Pastèl (gredon)

Lo pastèl es un bastonet de color utilizat en dessenh e en pintura. Es compausat de pigments, d'una carga e d'un ligant. Se destria los pastèls secs (tendres o durs) dels pastèls grasses (d'òli o de cira).

Istòria del pastèl

Retrach de Loís XV al pastèl par Quentin de La Tour.

Lo pastèl seriá estat inventat en França e en Itàlia a la fin del sègle XV e seriá estat utilizat per Leonardo da Vinci jos l'idèa de Jean Perréal.

Lo pastèl es fòrça apreciat a partis del sègle XVII, ont sas colors francas e son aptitud a imitar fidelament los teissuts, las texturas e las luces lo fasent indissociable de l'art del retrach. Es utilizat per fòrça piintres coma Rosalba Carriera, Charles Le Brun, Robert Nanteuil o Joseph Vivien.

Al sègle XVIII, lo pastèl coneis son edat d'aur. Per exemple es utilizat per Maurice Quentin de La Tour, lo prince dels pastellistas, que realiza un metòde de fixacion del pastèl ara desaparegut. Jean Siméon Chardin, Jean-Baptiste Perronneau e Jean-Étienne Liotard exploran d'autras vias mai espontanèas o intimistas. Lo pastèl, simbòl de la gràcia de l'Ancian regim, passèt d'usatge pauc après la Revolucion al benefici del neoclassicisme e de la pintura a l'òli.

Pasmens se lo pastèl jamai tornèt al vam coma èra dins lo mond artistic, totjorn foguèt utilizat e contunhèt son evolucion mercé als impressionistas (Edgar Degas), a Tolosa-Lautrèc, als nabis (Édouard Vuillard), a Odilon Redon, Simon Bussy e, dempuèi 1970 a Pierre Risch.

Composicion dels bastonets de pastèl

Los bastonets de pastèl son compausats:

de pigments per la color: minerals (òcras, tèrra de Siena) o organics (sepia, ftalocianinas, azoícs) o vegetals (pastèl dels tinturièrs (Isatis tinctoria))

d'una carga, qu'es en general de creda o de gip e que servís a donar sa textura al pastèl;

d'un ligant qu'assegura la coeréncia e condiciona la duretat del bastonet. S'agís de goma arabica pels pastèls secs, e d'òli oa de cira pels pastèls grasses.

Tipes de bastonets

Existís dins lo comèrci dels bastonets de pastèls de diferentas formas e longors. La talha estandard mesura una desena de centimètres mas tanben existís de bastonets de mièjalongor que permet de dispausar d'un mas grand ventalh de colors e d'aver uae melhora presa en man.

Al contrari de la pintura de tipe pinture a l'òli, goacha o acrilica, que permet de crear una infinitat de colors a partir de mesclas, lo pastèl permet de mesclar las colors sonque de biais limitat. En efièt, la mescla de las colors satura fòrça rapidament ls pòres del papièr sus que se pench. Lo pastellista deu donc se munir d'una gama de colors mai larga possibla.

Pastèls secs

Pastèls tendres

Lo pastèl tendre es lo tipe de pastèl mai fragil car mai friable. Es compausat de pigments, de creda e de goma arabica coma ligant. Son los pastèls per que se trapan la gama cromatica mai espandida dins le comerci.

Fòça marcas de pastèls son disponiblas, caduna presentant de qualitats diferentas, coma en tèrmes de tendretat del bastonet e donc de friabilitat. Es conselhat d'utilizar un fixatiu per aparar lo dessenh.

Los pastèls alemands "Schmincke" son fòrça doces e cobradisses, mas saturan rapidament lo papièr.
Los pastèls franceses "Sennelier" an de colors treslusentas, mas son a vegada friables e fragils.
Los pastèls franceses "Artisan Pastellier" son tendres e velosats, rics en pigments e de dimension ideala.
Los pastèls angleses "Winsor&Newton" pòdon èsser un bon compromés.
Los pastèls olandeses "Rembrandt" de Royal Talens son a vegada durs, mas mens oneroses que los precedents.
Los pastèls angleses Unison Colour son d'una tendretat mejana presentan una gama colorada particulara.
Los pastèls belgas "Blockx" son tendres, rics en pigments e fòrça onctuoses

Pastèls durs

Los pastèls durs son mai solids e son abitualament presentats jos forma de bastonets carrats, pareissent a de gredas. D'entre eles i a los celèbres « carrés Conté » de la marca francesa Conté.

