Przejdź do zawartości

Andrzej Potocki (hetman polny koronny)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy hetmana polnego koronnego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.
Andrzej Potocki
Ilustracja
Herb
Srebrna Pilawa
Rodzina

Potoccy herbu Pilawa

Data i miejsce śmierci

2 września 1691
Stanisławów

Ojciec

Stanislaw Rewera Potocki

Matka

Zofia Kalinowska

Żona

Anna Rysinska

Dzieci

z Anną Rysinską:
Katarzyna Potocka
Stanisław Potocki
Józef Potocki

Multimedia w Wikimedia Commons

Andrzej Potocki herbu Pilawa (zm. 2 września 1691[1] w Stanisławowie[2]) – kasztelan krakowski w 1682 roku, wojewoda krakowski w 1682 roku, wojewoda kijowski w 1668 roku, hetman polny koronny w 1684 roku, chorąży wielki koronny w 1660 roku, starosta halicki w latach 1647–1691, starosta kołomyjski w 1649 roku, starosta mościcki i medycki w 1667 roku, starosta śniatyński[3], starosta leżajski w 1655 roku[4], pułkownik wojska powiatowego ziemi halickiej w 1665 roku[5], rotmistrz wojska powiatowego ziemi halickiej w 1648, 1657 roku i w latach 1660-1665[6].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn hetmana wielkiego koronnego Stanisława Rewery Potockiego.

Poseł na sejm 1641 roku, sejm 1646 roku[7]. Poseł sejmiku halickiego na sejm ekstraordynaryjny 1647 roku[8].

Poseł sejmiku halickiego na sejm 1649/1650 roku, sejm 1653 roku, sejm nadzwyczajny 1654 roku, sejm 1655 roku, sejm 1658 roku, sejm 1661 roku, sejm 1662 roku, sejm 1664/1665 roku, sejm 1665 roku, oba sejmy 1666 roku, sejm 1667 roku, sejm nadzwyczajny 1668 roku, sejm nadzwyczajny (abdykacyjny) 1668 roku[9].

W 1649 roku walczył w bitwie pod Zborowem, a w 1651 w bitwie pod Beresteczkiem[10]. W czasie Potopu szwedzkiego wziął udział w 1656 roku w kampanii zimowej pod dowództwem Stefana Czarnieckiego[10]. W 1660 roku jako dowódca pułku jazdy wyróżnił się w stoczonej z wojskami moskiewskimi bitwie pod Cudnowem[10]. Jako poseł z ziemi halickiej sprzeciwiał się planom króla Jana Kazimierza Wazy wprowadzenia elekcji vivente rege, w związku z czym król, chcąc go zjednać, nominował go w 1660 chorążym wielkim koronnym, dzięki czemu Potocki nie wziął udziału w rokoszu Lubomirskiego[11]. Na sejmie abdykacyjnym 16 września 1668 roku podpisał akt potwierdzający abdykację Jana II Kazimierza Wazy i na tym sejmie Andrzej Potocki otrzymał nominację na wojewodę kijowskiego[12][10]. Po abdykacji króla, wspierał Jana Sobieskiego zwalczającego wybór na nowego króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego i wspierał kandydaturę carewicza Fiodora[13] oraz kandydaturę francuską Ludwika II de Bourbon-Condé[10].

