Przejdź do zawartości

Historia wojska polskiego

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Kerim44 (dyskusja | edycje) o 19:54, 30 kwi 2007. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.

Na stronie Wikipedysta:Przepla/Historia Wojska umieszczono materiały do uzupełnienia tego artykułu przynajmniej do XVIII wieku.

Okres przedpaństwowy

W obronie terytorium, zwykle najbliższego, uczestniczyła cała ludność je zamieszkująca. Było to swoiste pospolite ruszenie. Odzwierciedla się to w samym języku, gdzie słowo wojsko, znaczyło to samo, co "ludzie" i w staropolszczyźnie symbolizowało wielką chmarę ludzi. Stawali oni do boju zwykle "kupą", nie stosując jakiejś szczególnej taktyki. Grupy pospolitego ruszenia dowodzone były zapewne przez najbardziej doświadczonego wojownika społeczności. Z systemem obronnym plemion słowiańskich zamieszkujących historyczne tereny Polski wiążą się także dwa pojęcia:

gród zamieszkany
Gród zwykle położony w miejscu obronnym z natury, trudno dostępnym, otoczony wałami obronnymi, naturalną lub sztuczną fosą, palisadą, zasiekami. Stale zamieszkany przez rzemieślników pracujących w grodzie oraz rolników pracujących na okolicznych polach. Obie kategorie mieszkańców stanowiły pełnoprawnych obywateli grodu. Przykładem grodu zamieszkanego jest Biskupin
gród schronieniowy (refugium)
Gród położony w trudnodostępnym terenie, dający w razie agresji schronienie całej miejscowej ludności normalnie żyjącej w rozproszeniu oraz silny punkt oparcia zbrojnego

Okres wczesnego państwa polskiego

Obok pospolitego ruszenia działającego podobnie jak w okresie przedpaństwowym, którego obowiązkiem była obrona bezpośredniego terenu w razie agresji, pojawiła się drużyna książęca. Używana była dla szerzej zakrojonych działań zbrojnych, także ofensywnych. Była to stała siła zbrojna przy księciu. Żołnierze tworzący drużynę otrzymywali od księcia żołd, udział w łupach, uzbrojenie i wyżywienie. Doskonale zorganizowana, zdyscyplinowana, dobrze wyszkolona i liczna drużyna dała pierwszym Piastom zasadniczą przewagę nad innymi ośrodkami plemiennymi. Pozwoliło im to na szybką ekspansję państwa piastowskiego, a także na prowadzenie wojen z sąsiednimi państwami.

Drużyna składała się z oddziałów pieszych i jazdy. Piechota podzielona była na oddziały:

piechota strzelcza - wyposażona w ciężkie łuki.
tarczownicy - wyposażonych w tarcze, włócznie i miecze.

Jazda dzieliła się na:

jazda ciężkozbrojna - żołnierz konny wyposażony w miecz, topór, łuk, tarczę, hełm i pancerz
jazda lekkozbrojna - żołnierz wyposażony jak żołnierz ciężkozbrojny z pominięciem pancerza.

Początkowo drużyną dowodził osobiście książę, jego najbliżsi krewni lub współpracownicy. Z czasem, wraz z rozwojem terytorialnym i powiększaniem się liczebności wojska konieczne było utworzenie funkcji organizatora siły zbrojnej. Od XI wieku był nim komes nadworny - wojewoda-palatyn (łac.comes palatinus), posiadający również niemilitarne funkcje administracyjne. Z czasem urząd ten został podzielony na dwa o odmiennych kompetencjach:

marszałek dworu - administracja cywilna,
wojewoda - administracja wojskowa.

Drużyna Mieszka I liczyła około trzech tysięcy wojów. Jej trzon stanowili zapewne sprowadzeni przez księcia Normanowie. Za panowania Chrobrego liczebność drużyny wzrosła do trzech tysięcy dziewięciuset wojów (wedle relacji Galla). Prawdopodobnie nie mniej silną drużyną rozporządzał w początku panowania Mieszko II. Po burzliwych latach upadku monarchii i walk wewnętrznych Kazimierz Odnowiciel (po ponownym objęciu tronu) zapoczątkował proces nadawania ziemi na prawie rycerskim. Ewolucji ulegało uzbrojenie. Do czasów Bolesława Krzywoustego pośród konnych wojów pancernych upowszechniła się długa, sięgająca łydek koszula kolcza, a małą, okrągłą tarczę zastąpiła większa typu normańskiego lub o kształcie „migdałowym”. Powszechnie konni stosowali włócznię.

Wczesnopiastowska drużyna książęca była dostatecznie silna, by walczyć skutecznie w polu z Czechami, Pomorzanami czy Wieletami, jednak nie dość silna (i zbyt słabo wyposażona w konnicę), by zmierzyć się w polu z wyprawą cesarską (jeszcze Bolesław Krzywousty prowadził z Henrykiem IV wojnę podjazdową). Pasmo sukcesów w kolejnych wojnach z Cesarstwem aż do czasów najazdu Fryderyka Barbarossy (nie licząc klęski z 1031, zadanej przez sojusz cesarsko-ruski) Polska Piastowska zawdzięczała głównie świetnym walorom obronnym polskich grodów i umiejętnemu z reguły wykorzystywaniu w defensywie warunków terenowych. W starciu z wyprawami cesarskimi wybijającą się formacją byli z reguły łucznicy (rzadziej włócznicy miotający włócznie), którzy - korzystnie usadowieni - potrafili zadać wojsku nieprzyjaciela zaskoczonemu w przemarszu znaczne straty. Kluczowe jednak znaczenie w wojnach z Cesarstwem miała obrona głównych grodów zachodniej części państwa.

Na wschodzie sytuacja miała się inaczej - polscy książęta wielokrotnie najeżdżali w X i XI wieku Ruś Kijowską występując udanie w polu przeciw przeciwnikowi (z reguły wykorzystując chwilę osłabienia księcia kijowskiego i często z pomocą obcych wojsk, np. Pieczyngów, także łaknących łupów z Kijowa). Wyprawy łupieżcze na sąsiadów były wtedy podstawą utrzymania drużyny, stąd były prowadzone bardzo często, nawet parę razy do roku. Sytuacja ta zmieniała się wraz z upowszechnieniem się systemu rozdawnictwa ziemi na prawie rycerskim.

Okres rozwiniętego państwa piastowskiego i rozbicia dzielnicowego

W wieku XII i XIII jako główna siła wojskowa państwa pojawia się rycerstwo. Proces jego formowania jest długi i trudny do uchwycenia. Jednym z jego elementów jest zmiana organizacji drużyny książęcej. Z czasem, wraz z utwierdzaniem się administracji piastowskiej na wcześniej podbitych terenach, żołd zostaje stopniowo zastępowany nadaniami majątków ziemskich, które stają się głównym środkiem utrzymania wojów. W zamian za prawo do użytkowania ziemi rycerz miał obowiązek stawiać się na wezwanie księcia. W tym samym czasie następuje drugi proces. Inni właściciele ziemscy, którzy weszli w taki czy inny sposób w jej posiadanie, obarczani są tym samym obowiązkiem. W ten sposób powstaje klasa rycerzy, której wspólnota oparta jest na tych samych prawach i obowiązkach. Z czasem z tej różnorodnej grupy wykształcił się względnie homogeniczny stan szlachecki.