Gredons pastèls

Los gredons pastèls son de pastèls condicionats jos forma de gredons de fusta amb una mina de pastèl dur. Permeton un trabalh precís, s'afilan aisidament e resistan al tust. Mas son pas adaptats a de superfícias largas.

Pastèls grasses

La tecnica dels pastèls grasses es fòrça diferenta d'aquela dels pastèls tendres.

Pastèls de cira

Los pastèls de cire foguèron realizats al Japon en 1924 pels professors Rinzo Satake e Shuku Sasaki per donar als seus estudiants un mejan de s'exprimir colorat, facil e bon mercat.

Aqueles pastèls economics convenon a las tecnicas de dessenh e de crocadís. Saturan lèu e permeton pas d'òbras acabadas, al contrari dels pastèls d'òli, mai onctuoses.

Pastèls d'òli

Los pastèls d'òli aurián estat realizat per la boutica Sennelier a la demanda de Pablo Picasso en 1949. Dins aquel tipe de pastèls, la goma arabica es remplaçada per d'òli, çò qu'explica lor textura grassa e sopla, fòrça agradable a travablhar.

Coma amb la pintura a l'òli, se pòt utilizar l'esséncia de terebentina per diluir o estompar la color, o de medium a pidre per na modificar la textura sul supòrt.

Los pastèls del comerci contenon sovent una mescla d'òli e de cira, en proporcion diferenta segon lor qualitat. Tròp de cira provòca un pastèl que lisa rapidament e empacha las superposicions multiplas.

Pastèls grasses diluables din l'aiga

Coma los gredon aquarellables, aqueles pastèls contenon una basa de cira. Mas sens òli, son idrofils: la color se dilua dins l'aiga e pòt èsser espandida amb d'un pincèl umid o d'autras aisinas. En Euròpa, son fabricats per exemple per la societat soïssa Caran d'Ache, la societa alemanda Lyra, la societat espanhòla Manley. Se presentan jos forma de bastonets. Cal pas los confondre amb los gredons aquarellables que son mai pròches dels gredons de colors classicas. Certas marcas chinesas, coreanas e japonesas (ont son nomenat 水彩クレヨン) tanben ne fabrican, los mediums diluables a l'aiga essent fòrça ancians e fondamentals en Orient Extrèma.

Supòrts

Pels pastèls secs

Lo pastèl permet un contacte dirècte entre los pigments color e lo supòrt. La textura del supòrt es alara fòrça importanta car condiciona directament l'aspècte final de l'òbra. Los pastellistas utilizan donc de preferéncia dels papièrs de gran per de bon arrapar.

Lo supòrt mai corrent es la fuèlha de papièr a dessenh, tipe Ingres, que la superfícia vergada o alveolada permet de retenir la polvera de pastèl. Existís mai especialament pel pastèl de papièrs preparats coma lo papièr velós a la superfícia fòrça doça, o los pastel card de superfícia mai rufa. Aquel darrièr a l'avantatge de saturar mens rapidament. Alternativament, se pòt utilizar un papièr aquarella de gran, veire del contrapegat per enquadrament.

D'autres supòrts demandon d'èsser preparats amb un enduch cargat (gesso acrilica e polvera de pèira ponça), veire directament un aprèst per pastèl. Es lo cas per la fusta, la tela, lo veire o le metal, veire lo papièr o lo carton se l'artista vòl personalizar la textura.

La color del fond es d'una importança fondamentala al pastèl. Los papièrs pastèls son prepausats en diferentas tintas, senon l'artista pòt d'esperel tintar son papièr a l'aquarella. La color del fond depend del subjècte: segon lo gost e l'intencion de l'artista, serà causida segon lo principi dels complementaris, o per contraste (caud/freg, clar/escur).

