische hogeschool in Europa en de eerste in Duitsland. In 1901 overschreed het inwonersaantal de 100.000 waardoor het officieel een 'grootstad' werd.

Na de novemberrevolutie verloor Karlsruhe de functie van residentiestad van de groothertogen en werd hoofdstad van de Vrijstaat Baden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verloor de stad aan belang toen de Elzas op Frankrijk veroverd werd en met Baden werd samengevoegd tot de nieuwe gouw Baden-Elzas met Straatsburg als hoofdstad. Bij bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ongeveer een derde van de stad verwoest. Na de oorlog werd Baden niet meer zelfstandig maar ging het samen met het naburige Württemberg en werd Stuttgart de hoofdstad.

Stadsindeling

01 Innenstadt-Ost
- 011 Nordöstlicher Teil
- 012 Südwestlicher Teil
02 Innenstadt-West
- 021 Östlicher Teil
- 022 Westlicher Teil
03 Südstadt
- 031 Nordöstlicher Teil
- 032 Südlicher Teil
- 033 Östlicher Teil
04 Südweststadt
- 041 Östlicher Teil
- 042 Mittlerer Teil
- 043 Beiertheimer Feld
05 Weststadt
- 051 Mittlerer Teil
- 052 Südlicher Teil
06 Nordweststadt
- 061 Alter Flugplatz
- 062 Binsenschlauch
- 063 Lange Richtstatt
- 064 Rennbuckel
07 Oststadt
- 071 Nördlicher Teil
- 072 Südlicher Teil
- 073 Westlicher Teil
08 Mühlburg
- 081 Alt-Mühlburg
- 082 Weingärtensiedlung
- 083 Rheinhafen
- 084 Mühlburger Feld
09 Daxlanden
- 091 Alt-Daxlanden
- 092 Neu-Daxlanden
- 093 Daxlanden-Ost
- 094 Rheinstrandsiedlung
10 Knielingen
- 101 Alt-Knielingen
- 102 Neu-Knielingen
11 Grünwinkel
- 111 Alt-Grünwinkel
- 112 Hardecksiedlung
- 113 Albsiedlung
- 114 Alte Heidenstückersiedlung
- 115 Neue Heidenstückersiedlung
12 Oberreut
- 121 Feldlage
- 122 Waldlage
13 Beiertheim-Bulach
- 131 Beiertheim
- 132 Bulach
14 Weiherfeld-Dammerstock
- 141 Weiherfeld
- 142 Dammerstock
15 Rüppurr
- 151 Alt-Rüppurr
- 152 Neu-Rüppurr
- 153 Gartenstadt
- 154 Rüppurr-Südost
16 Waldstadt
- 161 Waldlage
- 162 Feldlage
17 Rintheim
- 171 Alt-Rintheim
- 172 Rintheimer Feld
18 Hagsfeld
- 181 Alt-Hagsfeld
- 182 Westlicher Teil
19 Durlach
- 191 Alt-Durlach
- 192 Dornwald-Untermühl
- 193 Hanggebiet
- 194 Bergwald
- 195 Aue
- 196 Lohn-Lissen
- 197 Killisfeld
20 Grötzingen
- 201 Nördlich der Pfinz
- 202 Südlich der Pfinz
21 Stupferich
22 Hohenwettersbach
23 Wolfartsweier
24 Grünwettersbach
25 Palmbach
26 Neureut
- 261 Südlicher Teil (Welschneureut)
- 262 Nördlicher Teil (Teutschneureut)
- 263 Kirchfeld
- 264 Heide
27 Nordstadt
- 271 Hardtwaldsiedlung
- 272 Amerikanersiedlung

Kunst en cultuur

Bezienswaardigheden

Musea

Zentrum für Kunst und Medientechnologie (ZKM)
- Museum für Neue Kunst
- Städtische Galerie Karlsruhe
Staatliche Kunsthalle Karlsruhe
Badisches Landesmuseum in Slot Karlsruhe

Sport

Karlsruher SC is de professionele voetbalclub van Karlsruhe. De club speelt in het Wildparkstadion.

Verkeer en vervoer

Het openbaar vervoer in Karlsruhe is een voorbeeld geweest voor verkeerskundigen in heel Europa vanwege de integratie van tram en trein. Vanuit de omliggende voorsteden en dorpen van Karlsruhe kan direct naar het centrumgebied worden doorgereden, waarbij gebruik wordt gemaakt van zowel het spoorwegnet als het bestaande tramnet. Dit zogenaamde 'Karlsruhe model' wordt met lightrailprojecten in verschillende steden in Europa uitgevoerd, bijvoorbeeld RandstadRail tussen Den Haag en Rotterdam.