Posiadający dobra zobowiązani byli stawiać się na wezwania księcia. Bogaty rycerz stawiał się do walki wraz z pocztem, który stanowił najmniejszą jednostkę organizacyjną. Biedniejsi stawiali się w pojedynkę. Grupa rycerzy pochodząca z jednego terytorium, lub rzadziej spokrewnionych z sobą, łączyła się w chorągiew. Gdy mobilizacja obejmowała większą część kraju, chorągwie łączono w hufce. Mobilizacja odbywała się przez rozpuszczenie wici informujących o terminie i miejscu zbiórki. W tym też czasie wykształcił się zwyczaj, że rycerstwo miało stawać na wezwania tylko w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia kraju lub dzielnicy. W przypadku wyprawy poza własną dzielnicę książę był zobowiązany pokrywać koszta kampanii ze swojego skarbca.

Naczelne dowództwo nad zmobilizowanym rycerstwem sprawował książę lub zastępujący go wojewoda. Chorągwiami dowodzili kasztelanowie mający do pomocy urzędników nazywanych wojskimi.

Chłopi, aczkolwiek nie mieli obowiązków militarnych, to w sytuacjach wyjątkowych byli także zaciągani do wojska. Na mieszczan spadał obowiązek obrony miast.

XVI wiek

Na początku XVI w. Rzeczpospolita dysponowała kilkutysięcznym stałym wojskiem zaciężnym składającym się w 90% z jazdy oraz potencjalnym 50-60 tysięcznym pospolitym ruszeniem szlachty.

W tym okresie dał się po raz pierwszy we znaki polskim siłom zaciężnym problem, który prześladował je aż do końca istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów – brak stałego finansowania. Polskie wojsko zaciężne potrafiło liczyć około 2000 żołnierzy w czasie pokoju, a podczas wojny nawet 10 razy tyle (jak podczas kampanii Hospodarstwu Mołdawskiemu w 1538). Stałe zmniejszanie się dochodów skarbu spowodowane rozdawnictwem królewszczyzn, oraz niskie podatki uchwalane przez niechętną stałemu i silnemu wojsku szlachtę obawiającą się zwiększenia władzy królewskiej spowodowały, iż liczba zaciężnych żołnierzy zmniejszała się systematycznie.

Sytuację poprawiły reformy sejmowe z lat 1562-1563 wprowadzając tzw. wojsko kwarciane, które miało być utrzymywane z 1/4 (a od 1567 1/5) czystego dochodu płynącego z królewszczyzn. Fundusze te wystarczały na utrzymywanie stałego wojska służącego w obronie potocznej w ilości od 2 do 6 tysięcy żołnierzy.

Naturalnie poza obroną potoczną zaciągano także wojsko na poszczególne kampanie wojenne – było jednak ono, tuż po ich zakończeniu, rozwiązywane.

Charakter wojsk zaciężnych był przede wszystkim konny. Wiązało się to bowiem z tym, że przeważająca część działań wojennych odbywała się na słabo zurbanizowanych obszarach pogranicza południowo-wschodniego. Nie przeszkadzało to jednak na chwilowe zaciąganie dużych ilości piechoty jeśli spodziewano się konieczności przeprowadzania oblężeń (i tak podczas kampanii inflanckiej w 1581 połowę ogromnej, bo liczącej około 32 000 żołnierzy armii zaciężnej stanowiła piechota). Także zaangażowaniu króla Stefana Batorego w Inflantach, a przez to konieczność wzmocnienia roli piechoty w polskich siłach zbrojnych należy przypisać powstanie w 1578 r. piechoty wybranieckiej, która według projektu królewskiego miała liczyć kilkanaście tysięcy żołnierzy będących powoływanych w ten sposób, że z każdych 20 łanów miał być wyznaczony 1 łan, na którym osadzony chłop byłby wolny od wszelkich ciężarów, a w zamian za to byłby obowiązany służyć w wojsku z własnym uzbrojeniem i oporządzeniem [8]. Status takiego chłopa byłby zatem podobny do statusu sołtysa. Jednakże niechęć szlachty i duchowieństwa do uzbrajania chłopstwa i utraty rąk do pracy, spowodowała ograniczenie dostarczania piechurów wybranieckich wyłącznie do królewszczyzn. Dobra królewskie były jednak w stanie dostarczyć co najwyżej dwa tysiące żołnierzy, którzy służyli w autoramencie węgierskim.

W tym okresie zanikły już zupełnie średniowieczne chorągwie strzelcze i kopijnicze przekształcając się w wyniku powolnej ewolucji na homogeniczne chorągwie husarskie i kozackie – przy czym pełne ich wyodrębnienie nastąpiło najprawdopodobniej dopiero na początku panowania Zygmunta III, a ostatecznie podział ten został potwierdzony uniwersałem brodnickim Stefana Batorego z 1576.

Chorągwie husarskie powstały w wyniku powolnej ewolucji średniozbrojnej jazdy służącej obyczajem rackim (uzbrojonej w pancerz, tarczę, drzewo, przyłbicę ) na ciężkozbrojną husarię która jako podstawowego uzbrojenia używała długiej 4,5 m – 5,5 m wydrążonej w środku kopii, zbroi, szabli oraz pistoletów.

Z kolei chorągwie kozackie (zwane na Litwie petyhorskimi, a od siedemdziesiątych lat XVII w. pancernymi) powstały z przekształcenia się chorągwi strzelczych i uzbrojenia tychże w rohatyny i w pistolety. Używanie w tych jednostkach kolczug, kirysów i misiurek spowodowało, że można chorągwie kozackie uznać za pośrednie pomiędzy jazdą ciężką (husarią) i lekką (wołoską i tatarską).

Do lekkich chorągwi zaliczano jednostki nie noszącego uzbrojenia ochronnego, które składały się głównie z Mołdawian i Wołochów, ale także Polaków i Ukraińców (chorągwie wołoskie) oraz Tatarów (chorągwie tatarskie). Chorągwie te były wykorzystywane przede wszystkim do zwiadów, pościgów i innych działań pomocniczych.

Koniec XVI wiek zastał w Polsce nowoczesną armię, która składała się nie tylko z jazdy autoramentu narodowego (której podział przedstawiono powyżej), ale także z jednostek pieszych autoramentu cudzoziemskiego, uzbrojonej głównie według zwyczaju węgierskiego (hajducy, stanowiący nadworną chorągiew króla), oraz niemieckiego (muszkieterzy i pikinierzy). Istniała także nowoczesna artyleria oraz oddziały kozaków rejestrowych – te ostatnie jednostki utworzył Zygmunt August w 1570. Jedynymi oddziałami konnymi autoramentu cudzoziemskiego byli konni arkebuzerzy.

