Awissa
 Awissa w Płonce Kościelnej | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Lokalizacja | |
| Rzeka 3 rzędu | |
| Długość | 18,17 km |
| Powierzchnia zlewni |
148,03 km² |
| Średni przepływ |
0,3 m³/s |
| Źródło | |
| Miejsce | między miejscowościami Franki-Dąbrowa a Czajki |
| Wysokość |
ok. 128 m n.p.m.[1] |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Narew |
| Miejsce |
na południowy wschód od Łupianki Starej |
| Wysokość |
ok. 116 m n.p.m.[1] |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Awissa – ciek (rzeka[2] lub struga[1]), lewobrzeżny dopływ Narwi o długości 18,17 km[3], powierzchni zlewni 148,03 km²[4] i średnim przepływie 0,3 m³/s[5].
Nazwa ma pochodzenie jaćwieskie[6].
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Rzeka przepływa m.in. przez miejscowości Roszki-Ziemaki, Roszki-Wodźki, Roszki-Włodki, Płonka Kościelna i Łapy. W Płonce-Matyskach wpada do niej jedyny nazwany dopływ – Ślina. Do Narwi uchodzi na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego[1]. W większości płynie przez Wysoczyznę Wysokomazowiecką, a dolny odcinek płynie przez Dolinę Górnej Narwi[7]. Ostatni odcinek jest uregulowany[8].
W systemie gospodarki wodnej jest jednolitą częścią wód powierzchniowych Awissa o międzynarodowym kodzie PLRW20001726157499, zaliczoną do typu 17 (potok nizinny piaszczysty). Według planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły z roku 2011 podlegała regionalnemu zarządowi gospodarki wodnej w Warszawie, leżąc w regionie wodnym Środkowej Wisły[9]. Po reformie administracji wodnej należy do regionu Narwi (RZGW Białystok), zlewni Górnej Narwi (zarząd zlewni w Białymstoku) i podlega nadzorowi wodnemu w Łapach[10]. Na Mapie Podziału Hydrograficznego Polski ma identyfikator 261574[11].
Nieco ponad połowę powierzchni zlewni stanowią grunty orne, po niecałe 20% lasy i użytki zielone, a 9% obszary zabudowane. Jej część (użytki zielone, olsy) jest zatorfiona[5].
Jakość wód
[edytuj | edytuj kod]Wody Awissy mają odczyn lekko zasadowy. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat mierzone pH wynosiło ok. 7,6[12][13]. Zasolenie wyrażone jako przewodność elektrolityczna średnio wynosi około 600 μS•cm-1[5][13].
Awissa odbiera ścieki m.in. z oczyszczalni w Sokołach (gminnej, kółek rolniczych, oddziału zakładów Mlekovita) oraz komunalnej oczyszczalni w Łapach[14][15][16].
W latach 1997 i 2001 wody Awissy w pobliżu ujścia do Narwi klasyfikowano w ówczesnej trzeciej klasie czystości. O takiej klasie decydowała zawartość niektórych form azotu i fosforu oraz miano Coli, podczas gdy pozostałe wskaźniki fizykochemiczne i wskaźniki dotyczące planktonu, czyli stężenie chlorofilu a i sestonowy indeks saprobów spełniały ówczesne warunki lepszych klas[15]. W 2010 stan ekologiczny wód sklasyfikowano według ówczesnych kryteriów jako umiarkowany (III klasa), o czym zadecydowało przekroczenie norm dla warunków tlenowych, w tym zawartość ogólnego węgla organicznego i niektórych form azotu oraz stan fitobentosu[16]. Na podstawie badań z lat 2016-2019 stan ekologiczny sklasyfikowano jako słaby (IV klasa), a stan chemiczny jako poniżej dobrego. O klasie stanu ekologicznego zadecydował słaby stan fitobentosu, podczas gdy stan makrobezkręgowców bentosowych i makrofitów był umiarkowany. Stanu ichtiofauny nie dało się sklasyfikować ze względu na zbyt małą liczbę stwierdzonych gatunków. Spośród parametrów dotyczących warunków tlenowych, normy stanu dobrego przekroczyło chemiczne zapotrzebowanie tlenu mierzone metodą nadmanganianową. Stwierdzono również podwyższoną zawartość wapnia i twardość wody. Normy przekroczyły również stężenia azotu i fosforu. Z kolei stan elementów hydromorfologicznych sklasyfikowano jako zły (V klasa). Na klasyfikacji stanu chemicznego zaważyła zawartość PBDE w tkankach ryb, kadmu, heptachloru, fluorantenu oraz WWA[13].
W okresie wyodrębniania w Polsce obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu (w myśl dyrektywy azotanowej), zlewnia Awissy należała do OSN Dopływy Narwi od Lizy do Śliny[17].
W osadach poniżej ujścia z oczyszczalni ścieków w Łapach stwierdzono zanieczyszczenie chromem (57,1 mg•kg-1), niklem i kobaltem, a w mniejszym stopniu miedzią[18].
Ze względu na niską jakość wód Awissy są one uważane za zagrożenie dla jakości wód Narwi[15][19].
