Kazimierz Sichulski
Kazimierz Sichulski (ur. 17 stycznia 1879 we Lwowie, zm. 6 listopada 1942 tamże) – polski malarz, karykaturzysta, rysownik i grafik. Profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Reprezentant folklorystycznego nurtu sztuki Młodej Polski. Współtwórca krakowskiego kabaretu Zielony Balonik.
 Autoportret (1909) | |
| Data i miejsce urodzenia |
17 stycznia 1879 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
6 listopada 1942 |
| Zawód, zajęcie |
malarz, karykaturzysta, grafik |
| Narodowość | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujEdukacja
edytujStudiował na wydziale prawnym Uniwersytetu Lwowskiego, następnie w latach 1901–1907[2] (lub 1900−1908[3]) malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod okiem Leona Wyczółkowskiego, Józefa Mehoffera i Stanisława Wyspiańskiego. Kształcił się również w Wiedniu[2] w Cesarsko-Królewskim Austriackim Muzeum Sztuki i Przemysłu (k. k. Österreichisches Museum für Kunst und Industrie) u Antona von Kennera (1902). W 1904 odwiedzał centra kulturalne Europy, w tym: Rzym, Wenecję, Florencję, Wiedeń, Monachium i Drezno. W Paryżu pobierał nauki w szkole artystycznej Académie Colarossi[3].
Debiut artystyczny
edytujDebiut wystawienniczy młodego malarza przypadł na 1903. Wówczas to Sichulski pokazał swe pastele w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. Pierwsza indywidualna wystawa odbyła się w krakowskim i lwowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w 1905[3].
„Teka Melpomeny”
edytujW 1904 Karol Frycz, Witold Wojtkiewicz[4], Stanisław Kuczborski, Antoni Procajłowicz, Stanisław Rzecki oraz Kazimierz Sichulski[5], podczas spotkań w krakowskiej Cukierni Lwowskiej, stworzyli zbiór karykatur aktorów „Teka Melpomeny”[4][5]. W zbiorze znalazła się wykonana przez Sichulskiego karykatura Józefa Sosnowskiego i Ordonówny w scenie ze spektaklu Bolesław Śmiały[6]. Dochód ze sprzedaży egzemplarzy zbioru został przeznaczony na zasilenie aktorskiej kasy emerytalnej[5].
Jama Michalika i kabaret Zielony Balonik
edytujOd 1905 Sichulski współtworzył kabaret literacko-artystyczny „Zielony Balonik”, którego przedstawienia odbywały się w krakowskiej Cukierni Lwowskiej (Jama Michalika)[3].
Sichulski wraz z Karolem Fryczem, Henrykiem Szczyglińskim, Józefem i Stanisławem Czajkowskimi, Witoldem Wojtkiewiczem, Stanisławem Kuczborskim, Stanisławem Rzeckim i Tadeuszem Rychterem[4] współtworzył szopkę krakowską w Jamie Michalika[7].
Podczas remontu Jamy Michalika w 1910 Sichulski wraz Karolem Fryczem ozdobili ściany obrazami. Sichulski namalował między innymi Sąd Ostateczny, obraz nawiązujący do fresku Michała Anioła z Kaplicy Sykstyńskiej. Przedstawione postaci głównych artystów kabaretu Jama Michalika pierwotnie były całkiem nagie, ale po interwencji właściciela lokalu Sichulski domalował im majtki kąpielowe[4].