XVII wiek

XVII wiek można bez wątpienia uznać za złoty wiek w historii wojska polskiego. Z tego okresu pochodzą najświetniejsze zwycięstwa, które w dużej mierze zależały od nowoczesnej i nowatorskiej struktury wojska oraz ich właściwego użycia w polu walki. Wiązało się to jednak z dużymi zmianami stosunku jazdy do piechoty w polskich siłach zbrojnych.

W roku 1618 użyto po raz pierwszy, tak popularnej w drugiej połowie stulecia dragonii, czyli konnej piechoty, szkolonej w walce pieszo oraz konno. Już 9 lat później podczas wojny polsko-szwedzkiej liczebność piechoty i dragonii, przekroczyła liczebność jazdy polskiej.

Niewątpliwie wpływ na to miał charakter przeciwnika i terytorium na którym wojna była prowadzona, świadczyło to także o zmianie jakościowej w charakterze prowadzonej wojny i przez resztę stulecia jazda stanowiła mniej więcej połowę całości składu osobowego wojska. Stosunek taki łączył ze sobą dużą ruchliwość armii oraz niezbędną siłę ognia.

Siedemnastowieczna piechota była uzbrojona tak jak w poprzednim stuleciu według wzoru niemieckiego i węgierskiego. Król Jan III Sobieski wprowadził do uzbrojenia muszkieterów berdysze, które służąc jako podpórki do muszkietów były także groźną bronią białą. Zmiana ta zwiększyła siłę ogniową regimentów piechoty, gdyż umożliwiła zmniejszenie ilości pikinierów w oddziale [8]. Piechota uzbrojona po węgiersku – hajducy nie pełniła żadnych poważniejszych funkcji poza reprezentacyjnymi.

Istotną zmianą w sposobie finansowania wojsk zaciężnych spowodowało wprowadzenie w 1652 tzw. komputu czyli całkowitej ilości wojska zaciężnego wystawianego przez państwo – poprzednio komput dotyczył tylko wojska nadliczbowego. Wiązało się to z wprowadzeniem w 1637 roku nowej kwarty przeznaczonej na cele artylerii (quarta dupla). Komput – którego liczebność była tajemnicą (był uchwalany przez specjalną delegację sejmu), liczył w czasach pokoju 12 tys. dla Korony i 6 tys. dla Litwy, a podczas wojny 24-40 tys. dla Korony oraz 8-22 tys. dla Litwy. Decentralizacja oraz konieczność utrzymywania siły zbrojnej w każdym województwie spowodowana niestabilną sytuacją na granicy południowej i wschodniej, a także konieczność utrzymywania chłopów w posłuszeństwie spowodowała powstanie tzw. żołnierza powiatowego – wystawianego i utrzymywanego przez sejmik wojewódzki. Oddziały te funkcjonowały podobnie do oddziałów wystawianych centralnie.

Od roku 1655 stosowano w sytuacjach nadzwyczajnych, po raz pierwszy w historii przymusowy pobór rekruta. Był to żołnierz łanowy albo dymowy, wcielany do piechoty bądź jazdy z 5-20 łanów na wsi oraz z 25-50 dymów w miastach, ze wszystkich dóbr Rzeczypospolitej. Artyleria i marynarka wojenna także przeżywały krótki rozkwit w tym czasie: w 1637 przywrócono stanowisko starszego nad armatą – wyjmując jednocześnie artylerię spod zwierzchności hetmana polnego, a marynarka święciła tryumf w bitwie pod Oliwą w 1627. Tę ostatnią niestety szybko sprzedano – 1641.

XVIII wiek

Wojsko Polskie okresu rozbiorów

 Osobny artykuł: Wojna polsko-rosyjska 1792.
 Osobny artykuł: Insurekcja kościuszkowska.
 Osobny artykuł: Legiony Polskie we Włoszech.

XIX wiek

Wojsko Królestwa Polskiego

liczebnosc wojsk to 70000

Powstanie listopadowe

 Osobny artykuł: Powstanie listopadowe.

Rok 1846

Wiosna Ludów

 Osobny artykuł: Legiony Polskie na Węgrzech.

Powstanie styczniowe

 Osobny artykuł: Powstanie styczniowe.

XX wiek

Kalendarium Wojska Polskiego

Organizacje zbrojne przed I wojną światową

I wojna światowa

Legiony

 Osobny artykuł: Legiony Polskie (wojsko)
UWAGA: sugestia rozszerzonej treści w nieistniejącym artykule - trzeba poprawić link.

Polska Siła Zbrojna

 Osobny artykuł: Polnische Wehrmacht.

Polska Organizacja Wojskowa

 Osobny artykuł: Polska Organizacja Wojskowa.

Korpusy polskie na Wschodzie

 Osobny artykuł: Korpusy wschodnie.
 Osobny artykuł: I Korpus Polski.

Błękitna Armia

 Osobny artykuł: Armia Polska we Francji.

Wojsko niepodległej RP

Wojna roku 1920

 Osobny artykuł: Wojna polsko-bolszewicka.

II Rzeczpospolita

Organizacja Wojska Polskiego w 1933 r.

Władze zwierzchnie

Sztab Główny
Samodzielne Wydziały Wojskowe
  • Komenda Straży Granicznej

Samodzielne Wydziały Wojskowe w Ministerstwach:

  • Spraw Wewnętrznych
  • Poczt i Telegrafów
  • Przemysłu i Handlu
  • Robót Publicznych
  • Komunikacji
  • Rolnictwa i Dóbr Państwowych
Ministerstwo Spraw Wojskowych
  • Minister Spraw Wojskowych
    • Gabinet Ministra Spraw Wojskowych – Szef Gabinetu
      • Kwatera Główna
      • Wydział Ogólny
      • Wydział Prawny
      • Samodzielny Referat Duszpasterstwa Wojskowego
      • Samodzielny Referat Osad Żołnierskich
    • Biuro Personalne
    • Korpus Kontrolerów
    • Kuria Biskupia
    • Biuro Wyznań Niekatolickich
    • Kierownictwo Marynarki Wojennej
    • Naczelna Prokuratura Wojskowa
    • dowódcy okręgów korpusów
    • komendanci szkół centralnych
    • kierownicy zakładów centralnych
    • Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego
    • Korpus Ochrony Pogranicza
  • I Wiceminister Spraw Wojskowych – Zastępca
  • II Wiceminister Spraw Wojskowych – Szef Administracji Armii
Dowództwo Okręgu Korpusu
  • Dowództwo Obszaru Warownego "Wilno" – Wilno.
Komendy garnizonów