Er lopen drie Bundesautobahnen bij Karlsruhe, langs de oostkant loopt de BAB 5, vanuit het westen komt de BAB 65 en vanuit het oosten komt de BAB 8. Verder lopen de B3, B10 en de B36 door Karlsruhe.

De luchthaven van Karlsruhe is de Flughafen Karlsruhe/Baden-Baden, een voormalige Canadese luchtmachtbasis die in 1995 in gebruik werd genomen voor de burgerluchtvaart.

Onderwijs

In Karlsruhe bevinden zich meerdere vooraanstaande hogere onderwijsinstellingen en onderzoekscentra. De bekendste is de voormalige Universität Karlsruhe, sinds 2009 gekend als het Karlsruher Institut für Technologie. In Karlsruhe bevindt zich eveneens een Europese school.

Media

In Karlsruhe verschijnt sinds 1946 het dagblad Badische Neueste Nachrichten.

Bekende inwoners van Karlsruhe

Geboren

Carl Benz (1844-1929), uitvinder en technicus
Gustav Landauer (1870-1919), theoreticus en activist van het anarchisme
Richard Willstätter (1872-1942), scheikundige en Nobelprijswinnaar (1915)
Karl Hofer (1878-1955), kunstschilder (expressionisme)
Arthur Beier (1880-1917), voetballer
Walter von Reichenau (1884-1942), maarschalk
Robert Neumaier (1885-1959), voetballer
Karl Wegele (1887-1960), voetballer
Fritz Förderer (1888-1952), voetballer
Hermann Leibold (1888-1957), voetballer
Gottfried Fuchs (1889-1972), voetballer
Emil Oberle (1889-1955), voetballer
Heinz Hellmich (1890-1944), generaal
Hans Frank (1900-1946), nazi politicus en misdadiger
Wilhelm Noë (1890-1956), voetballer
Carin Meyers (1899-1960), Luxemburgs kunstnijveraar en schilder
Marie Luise Kaschnitz (1901-1974), schrijfster en dichteres
Kurt Linder (1933-2022), voetballer en trainer
Peter Sloterdijk (1947), cultuurfilosoof
Wolfgang Rihm (1952-2024), componist
Rolf Ellmer (1960), Duits tranceproducer
Maggie Mae (1960-2021), zangeres en actrice
Yvonne Dröge Wendel (1961), Nederlands installatiekunstenaar
Sebastian Koch (1962), acteur
Tanja Jess (1967), Nederlands actrice en presentatrice
Oliver Bierhoff (1968), voetballer
Oliver Kahn (1969), voetballer
Ivonne Kraft (1970), mountainbikester
Mehmet Scholl (1970), voetballer
Vincenzo Italiano (1977), voetballer
Annika Lurz (1979), zwemster
Serhat Akın (1981), voetballer
Alper Balaban (1987-2010), Turks voetballer
Jérôme Gondorf (1988), voetballer
Daniel Brosinski (1988), voetballer
Timon Wellenreuther (1995), voetballer
Berkay Özcan (1998), voetballer
Charlotte Voll (1999), voetbalster
Niklas Hartweg (2000), biatleet

Overleden

Engelbert Arnold (1856-1911), elektro-ingenieur

Externe link

(de) (...) Website van de gemeente Karlsruhe

Bronnen, noten en/of referenties

↑ (de) Statistisches Landesamt Baden-Württemberg – Bevölkerung nach Nationalität und Geschlecht am 31. Dezember 2020 (CSV-bestand)
↑ (nl) Handelingen van het negende Nederlandsch Letterkundig Congress. Citaat: en in mijn jeugd vond men in onze koeranten den zetel van den groothertog van Baden nooit anders genoemd dan Karelsrust.

Zie de categorie Karlsruhe van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[inw_statistiek-1] (de) Statistisches Landesamt Baden-Württemberg – Bevölkerung nach Nationalität und Geschlecht am 31. Dezember 2020 (CSV-bestand)

[2] (nl) Handelingen van het negende Nederlandsch Letterkundig Congress. Citaat: en in mijn jeugd vond men in onze koeranten den zetel van den groothertog van Baden nooit anders genoemd dan Karelsrust.

[1]

[2]