1872
rok kalendarzowy w XIX wieku, przestępny
Ten artykuł od 2021-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Rządzący państwami w 1872
Wydarzenia w Polsce
edytuj- 1 stycznia – w Krakowie odbyła się prapremiera dramatu Adama Mickiewicza Konfederaci barscy.
- 2 stycznia – ukazało się pierwsze wydanie „Kuriera Poznańskiego”
- 16 lutego – zatwierdzono statut Akademii Umiejętności w Krakowie.
- 26 maja – otwarto dwutorową linię kolejową Inowrocław-Bydgoszcz.
- 27 października – oddano do użytku dwutorową linię kolejową łączącą Chorzów i Tarnowskie Góry.
- Państwo pruskie przejęło nadzór nad szkolnictwem, co zapoczątkowało jego germanizację w zaborze pruskim.
- Powstało Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy.
Wydarzenia na świecie
edytuj- 12 stycznia – Jan IV został cesarzem Etiopii.
- 1 marca – USA: utworzono Park Narodowy Yellowstone.
- 4 marca – Hiszpanie założyli miasto Puerto Princesa na filipińskiej wyspie Palawan.
- 5 marca – Amerykanin George Westinghouse uzyskał patent na kolejowy hamulec pneumatyczny.
- 16 marca – w pierwszym w historii meczu finałowym o Puchar Anglii w piłce nożnej Wanderers F.C. pokonali Royal Engineers A.F.C. 1:0.
- 3 kwietnia – kanadyjski astronom James Craig Watson odkrył planetoidę (119) Althaea.
- 10 kwietnia – francuski astronom Alphonse Borrelly odkrył planetoidę (120) Lachesis.
- 13 kwietnia – amerykański lekarz George Huntington opisał po raz pierwszy w czasopiśmie medycznym chorobę nazwaną później pląsawicą Huntingtona.
- 24 kwietnia – erupcja Wezuwiusza.
- 18 maja – w Lipsku wyjechały na trasy pierwsze tramwaje konne.
- 14 czerwca – w Kanadzie zalegalizowano związki zawodowe.
- 22 czerwca – uruchomiono komunikację tramwajową w Moskwie.
- 18 lipca – w Wielkiej Brytanii wprowadzono zasadę tajności głosowania w wyborach parlamentarnych.
- 5 sierpnia – założono Zgromadzenie Córek Maryi Wspomożycielki.
- 18 września – Oskar II został królem Szwecji i Norwegii.
- 30 listopada – piłka nożna: w Glasgow odbył się pierwszy oficjalny mecz międzypaństwowy, w którym Szkocja zremisowała bezbramkowo z Anglią.
- 4 grudnia:
- József Szlávy został premierem Węgier.
- załoga brytyjskiego brygu „Dei Gratia” dostrzegła dryfujący amerykański statek „Mary Celeste”, jak się okazało bez załogi, której nigdy nie odnaleziono.
- Założenie Uniwersytetu w Kolozsvárze, dzisiejszego Uniwersytetu Segedyńskiego.
- Otwarcie linii kolejowej Tbilisi - Poti.
Urodzili się
edytuj- 6 stycznia – Aleksandr Skriabin (ros. Алекса́ндр Никола́евич Скря́бин), rosyjski pianista i kompozytor (zm. 1915)
- 9 stycznia – Maria Klara Nanetti, włoska misjonarka, męczennica, święta katolicka (zm. 1900)
- 11 stycznia:
- Wilfred Baddeley, brytyjski tenisista (zm. 1929)
- Béla Hajts, słowacki nauczyciel, krajoznawca i działacz turystyczny, autor nazwy „Słowacki Raj” (zm. 1926)
- 15 stycznia – Henryk Zemanek, polski generał dywizji (zm. 1936)
- 16 stycznia – Paweł Manna, włoski duchowny katolicki, założyciel Papieskiej Unii Misyjnej, misjonarz, błogosławiony (zm. 1952)
- 18 stycznia – Edward Komar, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy tarnowski (zm. 1943)
- 28 stycznia – Andrija Radović, czarnogórski polityk, dwukrotny premier (zm. 1947)
- 29 stycznia - Helena Sujkowska, polska działaczka socjalistyczna, oświatowa i kobieca, polityk, senator RP, podporucznik, żołnierz AK, uczestniczka powstania warszawskiego (zm. 1944)
- 5 lutego – Wiktoria Niegolewska, polska ziemianka, działaczka narodowa, członkini honorowa Związku Powstańców Śląskich (zm. 1927)
- 10 lutego – Jan Radtke, pierwszy polski wójt Gdyni (zm. 1958)
- 12 lutego – Theodoor Hendrik van de Velde, holenderski ginekolog i seksuolog (zm. 1937)
- 3 marca – Artur Markowicz, polski malarz, litograf pochodzenia żydowskiego (zm. 1934)
- 5 marca – Ludwik Szczepański, polski literat, publicysta, dziennikarz, poeta (zm. 1954)