Formacje liniowe

Piechota
Dywizje Pułki piechoty
1. DPLeg – Wilno 1. pp Leg VM5 – Wilno 5. pp Leg VM5 – Wilno 6. pp Leg VM5 – Wilno
2. DPLeg – Kielce 2. pp Leg – Sandomierz 3. pp Leg – Jarosław 4. pp Leg – Kielce
3. DPLeg – Zamość 7. pp Leg – Chełm 8. pp Leg – Lublin 9. pp Leg – Zamość
4. DP – Toruń 14. pp – Włocławek 63. pp – Toruń 67. pp – Brodnica
5. DP – Lwów 19. pp – Lwów 26. pp – Lwów 40. pp – Lwów
6. DP – Kraków 12. pp – Wadowice 16. pp – Tarnów 20. pp – Kraków
7. DP – Częstochowa 25. pp – Piotrków 27. pp – Częstochowa 74. pp – Oświęcim
8. DP – Modlin 13. pp – Pułtusk 21. pp – Warszawa 32. pp – Modlin
9. DP – Siedlce 22. pp VM5 – Siedlce 34. pp VM5 – Biała Podlaska 35. pp VM5 – Brześć n/Bugiem
10. DP – Łódź 28. pp – Łódź 30. pp – Warszawa 31. pp – Łódź
11. KDP – Stanisławów 48. pp – Stanisławów 49. pp – Kołomyja 53. pp – Stryj
12. DP – Tarnopol 51. pp – Brzeżany 52. pp – Złoczów 54. pp – Tarnopol
13. DP – Równe 43. pp – Dubno 44. pp – Równe 45. pp – Równe
14. DP - Poznań 55. pp VM5 – Leszno 57. pp VM5 – Poznań 58. pp VM5 – Poznań
15. DP – Bydgoszcz 59. pp – Inowrocław 61. pp – Bydgoszcz 62. pp – Bydgoszcz
16. DP – Grudziądz 64. pp – Grudziądz 65. pp – Grudziądz 66. pp – Chełmno
17. DP – Gniezno 68. pp – Września 69. pp – Gniezno 70. pp – Pleszew
18. DP – Łomża 33. pp – Łomża 42. pp – Białystok 71. pp – Zambrów
19. DP – Wilno 77. pp – Lida 85. pp VM5 – Nowa Wilejka 86. pp VM5 – Mołodeczno
20. DP – Baranowicze 78. pp – Baranowicze 79. pp – Słonim 80. pp – Słonim
21. DPG – Bielsko 1. psp – Nowy Sącz 3. psp – Bielsko 4. psp – Cieszyn
22. DPG – Przemyśl 2. psp – Sanok 5. psp – Przemyśl 6. psp – Sambor
23. DP – Katowice 11. pp – Tarnowskie Góry 73. pp – Katowice 75. pp – Chorzów
24. DP – Jarosław 17. pp – Rzeszów 38. pp – Przemyśl 39. pp – Jarosław
25. DP – Kalisz 29. pp – Kalisz 56. pp VM5 – Krotoszyn 60. pp – Ostrów Wielkopolski
26. DP – Skierniewice 10. pp – Łowicz 18. pp – Skierniewice 37. pp – Kutno
27. DP – Kowel 23. pp – Włodzimierz Wołyński 24. pp – Łuck 50. pp – Kowel
28. DP – Warszawa 15. pp VM5 – Dęblin 36. pp – Warszawa 72. pp – Radom
29. DP – Grodno 41. pp VM5 – Suwałki 76. pp – Grodno 81. pp VM5 – Grodno
30. DP – Kobryń 82. pp – Brześć n/Bugiem 83. pp – Kobryń 84. pp – Pińsk
Samodzielne Bataliony
1 Batalion Strzelców – Chojnice 2 Batalion Strzelców – Tczew 3 Batalion Strzelców – Rembertów
Batalion Stołeczny – Warszawa 1 Batalion Morski – Wejherowo 2 Morski Batalion Strzelców – Gdynia
Kawaleria
  • Wielkie Jednostki
;
2 Dywizja Kawalerii – Warszawa
zlikwidowana w 1937
1 Brygada Kawalerii – Warszawa
od 1.04.1937 - Mazowiecka Brygada Kawalerii		12 Brygada Kawalerii – Ostrołęka
rozwiązana 1.01.1937		13 Brygada Kawalerii – Płock
rozwiązana 1.01.1937
2 Samodzielna Brygada Kawalerii – Brody
od 1.04.1937 - Kresowa Brygada Kawalerii		3 Samodzielna Brygada Kawalerii – Wilno
od 1.04.1937 - Wileńska Brygada Kawalerii		5 Samodzielna Brygada Kawalerii – Kraków
od 1.04.1937 - Krakowska Brygada Kawalerii
6 Samodzielna Brygada Kawalerii – Stanisławów
od 1.04.1937 - Podolska Brygada Kawalerii		10 Samodzielna Brygada Kawalerii – Rzeszów
od 1937 - 10 Brygada Kawalerii		17 Samodzielna Brygada Kawalerii – Hrubieszów
rozwiązana 1.01.1937
Bryg. Kawalerii "Białystok" – Białystok
od 1.04.1937 - Podlaska Brygada Kawalerii		Bryg. Kawalerii "Równe" – Równe
od 1.04.1937 - Wołyńska Brygada Kawalerii		Bryg. Kawalerii "Suwałki" – Suwałki
od 1.04.1937 - Suwalska Brygada Kawalerii
Bryg. Kawalerii "Poznań" – Poznań
od 1.04.1937 - Wielkopolska Brygada Kawalerii		Bryg. Kawalerii "Bydgoszcz" – Bydgoszcz
od 1.04.1937 - Pomorska Brygada Kawalerii		Bryg. Kawalerii "Baranowicze" – Baranowicze
od 1.04.1937 - Nowogródzka Brygada Kawalerii
  • Pułki
1. pszwol VM5 – Warszawa2. pszwol – Starogard3. pszwol – Suwałki1. puł VM5 – Augustów
2. puł – Suwałki 3. puł – Tarnowskie Góry 4. puł – Wilno 5. puł – Ostrołęka
6. puł – Stanisławów 7. puł VM5 – Mińsk Mazowiecki 8. puł – Kraków 9. puł – Trembowla
10. puł – Białystok 11. puł – Ciechanów 12. puł – Białokrynica 13. puł – Nowa Wilejka
14. puł VM5 – Lwów 15. puł VM5 – Poznań 16. puł – Bydgoszcz 17. puł – Leszno
18. puł – Grudziądz 19. puł – Ostróg 20. puł – Rzeszów 21. puł – Równe
22. puł – Brody 23. puł – Podgrodzie 24. puł – Kraśnik 25. puł – Prużany
26. puł – Baranowicze 27. puł – Nieśwież 1. psk – Garwolin 2. psk – Hrubieszów
3. psk – Wołkowysk 4. psk – Płock 5. psk – Dębica 6. psk – Żółkiew
7. psk – Poznań 8. psk – Chełmno 9. psk – Grajewo 10. psk – Łańcut
  • szwadrony pionierów
1. sp - Białystok2. sp - Warszawa3. sp - Poznań
4. sp - Lwów5. sp - Kraków6. sp - Stanisławów
7. sp - Wilno8. sp - Równe9. sp - Baranowicze
10. sp - Bydgoszcz
Artyleria
Grupy Artylerii Pułki organiczne Dywizjony organiczne Oddziały korpuśne
1. GA – Warszawa 8. pal – Płock 18. dac – Zambrów 1. pan – Góra Kalwaria
18. pal – Ostrów Mazowiecka 28. dac – Warszawa 1. pac – Modlin
28. pal – Zajezierze k. Dęblina 1. dak – Warszawa 32. dal – Rembertów
2. dpart – Rembertów
1. dpp – Jabłonna
2. GA – Lublin 3. pal – Zamość 2. dak – Dubno 2. pac – Chełm
13. pal – Równe
III/13. pal – Łuck
27. pal – Włodzimierz Wołyński
3. GA – Wilno 1. pal – Wilno 3. dak – Podbrodzie 3. pac – Wilno
19. pal – Nowa Wilejka
II/19. pal – Mołodeczno; III/19. pal – Lida 		4. dak – Suwałki 33. dal – Wilno
29. pal – Grodno
I/29. pal – Suwałki 		12. dak – Ostrołęka 3. bpart – Wilno
14. dak – Białystok
4. GA – Łódź 7. pal – Częstochowa 26. dac – Skierniewice 4. pac – Łódź
II/4. pac – Tomaszów
10. pal – Łódź
26. pal – Skierniewice
5. GA – Kraków 6. pal – Kraków 5. dak – Oświęcim 5. pac – Kraków
21. pal – Bielsko
III/21. pal – Oświęcim 		2. dpp – Kraków
23. pal – Będzin
II/23. pal – Żory
6. GA – Lwów 5. pal – Lwów 6. dak – Stanisławów 6. pac – Lwów
11. pal – Stanisławów
I/11. pal – Kołomyja 		13. dak – Brody 1. pam – Stryj
12. pal – Złoczów
I/12. pal – Tarnopol
7. GA – Poznań 14. pal – Poznań 7. dak – Poznań 7. pac – Poznań
17. pal – Gniezno 17. dac – Gniezno
25. pal – Kalisz
I/25. pal – Ostrów Wielkopolski
8. GA – Toruń 4. pal – Inowrocław 16. dac – Grudziądz 8. pac – Toruń
15. pal – Bydgoszcz 11. dak – Bydgoszcz
3 i 4 bat. – Grudziądz 		31. pal – Toruń-Podgórz
16. pal – Grudziądz 1. dpart – Toruń
9. GA – Brześć n/B 9. pal – Biała Podlaska
III/9. pal – Biała Podlaska 		9. dak – Baranowicze 9. pac – Siedlce
I/9.pac – Brześć n/B
20. pal – Prużana
I/20. pal i IV/20. pal – Baranowicze 		20. dac – Prużana
30. pal – Włodawa
II/30. pal – Pińsk 		30. dac – Brześć n/B
10. GA – Przemyśl 2. pal – Kielce 10. dak – Jarosław 10. pac – Przemyśl
22. pal – Przemyśl
III/22. pal – Gródek Jagielloński
24. pal – Jarosław
11. GA – Warszawa*