Kabaret szalony
edytujSzczególnym obrazem, dokumentującym zaangażowanie Sichulskiego w działalność Jamy Michalika, była olejna praca z 1908 pt. Kabaret szalony. Sichulski namalował karykatury rozbawionych członków kabaretu w korowodzie unoszącym się ponad krakowskim Rynkiem Głównym od Wieży Mariackiej (w prawym dolnym rogu), a zmierzającym ku księżycowi z sylwetką Pana Twardowskiego. Korowód wiedzie[a] Stanisław Sierosławski – współredaktor „Czasu”. Po jego lewej stronie skarykaturowany w postaci fauna z rogami prof. Leon Wyczółkowski (w lewej ręce trzyma lustro, od którego odwraca wzrok). Postać grająca na półkolistej klawiaturze to taper kabaretu – Witold Noskowski (także współredaktor „Czasu”). Obok wsłuchany w muzykę Tadeusz Żuk-Skarszewski, a nad nim balonik i Kasper Żelechowski z butelką wystającą z kieszeni. W centralnej części obrazu (poniżej Noskowskiego) Tadeusz Boy-Żeleński z butelką mleka dla niemowlęcia z napisem „Kropla mleka”. Pod lewym przedramieniem Boy trzyma postać z napisem „Ostenda” – to Ferdynand Hoesick (zwany w kabarecie Esikiem) który wrócił z Ostendy. W dolnej części obrazu na drewnianym koniku buja się Witold Wojtkiewicz. Za nim rudowłosy Adolf „Neuwerth” Nowaczyński ze strzykawką z gnojówką i błazeńskim symbolem pod pachą. Na dole z rozłożonymi rękami brat Boya – Edward Żeleński, urzędnik Kasy Oszczędności miasta Krakowa. Nad Nowaczyńskim Edward Leszczyński z lutnią w ręce. W dolnym lewym narożniku postać z głową skierowaną ku dołowi (aluzja do zachowania się na jednym z przedstawień kabaretu) – to karykatura Józefa Herbaczewskiego. Nad Leszczyńskim postać Teofila Trzcińskiego, a widoczna w prawym górnym narożniku postać z nożyczkami (aluzja do wykonywanych przez niego „wystrzyganek”) to Karol Frycz. Poniżej Frycza autor obrazu – Kazimierz Sichulski z paletą malarską w ręce, a nad Fryczem nietoperz z ludzką głową – Feliks Jasieński „Manggha” z przywiązaną kartką z napisem „Muzeum Narodowe” (jako aluzja do deklarowania przez artystę ofiarowania swoich prac różnym miastom z późniejszą zmianą zdania). Koło Wieży Mariackiej widać unoszący się na wietrze kapelusz kardynalski oraz damską bieliznę, które zostały mieszczone na obrazie jako aluzja do sporu artystów z biskupem krakowskim Janem Puzyną w sprawie umieszczenia w wawelskiej katedrze witraży według projektu Stanisława Wyspiańskiego[8].
Do czasów współczesnych przetrwały dwie wersje obrazu: uproszczona kompozycja (prawdopodobnie z 1905), która jest w posiadaniu krakowskiej Jamy Michalika, a także młodsza o trzy lata, przechowywana w Muzeum Literatury w Warszawie. Prawdopodobnie pierwotna wersja obrazu się nie zachowała. Została wykonana na niezagruntowanym prześcieradle i była elementem dekoracji kabaretu[9].
Aktywność artystyczna
edytujBył ilustratorem czasopisma „Liberum Veto”[b], a od 1904 jego kierownikiem artystycznym[2]. Był także członkiem wiedeńskiego ruch artystycznego Hagenbund[3]. W latach 1905–1908 należał do grona twórców kabaretu „Zielony Balonik”. W 1905 został członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. W okresie 1908−1914 mieszkał we Lwowie[2]. Twórczość Sichulskiego została zdominowana przez tematykę huculską[3]. Do Lwowa przybył już jako ceniony autor karykatur i obrazów z Huculszczyzny[11].
(1906)
(1905)
(1906)
(1913)
(1909)
(ok. 1906)
W okresie pobytu we Lwowie opracował swoje pierwsze kartony witrażowe. W 1908 powstał (nawiązujący do motywów huculskich) karton „Zwiastowanie”, który w 1910 w czasopiśmie „Świat” komplementowano: „Jeszcze bardziej wiąże Sichulski temat religijny z nastrojem swojskim w projekcie do witrażu Zwiastowanie, najsilniej może działającym ze wszystkich pokazanych na wystawie”[11].
I wojna światowa
edytujW czasie I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Polskich, a podczas wojny polsko-ukraińskiej (1918−1919) uczestniczył w obronie Lwowa[2].
Wykładowca
edytujBył wykładowcą Wydziału Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego[c] lwowskiej Państwowej Szkoły Technicznej[12]. W latach 1930–1939 był profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie[2].
Twórczość
edytujSichulski tworzył nie tylko obrazy rodzajowe (w tym wspomniane z Huculszczyzny), ale także portrety, kompozycje o treściach batalistycznych i religijnych grafiki, plakaty, witraże, kilimy[2], a także znakomite rysunki satyryczne i karykatury[3][13][14][15]. W sposób perfekcyjny wypracował formułę karykatury, której zasadniczym środkiem wyrazu był czarny kontur, który oszczędnie opisywał uogólnione formy[3].
(1904)
jako Zuzanna w kąpieli (1907)
(1911)
(1914)
(1905)
(1914)
(1910)
(ok. 1920)
(1919)
(1914)
Stosunkowo często malował martwe natury, kompozycje historyczne i pejzaże, a rzadziej portrety. Na przestrzeni lat wracał w swej twórczości do motywów religijnych – w kartonach do witraży i polichromii, które odzwierciedlały wpływ artystyczny prac Józefa Mehoffera i Stanisława Wyspiańskiego. Uprawiał malarstwo zarówno sztalugowe, jak i monumentalne. Wydane przez niego litograficzne albumy cieszyły się dużym powodzeniem. Tworzył plakaty, zajmował się także projektowaniem wystroju wnętrz i architekturą. Na przestrzeni lat doskonalił umiejętności w zakresie poszczególnych technik twórczych: malarstwa olejnego, temperowego, pastelowego i akwarelowego, a także rysunku i litografii[3].