Po upadku twierdzy w Kamieńcu Podolskim w sierpniu 1672 roku jako członek stronnictwa malkontentów wspierał zwalczającą króla magnaterię podczas konfederacji szczebrzeszyńskiej, mającej na celu obronę Jana Sobieskiego, wpływów magnaterii i sprzeciwiającą się planom reformy ustroju państwa forsowanych przez dworskie stronnictwo regalistów króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego i konfederację gołąbską[14][10]. W 1673 roku odznaczył się w drugim dniu bitwy pod Chocimiem, gdzie dowodził lewym skrzydłem wojsk koronnych i odparł kontratak turecki na tyły prawego skrzydła wojsk polskich. Był elektorem Jana III Sobieskiego z województwa kijowskiego w 1674 roku[15], choć zwalczał politykę profrancuską i antybrandenburską króla. W 1675 rozbił Tatarów w bitwie pod Kałuszem i dowodził obroną Stanisławowa[10]. W 1676 roku brał udział w obronie Żurawna[10]. W 1680 mianowany wojewodą krakowskim, a kasztelanem krakowskim w 1682. W 1683 podczas wyprawy wiedeńskiej król powierzył mu tymczasowe rządy nad Rzecząpospolitą. Wówczas, prowadząc działania wojenne na Podolu, odzyskał większą część tej krainy (m.in. Niemirów i Jagielnicę) z rąk tureckich, próbował zdobyć Jazłowiec oraz pokonał Tatarów w bitwie pod Zinkowem[11][10]. W 1684 został hetmanem polnym koronnym. Następnie brał udział w nieudanych wyprawach żwanieckiej w 1684 roku i mołdawskiej w 1686[10].

W 1662 r. na gruncie wsi Zabłotów polecił zbudować ufortyfikowane miasto, nazwane na cześć starszego syna Stanisławowem. Wkrótce Stanisławów stał się główną twierdzą w południowej części ziemi halickiej. W Stanisławowie ufundował kolegiatę pod wezwaniem św. Andrzeja i św. Stanisława, w której spoczął po śmierci, a którego szczątki zostały sprofanowane i wyrzucone z rodowych krypt podczas planowanego niszczenia stanisławowskiej kolegiaty przez ukraińskich komunistów po 1963 r.

  • Andrzej Potocki
    Andrzej Potocki
  • Portret Andrzeja Potockiego i Anny z Rysińskich
    Portret Andrzeja Potockiego i Anny z Rysińskich
  • Kolegiata w Stanisławowie - fundacja i miejsce pochówku
    Kolegiata w Stanisławowie - fundacja i miejsce pochówku
  • Bitwa pod Chocimiem w 1673 r.
    Bitwa pod Chocimiem w 1673 r.
  • Zamek w Haliczu umocniony przez Andrzeja Potockiego
    Zamek w Haliczu umocniony przez Andrzeja Potockiego

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795. Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 220.
  2. ↑ PSB, t. 25., s. 777.
  3. ↑ Urzędnicy województwa ruskiego XIV-XVIII wieku. (Ziemie halicka, lwowska, przemyska, sanocka). Spisy”. Oprac. Kazimierz Przyboś, 1987, s. 380.
  4. ↑ W tym roku dokonał intromisji na starostwo leżajskie, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 220.
  5. ↑ Dariusz Kupisz, Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572 – 1717, Lublin 2008, s. 184.
  6. ↑ Dariusz Kupisz, Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572 – 1717, Lublin 2008, s. 419.
  7. ↑ Jan Dzięgielewski, Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, Warszawa 1992, s. 176.
  8. ↑ Przemysław Paradowski, W obliczu „nagłych potrzeb Rzeczypospolitej”. Sejmy ekstraordynaryjne za panowania Władysława IV Wazy, Toruń 2005, s. 255.
  9. ↑ Stefania Ochmann-Staniszewska, Zdzisław Staniszewski, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, tom II, Wrocław 2000, s. 364.
  10. ↑ a b c d e f g h i j Andrzej Potocki (zm. 1691) [online], www.wilanow-palac.pl [dostęp 2022-08-30].
  11. ↑ a b Andrzej Potocki (zm. 1691) – zwycięzca spod Zinkowa [online], www.wilanow-palac.pl [dostęp 2022-08-30].
  12. ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, 481.
  13. ↑ Wacław Uruszczak, Fakcje senatorskie w sierpniu 1668 roku, w: Parlament, prawo, ludzie, studia ofiarowane profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćdziesięciolecie pracy twórczej, Warszawa 1996, s. 316.
  14. ↑ Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego. T. 1, cz. 2, Kraków 1881, s. 1003.
  15. ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 153.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Hetmani polni koronni

Wojewodowie kijowscy

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Andrzej_Potocki_(hetman_polny_koronny)&oldid=73553524”