(*) Od 1938 – Grupa Artylerii Przeciwlotniczej, a od 1939 – 1 Grupa Artylerii Przeciwlotniczej.

3. dap - Wilno <---do sprawdzenia>

Obrona przeciwlotnicza
  • Grupy artylerii przeciwlotniczej:
1 GAPlot Warszawa 2 GAPlot Warszawa
  • Jednostki artylerii przeciwlotniczej:
1 paplot Warszawa 2 daplot Grodno 3 daplot Wilno 4 daplot Kutno(*)
5 daplot Kraków 6 daplot Lwów 7 daplot Poznań 8 daplot Toruń
9 daplot Brześć n. Bugiem 11 daplot Dęblin 12 daplot Kowel(*) 13 baplot Równe
15 daplot Katowice 1 mdaplot Gdynia 2 mdaplot Hel

(*) Formowania dywizjonów zaprzestano 1 września 1939

Broń pancerna
  • 1. ppanc (Poznań) - podlegał Departamentowi Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych. Dowództwo Pułku, batalion zapasowy i warsztaty pułkowe stacjonowały w Łodzi. Pozostałe pododdziały rozmieszczono:

I Baon w Warszawie, II Baon w Żurawicy, III Baon w Poznaniu. Pułk był wyposażony w czołgi Renault R-17FT (stan z okresu po wojnie 1920 - 114 egz. w tym 66 uzbrojonych w działko 37 mm, pozostałe w karabin maszynowy).