- 6 marca - Agnes Morton, brytyjska tenisistka (zm. 1952)
- 8 marca - Anna Held, amerykańska aktorka, piosenkarka pochodzenia polskiego (zm. 1918)
- 10 marca – Henri Arthus, francuski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1962)
- 17 marca:
- Bogusław Butrymowicz, polski poeta, tłumacz, historyk literatury (zm. 1965)
- Louis Muskens, holenderski neurolog (zm. 1937)
- 19 marca – Zygmunt Marek, polski polityk, wicemarszałek Sejmu (zm. 1931)
- 31 marca – Aleksandra Kołłontaj (ros. Алекса́ндра Миха́йловна Коллонта́й), rosyjska rewolucjonistka (zm. 1952)
- 1 kwietnia – Tadeusz Joteyko, polski kompozytor, dyrygent i pedagog (zm. 1932)
- 3 kwietnia – Arthur Byron, amerykański aktor filmowy i teatralny (zm. 1943)
- 16 kwietnia – Henryk Galle, polski krytyk i historyk literatury (zm. 1948)
- 19 kwietnia - Alice Salomon, niemiecka działaczka społeczna, feministka pochodzenia żydowskiego (zm. 1948)
- 26 kwietnia – Stanisław Haller, polityk i generał Wojska Polskiego (zm. 1940)
- 28 kwietnia – Adolf Daab, Radny Warszawy, przedsiębiorca budowlany (zm. 1924)
- 1 maja – Hugo Alfvén, szwedzki kompozytor (zm. 1960)
- 3 maja – Símun av Skarði, farerski poeta, polityk i nauczyciel (zm. 1942)
- 10 maja:
- Marcel Mauss, francuski socjolog i antropolog (zm. 1950)
- Tom Pearson, walijski sportowiec (zm. 1957)
- 18 maja:
- Pasquale Jannaccone, włoski ekonomista, polityk (zm. 1959)
- Bertrand Russell, brytyjski logik, matematyk, filozof, działacz społeczny, eseista, laureat Nagrody Nobla (zm. 1970)
- 21 maja:
- Irmgard Henckel von Donnersmarck, niemiecka arystokratka (zm. 1940)
- Teffi, rosyjska pisarka, poetka, dramaturg, eseistka, felietonistka (zm. 1952)
- 28 maja – Marian Smoluchowski, polski fizyk (zm. 1917)
- 31 maja – Charles Greeley Abbot, amerykański astrofizyk i astronom (zm. 1973)
- 6 czerwca – Aleksandra Fiodorowna, ostatnia caryca Imperium Rosyjskiego, żona ostatniego cara Rosji Mikołaja II, wnuczka królowej Wiktorii, święta prawosławna (zm. 1918 rozstrzelana z rodziną przez CzeKa)
- 12 czerwca – Władysław Kunicki, polski nauczyciel, działacz samorządowy, polityk PPS i właściciel gimnazjum w Lublinie (zm. 1941)
- 13 czerwca – Jan Szczepanik, polski nauczyciel, wynalazca zwany „polskim Edisonem” (zm. 1926)
- 15 czerwca – Johanna Gadski, niemiecka śpiewaczka (zm. 1932)
- 18 czerwca - Anna Kaworek, polska zakonnica, współzałożycielka i pierwsza przełożona zakonu michalitek, czcigodna Służebnica Boża (zm. 1936)
- 23 czerwca – Alojzy Orione (Luigi Orione), włoski duchowny katolicki, założyciel zgromadzenia Orionistów, działacz społeczny, święty Kościoła katolickiego (zm. 1940)
- 5 lipca – Henrik Agersborg, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1942)
- 8 lipca – Stanisław Srokowski, polski geograf, założyciel i pierwszy dyrektor Instytutu Bałtyckiego (zm. 1950)
- 12 lipca – Emil Hácha, czeski polityk i prawnik (zm. 1945)
- 16 lipca – Roald Amundsen, norweski badacz polarny (zm. 1928)
- 22 lipca – Witold Łaszczyński, polski pisarz (zm. 1949)
- 3 sierpnia – Haakon VII, król Norwegii (zm. 1957)
- 6 sierpnia – Serafina Emanuela Justa Fernández Ibero, hiszpańska kapucynka od Świętej Rodziny, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- 13 sierpnia – Richard Willstätter, niemiecki chemik, laureat Nagrody Nobla (zm. 1942)
- 17 sierpnia – Traian Vuia, rumuński pionier lotnictwa (zm. 1950)
- 21 sierpnia – Aubrey Beardsley, angielski rysownik, ilustrator (zm. 1898)
- 26 sierpnia – Joseph Taylor Robinson, amerykański polityk, senator ze stanu Arkansas (zm. 1937)
- 28 sierpnia – Dominik Maria z Alboraya, hiszpański amigonianin, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 31 sierpnia – Matylda Krzesińska, rosyjska tancerka pochodzenia polskiego (zm. 1971)
- 9 września – Josef Stránský, czeski dyrygent, kompozytor i marszand (zm. 1936)
