Przejdź do zawartości

Ferdinand de Saussure

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ferdinand de Saussure
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 listopada 1857
Genewa

Data i miejsce śmierci

22 lutego 1913
Vufflens-le-Château

Zawód, zajęcie

językoznawca

Narodowość

szwajcarska

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Ferdinand de Saussure (ur. 26 listopada 1857 w Genewie, zm. 22 lutego 1913 w Vufflens-le-Château[1]) – szwajcarski językoznawca, filozof, założyciel strukturalizmu[2]. Powszechnie uznawany za ojca nowoczesnej lingwistyki[3][4][5][6], a także semiotyki (razem z Charlesem Sandersem Peircem)[7].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodził ze słynnej rodziny genewskich uczonych. Był synem Henriego de Saussure'a, entomologa i Louise de Pourtalès oraz bratem Léopolda de Saussure'a i René de Saussure'a, esperantysty. Jego dziadkiem był Nicolas-Théodore de Saussure, chemik i botanik, zaś pradziadkiem Horace-Bénédict de Saussure, naturalista i geolog. Synem Ferdynanda był Raymond de Saussure, lekarz i psychoanalityk.

Już w wieku lat 14 de Saussure wykazywał wielki talent do języków. Studiował łacinę, grekę i sanskryt. Po studiach na Uniwersytecie w Genewie, rozpoczął przewód doktorski na Uniwersytecie w Lipsku w 1876. Dwa lata później, w wieku 21 lat, wydał książkę zatytułowaną Mémoire sur le système primitif des voyelles dans les langues indo-européennes (Dysertacja na temat pierwotnego systemu samogłosek w językach indoeuropejskich). Następnie poświęcił rok na studia w Berlinie pod kierunkiem Heinricha Zimmerra (Privatdozenten), z którym studiował język celtycki oraz Hermanna Oldenberga, z którym kontynuował studia nad sanskrytem. Powrócił do Lipska celem obrony swojej pracy doktorskiej De l'emploi du génitif absolu en Sanscrit, otrzymał tytuł doktora w lutym 1880. Wkrótce potem przeniósł się do Paryża, gdzie wykładał sanskryt, język gocki i staro-wysoko niemiecki, a sporadycznie również inne przedmioty.

Spuścizna

[edytuj | edytuj kod]

Określił język jako kolektywny zbiór (dokładniej: system) norm społecznych, umożliwiających porozumiewanie się. Podobnie jak Jan Niecisław Baudouin de Courtenay odróżniał język jako zespół znaków (system językowy, langue) od mówienia (parole), będącego jednostkową realizacją tegoż systemu[8].

Według de Saussure'a jedynym i prawdziwym przedmiotem językoznawstwa był język rozpatrywany sam w sobie. Język jest systemem znaków i reguł ich tworzenia, który nie może być wytworem pojedynczego człowieka; jest pewną abstrakcją, która urzeczywistnia się w indywidualnych aktach werbalnych (mówieniu)[2]. Zadaniem lingwistyki winno być precyzyjne oddzielenie systemu języka od konkretnej jednostkowej wypowiedzi.

De Saussure miał sceptyczny stosunek do idei regulacji językowej[9]. Jego teorie doprowadziły do odrzucenia preskryptywizmu w nowoczesnej lingwistyce i skoncentrowania badań naukowych na deskryptywnej obserwacji realnego języka[10][11]. Uznawał, że językoznawstwo powinno badać wszelkie przejawy języka, również te krytykowane w tradycji preskryptywizmu, tj. odrębności względem sankcjonowanych norm[12].

De Saussure wypracował rozróżnienie między językoznawstwem diachronicznym, badającym historyczny rozwój języka, i językoznawstwem synchronicznym, opisującym stan języka w danym momencie. Uznawał on, że strukturę języka należy badać w ujęciu synchronicznym, abstrahującym od historii poszczególnych elementów[2]. Wprowadził pojęcie znaku językowego jako składowej dwóch elementów – znaczonego i znaczącego, gdzie pierwszy to samo abstrakcyjne pojęcie, a drugi – jego akustyczna reprezentacja. Język w rozumieniu de Saussure'a funkcjonuje w oparciu o związki syntagmatyczne, istniejące pomiędzy elementami umieszczonymi w konkretnej wypowiedzi i związki paradygmatyczne, istniejące na poziomie abstrakcyjnym.