  • I/1. PPanc (Warszawa) został usamodzielniony jako 3.Baon Pancerny. W 1939r. stał się jednostką mobilizującą dla:
    • 1. Baon Czołgów Lekkich,
    • 16 innych jednostek.
  • II/1. PPanc (Żurawica). Usamodzielniony jako 2.Baon Pancerny stał się jednostką mobilizującą dla:
    • 101. Samodz.Komp.Czołgów Rozp. (cz.rozp.TKS),
    • 121. Komp.Czołgów Lekkich (cz.lekkie Vickers E),
    • Szw. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TKS) dla Dyonu Rozp. 10.BKZmot,
    • 2. Baon Czołgów Lekkich (cz.lekkie 7TP),
    • 111. Komp. Czołgów Lekkich (cz.lekkie R-17FT),
    • 112. Komp. Czołgów Lekkich (cz.lekkie R-17FT),
    • 112. Komp. Czołgów Lekkich (cz.lekkie R-17FT),
    • 6 innych jednostek.
  • III/1. PPanc (Poznań). Przeformowany w 1.Baon Pancerny i usamodzielniony. Stał się jednostką mobilizującą dla:
    • 71. Dyon pancerny (sam. panc. wz. 34-II i cz. rozp. TK-3) dla Wielkopolskiej BK,
    • 71. Sam.Komp. Czołgów Rozp. dla 14.DP,
    • 72. Sam. Komp. Czołgów Rozp. dla 17.DP,
    • 7 innych jednostek.
  • 4. Baon Panc (Brześć n/B). W 1939r. był jednostką mobilizującą dla:
    • 91. Dyon Pancerny (sam.panc.wz.34 i cz.rozp.TK-3) dla Nowogródzkiej BK,
    • 91. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TK-3) dla 28.DP,
    • 92. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TK-3),
    • 8 innych jednostek.
  • 5. Baon Pancerny (Kraków). W 1939r. był jednostką mobilizującą dla:
    • 51. Dyon Pancerny (sam. panc. wz. 34 i cz. rozp. TK-3) dla Krakowskiej BK,
    • 51. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TK-3),
    • 52. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TK-3),
    • 11 innych jednostek.
  • 6. Baon Pancerny (Lwów). W 1939r. był jednostką mobilizującą dla:
    • 61. Dyon Pancerny (sam.panc.wz.34-II i cz.rozp.TKS) dla Kresowej BK,
    • 62. Dyon Pancerny (sam.panc.wz.34-II i cz.rozp.TKS) dla Podolskiej BK,
    • 61. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TKS),
    • 62. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TKS) dla 20.DP,
    • 63. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TKS),
    • 8 innych jednostek.
  • 7. Baon Pancerny (Grodno). Jedna jego kompania była detaszowana do Wilna. W 1939r. był jednostką mobilizującą dla:
    • 31. Dyon Pancerny (sam.panc.wz.34-II i cz.rozp.TKS) dla Suwalskiej BK,
    • 32. Dyon Pancerny (sam.panc.wz.34-II i cz.rozp.TKS) dla Podlaskiej BK,
    • 33. Dyon Pancerny (sam.panc.wz.34-II i cz.rozp.TKS) dla Wileńskiej BK - mobilizowany w Wilnie,
    • 31. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TKS) dla 25.DP,
    • 32. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TKS),
    • 6 innych jednostek mobilizowanych w Grodnie,
    • 3 jednostki mobilizowane w Wilnie.
  • 8. Baon Pancerny (Bydgoszcz). W 1939r. był jednostką mobilizującą dla:
    • 81. Dyon Pancerny (sam.panc.wz.34 i cz.rozp.TK-3) dla Pomorskiej BK,
    • 81. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TK-3) dla 26.DP(?),
    • 82. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TK-3) dla 15.DP,
    • 7 innych jednostek.
  • 9. Baon Pancerny (Lublin). Batalion skadrowany. W 1939r. był jednostką mobilizującą dla:
    • 9 różnych jednostek. Baon nie formował oddziałów bojowych dla dywizji piechoty lub brygad kawalerii.
  • 10. Baon Pancerny (Zgierz - Łódź). Batalion powstał w wyniku przeformowania Baonu Zapasowego i Warsztatów pułkowych 1.PPanc. W 1939r. był jednostką mobilizującą dla:
    • 41. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TK-3),
    • 42. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TK-3),
    • 7 innych jednostek.
  • 12. Baon Pancerny (Łuck). W 1939r. był jednostką mobilizującą dla:
    • 21. Dyon Pancerny (sam.panc.wz.34-II i cz.rozp.TKS) dla Wołyńskiej BK,
    • 21. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TKS),
    • 22. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TKS),
    • 23. Sam. Komp. Czołgów Rozp. (cz.rozp.TKS),
  • 1. Dyon Poc.Panc. (dywizjon pociągów pancernych) Jabłonna (Legionowo). W 1939r. zmobilizował pociągi pancerne:
    • nr 11 (uzbrojony w arm. wz. 02/26 i wyposażony w czołgi R-17FT oraz TK-3),
    • nr 12 (uzbrojony w arm. wz. 02/26, haub. wz. 14/19A i wyposażony w czołgi R-17FT oraz TK-3),
    • nr 13 (uzbrojony w arm. wz. 02/26, haub. wz. 14/19A i wyposażony w czołgi R-17FT oraz TK-3),
    • nr 14 (uzbrojony w arm. wz. 02/26, haub. wz. 14/19A i wyposażony w czołgi R-17FT oraz TK-3),
    • nr 15 (uzbrojony w arm. wz. 02/26, haub. wz. 14/19A i wyposażony w czołgi R-17FT oraz TKS),
    • park stały broni pancernej nr 11.
  • 2. Dyon Poc.Panc. (dywizjon pociągów pancernych) Niepołomice (Kraków Bonarka). W 1939r. zmobilizował pociągi pancerne:
    • nr 51 (uzbrojony w arm. wz. 02/26 i wyposażony w czołgi R-17FT oraz TK-3),
    • nr 52 (uzbrojony w arm. wz. 02/26, haub. wz. 14/19A i wyposażony w czołgi R-17FT oraz TK-3),
    • nr 53 (uzbrojony w arm. wz. 02/26, haub. wz. 14/19A i wyposażony w czołgi R-17FT oraz TK-3),
    • nr 54 (uzbrojony w arm. wz. 02/26, haub. wz. 14/19A i wyposażony w czołgi R-17FT oraz TK-3),
    • nr 55 (uzbrojony w arm. wz. 02/26, haub. wz. 14/19A i wyposażony w czołgi R-17FT oraz TK-3),
    • Ośrodek Zapasowy Pociągów Pancernych.
  • CWBrPanc (Modlin). W ramach CWBrPanc funkcjonował 11. Baon Pancerny, będący baonem doświadczalnym. Baon ten podczas mobilizacji w 1939r. wystawił:
    • 11. Dyon Pancerny (cz.rozp.TK-3 i sam. panc. wz. 29) dla Mazowieckiej BK,
    • 11. Samodz. Komp. Czołgów Rozp. (cz. rozp. TKS),
    • 12. Samodz. Komp. Czołgów Lekkich (cz. lekkie Vickers E),
    • 3 inne jednostki.
Lotnictwo
Wojska inżynieryjne
  • Brygady saperów:
1 Brygada Saperów - Modlin2 Brygada Saperów - Warszawa
3 Brygada Saperów - Poznań4 Brygada Saperów - Kraków
  • pułki i bataliony saperów:
1 Batalion Saperów Legionów - Modlin2. Pułk Saperów - Puławy3 Batalion Saperów - Wilno
4 Pułk Saperów - Przemyśl5 Batalion Saperów - Kraków6. Batalion Saperów - Brześć n/Bugiem
7 Batalion Saperów VM5 - Poznań8 Batalion Saperów - ToruńBatalion Mostowy - Modlin-Kazuń
1 Batalion Mostów Kolejowych - Kraków2 Batalion Mostów Kolejowych - LegionowoBatalion Elektrotechniczny - Nowy Dwór
Batalion Silnikowy - Modlin
Łączność

1. plut. radiotelegr. Warszawa 2. plut. radiotelegr. Wilno 3. plut. radiotelegr. Kraków 4. plut. radiotelegr. Poznań 5. plut. radiotelegr. Stargard 6. plut. radiotelegr. Równe 7. plut. radiotelegr. Stanisławów

1. bat. telegraf. Zegrze (manewrowy CWŁączn.) 2. bat. telegraf. - kadra Przemyśl 3. bat. telegraf. - kadra Grodno 4. bat. telegraf. - kadra Brześć n/B 5. bat. telegraf. Kraków 6. bat. telegraf. Jarosław - kadra komp. szkolnej Krasnystaw 7. bat. telegraf. Poznań 8. bat. telegraf. - kadra Toruń Kompania Łączności Obszaru Warownego Wilno - Wilno