- 14 września – Mateusz Manterys, polski działacz społeczny, polityk (zm. 1946)
- 16 września – Kathleen Nunneley, nowozelandzka tenisistka (zm. 1956)
- 19 września – Key Pittman, amerykański polityk, senator ze stanu Nevada (zm. 1940)
- 20 września – Walter E. Scott, amerykański hochsztapler (zm. 1954)
- 21 września – Henry Wilde, główny oficer na RMS Titanic (zm. 1912)
- 2 października – Władysław Jabłoński, polski architekt, polityk, prezydent Warszawy (zm. 1952)
- 4 października – Juliusz Tadeusz Tarnawa-Malczewski generał, minister spraw wojskowych w trzecim rządzie Wincentego Witosa (zm. 1940)
- 12 października – Ralph Vaughan Williams, brytyjski kompozytor (zm. 1958)
- 13 października – Cezary Szyszko, polski prawnik, działacz społeczny (zm. 1938)
- 14 października:
- Reginald Doherty, brytyjski tenisista (zm. 1910)
- Ole Østervold, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1936)
- 15 października – Edith Wilson, żona 28. prezydenta USA Thomasa Woodrowa Wilsona (zm. 1961)
- 18 października – Stanisław Smreczyński (senior), polski entomolog, pedagog (zm. 1954)
- 23 listopada – Józef Calasanz Marqués, hiszpański salezjanin, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 24 listopada – Lew Michajłow, radziecki działacz partyjny i państwowy (zm. 1928)
- 5 grudnia – Wincenty Styczyński, polski lekarz, polityk, działacz społeczny na Górnym Śląsku (zm. 1922)
- 7 grudnia – Johan Huizinga, holenderski filozof i historyk, autor dzieła Jesień Średniowiecza (zm. 1945)
- 9 grudnia – Thomas W. Hardwick, amerykański polityk, senator ze stanu Georgia (zm. 1944)
- 28 grudnia – Maria Amandyna Jeuris, belgijska misjonarka, męczennica, święta katolicka (zm. 1900)
- 29 grudnia - Helena Rolandowa, polska aktorka (zm. 1952)
- 30 grudnia – William Larned, amerykański tenisista (zm. 1926)
- data dzienna nieznana:
- Jakub Major, polski rolnik, społecznik i samorządowiec (zm. 1948)
Zmarli
edytuj- 9 stycznia – Henry W. Halleck, amerykański oficer, naukowiec i prawnik (ur. 1815)
- 24 stycznia – William Webb Ellis, pastor anglikański, legendarny twórca gry w rugby (ur. 1806)
- 23 lutego
- Johann Georg Rainer, spiskoniemiecki działacz turystyczny (ur. 1800)
- Jakub Ignacy Waga, polski przyrodnik i botanik (ur. 1800)
- 10 marca – Giuseppe Mazzini, włoski prawnik, dziennikarz, demokrata (ur. 1805)
- 20 marca – Franciszek od Jezusa, Maryi, Józefa Palau y Quer, hiszpański karmelita, błogosławiony katolicki (ur. 1811)
- 2 kwietnia – Samuel Morse, amerykański malarz i wynalazca (ur. 1791)
- 20 kwietnia – Andrej Sládkovič, słowacki poeta romantyczny (ur. 1820)
- 4 czerwca – Stanisław Moniuszko, polski kompozytor (ur. 1819)
- 26 czerwca - Sabina Grzegorzewska, polska pamiętnikarka (ur. 1808)
- 30 czerwca – Cirilo de Alameda y Brea, kardynał, prymas Hiszpanii (ur. 1781)
- 2 lipca – Aleksandr Hilferding, rosyjski slawista (ur. 1831)
- 18 lipca – Benito Juárez, meksykański polityk (ur. 1806)
- 28 lipca – Frederik Kaiser, holenderski astronom (ur. 1808)
- 3 września – Oskar Flatt, polski krajoznawca, autor pierwszej monografii Łodzi „Opis miasta Łodzi...” z 1853 r. (ur. 1822)
- 7 września – Antoni Stolpe, polski kompozytor, pianista (ur. 1851)
- 14 listopada – Maria Merkert, niemiecka zakonnica, założycielka elżbietanek, błogosławiona katolicka (ur. 1817)
- 2 grudnia – Wincenty Pol, polski poeta i geograf (ur. 1807)
- 5 grudnia – Jakub Rarkowski, burmistrz Olsztyna w latach 1836–1865 (ur. 1809)
- 31 grudnia – Aleksis Kivi, fiński pisarz (ur. 1834)
Święta ruchome
edytuj- Tłusty czwartek: 8 lutego
- Ostatki: 13 lutego
- Popielec: 14 lutego
- Niedziela Palmowa: 24 marca
- Wielki Czwartek: 28 marca
- Wielki Piątek: 29 marca
- Wielka Sobota: 30 marca
- Wielkanoc: 31 marca
- Poniedziałek Wielkanocny: 1 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 9 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 19 maja
- Boże Ciało: 30 maja
