Przejdź do zawartości

Czesław Centkiewicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Czesław Centkiewicz
Ilustracja
Imię i nazwisko urodzenia

Czesław Jacek Centkiewicz

Data i miejsce urodzenia

18 października 1904
Warszawa

Data i miejsce śmierci

10 lipca 1996
Warszawa

Miejsce spoczynku

Cmentarz Wojskowy na Powązkach

Zawód, zajęcie

pisarz
podróżnik

Małżeństwo

Alina, z domu Giliczyńska

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Złoty Krzyż Zasługi Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal Komisji Edukacji Narodowej Order Uśmiechu
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Czesław Jacek Centkiewicz (ur. 18 października 1904 w Warszawie, zm. 10 lipca 1996 tamże) – polski pisarz, reportażysta, podróżnik, inżynier elektryk.

Czesław Centkiewicz podczas mistrzostw Polski w 1925

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Jego rodzicami byli Stanisław Rudolf Centkiewicz i Stanisława, z domu Bresteczer[1]. Miał starszego brata Rafała i młodszą siostrę Halinę, malarkę[2][3]. W czasie I wojny światowej z rodziną ewakuowany do Kijowa, w 1916 do Tweru, gdzie ojciec pracował przy budowie kolei transsyberyjskiej. W 1914 wstąpił do III Kijowskiej Drużyny Skautów im. Romualda Traugutta, a po powrocie do Polski w 1918 do XX Warszawskiej Drużyny Harcerskiej. W 1920 jako żołnierz Armii Ochotniczej brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1924 ukończył Gimnazjum Kazimierza Kulwiecia w Warszawie. Następnie podjął studia wyższe, w latach 1926–1928 w Grenoble, a następnie w Liége, gdzie w 1929 ukończył wydział elektryczny w Institut SuperierTechnique de Liége, otrzymując dyplom inżyniera elektryka. Odbył praktykę w m.in. we francuskich elektrowniach wodnych w Drac-Romanye (Alpy) i Ludyan (Pireneje). W latach 1930–1931 pracował w Polskich Zakładach Radiotechnicznych w Warszawie. Był autorem prac naukowych z zakresu radiometeorologii i elektrotechniki. W latach 1931–1932 pracował w Obserwatorium Aerologicznym Państwowego Instytutu Meteorologicznego w Legionowie[4] oraz w obserwatoriach w Jabłonnie, Gdyni i Helu oraz w Duńskim Instytucie Magnetyzmu Ziemskiego w Kopenhadze. Współpracował wtedy z Janem Grutzmanem oraz Jean Lugeonem. W 1934 pracował u prof. Czesława Białobrzeskiego w Zakładzie Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Warszawskiego. W 1935 został kierownikiem Działu Radio-Meteorologicznego Państwowego Instytutu Meteorologicznego. W latach 1937–1939 pracował w Państwowych Zakładach Tele-Radiotechnicznych nad aparatem radio-geniometrycznym, służącym do sondowania wysokich warstw atmosfery.

Realizował się także jako sportowiec i podróżnik. W młodości uprawiał narciarstwo i lekkoatletykę od 1921 reprezentując Varsovię, zdobył m.in. srebrny medal mistrzostw Polski seniorów 1925 (Warszawa) w biegu przełajowym na dystansie ok. 10 kilometrów[5][6]. W 1926 brał udział w wyprawie w Alpy, w czasie której poznał swoją przyszłą żonę, Alinę (pobrali się w listopadzie 1939[1]). W latach 1932–1933 był jednym z uczestników pierwszej polskiej wyprawie polarnej na Wyspę Niedźwiedzią w archipelagu Svalbard w Arktyce[7][8].

Podczas okupacji niemieckiej pracował w Państwowym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych. Po upadku powstania warszawskiego w 1944 został wywieziony i osadzony w niemieckim obozie koncentracyjnym Neuengamme k. Hamburga, a następnie przewieziony na roboty przymusowe do Berlina.

Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do Polski. 1 czerwca 1945 został powołany przez pełnomocnika rządu na stanowisko dyrektora technicznego Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Dolnośląskiego w Jeleniej Górze, które sprawował do 1 czerwca 1949. Od 9 listopada 1949 do 15 października 1950 pełnił obowiązki kontrolera Działu Kredytowego Oddziału NBP w Jeleniej Górze. W 1950 przeprowadził się wraz z żoną Aliną do Legionowa, gdzie podjął pracę w Obserwatorium Meteorologicznym PIHM. W drugiej połowie 1955 przenieśli się na Saską Kępę w Warszawie[4], zamieszkali w domu przy ul. Zakopiańskiej 16[9].

Od drugiej połowy lat 40. razem z żoną kontynuował wyprawy polarne, które zainspirowały serię wspólnie pisanych opowieści dla dzieci i młodzieży. Centkiewiczowie wzięli udział m.in. w wyprawie badawczej na Antarktydę w latach 1958-1959[10]. Był członkiem Związku Literatów Polskich, pełnił m.in. funkcję jego wiceprezesa. W październiku 1946 został członkiem PPS, od grudnia 1948 należał do PZPR[11].