Kompanie telegraficzne dywizji piechoty: 1. leg. Wilno 2. leg. Kielce 3. leg. Zamość 4. Toruń 5. Lwów 8. Modlin 11. Stanisławów 12. Tarnopol 13. Równe 15. Bydgoszcz 16. Grudziądz 19. Mołodeczno 20. Baranowicze 22. Przemyśl 24. Jarosław 28. Dęblin 29. Grodno 30. Brześć n/B

Plutony telegraficzne brygad kawalerii: "Poznań" - Poznań "Białystok" - Białystok "Baranowicze" - Baranowicze

Marynarka Wojenna
  • Kierownictwo: Warszawa
    • Szef Kierownictwa
    • Szef Sztabu
    • Szef Służby Technicznej
    • Kadra Broni i Służb armii lądowej
    • Komisja Nadzorcza Budowy Nowych Okrętów
    • Kierownictwo Administracji Pieniężnej
  • Główna Składnica Marynarki Wojennej - Modlin
  • Dowództwo Floty i Pododdziały: Gdynia
    • Dowódca Floty
    • Szef Sztabu
    • Komendant Portu Wojennego
    • Dowódca Dywizjonu Minowców
    • Dowódca Dywizjony Szkolnego
    • Kadra Broni i Służb Armii Lądowej
  • Morski Dywizjon Lotniczy - Puck
  • Dowództwo Flotylli Rzecznej: Pińsk
    • Dowódca Flotylli
    • Kadra Broni i Służb Armii Lądowej
Korpus Ochrony Pogranicza

Służby

Tabory
  • Dywizjony samochodowe:
1 - Warszawa2. (kadra) - Lublin3. (kadra) - Grodno4. (kadra) - Łódź
5. - Kraków6. - Lwów7 (kadra) - Poznań8. (kadra) - Toruń
9. (kadra) - Brześć n/Bugiem10. (kadra) - Przemyśl
  • Dywizjony taborów:
1 (kadra) - Małkinia2. (kadra) - Tomaszów Lubelski3. (kadra) - Sokółka4. (kadra) - Łęczyca
5. - Bochnia6. (kadra) - Jaworów7. (kadra) - Konin8. (kadra) - Lipno
9. (kadra) - Brześć n/Bugiem10. - RadymnoKierownictwo Zaopatrzenia
Taborów - Warszawa
Żandarmeria
  • Dywizjony:
1. - Warszawa2. - Lublin3. - Grodno4. - Łódź
5. - Kraków6. - Lwów7. - Poznań8. - Toruń
9. - Brześć nad Bugiem10. - Przemyśl
Instytucje i zakłady wojskowe
nr 1 - Warszawanr 2 - Poznańnr 3 - Kraków
nr 2 - Warszawanr 4 (kadra) - Krakównr 5 - Przemyśl
  • Warsztaty Amunicyjne:
nr 1 - Warszawanr 3 (kadra) - Toruń
  • Warsztaty Napraw Sprzętu Przeciwgazowego - Zegrze
  • Wojskowa Wytwórnia Sprzętu Przeciwgazowego - Radom
  • Główne Składnice Uzbrojenia:
nr 1 - Warszawanr 2 - Stawynr 3 - Górynr 4 - Regny
  • Pomocnicze Składnice Uzbrojenia:
nr 1 - Pomiechóweknr 2 - Lublinnr 3 - Grodno
nr 4 - Gałkóweknr 5 - Krakównr 6 - Hołosko
nr 7 - Poznań nr 8 - Toruńnr 9 - Brześć n/Bugiem
nr 10 - Przemyślnr 11 - CzerkasyDOW "Wilno" - Wilno
  • Kierownictwo Centralnego Zaopatrzenia Intendenckiego - Warszawa
  • Kierownictwo Nadzoru Technicznego Intendentury
WarszawaKrakówPoznańnr 4 - Katowice
  • Składnice Mundurowe:
    Kraków, Poznań, Warszawa;
  • Instytut Techniczny Intendentury - Warszawa
  • Kierownictwo Administracji Pieniężnej MSWojsk. -Warszawa
  • Składnice Materiału Intendenckiego:
nr 1 - Warszawanr 2 - Lublinnr 3 - Grodno
nr 4 - Łódźnr 5 - Krakównr 6 - Lwów
nr 7 - Poznań nr 8 - Toruńnr 9 - Brześć n/Bugiem
nr 10 - Przemyślnr 11 - Kowelnr 12 - Wilno
nr 13 - Białystok
Służba sanitarna
  • Wojskowy Zakład Zaopatrzenia Sanitarnego - Warszawa
  • Główne Składnice Sanitarne
GSS nr 1 - WarszawaGSS nr 2 - Przemyśl
  • Szpitale Okręgowe:
1. - Warszawa2. - Chełm3. - Grodno4. - Łódź
5. - Kraków6. - Lwów7. - Poznań8. - Toruń
9. - Brześć n/Bugiem10. - Przemyśl
Służba Sprawiedliwości
  • Doradca prawny Dowództwa Floty
  • Doradca prawny Korpusu Ochrony Pogranicza
  • Najwyższy Sąd Wojskowy Warszawa
  • Prokurator przy NSW
  • na terenie Okręgu Korpusu nr1
    • Wojskowy Sąd Okręgowy I (Warszawa)
    • Prokuratura przy Wojskowym Sądzie Okręgowym I (Warszawa)
    • Wojskowe Sądy Rejonowe: Łomża, Modlin, Warszawa
  • na terenie Okręgu Korpusu nr 2
    • Wojskowy Sąd Okręgowy II (Lublin)
    • Prokuratura przy Wojskowym Sądzie Okręgowym II (Lublin)
    • Wojskowe Sądy Rejonowe: Kowel, Lublin z siedzibą w Zamościu, Równe
  • na terenie Okręgu Korpusu nr 3
    • Wojskowy Sąd Okręgowy III (Grodno)
    • Prokuratura przy Wojskowym Sądzie Okręgowym III (Grodno)
    • Wojskowe Sądy Rejonowe: Grodno, Lida, Wilno
  • na terenie Okręgu Korpusu nr 4
    • Wojskowy Sąd Okręgowy IV (Łódź)
    • Prokuratura przy Wojskowym Sądzie Okręgowym IV (Łódź)
    • Wojskowe Sądy Rejonowe: Częstochowa, Łódź, Skierniewice z siedzibą w Kutnie
  • na terenie Okręgu Korpusu nr 5
    • Wojskowy Sąd Okręgowy V (Kraków)
    • Prokuratura przy Wojskowym Sądzie Okręgowym V (Kraków)
    • Wojskowe Sądy Rejonowe: Biała-Bielsko, Katowice, Kraków
  • na terenie Okręgu Korpusu nr 6
    • Wojskowy Sąd Okręgowy VI (Lwów)
    • Prokuratura przy Wojskowym Sądzie Okręgowym VI (Lwów)
    • Wojskowe Sądy Rejonowe: Lwów, Stanisławów, Tarnopol
  • na terenie Okręgu Korpusu nr 7
    • Wojskowy Sąd Okręgowy VII (Poznań)
    • Prokuratura przy Wojskowym Sądzie Okręgowym VII (Poznań)
    • Wojskowe Sądy Rejonowe: Gniezno, Kalisz, Poznań
  • na terenie Okręgu Korpusu nr 8
    • Wojskowy Sąd Okręgowy VIII (Toruń)
    • Prokuratura przy Wojskowym Sądzie Okręgowym VIII (Toruń)
    • Wojskowe Sądy Rejonowe: Bydgoszcz, Grudziądz, Toruń
  • na terenie Okręgu Korpusu nr 9
    • Wojskowy Sąd Okręgowy IX (Brześć n. Bugiem)
    • Prokuratura przy Wojskowym Sądzie Okręgowym IX (Brześć n. Bugiem)
    • Wojskowe Sądy Rejonowe: Brześć nad Bugiem, Siedlce, Słonim
  • na terenie Okręgu Korpusu nr 10
    • Wojskowy Sąd Okręgowy X (Przemyśl)
    • Prokuratura przy Wojskowym Sądzie Okręgowym X (Przemyśl)
    • Wojskowe Sądy Rejonowe: Jarosław z siedzibą w Rzeszowie, Kielce, Przemyśl
  • Wojskowe Więzienia Śledcze: Warszawa nr 1, Lublin nr 2, Wilno nr 3, Łódź nr 4, Kraków nr 5, Lwów nr 6, Poznań nr 7, Grudziądz nr 8, Brześć n/B nr 9. Przemyśl nr 10
Służba duszpasterska
  • Wyznanie rzymskokatolickie i grekokatolickie:
    • Polowa Kuria Biskupia,
    • Dziekani Okręgów Korpusów,
    • Administratorzy Parafii Wojskowych;
      • obrządku rzymskokatolickiego:
        Baranowicze, Biała Podlaska, Białystok, Bielsko, Brześć n/B, Bydgoszcz, Chełm, Chełmno, Cieszyn, Częstochowa, Dęblin, Dębno, Gdynia, Gniezno, Grodno, Grudziądz, Inowrocław, Jarosław, Kalisz, Katowice, Kielce, Kobry, Kowel, Kraków, Krzemieniec, Leszno, Lida, Lublin, Lubliniec, Lwów, Łomża, Łowicz, Łódź, Łuck, Mińsk Mazowiecki, Nowowilejka, Nowy Sącz, Osowiec, Ostrów Mazowiecka, Ostrów Wlkp, Pińsk, Płock, Poznań, Prażan, Przemyśl, Radom, Równe, Rzeszów, Sanok, Siedlce, Skierniewice, Słonim, Stanisławów, Stargard, Stryj, Suwałki, Tarnopol, Tarnów, Toruń, W-wa Cytadela, W-wa ul. Długa, W-wa Łazienki, W-wa Praga, Wilno, Włocławek, Włodzimierz Woł., Wołkowysk, Zamość, Zegrze, Złoczów;
      • obrządku grekokatolickiego:
        Jarosław, Kraków, Lwów, Łódź, Poznań, Przemyśl, Stanisławów, Warszawa;
  • wyznania niekatolickie:
    • Biuro Wyznań Niekatolickich:
      • Szef Biura,
      • Szef Głównego Urzędu Duszpasterskiego Wyznania:
        • Prawosławnego,
        • Ewangelicko-Augsburskiego,
        • Ewangelicko-Reformowanego,
        • Mojżeszowego;
    • Wyznanie prawosławne:
      • Dziekan wyznania prawosławnego Okręgów Korpusów,
      • Prawosławni kapelani rejonowi: Brześć n/B, Katowice, Toruń, Warszawa;
    • Wyznanie ewangelicko-augsburskie:
      proboszcze przy OK.: III, V, VI, VII, IX;
    • Wyznanie ewangelicko-reformowane:
      proboszcz przy OK. VIII;
    • Wyznanie mojżeszowe:
      rabini przy OK.: I, II, III, V, IX.

