Wielka Brytania

Wielka Brytania, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (Great Britain, The United Kingdom of Great Britain and the Northern Ireland) jest wyspiarskim państwem położonym w zachodniej Europie. W skład Wlk. Brytanii wchodzą: Anglia, Walia i Szkocja położone na wyspie Wielka Brytania, Irlandia Północna leżąca w północnej części wyspy Irlandia. Wyspy Normandzkie i wyspa Man, posiadają odrębny status dependencji Korony brytyjskiej. Terytoriami zależnymi od Wielkiej Brytanii są: Gibraltar, Anguilla, Bermudy, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Falklandy z wyspami Georgia Południowa i Sandwich Południowy, Kajmany, Montserrat, Turks i Caicos, Św. Helena, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego i Pitcairn.

United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland

Flaga Wielkiej Brytanii Godło Wielkiej Brytanii (o fladze) (o godle)
Motto królewskie: Dieu et mon droit (fr.) Bóg i moje prawo
Lokalizacja Wielkiej Brytanii
Język urzędowy	Oficjalnie żaden. De facto angielski1
Stolica	Londyn
Ustrój polityczny	Monarchia parlamentarna
Głowa państwa	królowa Elżbieta II
Szef administracji	premier Tony Blair
Powierzchnia  - całkowita  - wód śródląd.	76. 244 820 km² 1,3%
Liczba ludności  - ogółem (2003)  - gęstość zalud.	21. 60 094 648 245/km²
Data powstania	1801 - Akt Unii
Waluta	Funt szterling (£ lub GBP)
Strefa czasowa	UTC (latem +1)
Hymn państwowy	God Save the Queen (nieoficjalny)
Domena internetowa	.uk
Kod samochodowy	GB
Numer kierunkowy	44
1W Walii i Szkocji także odpowiednio walijski i szkocki gaelicki </font=>
Mapa Wielkiej Brytanii

Ustrój polityczny

Zobacz więcej: Ustrój polityczny Wielkiej Brytanii

Wielka Brytania jest monarchią konstytucyjną z rządem odpowiedzialnym przed parlamentem. Stolicą państwa jest Londyn. Obecnym monarchą brytyjskim jest królowa Elżbieta II, która zasiadła na tronie w 1952 i została koronowana w 1953. Dzisiaj jej funkcje są głównie ceremonialne, a rzeczywiste rządy spoczywają w ręku premiera.

Wielka Brytania jest bardzo scentralizowanym państwem, w którym Parlament Westminsterski zajmuje się większością spraw politycznych. W ostatnich latach jednak każdy z krajów, wchodzących w skład Zjednoczonego Królestwa poza Anglią, otrzymał własne organa rządowe, zajmujące się sprawami lokalnymi.

Podział administracyjny

Zobacz więcej: Podział administracyjny Wielkiej Brytanii

Wielka Brytania składa się z trzech krajów (countries):

• Anglia
• Szkocja
• Walia

W skład Zjednoczonego Królestwa wchodzą:

• Anglia
• Szkocja
• Walia
• Irlandia Północna

Kraje te z kolei dzielą się na własne jednostki administracyjne:

• 9 regionów (Regions) w Anglii
• 32 Council Areas w Szkocji
• 22 Unitary Authorities w Walii
• 26 dystryktów (Districts) w Irlandii Północnej

Wyspa Man i Wyspy Normandzkie nie są częściami Zjednoczonego Królestwa, lecz stanowią dependencje Korony brytyjskiej, których polityką zagraniczną kieruje Londyn.

Wielka Brytania posiada także szereg terytoriów zależnych w wielu rejonach globu.

Demografia

Zobacz więcej: Demografia Wielkiej Brytanii

Współcześni Brytyjczycy wywodzą się przede wszystkim z różnych ludów, które osiedliły się w Wielkiej Brytanii przed XII w. - Celtów, Rzymian, Anglosasów i Normanów. W Zjednoczonym Królestwie mieszkają także liczne grupy stosunkowo niedawnych imigrantów z Afryki, Azji i Europy Wschodniej.

Głównym językiem jest angielski, choć w użyciu są także walijski, szkocki gaelicki, irlandzki i szkocki (scots). Imigranci posługują się także swoimi językami, np. urdu.

Nazwy w językach używanych w Wielkiej Brytanii

• angielski: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
• walijski: Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon
• szkocki gaelicki: An Rìoghachd Aonaichte na Breatainn Mhòr agus Eirinn mu Thuath
• irlandzki: Riocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann
• szkocki: Unitit Kinrick o Great Breetain an Northren Ireland

Geografia

Zobacz więcej: Geografia Wielkiej Brytanii

Terytorium Anglii to w większości obszar pofałdowany z większymi górami na północy. Główne rzeki to Tamiza i Severn. Największymi miastami są Londyn, Birmingham, Manchester, Sheffield, Liverpool, Leeds, Bristol oraz Newcastle. Podmorski tunel niedaleko Dover łączy Wielką Brytanię z Francją.

Walia jest krajem górzystym, a jej najwyższy szczyt to Snowdon (1.085 m). Na północ od głównego lądu leży wyspa Anglesey. Największym miastem i stolicą jest Cardiff, znajdujące się w południowej Walii.

Szkocja jest pod względem geograficznym krajem bardzo zróżnicowanym, z nizinami na południu i wschodzie oraz górami na północy i zachodzie, gdzie znajduje się najwyższy szczyt Wielkiej Brytanii- Ben Nevis (1343 m). W Szkocji można spotkać wiele zatoczek morskich, fiordów i jezior. U północnych wybrzeży rozsianych jest wiele wysp, takich jak Hebrydy, Orkady czy Szetlandy. Główne miasta to Edynburg, Glasgow i Aberdeen.