Przyroda
[edytuj | edytuj kod]Awissa od Płonki Kościelnej przepływa przez otulinę Narwiańskiego Parku Narodowego i jednocześnie obszar specjalnej ochrony ptaków Bagienna Dolina Narwi, a od Łap przez sam park i specjalny obszar ochrony siedlisk Narwiańskie Bagna[7].
Ichtiofauna Awissy jest uboga. W latach 2010–2011 w granicach parku narodowego stwierdzono płoć i kiełbia[20]. W ramach państwowego monitoringu jakości wód w 2019 podjęto próbę sklasyfikowania stanu ichtiofauny, uzyskując wynik EFI+_PL=0,67, jednak ze względu na zbyt małą liczbę gatunków uznano, że nie nadaje się do oceny[13].
W mykobiocie Awissy stwierdzono m.in. natępujące gatunki: Blastocladiopsis parva, Catenaria verrucosa, Catenophlyctis variabilis, Micromycopsis cristata, Rhizophlyctis rosea, Polyphagus euglenae, Pythium pulchrum, Rhipidium americanum, Achlya americana, Achlya dubia, Achlya glomerata, Aphanomyces irregularis, Saprolegnia monoica[21] oraz grzyby drapieżne: Zoophagus insidians, Arthrobotrys oligospora i Dactylaria brochopaga[12].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Awissa na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. [dostęp 2018-01-14].
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 1, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ Awissa na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2018-01-14].
- ↑ Awissa na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Mapa Podziału Hydrograficznego Polski 2010. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2018-01-14].
- ↑ a b c Piotr Banaszuk, Identyfikacja procesów kształtujących skład chemiczny małego cieku w krajobrazie rolniczym na podstawie analizy czynnikowej, „Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie”, 4 (1), s. 103-116.
- ↑ Zygmunt Orłowski, Tradycje hutnicze na ziemi suwalskiej jednym z głównych czynników powodzenia budowy Kanału Augustowskiego, [w:] Paweł Przemysław Zagożdżon, Maciej Madziarz (red.), Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury. Tom 5, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2013, s. 278, ISBN 83-7493-747-5 (pol.).
- ↑ a b Geoserwis Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska [online].
- ↑ Waldemar Mioduszewski, Jarosław Napiórkowski, Tomasz Okruszko, Wody Narwiańskiego Parku Narodowego, [w:] Piotr Banaszuk, Dan Wołkowycki (red.), Narwiański Park Narodowy Krajobraz, przyroda, człowiek, Białystok, Kurowo: Narwiański Park Narodow, 2016, s. 54, ISBN 978-83-62069-66-8 (pol.).
- ↑ Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, s. 3656, M.P. z 2011 r. nr 49, poz. 549
- ↑ Nasze jednostki [online], Wody Polskie.
- ↑ Mapa Podziału Hydrograficznego Polski w skali 1:10 00, 2014
- ↑ a b Bazyli Czeczuga, Studies of Aquatic Fungi XXVIII The presence of predatory fungi in the waters of north-eastern Poland, „Acta Mycologica”, 28 (2), 1993, DOI: 10.5586/am.1993.021 (ang.).
- ↑ a b c d Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w latach 2014-2019 na podstawie monitoringu - tabela [xlsx], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2020.
- ↑ Tabela 20. Wykaz większych źródeł zanieczyszczeń w zlewni rzeki Narew na terenie województwa podlaskiego, [w:] Stan środowiska województwa podlaskiego w 1999 roku, Białystok: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku, 2000 (Biblioteka Monitoringu Środowiska), s. 118-128.
- ↑ a b c Stan środowiska województwa podlaskiego w 2001 roku, Białystok: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku, 2002 (Biblioteka Monitoringu Środowiska), s. 132, 191, 193, 272.
- ↑ a b Grzegorz Bok (red.), Raport o stanie środowiska województwa podlaskiego w latach 2009-2010, Białystok: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku, 2011, s. 108, ISSN 1898-5432.
- ↑ ROZPORZĄDZENIE NR 14/2012 REKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ W WARSZAWIE dnia 8 października 2012 r.w sprawie określenia wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć na terenie województwa podlaskiego [online].
- ↑ Elżbieta Skorbiłowicz, The influence of local pollution on Cr, Ni, Cu and Co in sediments of some river basins of the upper Narew, [w:] Lucjan Pawłowski, Marzenna R. Dudzinńska, Artur Pawłowski (red.), Environmental Engineering Proceedings of the 2nd National Congress on Environmental Engineering, 4-8 September 2005, Londyn: Taylor & Francis, 2006, s. 427-430, ISBN 978-0-415-40818-9 (ang.).
- ↑ Mirosław Skorbiłowicz, The sources of nutrients in waters of rivers in the wetland areas of Narew National Park in North-Eastern Poland, „Journal of Ecological Engineering”, 14 (3), 2013, s. 1-7, DOI: 10.5604/2081139X.1055813 (ang.).
- ↑ Michał Główka, Adam Olszewski, Wyniki inwentaryzacji ichtiofauny metodami tradycyjnymi w Narwiańskim Parku Narodowym, „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”, 71 (5), 2015, s. 347–355 (pol.).
- ↑ Elżbieta Muszyńska i inni, Fungi and Straminipilous Organisms Growing in the Narew River and its Chosen Tributaries in NE Poland, „Polish Journal of Environmental Studies”, 23 (2), 2014, s. 401-408 (ang.).