Szkoły

KK nr 1 - LwówKK nr 2 - ChełmnoKK nr 3 - Rawicz
  • Szkoła Podoficerów Piechoty dla Małoletnich:
SPPdM nr 1 - KoninSPPdM nr 2 - Grudziądz
  • Centrum Wyszkolenia:
CW Piechoty
Rembertów		CW Kawalerii
Grudziądz		CW Artylerii
Toruń		CW Artylerii Przeciwlotniczej (*)
Warszawa
CW Broni Pancernych
Warszawa		CW Oficerów Lotnictwa
Dęblin		CW Podoficerów Lotnictwa
Bydgoszcz		CW Saperów
Modlin
CW Łączności
Zegrze		CW Żandarmerii
Grudziądz		CW Sanitarnego
Warszawa

(*) W 1938, po przeniesieniu do Brześcia n. Bugiem (Trauguttowo) i połączeniu ze Szkołą Gazową, przemianowano na Centrum Wyszkolenia Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej.

II wojna światowa

Kampania wrześniowa 1939

 Osobny artykuł: Kampania wrześniowa.
 Osobny artykuł: Wojsko Polskie 1 września 1939.

wojna partyzancka 1939-1945

 Osobny artykuł: Związek Walki Zbrojnej.
 Osobny artykuł: Armia Krajowa.
 Osobny artykuł: Powstanie warszawskie.
 Osobny artykuł: Bataliony Chłopskie.
 Osobny artykuł: Gwardia Ludowa.
 Osobny artykuł: Armia Ludowa.
 Osobny artykuł: Narodowe Siły Zbrojne.

Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie 1940-1947

 Osobny artykuł: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie.
 Osobny artykuł: Polskie Siły Powietrzne.
 Osobny artykuł: bitwa o Anglię.
 Osobny artykuł: Armia Andersa.

Wojsko Polskie na froncie wschodnim

 Osobny artykuł: Polskie Siły Zbrojne w ZSRR (1943-1944)
UWAGA: sugestia rozszerzonej treści w nieistniejącym artykule - trzeba poprawić link.
 Osobny artykuł: 1 Armia WP.
 Osobny artykuł: 2 Armia WP.

Wojsko Polski Ludowej

 Osobny artykuł: Grupa Operacyjna Wisła .

Siły Zbrojne PRL

 Osobny artykuł: Ludowe Wojsko Polskie.

Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej

 Osobny artykuł: Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej.



  • Armia Księstwa Warszawskiego wzorująca się na armii francuskiej, w 1812 roku posiadała 100 tys. wojska
  • Armia Królestwa Polskiego wzorująca się na armii rosyjskiej początkowo w sile 30 tys. w czasie powstania listopadowego zwiększona do 100 tys.
  • Dywizja jazdy polskiej w ramach armii tureckiej (wojna krymska)
  • Wojsko Polskie w okresie międzywojennym
    • powszechna służba wojskowa
    • wkroczenie na Zaolzie

Zobacz też

Szablon:WP

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Historia_wojska_polskiego&oldid=7627651”