Irlandia Północna, obejmująca północno-wschodnią część wyspy Irlandia, jest krajem pagórkowatym. Główne miasta to Belfast i Derry.

Historia

Zobacz więcej: Historia Wielkiej Brytanii

Szkocja i Anglia istniały jako oddzielne państwa od X w. Walia, znajdująca się pod angielską kontrolą od czasu statutu z Rhuddlan (1284 r.), została włączona do Królestwa Anglii w 1536 r. Na mocy aktu unii z 1707 r. oddzielne królestwa Anglii i Szkocji, posiadające wspólnego monarchę od 1603 r., zawiązały unię realną pod nazwą Królestwo Wielkiej Brytanii. Akt unii z 1801 r. połączył Królestwo Wielkiej Brytanii z Królestwem Irlandii, które stopniowo dostawało się pod angielska kontrolę w latach 1169-1603, tworząc Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii. W 1922 r. 26 hrabstw irlandzkich utworzyło Wolne Państwo Irlandzkie (6 hrabstw ulsterskich pozostało częścią Zjednoczonego Królestwa), w związku z czym nazwa państwa została w 1927 r. zmieniona na Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. W połowie XVII wieku kraj stanowił republikę do czasu przywrócenia monarchii w 1660 r.

Wielka Brytania, dominująca potęga przemysłowa i morska w XIX wieku, odgrywała wówczas przodującą rolę w rozwoju demokracji parlamentarnej i postępie naukowym. Imperium Brytyjskie obejmowało u szczytu potęgi 1/4 obszaru kuli ziemskiej. Dwie wojny światowe jednak poważnie wyczerpały siły Zjednoczonego Królestwa, a druga połowa XX wieku przyniosła upadek Imperium i przemianę Wielkiej Brytanii w nowoczesne i dobrze prosperujące państwo europejskie. Obecnie Brytyjczycy zastanawiają się nad stopniem integracji z Europą kontynentalną. Będąc członkiem Unii Europejskiej, Wielka Brytania odłożyła decyzję o przyjęciu waluty Euro na przyszłość. Istotną kwestią jest także reforma konstytucyjna, której przeprowadzenie przekazano Izbie Lordów, a w Szkocji, Walii oraz Irlandii Północnej utworzono w 1999 r. Zgromadzenia Narodowe o różnym stopniu uprawnień. Planowane są także kolejne zgromadzenia dla angielskich regionów. Zgodnie z sondażami monarchia pozostaje akceptowana - poparcie dla ustanowienia republiki waha się w granicach 15-25%.

Wielka Brytania jest członkiem Wspólnoty Narodów, Unii Europejskiej oraz NATO. Jest także stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa ONZ.

Gospodarka

Zobacz więcej: Gospodarka Wielkiej Brytanii

Zjednoczone Królestwo jest państwem o gospodarce kapitalistycznej i jednym z największych rynków w Europie Zachodniej. W ciągu ostatnich dwóch dekad rząd dokonał prywatyzacji wielu przedsiębiorstw państwowych, odchodząc w znacznym stopniu od zasad tzw. państwa opiekuńczego (welfare state). Intensywne, wysoko zmechanizowane i wydajne rolnictwo zaspokaja potrzeby żywnościowe kraju w 60 %, przy czym w tym dziale gospodarki zatrudniony jest tylko 1 % społeczeństwa. Wielka Brytania posiada bogate złoża węgla, gazu i ropy naftowej. Usługi, głównie bankowe i ubezpieczeniowe, stanowią największy udział w brytyjskim PKB, natomiast przemysł traci na znaczeniu.

Kultura

Zobacz więcej: Kultura Wielkiej Brytanii

W Wielkiej Brytanii znajdują się dwa słynne uniwersytety — Cambridge i Oxford. Zjednoczone Królestwo wydało wielu wspaniałych naukowców takich jak Isaac Newton, James Watt, Charles Darwin i Alexander Fleming.

Dramaturg William Shakespeare jest chyba najsłynniejszym pisarzem na świecie. Inni dobrze znani pisarze to Agatha Christie, Charles Dickens, sir Arthur Conan Doyle, Geoffrey Chaucer i J.R.R. Tolkien. Wśród poetów na uwagę zasługują Robert Burns, Thomas Hardy, John Milton, Alfred Tennyson, Rudyard Kipling, Dylan Thomas i William Wordsworth.

Wielka Brytania odgrywa także dużą rolę we współczesnej muzyce rozrywkowej, stanowiąc kraj pochodzenia dla wielu cenionych zespołów i wykonawców rockowych. Również tam biorą swój początek różne rodzaje muzyki elektronicznej, np. acid, house, jungle, drum and bass i trip-hop, które w całości lub części powstały w Zjednoczonym Królestwie.

W kynologii Wielka Brytania uznawana jest powszechnie za wiodącą pod względem hodowli i rozwoju ras psów, zaś coroczna wystawa KC(UK) Crufts pod patronatem Rodziny Królewskiej to najstarsze, największe i najbardziej prestiżowe wydarzenie kynologii światowej.

Zobacz też

• Historia Anglii
• Władcy Wielkiej Brytanii
• Habeas Corpus Act
• Clement Attlee, Charles Gordon, John Acton, Herbert Asquith, John Davis
• City of London
• Security Service czyli MI5

HEH lole =)