Dzieła

[edytuj | edytuj kod]

Jego najsławniejsze dzieło, Kurs językoznawstwa ogólnego, przygotowali na podstawie notatek z wykładów oraz własnych przemyśleń dwaj jego genewscy koledzy, Charles Bally i Albert Sechehaye[13]. Z kolei Szkice z językoznawstwa ogólnego zostały wydane na podstawie notatek samego de Saussure'a, ich tekst uznaje się więc na ogół za bardziej wiarygodny.

  • Ferdinand de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, przekł. Krystyna Kasprzyk. Wyd. 1: wstęp Witold Doroszewski, Warszawa 1961. Wyd. 2 popr. i nast.: wstęp i przypisy Kazimierz Polański, Warszawa 1991², 2002³. przekład angielski
  • Ferdinand de Saussure, Szkice z językoznawstwa ogólnego, przekł., wstęp i red. nauk. Magdalena Danielewiczowa, Warszawa 2004.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Saussure Ferdinand, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-03-14].
  2. ↑ a b c Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, s. 376, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
  3. ↑ Justin Wintle, Makers of modern culture, Routledge, 2002, s. 467 (ang.).
  4. ↑ David Lodge, Nigel Wood, Modern Criticism and Theory: A Reader, Pearson Education, 2008, s. 42 (ang.).
  5. ↑ Margaret Thomas, Fifty Key Thinkers on Language and Linguistics, Londyn–Nowy Jork: Routledge, 2011, 145 ff. (ang.).
  6. ↑ Siobhan Chapman, Christopher Routledge (red.), Key Thinkers in Linguistics and the Philosophy of Language, Edinburgh University Press, 2005, 241 ff. (ang.).
  7. ↑ Winfried Nöth, Handbook of Semiotics, Bloomington: Indiana University Press, 1990 (ang.).
  8. ↑ Jerzy Podracki (red.), Polszczyzna płata nam figle. Poradnik językowy dla każdego, Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1991.
  9. ↑ Václav Cvrček, Nechte svůj jazyk na pokoji! [online], Aktuálně.cz, 17 marca 2010 [dostęp 2019-11-05] (cz.).
  10. ↑ Robin Straaijer, Linguistic Prescriptivism, 2017, s. 9780199772810–0208, DOI: 10.1093/obo/9780199772810-0208 (ang.).
  11. ↑ Sean Bowerman, Norms and Correctness, [w:] Keith Brown (red.), Encyclopedia of Language and Linguistics, wyd. 2, t. 8: Mel–N, Boston: Elsevier, 2006, s. 701–703, DOI: 10.1016/B0-08-044854-2/01299-2, ISBN 978-0-08-044854-1, ISBN 978-0-08-044299-0, OCLC 61441874 (ang.).
  12. ↑ Nigel Armstrong, Ian Mackenzie, On prescriptivism and ideology, „Representaciones”, 11 (2), 2016, s. 36 (ang.).
  13. ↑ Ferdinand de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, 2002, s. 7.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jacek Fisiak: Wstęp do współczesnych teorii lingwistycznych, wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1978, s. 26-33..
  • Gerhard Helbig: Geschichte der neueren Sprachwissenschaft: Unter dem besonderen Aspekt d. Grammatik-Theorie. Leipzig: VEB Bibliographische Institut, 1973, s. 33-45.
  • Gerhard Helbig: Dzieje językoznawstwa nowożytnego, tłum. z niem.: Czesława Schatte, Dorota Morciniec. Wrocław: Ossolineum, 1982. ISBN 83-04-00920-X.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ferdinand_de_Saussure&oldid=75306939”