Wyróżnienia i odznaczenia
edytujUczestniczył w wielu międzynarodowych wystawach, m.in. w[3]:
- Monachium (1905),
- Wenecji (1907, 1910, 1914, 1932),
- Rzymie (1911, 1934),
- Berlinie (1914, 1937),
- Paryżu (1923, 1930, 1931),
- Budapeszcie (1926),
- Pittsburghu (1926),
- Helsinkach i Sztokholmie (1927).
Podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu w 1929 został uhonorowany złotym medalem[3]. W 1934 otrzymał nagrodę PAU za całokształt pracy artystycznej[2].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Niepodległości (2 sierpnia 1931) „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[16].
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
- Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1938) „za wybitne zasługi dla polskiej sztuki w ogóle”[17].
Śmierć
edytujKazimierz Sichulski zmarł we Lwowie po ciężkiej chorobie[18] 6 listopada 1942[2]. Został pochowany w grobowcu na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie[11].
Uwagi
edytuj- ↑ Opis obrazu za publikacją: Aureliusz Zenon Pruszyński: Jama Michalika, lokal „Zielonego Balonika”. Kraków: nakł. „Cukierni Lwowskiej”, 1930, s. 13−16[8].
- ↑ Wydawane w latach 1903–1905 „Liberum Veto: pismo poświęcone polityce, literaturze i sztuce” pod red. Władysława Dubi[10].
- ↑ Nazwa przytoczona, za: Tadeusz Łodziana, „Semper Fidelis” 2001, nr 2[12].
Przypisy
edytuj- ↑ Cencora 1985 ↓, s. fot.9.
- ↑ a b c d e f g h i Kazimierz Sichulski. W: Encyklopedia Krakowa. red. nauk. Ryszard Burek. Warszawa-Kraów: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 894. ISBN 83-01-13325-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k Irena Kossowska: Kazimierz Sichulski. Instytut Adama Mickiewicza. [dostęp 2021-02-07]. (pol.).
- ↑ a b c d Anna Grochowska. Jama Michalika. „Nowa Dekada Krakowska”, s. 48–53, 2014. Krakowska Fundacja Literatury. (pol.).
- ↑ a b c Teka Melpomeny. W: Encyklopedia Krakowa. red. nauk. Ryszard Burek. Warszawa-Kraów: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 992. ISBN 83-01-13325-2.
- ↑ Karol Józef Frycz, Stanisław Rzecki, Stanisław Kluczborski, Antoni Stanisław Procajłowicz, Stanisław Szreniawa-Rzecznik, Kazimierz Sichulski, Sobiesław Witold Wojtkiewicz: Teka Melpomeny: autolitografie: [karykatury artystów w rolach]. pod kier. Stanisława Szreniawy-Rzecznika. Kraków: Litografia A. Pruszyńskiego, 1904.
- ↑ Cencora 1985 ↓, s. 59.
- ↑ a b Aureliusz Zenon Pruszyński: Jama Michalika, lokal „Zielonego Balonika”. Kraków: nakł. „Cukierni Lwowskiej”, 1930, s. 13−16.
- ↑ Magdalena Łanuszka: Krakowska bohema w locie na Księżyc Kabaret Szalony Kazimierza Sichulskiego w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. [dostęp 2021-02-08]. (pol.).
- ↑ Cencora 1985 ↓, s. 55.
- ↑ a b c Jurij Smirnow. Witraże Kazimierza Sichulskiego (Lwów -Stare Sioło -Tarnopol). „TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych”, s. 65–76, 2007. Oddział PAN w Lublinie. ISSN 1733-2249. (pol.).
- ↑ a b Anna Boguszewska. Kształcenie w zakresie grafiki w szkolnictwie artystycznym Krakowa, Lwowa i Wilna w latach międzywojennych. „Biuletyn Historii Wychowania”. 29, s. 93–94, 2013. DOI: 10.14746/bhw.2013.29.6. (pol.).
- ↑ Kazimierz Sichulski, XXX karykatur, wyd. 1904. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-03].
- ↑ Kazimierz Sichulski, Karykatury współczesne: legiony, politycy, literaci, malarze, aktorzy, wyd. 1917. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-03].
- ↑ Kazimierz Sichulski, Karykatury sejmowe: 34 autolitografii wykonanych w zakładzie A. Przyszlaka Lwów, wyd. 1910. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-03].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 179, poz. 260.
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 606.
- ↑ Prof. Kazimierz Sichulski. „Klepsydra”, 1942. Drukarnia Związkowa. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Elżbieta Cencora. Historia Jamy Michalikowej. „Roczniki Humanistyczne”. XXXIII (4), s. 55–73, 1985. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. ISSN 0035-7707. (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Kazimierz Sichulski – dzieła w bibliotece Polona