Otrzymał wiele nagród literackich – nagrodę Prezesa Rady Ministrów (1955), nagrodę marynistyczną im. Zaruskiego (1963), nagrodę I stopnia Ministra Kultury i Sztuki (1969). W 1963 otrzymał wraz z żoną Nagrodę „Problemów”[12].

Zmarł w Warszawie, pochowany obok żony Aliny w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A3 tuje-2-15)[13].

Nagrobek Aliny i Czesława Centkiewiczów na cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Wspólnie z Aliną Centkiewicz

[edytuj | edytuj kod]

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
  • W 2004 rondo u zbiegu ulic Jagiellońskiej i Parkowej w Legionowie nadano imię Aliny i Czesława Centkiewiczów[21], w 2014 jedna z ulic w Serocku została nazwana imieniem Czesława Centkiewicza[22].
  • 26 września 2012 otrzymał pośmiertnie tytuł Honorowego Obywatela Miasta Legionowa.
  • Szkoła Podstawowa nr 9 w Bełchatowie nosi imię Aliny i Czesława Centkiewiczów[23].
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 w Wałbrzychu nosi imię Aliny i Czesława Centkiewiczów.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Akt małżeństwa Czesława Jacka Centkiewicza i Aliny Giliczyńskiej - akt nr 819 z 1939 z parafii Wszystkich Świętych w Warszawie, metryki.genealodzy.pl, 5 listopada 1939 [dostęp 2024-01-14].
  2. ↑ Akt małżeństwa Leona Kazimierza Michalskiego i Haliny Leontyny Centkiewicz - akt nr 757 z 1939 z parafii Wszystkich Świętych w Warszawie, metryki.genealodzy.pl, 20 września 1939 [dostęp 2024-01-15].
  3. ↑ Halina Centkiewicz-Michalska (1912–2007) [online], niespokojna.pl [dostęp 2024-01-14].
  4. ↑ a b Jacek Szczepański. Okres legionowski w życiu i twórczości Aliny i Czesława Centkiewiczów. „Rocznik Legionowski”. t. V, Legionowo 2012. s. 11–28. 
  5. ↑ Henryk Kurzyński, Stefan Pietkiewicz, Janusz Rozum, Tadeusz Wołejko: Historia Finałów Lekkoatletycznych Mistrzostw Polski 1920–2007. Konkurencje męskie. Szczecin – Warszawa: Komisja Statystyczna PZLA, 2008. ISBN 978-83-61233-20-6.
  6. ↑ Mistrzostwa Polski w biegach przełajowych. PZLA, 1994.
  7. ↑ Czesław Jacek Centkiewicz w Słowniku Biograficznym Ziemi Jeleniogórskiej.
  8. ↑ Rafał Degiel. Jan Gurtzman, (1906-1942?) - Zaginiony polarnik i radiotechnik. „Rocznik Legionowski”. 9, s. 165-179, 2018. 
  9. ↑ Piotr Łopuszański: Warszawa literacka w PRL. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 168. ISBN 978-83-11-13576-5.
  10. ↑ Mateusz Będkowski, Pierwsza Polka na Antarktydzie: historia wyprawy Aliny i Czesława Centkiewiczów (cz. 2) [online], histmag.org, 18 października 2022 [dostęp 2024-09-04].
  11. ↑ a b c d e f g h Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 113. ISBN 83-223-2073-6.
  12. ↑ Józef Hurwic, Czasopismo „Problemy” w polskim życiu intelektualnym po drugiej wojnie światowej, „Analecta”, 8/2 (16), 1999, s. 20.
  13. ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  14. ↑ Lista odznaczonych w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, Nr 201 z 22 lipca 1972. 
  15. ↑ Fotografia Czesława Centkiewicza z Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski [online], audiovis.nac.gov.pl [dostęp 2023-09-13].
  16. ↑ M.P. z 1933 r. nr 211, poz. 236 „za bezinteresowną pracę obserwatora na Wyspie Niedźwiedziej w ciągu roku polarnego 1932/33”.
  17. ↑ M.P. z 1947 r. nr 79, poz. 529 „za zasługi przy zabezpieczeniu, odbudowie i organizacji przemysłu”.
  18. ↑ Uznanie dla twórców kultury [w:] Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, s. 1–2.
  19. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  20. ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 11, 30 czerwca 1965, s. 7.
  21. ↑ Rondo Maharadży – nowa nazwa dla ronda Aliny i Czesława Centkiewiczów?. gazetapowiatowa.pl, 10 kwietnia 2014. [dostęp 2017-01-08].
  22. ↑ Serock. Nowe nazwy ulic: Halika, Centkiewicza, Reja... - Gazeta Powiatowa [online], gazetapowiatowa.pl, 10 października 2014 [dostęp 2023-09-13] (pol.).
  23. ↑ Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 9 w Bełchatowie. oficjalna strona [dostęp 2022-02-03]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czesław_Centkiewicz&oldid=75078640”