Echidna

Echidna
Ἔχιδνα
	potwór
Występowanie	mitologia grecka
	Cytaty w Wikicytatach

Echidna (gr. Ἔχιδνα Echidna, łac. Echidna, „Żmija”) – potwór w mitologii greckiej, o ciele w połowie młodej kobiety, w połowie cętkowanego węża. Miała czarne oczy, przerażający wygląd i była stale żądna krwi, żywiła się ludzkim mięsem. Hezjod pisze o niej [Theog. 304]:

Ona też inny zrodziła stwór, niepokonany, ogromny

niepodobny ni ludziom, ni nieśmiertelnym bogom,

w grocie wydrążonej – boską gwałtowną Echidnę,

wpół bystrooką dziewczynę młodą, o pięknych policzkach

wpół ogromnego węża, wielkiego i potężnego,

w cętki, okrutnego – w głębinach ziemi przeświętej.

Przeł. Jerzy Łanowski

Według Apollodorosa była córką Tartaru i Gai [II 1.2], według Hezjoda Chrysaora (syna Posejdona) i Kalliroe (córki Okeanosa) [Theog. 295], według Pauzaniasza nieznanego bliżej Peirasa i Styksu [Paus. VIII 18.1].

Według Hezjoda żyła razem z Tyfonem w jaskini w kraju Arimów (Arima) – poświadczonym także w Iliadzie [II 783], lokalizowanym w różnych miejscach, przeważnie w Cylicji lub na końcu świata.

Grecy znad Morza Czarnego byli jednak przekonani, że żyła w Scytii. Według ich opowieści, przekazanej przez Herodota [IV 7], gdy Herakles uprowadził woły Geriona, odwiedził także Scytię, kraj wtedy wciąż bezludny. Zasnął tam, a kiedy spał, jego konie zniknęły. Kiedy się obudził, wyruszył na ich poszukiwanie i zawędrował do kraju Hylaja. Znalazł tam w jaskini potworną Echidnę, którą spytał, czy wie, gdzie są jego konie. Echidna odpowiedziała, że ma je ona sama, ale nie odda ich, jeśli Herakles nie odbędzie z nią stosunku. Heros zgodził się, ale Echidna zwlekała z oddaniem mu koni, bo pragnęła jak najdłużej zatrzymać go przy sobie. Kiedy w końcu je zwróciła i odchodził, oświadczyła, że ma z nim trzech synów. Spytała, co ma z nimi zrobić – osiedlić ich w bezludnej dotąd Scytii, czy odesłać. Herakles pozostawił jej swój pas ze złotą czarą i jeden z łuków, każąc osiedlić tego, kto będzie umiał ich używać, odesłać tego, kto nie będzie tego potrafił. Gdy dorośli, Echidna nadała synom imiona – Agatyrsos, Gelonos i Skytes. Jedynie Skytes potrafił używać łuku i pasa Heraklesa, osiadł więc w Scytii i został jej pierwszym królem, od którego wywodzą się wszyscy inni – odtąd królowie Scytów noszą czarę u pasa.

Według Apollodorosa [II 1.2] Echidna została zgładzona w czasie snu przez Argosa Panoptesa.

Potomstwo

O potwornym potomstwie Echidny zrodzonym ze związku z Tyfonem mówi wielu autorów – Hezjod [Theog. 307], Apollodoros [II 3.1–5., II 3.10–11, III 5.8], Hyginus [Fab. Praef.; Fab. 151]. Wymieniają oni:

Chimerę
dwugłowego psa Ortrosa
stugłowego smoka Ladona, który strzegł jabłek Hesperyd
smoka kolchidzkiego
Sfinksa
Cerbera
Skyllę
Gorgony
Hydrę lernejską
orła kaukaskiego, który pożerał wątrobę Prometeusza
Lwa nemejskiego

Według Hezjoda Ortros zgwałcił własną matkę, a Sfinks i Lew Nemejski byli ich dziećmi.

Według wersji mieszkańców kolonii greckich nad Morzem Czarnym, Herakles przemierzając Scytię ze stadami Geriona spłodził z Echidną troje dzieci:

Bibliografia

Smith, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. ancientlibrary.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-11)].
Robert Graves, Mity greckie, Warszawa 1974