Pels pastèls grasses

Los pastèls grasses s'acomòdan de las superfícias lisas. Totas las matèrias son possiblas: papièr, carton, fusta, tela, veire, metal. Sus una superfícia limpanta, un jaç de gesso es conselhat. Lo resultat es tanben particularament interessent sus de papièrs de gros gramarge, Arches, Rives o Canson, jogant amb la fibra o lo gran del papièr. Lors coulors demoran tonicas e frescas, e es preferable de los aparar amb un vernís a l'aiga, que s'aplica al pincèl.

Material auxiliari

Lo pastellista utilisa un certan nombre d'aisinas en mai dels bastonets de pastèl:

d' estompas, que son mai soven d'entòrchets de papièrs o de teissuts, permetent d'espandre lo pastèl sul supòrt amb precision, per crear de fonduts o de mesclas de color;

de pincèls o los dets, per lo meteis usatge. L'utilizacion dels dets per espandir lo pastèl permet de realizar d'efièchs de granda precision e lo massatge produch suls dets del pastellista es una de las rasons de la reputacion de sensualitat ligas al pastèl;

una esponga, per espandir lo pastèl, realizar d'efièch mercé a l'umiditat o levar un jaç de pastèl;

una gomma mica de pan, que paréis a de pasta de modelar e que la textura peganta permet de retenir las particulas de pastèl. Aquela aisina indispensabla al pastellista permet de corrigir sas errors mas tanben de dessenhar en negatiu levant la color;

un fixatiu que permet de fixar los pigments sul supòrt. Lo fixatiu es un produch quimic semblable a de laca, disponible en aerosol o jos forma liquida. L'aplicacion d'un fixatiu es opcionala: los artistas tròban qu'afadís e empasta las colors. Lo pastèl se consèrva fòrça plan sens fixatiu a condicion que l'òbra siá aparada per un enquadrament sosveire.

Tecnica del pastèl

La tecnica del pastèl paréis a l'encòp al dessenh e a la pintura. Certans artistas utilizan una tecnica pròche del fusanh fondada sus l'utilizacion de linhas e l'estompatge, d'autres an un apròche pictural superposant de jaces espés de color. Las possibilitats del pastèl son fòrça espandidas.

Lo pastellista pòt utilizar los bastonets de biais diferents:

amb lo cant per de trachs precises;
amb lo talh pel trabalh de las superfícias;
espotir per espandir la polvera sul supòrt e produire una zona de color fosca.

Una pression contrarotlada e aquelas tres tecnicas permet una granda riquessa de trachs e de texturas, mas l'avantatge màger del pastèl es de segur la puretat e la vibracion de sas colors.

Lo pastellista pòt a l'encòp utilizar de colors puras (aplicacion simpla dels bastonets), la mescla de colors per superposicion e fusion (lo pastellista espandís una color sus l'autra) e las mescla optica (lo pastellista superpausa de trachs de color).

La fragilitat del pastèl implica una tecnica de conservacion particulara car un pastèl non aparat se degrada a la mendre manipulacion. La melhora proteccion demora l'enquadrament jos veire. Es tanben d'usatge de fixar las òbras. Se sèrva a plan, fàcia pinta contra une fuèlha de papièr cristal.

Galariá

Jean-Baptiste-Siméon Chardin, Autoportrait aux bésicles, pastèl sus papièr gris blauc, 1771, Paris: Lovre.
Rosalba Carriera, Autoportrait de Rosalba Carriera tenant un portrait de sa sœur, pastèl sus papièr, 1715, Florença: Galeriá dels Oficis.
Jean-Baptiste Perronneau, Fillette au chat, pastèl sus papièr, 1743, Londres: National Gallery.
Edgar Degas, Après le bain, femme s'essuyant la nuque, pastèl sus tela, 1898, París: Musèu d'Orsay.
Mary Cassatt, Sleepy Baby, pastèl sus papièr, 1910, Dallas : Dallas Museum of Art.